czerwiec 2011 brief programowy Instytutu Kościuszki Partnerzy: James Rogers, Cécile Philippe Europejskie Dni Wolnosci Podatkowej. Analiza obciążeń podatkowych typowych grup pracowników w krajach Unii Europejskiej Cel badania Badanie zostało przeprowadzone przez Institut Économique Molinari we współpracy z firmą Ernst & Young i think tankiem New Direction. The Foundation for European Reform, a opublikowane w Polsce przez Instytut Kościuszki partnera projektu. Podstawowym celem badania jest porównanie stopnia obciążenia pensji pracowników wynikających ze zobowiązań podatkowych oraz socjalnych w 27 krajach Unii Europejskiej oraz ustalenie przy tym Dnia Wolności Podatkowej dla osób pracujących w tych krajach. ISSN 1689-9873 Kontekst badania Liczne badania szeregują systemy polityczne zapewniające niskie podatki oraz swobodę gospodarczą. Badania te jakkolwiek interesujące dla ekonomistów, nie wygenerowały jednak zagregowanych danych pozwalających wyciągnąć wnioski dotyczące roli pojedynczych pracowników w finansowaniu własnego państwa oraz systemu socjalnego. Dodatkowo, wiele organizacji typu think-tank ustala doroczny dzień wolności podatkowej w swoich krajach. Niestety, z uwagi na rozbieżną metodologię stosowaną do jego kalkulacji, porównania między krajami są problematyczne. Poniższe badanie ma na celu stworzenie jednolitego narzędzia do porównywania stóp podatkowych, z danymi odzwierciedlającymi indywidualne obciążenia pracowników Unii Europejskiej. W dalszej kolejności, pozwoli to na ustalenie faktycznych kosztów zatrudniania pracowników w każdym z państw.
Brief programowy Główne rezultaty Podatki w Europie rosną i mają charakter ukryty Unia Europejska, jako wspólna przestrzeń ekonomiczna, odnotowała nieznaczny wzrost przeciętnej realnej stopy podatkowej z 43,99% w 2010 roku do 44,23% w 2011 roku. Przeciętna realna stopa podatkowa dla typowego pracownika w UE wzrosła o 0,25punktów procentowych (p.p.) w 2011 roku głównie w konsekwencji wzrostu VAT w 13 krajach UE od 2009 roku. 42,8% pobranych podatków od wynagrodzeń w UE, to składka płacona przez pracodawcę na ubezpieczenie społeczne pracownika. Nie jest to różnica pomiędzy płacą brutto, a netto, ale dodatkowa część ponad wynagrodzenie brutto pracownika, o której istnieniu ten często nie zdają sobie sprawy. Emeryci, niepełnosprawni, pozbawieni praw obywatelskich lub młodzi ludzie stanowią ponad połowę (54,3%) obywateli UE, którzy nie należą do zasobów aktywnych zawodowo 1. To pracujący, w większości dźwigają ciężar podatkowy, który będzie jeszcze rósł w miarę starzenia się społeczeństwa. Przegrani i Wygrani Stopa podatku dochodowego w Belgii jest jedną z najwyższych w Unii Europejskiej, pracodawca w Brukseli wydaje 2,43 euro, z czego tylko 1euro trafia do kieszeni pracownika w ten sposób Dniem Wolności Podatkowej w Belgii jest 4 sierpnia. Belgia przejmuje od Węgier ostatnie miejsce, jako poborca największych podatków. Po przeciwnej stronie rankingu sklasyfikowany został Cypr, jako państwo nakładające najmniejsze obciążenia podatkowe. teorie dotyczące opodatkowania zostały podważone przez podwyżkę podatku VAT, która zmusiła Wielką Brytanię do oddania czwartego miejsca na rzecz kontynentalnego Luksemburga. Stopa podatku liniowego okazała się znaczącą ulgą dla podatników Polityka liniowej stopy podatkowej okazała się znaczącą ulgą dla podatników zwłaszcza na Węgrzech, gdzie nowa 16% stawka podatku spowodowała przesunięcie Dnia Wolności Podatkowej o 9 dni. Jednakże, całkowite opodatkowanie pozostaje wyższe w krajach o jednolitej stawce podatkowej (46,4%) niż w przypadku systemów progresywnych (43,3%) luka ta powiększa się od 2010 roku. Wiele teoretycznych korzyści z liniowej stawki podatkowej okazało się być w praktyce rzeczywistymi: jej prostota ułatwia podporządkowanie się podatników. Niska, nie warta przestępstwa stopa podatku skłoniła wielu do wyjścia z szarej strefy i zostania prawowitymi biznesmenami. Zapewnienie wielu przeciętnym pracownikom ulg podatkowych, pozwoliło jednocześnie na skuteczny wzrost całkowitego zysku z podatku. Liniowa stopa jest jednakże tylko jednolitą stopą podatku dochodowego. Jak zauważono, składki na ubezpieczenia społeczne są w tych krajach wyższe niż w przypadku krajów stosujących systemy progresywne. Ponadto, 7 z 8 krajów UE stosujących podatek liniowy, podniosło stawki podatku VAT od 2009 roku. Całkowita stopa podatkowa dla przeciętnego pracownika w 2011 roku Kraje z podatkiem liniowym 46.4% Kraje z podatkiem progresywnym 43.3% W 2010 roku, rządy czterech wyspiarskich krajów Cypru, Malty, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii zabrały najmniejszą część zarobków swoich pracowników. W tym roku, wszelkie geograficzne 1 CIA World Factbook 2010, szacunki ludności i siły roboczej w UE DEFINICJE I METODOLOGIA Na koniec, różnica pomiędzy przeciętnymi obciążeniami podatkowymi tych systemów powiększyła się ponad trzydziestokrotnie od 2010 roku do 2011roku, z 0,10 p.p. do 3,1 p.p., głównie z powodu dołączenia Węgier z wysoką stawką podatkową do klubu krajów z podatkiem liniowym. 2 Terminologia zastosowana w badaniu: Realne wynagrodzenie brutto reprezentuje całkowite koszty zatrudnienia pracownika, włączając składki na ubezpieczenia społeczne i pensję wypłacaną pracownikowi. Realne wynagrodzenie netto jest wynikiem końcowym: jaki zasób pieniędzy pracownik ma do wydania, a który nie zostanie przekazany państwu. (Inne dodatkowe podatki takie jak od paliw, papierosów i alkoholu nie są brane pod uwagę tym badaniu). Osobista realna stopa podatkowa: Składki na ubezpieczenia społeczne + podatek dochodowy + VAT Realne wynagrodzenie brutto Procent z 365 będzie wyznaczał Dzień Wolności Podatkowej, czyli dzień w kalendarzu, w którym pracownik (pracujący teoretycznie od 1 stycznia) zarobi wystarczająco, aby uregulować swoje roczne zobowiązanie podatkowe.
