Spis treêci Przedmowa 3 1. Informacje ogólne o kraju 4 1.1 Podstawowe informacje 4 1.2 LudnoÊç, religia i j zyk w Malezji 5 1.3 Klimat, warunki geograficzne oraz bogactwa naturalne 6 1.4 System polityczny 7 1.5 Obecna sytuacja polityczna 8 2. Gospodarka 9 2.1 Opis gospodarki kraju 9 2.2 Charakterystyka g ównych sektorów gospodarki 9 3. Przekszta cenia strukturalne, reformy i system w asnoêci 12 3.1 Zasady ochrony patentowej w Malezji 12 3.2 Ochrona znaków towarowych 12 4. System finansowy 14 4.1 Sektor bankowy 14 4.2 Polityka dewizowa 15 4.3 Rynek kapita owy 16 4.4 Gie da Papierów WartoÊciowych 16 5. System podatkowy w Malezji 17 5.1 Zasady opodatkowania dochodu 17 5.2 èród a dochodu podlegajàce opodatkowaniu 17 5.3 Podatek od firm 17 5.4 Podatek dochodowy od osób fizycznych 17 5.5 Podatek od przychodów nie wynikajàcych ze stosunku zatrudnienia 18 5.6 Podatki od sprzeda y 18 5.7 Podatek od us ug 19 5.8 Zwolnienia podatkowe z tytu u zwi kszenia eksportu 19 5.9 Inwestycyjna ulga podatkowa 20 6. Zak adanie dzia alnoêci gospodarczej w Malezji 20 6.1 Formy prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej w Malezji 20 6.2 Rodzaje dzia alnoêci gospodarczej 21 6.3 Procedura rejestracyjna 21 6.4 Rynek pracy w Malezji 23 7. Handel zagraniczny i polityka handlowa 24 7.1 Handel zagraniczny 24 7.2 Stosunki gospodarcze Malezji z Unià Europejskà 26 7.3 Procedury i taryfy celne 30 8. Dotychczasowa wspó praca Polski i Malezji 31 8.1 Podstawy prawno-traktatowe obowiàzujàce Polsk i Malezj 31 8.2 Polsko-malezyjskie stosunki gospodarcze 31 8.3 Mo liwoêci zwi kszenia polskiego eksportu 34 1
8.4 Ocena aktywnoêci polskich podmiotów gospodarczych 35 8.5 Przedstawicielstwa firm polskich w Malezji 36 9. Porady praktyczne 38 9.1 Przekraczanie granicy 38 9.2 Podró do Malezji 38 9.3 Âwi ta paƒstwowe i religijne 39 9.4 Pobyt 40 9.5 Bezpieczeƒstwo 43 9.6 Kultura i zabytki 44 9.7 Inne porady praktyczne 45 èród a 47 2
Przedmowa Malezja wêród krajów Azji Po udniowo-wschodniej wraz z Tajlandià i Filipinami nale- y do szybko rozwijajàcych si paƒstw z dochodem 3400 USD PKB na osob. Rzàd w Kuala Lumpur z powodzeniem stara si planowo unowoczeêniaç gospodark i w perspektywie uniezale niaç jà od koniunktury Êwiatowej na olej palmowy i rop naftowà, które eksportuje na bardzo du à skal. Z Malezjà handlujà wszystkie najpot niejsze paƒstwa Êwiata, a przyjazny klimat inwestycyjny i wolny rynek umo liwiajà robienie tam korzystnych interesów. Polscy przedsi biorcy sprzedajà na tamtejszy rynek, wg danych CIHZ, ma o towarów, bo w 2005 roku tylko na sum nieca ych 46 milionów dolarów. Import jest kilkakrotnie wi kszy ponad 378 milionów. Sprowadzamy g ównie elektronik, kauczuk i olej palmowy. Eksportujemy meble, chemikalia i ywnoêç. Przyczyn tak niekorzystnego bilansu handlowego jest kilka, do najwa niejszych nale- y odleg oêç i nieznajomoêç rynku. Oddzielnymi zagadnieniami pozostajà kwestie ma- ej rozpoznawalnoêci polskich marek towarowych na rynku, wysokie koszty ich promocji, przywiàzanie Malezyjczyków do znanych marek Êwiatowych oraz brak powiàzaƒ kapita owych firm polskich z rynkiem malezyjskim, które ograniczajà konkurencyjnoêç polskich towarów wobec produktów firm japoƒskich, amerykaƒskich i europejskich. Niszy rynkowych, do zagospodarowania przez polskie towary jest wiele, szczegó owe informacje znajdujà si w dalszej cz Êci skryptu. Skrypt wraz z cyklem szkoleƒ pomo e lepiej poznaç ten rynek i u atwi podj cie decyzji o nawiàzaniu wspó pracy z Malezjà. Redakcja Przewodnika, który s u y jako nieodp atna pomoc szkoleniowa w cyklu zaj ç w ramach projektu PARP Wsparcie rozwoju polskiego eksportu serdecznie dzi kuje za udost pnienie materia ów i danych statystycznych Ambasadzie Polski Kuala Lupur, kierownictwu i pracownikom Departamentu Mi dzynarodowych Stosunków Dwustronnych Ministerstwa Gospodarki oraz Instytutowi Koniunktur i Cen Ministerstwa Gospodarki. 3
1. Informacje ogólne o kraju 1.1 Podstawowe informacje Po o enie Malezja jest paƒstwem po o onym w Azji Po udniowo-wschodniej. Zajmuje po udniowà cz Êç Pó wyspu Malajskiego (Malezja Zachodnia) oraz pó nocnà czeêç wyspy Kalimantan (Borneo). Na làdzie graniczy z Tajlandià (506 km), na Wyspie Borneo z Brunei (381 km) i z Indonezjà (1782 km). Obszar Powierzchnia kraju wynosi 329 847 km 2 w tym ok. 190 tys. km 2 stanowi Pó wysep Malajski. Ponad po ow powierzchni kraju zajmujà góry i wy yny. Stolica Stolicà Malezji jest Kuala Lumpur, który zamieszkuje oko o 1,5 mln mieszkaƒców. Do wa niejszych miast nale à równie : Penang, Ipoh, Johor Baharu, Kuching i Kota Kinabalu. Podzia administracyjny Malezja podzielona jest na 13 stanów (negeri), w tym 9 su tanatów oraz 3 terytoria federalne (wilayah wilaylah persekutuan). Malezja Zachodnia (Pó wysep Malajski) podzielona jest na: Kuala Lumpur terytorium federalne, Putrajaya terytorium federalne, stany Johor, Kedah, Kelantan, Malakka, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Perlis, Penang, Selangor, Terengganu. Malezja Wschodnia dzieli si natomiast na: Labuan terytorium federalne, stany Sabah, Sarawak. Dziewi ç stanów posiada tytularnych w adców, su tanów, którzy nazywani sà równie rad ami (Yang di-pertuan Besar) oraz w asnych premierów (Chief Minister). Pozosta- e 4 stany: Penang, Malakka, Sabah oraz Sarawak, które by y w przesz oêci koloniami Korony Brytyjskiej, majà obecnie tytularnych zarzàdców, gubernatorów (Yang di-pertuan Negeri) oraz premierów (Chief Minister). 4
Waluta Malezyjski ringgit, nazywany tak e dolarem malezyjskim (RM) dzieli si na 100 senów. W obiegu sà monety 1, 5, 10, 20 i 50-senowe, oraz o nominale 1 RM. Wyst pujà tak- e banknoty o nominale 1 RM, 2 RM, 5 RM, 10 RM, 50 RM i 100 RM. 1 RM = oko o 1,02 PLN. 3,8 RM = 1 USD kurs sztywny. 4 RM = oko o 1 Euro. Stopieƒ urbanizacji LudnoÊç miejska w Malezji stanowi 57% ogó u ludnoêci. Przynale noêç do organizacji mi dzynarodowych AFTA (ASEAN Free Trade Area) Strefa Wolnego Handlu Stowarzyszenia Paƒstw Azji Po udniowo-wschodniej, CEPT (Common Effective Preferential Tariffs AFTA) ASEAN + 3 (CHRL, Japonia, Korea Po udniowa) Platforma wspó pracy paƒstw tego regionu APEC (Asia Pacific Economic Cooperation) Wspó praca Gospodarcza Azji i Pacyfiku ASEM (Forum Spotkaƒ Azja-Europa) Malezja jest cz onkiem mi dzynarodowych organizacji gospodarczych systemu ONZ, takich jak: Rady Gospodarczej i Spo ecznej ds. Azji i Pacyfiku (ESCAP) i Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wy ywienia i Rolnictwa (FAO). Nale y tak e do Âwiatowej Organizacji Handlu (WTO), Banku Âwiatowego (IBRD), Mi dzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Azjatyckiego Banku Rozwoju (ADB) i Islamskiego Banku Rozwoju (IDB), G-15 (Grupa 15). Malezja jest równie stronà nast pujàcych porozumieƒ towarowych: Mi dzynarodowej Umowy Cynowej, Stowarzyszenia Krajów Producentów Oleju Palmowego i Mi dzynarodowej Umowy Kauczukowej. 1.2 LudnoÊç, religia i j zyk w Malezji LudnoÊç Liczba mieszkaƒców Malezji wynosi 23,9 mln, z czego ok. 80% zamieszkuje Pó wysep Malezyjski, natomiast 20% na Borneo (stan z 2005 roku). WÊród mieszkaƒców Malezji najwi kszà grup etnicznà stanowià Malajowie 47%, którzy zamieszkujà g ównie zachodnià cz Êç kraju, natomiast wschodnia cz Êç jest zdominowana przez Chiƒczyków (24% ogó u mieszkaƒców). LudnoÊç autochtoniczna m.in. Dajakowie, Kalabici, Semangowie, Ibanowie, stanowi 11%, natomiast Hindusi stanowià 7% ludnoêci. Zamieszkujà oni przede wszystkim Malezj Zachodnià. 5
Ârednia g stoêç zaludnienia wynosi 74 osoby na 1 km 2. Dla porównania g stoêç zaludnienia w Polsce wynosi 123 osoby/km 2. Liczba urodzeƒ na 1000 osób w 2002 roku wynios a 21,8. Ârednia d ugoêç ycia m czyzny wynosi 70,4 lat, kobiety 75,3 lata. Religia Du a liczba wyznaƒ w Malezji wynika ze zró nicowania etnicznego mieszkaƒców kraju. Wprawdzie islam jest religià paƒstwowà, ale konstytucja gwarantuje obywatelom wolnoêç wyznania. Prawie wszyscy Malajowie sà muzu manami. Malezyjscy Chiƒczycy to g ównie wyznawcy taoizmu i buddyzmu. Niektórzy cz onkowie chiƒskiej spo- ecznoêci sà chrzeêcijanami. Wi kszoêç Hindusów zamieszkujàcych Malezj pochodzi z po udnia Indii i wyznaje hinduizm, cz Êç z nich nale y równie do wspólnoty muzu maƒskiej. ChrzeÊcijaƒstwo nie zdo a o zakorzeniç si na Pó wyspie Malajskim. Zyska o jednak znaczne wp ywy w malezyjskiej cz Êci Borneo. Wiele tubylczych plemion zosta o nawróconych na chrzeêcijaƒstwo, reszta nadal pozostaje wierna ró nym formom animizmu. J zyk J zykiem urz dowym jest bahasa melayu, czyli j zyk malajski. J zyk angielski jest powszechnie u ywany i nie ma problemu w porozumiewaniu si nim. Poszczególne grupy etniczne mówià swoimi w asnymi j zykami i dialektami. Wszystkie rozk ady jazdy na dworcach kolejowych i autobusowych, a tak e tabliczki z nazwami ulic, majà równie napisy w j zyku angielskim. 1.3 Klimat, warunki geograficzne oraz bogactwa naturalne Klimat W Malezji jest klimat równikowy wybitnie wilgotny, monsunowy. Wahania temperatur sà stosunkowo niewielkie i przez ca y rok utrzymuje si Êrednia temperatura od 21 o C do 32 o C. Ârednia roczna suma opadów waha si w granicach 2000-3000 mm, na zachodnich stokach gór dochodzi do oko o 4000 mm. Od paêdziernika do lutego znaczne opady deszczu wyst pujà przede wszystkim na wschodnim wybrze u Pó wyspu Malajskiego oraz w stanach Sabah i Sarawak, natomiast na zachodnim wybrze- u nale y liczyç si z pewnymi opadami od kwietnia do maja oraz od paêdziernika do listopada. W Malezji jest bardzo wysoka wilgotnoêç wzgl dna powietrza, która przekracza 80-85%. Bogactwa naturalne Malezja jest bogata w cyn, rop naftowà, drewno, miedê, rudy elaza, gaz naturalny, boksyt. 6
Warunki geograficzne Malezja jest krajem górzysto-wy ynnym. Nizinne obszary Malezji znajdujà si jedynie na nadbrze ach. Ponad po ow powierzchni kraju zajmujà góry i wy yny. W Malezji Zachodniej znajdujà si zerodowane pasma górskie o przebiegu po udnikowym z najwy szym szczytem Pó wyspu Malajskiego Tahan, którego wysokoêç wynosi 2190 m. Góry zbudowane sà przewa nie z granitów, kwarcytów, upków i wapieni. W Malezji Wschodniej wyst pujà liczne, silnie rozcz onkowane pasma górskie z najwy szym masywem Crocker (Kinabalu, 4101 m najwy szy szczyt Malezji i Borneo), wypi trzone w orogenezie alpejskiej, zbudowane g ównie z piaskowców i wapieni. Wzd u wybrze y, w obydwu cz Êciach kraju, rozciàgajà si rozleg e i zabagnione niziny. Dodatkowo rzeêb Malezji Zachodniej urozmaicajà formy krasowe oraz wa y piaszczyste o d ugo- Êci oko o 20 km. Sà one równoleg e do linii brzegowej wschodniego wybrze a. Malezja posiada tak e niewielkie przybrze ne wyspy: Penang i Tioman w Malezji Zachodniej, a tak e Banggai i Labuan w Malezji Wschodniej. Malezja poprzecinana jest g stà siecià rzecznà, z o onà z krótkich, zasobnych w wod rzek. Do najwi kszych nale à: Parang, której d ugoêç wynosi 434 km i uchodzi do Morza Po udniowochiƒskiego, Perak, który uchodzi do cieêniny Malakka w Malezji Zachodniej oraz Rajang w Malezji Wschodniej. Sà tu wiecznie zielone lasy równikowe, w których roênie oko o 3 tys. gatunków drzew. Pokrywajà one w sumie 58% powierzchni kraju. Malajski las deszczowy to najbardziej zwarty i bogaty ekosystem Êwiata. yje tam 14 500 gatunków roêlin, 600 gatunków ptaków, 210 gatunków ssaków, 150 gatunków ab, 140 gatunków w y, 80 gatunków jaszczurek i niezliczona iloêç gatunków owadów, a tak e wiele innych organizmów ywych. 1.4 System polityczny Ustrój polityczny Malezja jest federacyjnà monarchià konstytucyjnà, która powsta a w 1963 roku w rezultacie po àczenia Federacji Malajskiej. G owà paƒstwa jest król, który jest wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie W adców (nale à do nich w adcy i gubernatorzy stanów). Aktualnie, dwunastym z kolei królem jest Su tan stanu Perlis Tuanku Syed Sirajuddin Ibni Al-Marhum Tuanku Syed Putra Jamalullail. Sejm i senat W adza ustawodawcza nale y do dwuizbowego parlamentu: Izby Pos ów (219 parlamentarzystów wybieranych w pi cioprzymiotnikowych wyborach powszechnych, na 5-letnià kadencj ) i Senatu (kadencja 6-letnia, 69 senatorów, z których 43 mianowanych jest przez króla a 26 senatorów wybieranych przez stanowe zgromadzenie ustawodawcze). 7
Rzàd W adz wykonawczà sprawuje rzàd na czele z premierem mianowanym przez króla. Stany Malezji majà autonomi wewn trznà (z wyjàtkiem spraw zagranicznych, obrony, finansów, oêwiaty i obywatelstwa) z w asnà konstytucjà i organami w adzy. Obecny gabinet zosta zaprzysi ony w marcu 2004 roku. Od 31 paêdziernika 2003 roku na czele rzàdu stoi YAB Dato Seri Abdullah bin Hj Ahmad Badawi, pe niàc równoczeênie funkcj Ministra Finansów oraz Ministra Spraw Wewn trznych. Wicepremier i Minister Obrony: Datuk Seri Najib Tun Razak. Minister Spraw Zagranicznych: Datuk Seri Syed Hamid Albar. Minister Handlu Mi dzynarodowego i Przemys u: Datuk Seri Rafidah Aziz. Partie polityczne w Malezji W uk adzie si politycznych Malezji najwa niejszà rol odgrywa Front Narodowy (Barisan Nasional), b dàcy koalicjà 13 lokalnych partii, w której dominujàce pozycje zajmujà: Zjednoczona Narodowa Organizacja Malajów (UMNO) sprawujàca w adz od 1957 roku i reprezentujàca interesy malezyjskiej wi kszoêci spo eczeƒstwa (cz onkowie UMNO zajmujà praktycznie wszystkie kluczowe stanowiska w rzàdzie i administracji paƒstwowej Malezji), Stowarzyszenie Malezyjskich Chiƒczyków (MCA) oraz Kongres Malajskich Indusów (MIC). Najwa niejszymi partiami opozycyjnymi sà: Partia Akcji Demokratycznej (DAP), grupujàca g ównie osoby narodowoêci chiƒskiej, Partia Islamska (PAS), reprezentujàca skrajnie prawicowà opozycj o charakterze religijno-nacjonalistycznym, Ruch SprawiedliwoÊci Spo ecznej (KEADILAN). 1.5 Obecna sytuacja polityczna Sytuacja polityczna w Malezji jest obecnie bardzo stabilna. Zagro enie atakami terrorystycznymi przez radykalnych islamistów jest niewielkie i praktycznie tylko ze strony organizacji dzia ajàcych na Filipinach. Stosunek w adz malezyjskich do terrorystów jest bardzo zdecydowany. W adze t pià wszelkie przejawy agresji wobec wyznawców innych religii. 8
2. Gospodarka 2.1 Opis gospodarki kraju Gospodarka Malezji jest przede wszystkim nastawiona na eksport swoich towarów i bogactw naturalnych przez co jest mocno uzale niona od koniunktury Êwiatowej. D ugofalowe dzia ania rzàdu skierowane sà na relatywne uniezale nianie si od trendów i koniunktury Êwiatowej. W roku 2005 gospodarka Malezji z powodzeniem wykorzysta a wyst pujàce Êwiatowe trendy gospodarcze. By to kolejny rok dynamicznego wzrostu gospodarczego. Wprowadzenie kraju na Êcie k przyspieszonego wzrostu gospodarczego, w relatywnie krótkim okresie czasu, sta o si mo liwe dzi ki konsekwentnej realizacji za o eƒ polityki gospodarczej Malezji, która jest jednym z szybciej rozwijajàcych si krajów Azji Po udniowo-wschodniej. Wzrost ten spowodowany jest m.in. du à iloêcià inwestycji zagranicznych. PKB Malezji wed ug sektorów gospodarki w 2005 roku èród o: Bank Negara Malaysia obliczenia w asne 2.2 Charakterystyka g ównych sektorów gospodarki Przemys Bardzo dynamicznie rozwijajàcym si sektorem gospodarczym Malezji jest sektor przemys owy, który w roku 2005 odnotowa wzrost o 4,9% (dla porównania rok 2004-9,8%, rok 2003 8,4%, rok 2002 4,3 % z wyjàtkiem roku 2001, kiedy to odnotowano ujemny wskaênik wzrostu minus 5,9%). Wyniki tego sektora by yby z pewnoêcià lepsze, gdyby nie os abienie Êwiatowego trendu koniunkturalnego na rynku pó przewodników, telefonii komórkowej oraz na rynku komputerowym. Ponadto konkurencja z Chin i Wietnamu wp yn a na spadek produkcji na eksport. Cz - 9
Êciowo ujemny wp yw chwilowego os abienia koniunktury na Êwiatowym rynku elektroniki agodzi rozbudzony mocno popyt na rynku wewn trznym Malezji, zarówno w zakresie wyrobów elektronicznych, jak i innych wyrobów przemys owych, m.in. sprz t AGD. Utrzymywa si, od d u szego czasu, relatywnie wysoki popyt na towary surowcowe produkowane i eksportowane przez Malezj kauczuk, chemikalia, drewno. G ównà, zdecydowanie proeksportowà ga zià produkcji przemys owej Malezji, pozostaje przemys elektroniczny, którego wyroby stanowià najwi kszà pozycj w malezyjskim eksporcie. Charakter proeksportowy majà: przemys chemiczny, petrochemiczny, wyrobów gumowych oraz drzewny. W miar dynamicznie rozwijajà si równie inne proeksportowe ga zie produkcji przemys owej (pomimo silnej konkurencji chiƒskiej), a mianowicie przemys tekstylny, obuwniczy oraz produkcja bi uterii. W produkcji przemys owej zorientowanej na rynek krajowy dominuje przemys Êrodków transportu oraz przemys spo ywczy, którego dalszy rozwój, szczególnie w okresie bie àcej pi ciolatki, b dzie dodatkowo wspierany przez rzàd Malezji w wyniku wczeêniej podj tych decyzji o stopniowym uniezale nianiu si Malezji od importu ywnoêci z zagranicy. Rolnictwo Umiarkowane wskaêniki wzrostu w roku 2005 odnotowa o rolnictwo (ponad 8% udzia u w PKB Malezji, przy zatrudnieniu 1,41 mln pracowników 12,9%) oraz leênictwo i rybo ówstwo (wzrost o 2,1%; dla porównania rok 2005 5,0% oraz rok 2004 5,6%). Wzrost wartoêci produkcji sektora rolniczego w roku 2005, Malezja zawdzi cza, zarówno rosnàcej produkcji oleju palmowego, jak i stale post pujàcej zwy ce cen tego surowca w handlu mi dzynarodowym oraz silnie rozwijajàcej si produkcji drobiu. Olej palmowy to dla Malezji najwi kszy rolniczy produkt eksportowy (powoli ale systematycznie wypierajàcy inne uprawy rolnicze, np. kakao). W latach 2000-2005 nastàpi prawie 38% wzrost produkcji oleju palmowego, co pozycjonuje Malezj w grupie wiodàcych producentów i eksporterów tego surowca w skali Êwiatowej. W 2005 roku àczna produkcja zamkn a si wielkoêcià 14,96 mln ton wzrost o 7% w porównaniu do roku 2004. Przyczyni si do tego zwi kszony area upraw palmy olejowej, zw aszcza w stanach Sabah i Sarawak (Borneo), wzrost wydajnoêci pracy oraz produktywnoêç z jednego hektara. Spad a równie produkcja kakao o 12% (2005 r.), do poziomu 28 tys. ton. G ównà przyczynà pogorszonych zbiorów by a plaga szaraƒczy oraz niedostateczna iloêç zu ytych nawozów sztucznych i pestycydów z uwagi na wzrost ich cen. 10
W drugiej po owie 2004 roku wyraênie zwi kszy a si produkcja kauczuku naturalnego, m.in. w wyniku wprowadzenia nowych technologii nacinania drzew kauczukowych i pozyskiwania mleczka kauczukowego, w odpowiedzi na utrzymywanie si wysokich cen tego surowca na rynkach Êwiatowych. W przypadku produktów leênictwa, post pujàcy wzrost ich produkcji i eksportu w latach 2001 2005, (w zwiàzku z utrzymujàcym si znacznym popytem na drewno tropikalne na rynkach Êwiatowych), b dzie w okresie nast pnych lat pod zdecydowanie wi kszà kontrolà paƒstwa, w zwiàzku z przyj tym przez rzàd bardziej restrykcyjnym, z punktu widzenia ochrony Êrodowiska, programem zarzàdzania i gospodarowania zasobami leênymi Malezji. Górnictwo Stosunkowo du à dynamik wzrostu wykazuje sektor górniczy. Ârednioroczne tempo wzrostu tego sektora w okresie ostatnich pi ciu lat wynios o 3,5%, g ównie za sprawà wzrostu wydobycia gazu ziemnego przy zmieniajàcej si wielkoêci wydobycia ropy naftowej (ustalenia krajów cz onkowskich OPEC). JeÊli na przyk ad w roku 2004, wydobycie ropy naftowej wynios o 762 318 bary ek dziennie, to w roku 2005 tylko 726 860 bary ek dziennie i by o o 4,8% mniejsze w porównaniu do roku 2004. Wp ywy dewizowe ze zrealizowanego eksportu zmniejszy y si jedynie o 2%, w porównaniu do roku 2004. W przypadku gazu ziemnego, od wielu lat wzrostowi jego wydobycia (w zwiàzku z odkryciem i rozpocz ciem eksploatacji w latach 2002-2004 nowych z ó ropy naftowej i gazu w stanie Sabah) towarzyszy wzrost cen gazu na rynkach Êwiatowych. W 2004 roku malezyjski eksport gazu ziemnego wyniós 20.729 tys. ton o wartoêci 17,08 mld RM, co stanowi o wzrost o 19,7 % w porównaniu do roku 2003, natomiast w 2005 roku wzrost ten wyniós 5,9% w stosunku do roku 2004. Kopalnictwo innych bogactw naturalnych Malezji cyny powoli ale systematycznie spada z uwagi na wyczerpywanie si jej zasobów. W latach 2000-2004, wydobycie cyny zmniejszy o si z poziomu 6,3 tys. ton do 2,7 tys. ton w roku 2004, przy nieznacznie wi kszym wydobyciu tego surowca w roku 2005 2,8 tys. ton. 11
Us ugi W roku 2005 najwi kszà dynamik wzrostu odnotowa malezyjski sektor us ug (w tym us ugi komunalne, gastronomiczne, telekomunikacyjne, transportowe, magazynowe, turystyka, bankowoêç, ubezpieczenia, us ugi medyczne, handel oraz poêrednictwo w handlu nieruchomoêciami). W latach 2001-2005 by to jeden z najbardziej dynamicznie rozwijajàcych si sektorów gospodarczych Malezji, wykazujàc z roku na rok Êrednioroczne tempo wzrostu powy ej 6% (w 2005 r. 6,5%). Udzia us ug w tworzeniu PKB wyniós 58,9 % w roku 2005. Odnotowuje si znaczny wzrost us ug Êwiadczonych przez sektor prywatny, a mianowicie prywatne us ugi medyczne, sanatoryjne, prywatne Êrednie i wy sze szkolnictwo (zarówno dla uczniów i studentów malezyjskich, jak i zagranicznych), us ugi turystyczne, w tym zyskujàca na popularnoêci agroturystyka. 3. Przekszta cenia strukturalne, reformy i system w asnoêci 3.1 Zasady ochrony patentowej w Malezji Ka dy obywatel Malezji lub sta y rezydent (osoba majàca prawo pobytu i pracy) mo- e bezpoêrednio wnioskowaç o ochron patentowà. Obcokrajowiec mo e wnioskowaç o ochron patentowà do Urz du Patentowego Malezji wy àcznie za poêrednictwem zarejestrowanego agenta, dzia ajàcego w imieniu tej osoby. Podobnie do ustawodawstwa innych paƒstw, wynalazek mo e podlegaç ochronie patentowej, je eli ma cechy nowoêci, ma cechy wynalazku oraz u ytecznoêci przemys owej. Ustawa o Patentach okreêla okres ochrony patentowej na 20 lat od daty z o- enia stosownego wniosku w sprawie ochrony patentowej. Ustawa okreêla tak e okres nowatorstwa wynalazku, podlegajàcego ochronie wynalazku na 10 lat. W aêciciel patentu ma prawo u ywania wynalazku, przekazania (zbycia) wynikajàcych z tego praw ca kowitych lub cz Êciowych pod warunkiem zawarcia umowy licencyjnej. 3.2 Ochrona znaków towarowych Ochrona znaku towarowego okreêlona jest Ustawà o Znakach Towarowych z 1976 roku oraz przez stosowne przepisy wykonawcze do ustawy. OkreÊla ona zasady ochrony rejestrowanych znaków towarowych w Malezji. adna osoba ani firma, inna ni w aêciciel lub uprawniony przez niego u ytkownik znaku, nie mo e go u ywaç po zarejestrowaniu. Przeciwko osobom naruszajàcym Ustaw o Znakach Towarowych, mogà zostaç podj te dzia ania prawne. Okres ochrony znaku towarowego wynosi 10 lat, mo e zostaç odnowiony na okres kolejnych 10 lat ka dorazowo, po up ywie tego okresu. W aêciciel znaku towarowego lub znaku us ugi ma prawo do przekazania (zbycia) wynikajàcych z tego praw, pod warunkiem zawarcia umowy licencyjnej. Rejestracja uznanych 12
znaków towarowych w Malezji przez nieupowa nione do tego osoby jest zakazana, stanowiàc zapor dla zakazu importu do Malezji podrobionych (fa szywych) produktów znanych firm. O ochron znaku towarowego mo e wystàpiç obywatel Malezji lub sta y rezydent i wnioskowaç o ochron patentowà bezpoêrednio. Obcokrajowiec mo e wnioskowaç o ochron patentowà do Urz du Patentowego Malezji wy àcznie za poêrednictwem zarejestrowanego agenta, dzia ajàcego w imieniu tej osoby. Wzory przemys owe Wzory przemys owe mogà zostaç zarejestrowane, je eli zawierajà cechy nowoêci i nie zawierajà wy àcznie opisu sposobu wykonania przedmiotu lub wzoru dla spe nienia wy àcznie okreêlonej funkcji. Ponadto wzór przemys owy nie mo e byç zale ny od pojawienia si jakiegokolwiek innego wzoru, którego stanowi by integralnà ca oêç. Wnioskodawcy krajowi wnioskujà o rejestracj wzoru samodzielnie lub za poêrednictwem osoby posiadajàcej uprawnienia rejestrowanego agenta wzoru przemys owego. Osoby zagraniczne sk adajà wnioski wy àcznie za poêrednictwem osoby posiadajàcej uprawnienia rejestrowanego agenta wzoru przemys owego. Wzory przemys owe podlegajà ochronie w okresie wst pnym pi ciu lat z mo liwo- Êcià przed u enia na dwa kolejne okresy pi cioletnie, zapewniajàc ochron na okres pi tnastu lat. Wzory u ytkowe Ustawa o wzorach u ytkowych zapewnia ochron wzoru u ytkowego pod warunkiem, e jest on dzie em twórczym, powsta ym w nieskr powanych niczym okolicznoêciach (warunkach). Wzory u ytkowe nie podlegajà rejestracji. Okres ochronny wzoru u ytkowego wynosi 10 lat od momentu rozpocz cia u ytkowania w celach handlowych lub 15 lat w przypadku braku cech handlowej eksploatacji wzoru u ytkowego. Ustawa zapewnia post powanie prawne w przypadku naruszenia praw wynikajàcych z posiadania wzoru u ytkowego. Prawo do eksploatacji wzoru u ytkowego jest zbywalne i mo e byç przeniesione drogà zakupu, przyznania licencji, aktu woli (oêwiadczenia) lub przez akt prawny. 13
4. System finansowy System finansowy Malezji jest dobrze zorganizowany i w zasadzie odpowiada wymogom kraju o gospodarce wolnorynkowej. 4.1 Sektor bankowy Bank Centralny Bank Centralny Malezji (Bank Negara Malaysia) nadzoruje sektor bankowy i sektor firm ubezpieczeniowych. Prowadzi dzia alnoêç emisyjnà waluty narodowej, wyst puje jako bank i doradca bankowy rzàdu, administruje zasadami narodowych przep ywów finansowych z zagranicà oraz mo e wyst powaç jako po yczkodawca (lender of last resort). Instytucje finansowe JedenaÊcie krajowych oraz trzynaêcie zagranicznych banków komercyjnych oferuje us ugi poprzez sieç 1 634 oddzia ów w ca ym kraju. Ponadto 22 banki zagraniczne posiadajà biura przedstawicielskie, które nie prowadzà normalnej dzia alnoêci bankowej, zapewniajàc jedynie kontakt i przep yw informacji mi dzy zainteresowanymi podmiotami gospodarczymi w Malezji wraz z bankiem macierzystym i biurami oraz przedstawicielstwami tego banku w innych paƒstwach. Banki handlowe zapewniajà szeroki wachlarz us ug przez 17 oddzia ów niektóre z nich powiàzane sà z bankami inwestycyjnymi za granicà. Banki handlowe odgrywajà znacznà rol w finansowaniu transakcji krótkoterminowych oraz operacjach gromadzenia kapita ów krótkoterminowych w àcznie z operacjami sp aty zad u enia, finansowania firm i us ug doradczych, emisji akcji przedsi biorstw oraz zarzàdzania inwestycjami portfelowymi. W Malezji dzia ajà tak e dwa banki islamskie, zapewniajàce us ugi konwencjonalne w zgodnoêci z prawem islamskim. Bank Islam Malaysia Berhad posiada 83 oddzia y w ca ym kraju, a Bank Muamalat Malaysia Berhad posiada 46 oddzia ów. Dzia a tak e kilka instytucji finansujàcych operacje rozwojowe, które specjalizujà si w kredytowaniu d ugoterminowym, operacjach kapita owych oraz gwarancjach kredytowych. Instytucje te zwykle zapewniajà tak e us ugi doradcze i konsultacyjne w identyfikacji nowych projektów, udzielaniu pomocy technicznej i w zarzàdzaniu. Exim Bank finansuje i u atwia kredytowanie operacji handlu zagranicznego oraz inwestycji w Malezji, koncentrujàc si na Êrednio i d ugoterminowych kredytach dla malezyjskich eksporterów i inwestorów oraz dla zakupu towarów malezyjskich. Inna instytucja Korporacja Ubezpieczeƒ Kredytów Eksportowych (Malaysian Export Credits Insurace Corporation MECIB), ubezpiecza i gwarantuje transakcje handlu zagranicznego. 14
4.2 Polityka dewizowa Od maja 2001 roku obowiàzuje zasada swobodnego transferu Êrodków dewizowych dla ka dej inwestycji zagranicznej w Malezji, w àcznie z rynkiem kapita owym. Zasady przep ywu kapita u pozostajà wzgl dnie liberalne, àcznie z politykà monitorowania p atnoêci oraz nap ywu nale noêci i faktur. Wraz z post pujàcà liberalizacjà, zasady wymiany dewiz sà nast pujàce: Rachunki Dewizowe Osób Zagranicznych Banki komercyjne i handlowe mogà otwieraç rachunki dewizowe obcokrajowcom w walutach obcych. Nie ma ograniczeƒ w dokonywaniu operacji na tych rachunkach. Rachunki Dewizowe Osób Krajowych Malajczycy mogà otwieraç rachunki dewizowe w bankach komercyjnych w celu obs ugi transakcji eksportowych od 1 mln do 10 mln USD w zale noêci od faktur eksportowych. Zagregowany limit w USD Âredni miesi czny zafakturowany wynik eksportu w MYR (USD) 1 000 000 do 1 000 000 (1 325 000) 3 000 000 od 5 000 000 (1325 000) do 10 000 000 (2 650 000) 5 000 000 od 10 000 000 (2 650 000) do 20 000 000 (5 300 000) 10 000 000 ponad 20 000 000 (5 300 000) Firmy korzystajàce z krajowych kredytów, mogà otwieraç rachunki dewizowe w walutach zagranicznych dla regulowania innych nale noêci ni procedury eksportowe, do zagregowanej wysokoêci 500 000 USD w komercyjnych bankach Malezji i w licencjonowanych bankach zamorskich strefy Labuanu. Firmy nie korzystajàce z kredytów krajowych mogà otwieraç rachunki dewizowe w walutach zagranicznych w zamorskich bankach komercyjnych stref wolnego handlu (Labuan) i w zagranicznych oddzia ach banków malezyjskich dla regulowania innych nale noêci ni procedury eksportowe, bez ograniczenia co do limitu zagregowanej wysokoêci. Osoby fizyczne na sta e zamieszka e w Malezji mogà tak e otwieraç rachunki dewizowe w walutach zagranicznych dla celów kszta cenia za granicà oraz zatrudnienia do zagregowanej wysokoêci 100 000 USD w komercyjnych bankach Malezji i w licencjonowanych bankach zamorskich strefy Labuanu oraz do wysokoêci 50 000 USD w bankach zagranicznych. 15
4.3 Rynek kapita owy Komisja Papierów WartoÊciowych Komisja Papierów WartoÊciowych zosta a powo ana do ycia w 1993 roku i ma na celu stymulowanie rozwoju rynku papierów wartoêciowych i rynku operacji finansowych. Reguluje sprawy zwiàzane z papierami wartoêciowymi i transakcjami typu future i forward, przej ciem i àczeniem si przedsi biorstw oraz funduszy inwestycyjnych. Jako organ rejestrowy dla prospektów emisyjnych firm, jest tak e organem zatwierdzajàcym emisj akcji i obligacji firm. Komisja nadzoruje wszystkie osoby licencjonowane, gie dy, domy clearingowe i centralnych depozytariuszy, podejmuje dzia ania dla w aêciwego zachowania si na rynku instytucji rynkowych i osób posiadajàcych licencje w zwiàzku z operacjami na papierach wartoêciowych. 4.4 Gie da Papierów WartoÊciowych Gie da Papierów WartoÊciowych w Kuala Lumpur (The Kuala Lumpur Stock Exchange KLSE) jest jedynà gie dà dzia ajàcà w Malezji. Obecnie KLSE jest jednà z najwi kszych gie d w Azji rejestrujàcà dzia alnoêç 860 firm. Firmy reprezentujà ró ne sektory dzia alnoêci gospodarczej, w àcznie z przemys em surowcowym takim jak górnictwo i plantacje, sektorem finansowym, budownictwem, technologià, sektorem infrastruktury oraz handlu i us ug. Firmy znajdujàce si na liêcie KLSE podzielone sà na trzy grupy w zale noêci od wielkoêci: Grupa G ówna dla firm o du ym kapitale, Grupa Druga dla ma ych i Êrednich firm, MESDAQ (Malaysian Exchange of Securities Dealing and Automated Quotation) dla firm sektora IT i rozwojowych. Gie da posiada w pe ni zinformatyzowany system transakcji, w àcznie ze sprawozdawczoêcià prowadzonà w czasie rzeczywistym i obs ugà klientów indywidualnych, po àczonà ze sta ym monitoringiem i zarzàdzaniem ryzyka przez inwestorów. Centralny Malezyjski Depozyt Papierów WartoÊciowych (The Malaysian Central Depository MCD) Êwiadczy us ugi w zakresie deponowania papierów wartoêciowych przez Centralny System Depozycyjny (Central Depository System CDS). Deponowanie papierów wartoêciowych, zmiana w aêciciela i jakiekolwiek operacje z tym zwiàzane sà rejestrowane przy u yciu systemu elektronicznego w sposób zapewniajàcy bezpieczeƒstwo i pewnoêç poprawnego przeprowadzenia transakcji. 16
5. System podatkowy w Malezji 5.1 Zasady opodatkowania dochodu W Malezji obowiàzuje zasada terytorialnoêci, co znaczy e wszelkie dochody osób fizycznych i podmiotów gospodarczych powsta e lub pochodzàce z Malezji podlegajà opodatkowaniu. W przypadku dochodu powsta ego poza Malezjà, a nast pnie jego transferu do Malezji przez firmy oraz osoby fizyczne nie b dàce rezydentami Malezji, nie odprowadza si podatku. Poniewa okreêlenie firmy rezydujàcej nie jest w pe ni Êcis e, na mocy orzeczenia sàdowego uznano, e decydujàce jest miejsce, gdzie odbywajà si zebrania rady nadzorczej. Malezja podpisa a umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z 47 paƒstwami, w tym z Polskà. 5.2 èród a dochodu podlegajàce opodatkowaniu Dochody z nast pujàcych êróde podlegajà opodatkowaniu w Malezji: przychody i zyski z handlu, wykonywania zawodu i prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej, przychody i zyski wynikajàce ze stosunku zatrudnienia, dywidendy i odsetki, dochody z wynajmu, op aty za prawa autorskie, pobierane sk adki, emerytury, renty i inne dochody o regularnym charakterze, inne przychody i zyski. Dochód podlegajàcy opodatkowaniu ustala si po uwzgl dnieniu przys ugujàcych ulg podatkowych, jak podlegajàce odliczeniu wydatki poniesione dla wygenerowania przychodu, ulgi inwestycyjne oraz inne ulgi i zach ty. 5.3 Podatek od firm Ka dy dochód firmy powsta y w Malezji podlega opodatkowaniu, niezale nie czy firmy rezydujàcej w Malezji, czy te firmy zagranicznej. WysokoÊç podatku od przedsi biorstw wynosi 28%, a w przypadku firm zwiàzanych z wydobyciem ropy naftowej 38%. 5.4 Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób fizycznych posiadajàcych prawo sta ego pobytu Stawki podatkowe dla tej kategorii osób wahajà si w granicach od 0% do 28%, w zale noêci od wysokoêci uzyskanych dochodów. 17
Podatek nalicza si po uwzgl dnieniu odliczeƒ przys ugujàcych m.in. na wspó ma onka, niezam ne dzieci do lat 18, wydatki na leczenie rodziców, wydatki na leczenie powa nych schorzeƒ i badania lekarskie, podstawowà pomoc dla cz onków rodziny dotkni tych inwalidztwem oraz p acone sk adki na ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie na ycie, zdrowotne i edukacyjne. Osoby zarabiajàce poni ej 35 tys. RM rocznie mogà odpisaç od podatku kwot 350 RM oraz wszelkie op aty urz dowe poniesione w przeciàgu roku, jak np. za wydanie pozwolenia pracy i inne. Raz na pi ç lat mogà równie odliczyç od podatku 400 RM z tytu u zakupu komputera. Podatek dochodowy od osób fizycznych nieposiadajàcych prawa sta ego pobytu Osoby, które nie posiadajà prawa sta ego pobytu (status rezydenta) w Malezji p acà podatek w wysokoêci 28% od uzyskanego dochodu. Nie przys ugujà im kwoty wolne od podatku, mogà natomiast wystàpiç o zwrot op aty urz dowej za wydanie pozwolenia pracy w Malezji. 5.5 Podatek od przychodów nie wynikajàcych ze stosunku zatrudnienia (withholding tax) Osoby, które nie posiadajà prawa sta ego pobytu w Malezji p acà tzw. withholding tax od nast pujàcych dochodów: wynajem lub wypo yczenie ruchomych w asnoêci, porady techniczne, us ugi instalacji maszyn i urzàdzeƒ opodatkowane sà w wysokoêci 10%. Od 21 wrzeênia 2003 roku przychody za powy sze us ugi Êwiadczone za granicà sà zwolnione z withholding tax, tantiemy za prawa autorskie podatek wynosi 10%, odsetki bankowe podatek wynosi 15%, wyst py estradowe podatek wynosi 15%. Pracownik przybywajàcy do Malezji na czas krótszy ni 60 dni jest zwolniony z withholding tax. 5.6 Podatki od sprzeda y Podatek od sprzeda y nieruchomoêci Podatek ten jest p acony od zbycia nieruchomoêci, w którym to poj ciu mieêci si ziemia, budynki, a tak e udzia y w agencjach nieruchomoêci. WysokoÊç tego podatku waha si od 0% do 30% w zale noêci od czasu, przez jaki nieruchomoêç nale a a do osoby lub instytucji zbywajàcej (minimalnie po 5-ciu pe - 18
nych latach podatek wynosi 0% od osoby fizycznej i 5% od firmy, maksymalnie w ciàgu 2 lat od nabycia 30%). Osoby, które nie posiadajà prawa sta ego pobytu p acà go w wysokoêci 30% przez pierwszych 5 lat od nabycia, potem 5%. Podatek od sprzeda y Podatek od sprzeda y jest podatkiem p aconym jednorazowo, naliczanym od warto- Êci i nak adanym na produkty w momencie importu lub wytworzenia. Zasady pobierania podatku od sprzeda y reguluje Sales Tax Act 1972. Producenci wytwarzajàcy produkty podlegajàce podatkowi od sprzeda y muszà posiadaç, w myêl Sales Tax Act 1972, licencj na naliczanie tego podatku, jednak w przypadku producentów o sprzeda y rocznej mniejszej ni 100 tys. RM i firm posiadajàcych status licencjonowanego zak adu produkcyjnego licencja nie jest konieczna. WysokoÊç podatku od sprzeda y wynosi: 10% na wi kszoêç produktów, 5% owoce, cz Êç artyku ów ywnoêciowych, materia y budowlane, 25% na papierosy, 20% na alkohole. 5.7 Podatek od us ug Stawka podatku od us ug wynosi 5%. Podatkowi temu podlega szeroki zakres towarów i us ug, np. artyku y ywnoêciowe, napoje i tytoƒ, które dostarczane sà w ramach Êwiadczonych us ug, jak te i same us ugi: np. hotelarskie, gastronomiczne, wystawiennicze, reklamowe, konsultacyjne, architektoniczne, ubezpieczeniowe, lekarskie, naprawy i inne. Od 1 stycznia 2003 roku z podatku tego zwolnione sà us ugi Êwiadczone wzajemnie przez firmy nale àce do jednej grupy. 5.8 Zwolnienia podatkowe z tytu u zwi kszenia eksportu Ulga ta ma na celu promowanie eksportu przedsi biorstw produkcyjnych i jest przyznawana w postaci: odpisu od dochodu statutowego 10% wartoêci zwi kszonego eksportu pod warunkiem, e wartoêç dodana w produkcie eksportowanym wynosi co najmniej 30%, odpisu od dochodu statutowego 15% wartoêci zwi kszonego eksportu pod warunkiem, e wartoêç dodana w produkcie eksportowanym wynosi co najmniej 50%. Aplikacje o przyznanie tej ulgi sk ada si w Urz dzie Podatkowym (Inland Revenue Board). 19
Firmy b dàce w posiadaniu malezyjskim, osiàgajàce znaczàce wyniki w zakresie zwi kszania eksportu, od 2003 roku mogà ubiegaç si o zwolnienia podatkowe w wysokoêci od 20% do nawet 100% wartoêci podatku dochodowego. 5.9 Inwestycyjna ulga podatkowa Firma mo e staraç si o inwestycyjnà ulg podatkowà (ITA). Firma, której przyznana zostanie ta ulga, mo e odpisaç od podstawy naliczenia podatku 60% swoich wydatków poniesionych w przeciàgu 5 lat na zakup Êrodków trwa ych (mo e to byç fabryka, jej wydzia, maszyny i urzàdzenia), zwiàzanych z zaaprobowanym projektem produkcyjnym. Okres liczy si od daty pierwszego kwalifikowanego zakupu. Firma mo e zrezygnowaç z tej ulgi na rzecz odpisu 70% od nale nego podatku dochodowego w przeciàgu 5 lat. Niezrealizowany odpis mo e zostaç przesuni ty na dalsze lata a do ca kowitego wykorzystania. Firmy, których dzia alnoêç zlokalizowana zostanie w stanach Sabah i Sarawak (na Borneo) oraz w tzw. wschodnim korytarzu Pó wyspu Malajskiego, mogà odliczyç 80% poniesionych wydatków kapita owych z opcjà zamiany na odpis 85% od podstawy podatku dochodowego. 6. Zak adanie dzia alnoêci gospodarczej w Malezji 6.1 Formy prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej w Malezji Ustawodawstwo malezyjskie przewiduje nast pujàce formy prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej: przedsi biorstwo z jednoosobowà w asnoêcià (Sole Proprietorship), spó ka osób fizycznych (Partnership), dwóch lub wi cej, lecz nie przekraczajàca liczby dwudziestu osób. Partnerzy sà odpowiedzialni za d ugi i inne zobowiàzania swojà w asnoêcià prywatnà, jeêli wartoêç majàtku firmy nie wystarcza do pokrycia tych e zobowiàzaƒ. Umowa za o ycielska mo e, ale nie musi byç sporzàdzona, firma miejscowa lub zagraniczna zarejestrowana zgodnie z wymogami Companies Act 1965. Przedsi biorstwo jednoosobowe i spó ka osób fizycznych muszà byç zarejestrowane w Komisji Firm Malezyjskich (Companies Commission of Malaysia CCM) zgodnie z Registration of Business Ordinance z 1956 roku. 20
6.2 Rodzaje dzia alnoêci gospodarczej Companies Act 1965 reguluje dzia alnoêç wszystkich firm zarejestrowanych w Malezji. Akt ten stanowi, e ka da osoba podejmujàca dzia alnoêç gospodarczà w Malezji musi dokonaç rejestracji w Companies Commission of Malaysia (CCM). Przewidziane sà trzy rodzaje spó ek: spó ka z odpowiedzialnoêcià ograniczonà do wysokoêci udzia ów, spó ka z odpowiedzialnoêcià ograniczonà do gwarantowanych wk adów, spó ka z nieograniczonà odpowiedzialnoêcià. Spó ka z odpowiedzialnoêcià ograniczonà do wysokoêci udzia ów jest najcz stszà formà prowadzenia dzia alnoêci gospodarczej w Malezji. Spó ka mo e byç prywatna lub publiczna. Mo e byç zarejestrowana, je eli jej statut i umowa za o ycielska spe niajà nast pujàce warunki: ograniczajà prawa do zbywania udzia ów, ograniczajà liczb udzia owców do 50, wy àczajàc pracowników (miejscowych) i niektórych pracowników zagranicznych, zabraniajà publicznej sprzeda y akcji i papierów d u nych spó ki, zabraniajà stosowania publicznych zaproszeƒ do sk adania depozytów pieni nych w spó ce. Spó ka publiczna mo e z o yç wniosek o notowanie jej akcji na gie dzie papierów wartoêciowych (KLSE). Ka de dzia anie nast pujàce po rozpocz ciu notowania spó ki na gie dzie, zwiàzane z emisjà akcji, musi uzyskaç aprobat Komisji Papierów WartoÊciowych. 6.3 Procedura rejestracyjna W celu zarejestrowania firmy osoba fizyczna musi z o yç wniosek w Companies Commission of Malaysia (CCM) u ywajàc standardowego formularza 13A i wnieêç op at w wysokoêci (aktualnie) 30 RM w celu okreêlenia czy proponowana przez aplikanta nazwa firmy jest dost pna. JeÊli tak podanie jest akceptowane i proponowana nazwa zarezerwowana dla aplikujàcego na okres 3 miesi cy, w ciàgu których musi on dostarczyç do Companies Commission of Malaysia nast pujàce dokumenty: umow za o ycielskà i statut spó ki, declaration of compliance (formularz 6), oêwiadczenie osoby przewidzianej na dyrektora spó ki lub jej za o yciela (formularz 48A). 21
W umowie za o ycielskiej muszà znaleêç si nast pujàce informacje: nazwa firmy, zakres dzia alnoêci, proponowana wielkoêç kapita u statutowego wraz z jego podzia em na udzia y. Statut musi zawieraç zasady regulujàce zarzàdzanie wewn trzne spó kà i sposób prowadzenia dzia alnoêci. Po zaakceptowaniu wymaganych dokumentów wydawane jest zaêwiadczenie o zarejestrowaniu, spó ka zdobywa osobowoêç prawnà i mo e rozpoczàç dzia alnoêç gospodarczà. Wymagania jakie musi spe niaç firma zarejestrowana w Malezji. Ka da firma dzia ajàca w Malezji musi spe niaç poni sze warunki: posiadaç swoje biuro w Malezji, w którym przechowywane sà wszystkie dokumenty i ksi gi, których prowadzenie jest wymagane przy dzia alnoêci gospodarczej, spó ka nie mo e obracaç w asnymi akcjami, ani te posiadaç akcji w holdingu, którego jest cz Êcià. W spó ce publicznej ka da akcja jest równowa na jednemu g osowi na walnym zebraniu, natomiast w spó ce prywatnej mogà byç wprowadzone inne zasady, sekretarz spó ki musi byç osobà pe noletnià i posiadaç swoje g ówne lub jedyne miejsce zameldowania w Malezji; musi byç cz onkiem stosownego stowarzyszenia albo posiadaç licencj Companies Commission of Malaysia, ka da spó ka musi posiadaç co najmniej dwóch dyrektorów posiadajàcych prawo sta ego pobytu w Malezji; dyrektor spó ki nie musi posiadaç w niej udzia ów, dyrektorem spó ki publicznej lub jej spó ki zale nej nie mo e byç osoba w wieku powy ej 70 lat, spó ka musi posiadaç miejscowego, autoryzowanego audytora. Po zaakceptowaniu proponowanej nazwy do CCM muszà byç dostarczone nast pujàce dokumenty: potwierdzona kopia dowodu zarejestrowania firmy w paƒstwie rodzimym, potwierdzone kopie umowy za o ycielskiej, statutu lub innych dokumentów okreêlajàcych jej rodzaj dzia alnoêci gospodarczej, sposób i zasady funkcjonowania, list dyrektorów i ich dane wymagane w formularzu 79, w przypadku dyrektorów miejscowych dodatkowo wymagane jest oêwiadczenie stwierdzajàce zakres ich kompetencji, 22
akt mianowania lub pe nomocnictwo upowa niajàce jednà lub wi cej osób miejscowych do przyjmowania w imieniu firmy wszelkiej korespondencji prawnej, oêwiadczenie wyznaczonego agenta, reprezentujàcego firm w Malezji (formularz 80) agent podejmuje wszelkie, wymagane przez CCM dzia ania, zmiana agenta wymaga powiadomienia CCM. Ka da firma zagraniczna ma obowiàzek, w przeciàgu miesiàca od ustanowienia siedziby lub podj cia dzia alnoêci w Malezji, zg osiç ten fakt poprzez wype nienie odpowiedniego formularza i dostarczenie go do CCM. Firma zagraniczna zarejestrowana musi w ciàgu miesiàca od daty walnego zebrania udzia owców, corocznie dostarczaç kopi swojego bilansu rocznego a w ciàgu dwóch miesi cy bilans roczny firmy macierzystej oraz zaudytowanà deklaracj aktywów i pasywów, a tak e zysków i strat dotyczàcych jej dzia alnoêci w Malezji. 6.4 Rynek pracy w Malezji Zatrudnianie obcokrajowców Firmy zagraniczne mogà zatrudniaç obcokrajowców pod pewnymi warunkami, które podawane sà w formie tzw. wskazówek obowiàzujàcych w Malezji: firma z wp aconym kapita em (zagranicznym) co najmniej 2 mln USD, ma prawo zatrudniç 5 obcokrajowców, w tym tak e na tzw. stanowiskach kluczowych (to znaczy przeznaczonych dla permanentnego zatrudniania obcokrajowców), firma z wp aconym kapita em (zagranicznym) mniejszym ni 2 mln USD. Podania o pozwolenie na prac na stanowisku kluczowym mo e byç rozpatrywane je eli wp acony kapita zagraniczny wynosi nie mniej ni 500 tys. RM dopuszczana jest pewna elastycznoêç w przestrzeganiu tej zasady. Na stanowiska dyrektorów wykonawczych i inne wy sze kierownicze, które wymagajà wysokich kwalifikacji zawodowych i du ego doêwiadczenia, obcokrajowcy mogà byç zatrudnieni do 10 lat, pod warunkiem przygotowywania personelu malezyjskiego przewidzianego na przej cie stanowisk po tym okresie czasu. Na stanowiska niekierownicze, które wymagajà wysokich kwalifikacji zawodowych i du ego doêwiadczenia, obcokrajowcy mogà byç zatrudnieni do 5 lat, pod warunkiem przygotowywania personelu malezyjskiego przewidzianego na przej cie stanowisk po tym okresie czasu. Obcokrajowcy, którzy zmieniajà stanowisko nawet w ramach tej samej firmy, muszà wyst powaç o nowà wiz zezwalajàcà na prac na nowym stanowisku. 23
Zatrudnianie zagranicznych robotników Przewiduje si zatrudnianie zagranicznych robotników do nast pujàcych prac: na budowach, plantacjach, us ugach (s u àcy w domach, pracownicy hoteli) oraz w przemyêle. 7. Handel zagraniczny i polityka handlowa 7.1 Handel zagraniczny Handel zagraniczny Malezji w latach 2001-2005 charakteryzowa si du à dynamikà wzrostu. W roku 2001 obroty handlu zagranicznego zamkn y si kwotà 615,51 mld RM (161,98 mld USD), z czego 334,28 mld RM (87,97 mld USD) stanowi eksport towarów malezyjskich oraz 280,23 mld RM (73,74 mld USD) stanowi y zakupy importowe Malezji. W roku 2005 wielkoêci te kszta towa y si nast pujàco: obrót ogó em wyniós 957,80 mld RM (252,05 mld USD), z czego eksport 533,79 mld RM (140,47 mld USD) oraz import 434,01 mld RM (1124,21 mld USD) wzrost odpowiednio o 55,6% w obrotach ogó em oraz o 90,5% w przypadku eksportu i 54,9% w przypadku importu. Rok 2005 by równie rokiem rekordowego dla Malezji dodatniego salda w obrotach handlowych 99,78 mld RM (26,26 mld USD), w porównaniu do 54,01 mld RM (14,21 mld USD) w roku 2001. A oto jak kszta towa a si dynamika obrotów handlu zagranicznego Malezji w latach 2001-2005: HANDEL ZAGRANICZNY MALEZJI w latach 2001-2005 EKSPORT/IMPORT/SALDO dynamika w % w mld RM 2000 2001 2002 2003 2004 2005 EKSPORT 373,27 334,28-10,45 357,43 6,93 397,88 11,32 480,74 20,83 533,79 11,04 IMPORT 311,46 280,23-10,03 303,09 8,16 316,54 4,44 400,08 26,39 434,01 8,48 SALDO 61,81 54,05-0,09 54,34 0,61 81,34 49,71 80,66-0,85 99,78 23,70 èród o: Department of Statistics Malaysia, obliczenia w asne 24
Handel zagraniczny Malezji w latach 2001-2005. Handel zagraniczny Malezji w latach 2001-2005. bilans handlowy saldo 25
W strukturze geograficznej handlu zagranicznego Malezji w roku 2005, podobnie jak i w okresach poprzednich, dominujàcà pozycj zajmujà USA, Singapur, Japonia, kraje Unii Europejskiej oraz Chiny. Obroty handlu zagranicznego z tymi krajami w roku 2005 stanowi y àcznie 62,6% ogólnej wymiany handlowej Malezji, zaê w roku 2004 63,2 %. Wymiana handlowa Malezji z krajami ASEAN (w àczajàc Singapur) stanowi bardzo powa nà czeêç wspó pracy handlowej Malezji w rejonie Azji Dalekowschodniej. W 2005 roku udzia tych krajów w handlu zagranicznym Malezji wyniós ogó em 25,5% dla porównania w 2004 roku 24,5%. 7.2 Stosunki gospodarcze Malezji z Unià Europejskà Proces poszerzania Unii Europejskiej o nowych cz onków przyjmowany by w Malezji jako okazja do pog biania kontaktów gospodarczych z nowymi paƒstwami cz onkowskimi i dalszego równowa enia struktury geograficznej obrotów handlowych. Równie dla krajów Unii Europejskiej Malezja z pewnoêcià jest interesujàcym i konkurencyjnym partnerem wspó pracy handlowej i gospodarczej, o czym Êwiadczy wielkoêç bezpoêrednich inwestycji zagranicznych krajów UE w Malezji. W latach 2000 2003 udzia bezpoêrednich inwestycji zagranicznych pochodzàcych z UE wynosi 30% ogó u inwestycji zagranicznych w Malezji, stawiajàc UE jako najwi kszego inwestora zagranicznego, przy czym daje si zauwa yç aktywnoêç inwestorów niemieckich (Siemens, Volkswagen) i francuskich (Eurocopter, Airbus). Wed ug malezyjskich statystyk za okres roku 2003-X/2004, Malezja zaakceptowa a 108 unijnych projektów inwestycyjnych o wartoêci ca 5,2 mld RM, z czego 4,3 mld RM (82,7%) to nowe projekty inwestycyjne, a ok. 900 mln RM (17,3%) to projekty inwestycyjne skierowane g ównie w modernizacje i rozszerzanie ju istniejàcych mocy produkcyjnych. W strukturze podmiotowej inwestycji dominujà inwestycje w przemyêle samochodowym ca 3,8 mld RM, w produkcji ywnoêci 213,6 mln RM, w przemyêle tekstylnym 191,2 mln RM oraz przemyêle chemicznym 124,4 mln RM. Utworzenie przedstawicielstwa UE w Kuala Lumpur oraz powo anie Izby Handlu i Przemys u UE Malezja podnios o w kategoriach praktycznych rang dialogu UE Malezja w sprawach gospodarczych, tym bardziej e nie istniejà i nie sà planowane dwustronne umowy o wspó pracy. W 2005 roku obroty handlowe Malezji z krajami Unii Europejskiej zamkn y si kwotà 113,14 mld RM, co w porównaniu do roku 2004 108,42 mld RM stanowi o wzrost o zaledwie 4,4%. (W roku 2004 w porównaniu do roku 2003 obroty handlu zagranicznego Malezji z krajami UE wzros y a 23% w stosunku do roku 2003 87,91 mld RM praktycznie jednak wobec post pujàcej deprecjacji waluty malezyjskiej wobec EURO dynamika wzrostu obrotów handlu zagranicznego Malezji z UE by a zdecydowanie mniejsza). Najwi kszymi partnerami wspó pracy handlowej Malezji z krajami UE w 2005 roku, podobnie jak w latach ubieg ych by y Niemcy 30,52 mld RM 26,98% obrotów handlu zagranicznego Malezji z UE. 26
OBROTY HANDLU ZAGRANICZNEGO MALEZJA UE 2004/2005 KRAJE w RM w USD UDZIA w RM w USD UDZIA I-XII/2004 I-X/2004 w % I-XII/2005 I-XII/2005 w % AUSTRIA 1435234 377693 1,32 1472808 387581 1,30 BELGIA 3655832 962061 3,37 3464103 911606 3,06 CYPR 71747 18881 0,07 70501 18553 0,06 CZECHY 786172 206887 0,73 957602 252001 0,85 DANIA 1151894 303130 1,06 1300060 342121 1,15 ESTONIA 78231 20587 0,07 126824 33375 0,11 FINLANDIA 1754485 461707 1,62 2717114 715030 2,40 FRANCJA 12624470 3322229 11,64 12572653 3308593 11,11 NIEMCY 28355506 7461975 26,15 30523311 8032450 26,98 GRECJA 431313 113503 0,40 371891 97866 0,33 W GRY 2411693 634656 2,22 1601751 421513 1,42 IRLANDIA 3687911 970503 3,40 4475833 1177851 3,96 W OCHY 6530164 1718464 6,02 7367987 1938944 6,51 OTWA 42875 11283 0,04 63916 16820 0,06 LITWA 74177 19520 0,07 98308 25871 0,09 LUKSEMBURG 64712 17029 0,06 308545 81196 0,27 MALTA 211539 55668 0,20 278499 73289 0,25 HOLANDIA 19194625 5051217 17,70 20802313 5474293 18,39 POLSKA 722613 190161 0,67 687040 180800 0,61 PORTUGALIA 926785 243891 0,85 1118572 294361 0,99 S OWACJA 147629 38850 0,14 243770 64150 0,22 S OWENIA 66371 17466 0,06 73538 19352 0,06 HISZPANIA 3079079 810284 2,84 3179462 836701 2,81 SZWECJA 3717475 978283 3,43 3272080 861074 2,89 WLK.BRYT. 17195695 4525183 15,86 15991958 4208410 14,13 RAZEM 108418227 28531112 100,00 113140439 29773800 100,00 27