Analiza obciążeń podatkowych typowych grup pracowników w krajach Unii Europejskiej Kalendarz Dni Wolności Podatkowej 2011 Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień 13 Cypr 16 Malta 10 Irlandia 17 Luxemburg 17 Wielka Brytania 18 Bułgaria 19 Hiszpania 29 Portugalia 03 Słowenia 07 Polska 07 Dania 10 Czechy 11 Estonia 12 Grecja 12 Finlandia 15 Słowacja 17 Holandia 19 Litwa 22 Łotwa 01 Włochy 01 Rumunia 10 Szwecja 11 Niemcy 23 Austria 26 Francja 29 Węgry 04 Belgia 3
Brief programowy Podsumowanie danych (wszystkie wartości w euro) Kraje z podatkiem liniowym zostały zaznaczone symbolem ( ). Państwo Realne wynagrodzenie brutto Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracodawcę Wynagrodzenie brutto Podatek dochodowy Składki na ubezpieczenia społeczne płacone przez pracownika Dochód rozporządzalny Stawka VAT Szacowany VAT Realna płaca netto Realna stawka VAT Dzień wolności podatkowej 2011 Austria 51,237 12,214 39,023 7,697 7,051 24,275 20.0% 1,578 22,697 55.70% Jul 23 Belgia 51,295 12,636 38,659 10,966 5,027 22,665 21.0% 1,547 21,118 58.83% Aug 04 Bułgaria 3,083 457 2,626 229 339 2,059 20.0% 134 1,925 37.57% May 18 Cypr 22,778 1,468 21,310 362 1,468 19,480 15.0% 950 18,530 18.65% Mar 13 Republika Czeska 11,337 2,877 8,461 731 931 6,799 20.0% 442 6,357 43.93% Jun 10 Dania 53,469 290 53,179 19,847 145 33,187 25.0% 2,696 30,491 42.97% Jun 07 Estonia 11,292 2,890 8,402 1,403 235 6,764 20.0% 440 6,324 43.99% Jun 11 Finlandia 43,824 7,710 36,114 7,238 2,576 26,301 23.0% 1,966 24,335 44.47% Jun 12 Francja 48,492 16,079 32,413 4,508 5,301 22,604 19.6% 1,440 21,164 56.36% Jul 26 Niemcy 48,129 7,929 40,200 7,307 8,392 24,502 19.0% 1,513 22,989 52.24% Jul 11 Grecja 30,650 6,716 23,934 1,705 3,829 18,399 23.0% 1,375 17,024 44.46% Jun 12 Węgry 11,248 2,989 8,259 1,193 1,836 5,231 25.0% 425 4,806 57.28% Jul 29 Irlandia 44,143 4,285 39,858 7,943 1,330 30,585 21.0% 2,087 28,498 35.44% May 10 Włochy 34,158 7,854 26,304 5,392 2,496 18,416 20.0% 1,197 17,219 49.59% Jul 01 Łotwa 9,934 1,775 8,159 1,775 734 5,649 22.0% 404 5,245 47.20% Jun 22 Litwa 9,348 2,250 7,098 1,065 639 5,395 21.0% 368 5,027 46.23% Jun 19 Luksemburg 51,406 6,122 45,284 5,794 5,522 33,968 15.0% 1,656 32,312 37.14% May 17 Malta 17,247 1,568 15,679 1,077 1,568 13,034 18.0% 763 12,272 28.85% Apr 16 Holandia 49,300 7,300 42,000 6,433 7,126 28,440 19.0% 1,756 26,684 45.87% Jun 17 Polska 8,479 1,262 7,217 436 1,550 5,231 23.0% 391 4,840 42.92% Jun 07 Portugalia 18,989 3,644 15,345 1,480 1,688 12,178 23.0% 910 11,267 40.67% May 29 Rumunia 6,193 1,368 4,825 645 796 3,384 24.0% 264 3,120 49.62% Jul 01 Słowacja 11,357 2,957 8,400 617 1,126 6,657 20.0% 433 6,224 45.19% Jun 15 Słowenia 15,526 2,153 13,373 793 2,955 9,625 20.0% 626 8,999 42.04% Jun 03 Hiszpania 28,436 6,545 21,891 1,701 1,390 18,800 18.0% 1,100 17,700 37.76% May 19 Szwecja 52,090 12,454 39,636 9,644 2,775 27,217 25.0% 2,211 25,005 52.00% Jul 10 Wielka Brytania 47,118 4,680 42,438 6,737 4,070 31,632 20.0% 2,056 29,576 37.23% May 17 Pełna wersja tabeli danych jest dostępna pod adresem: http://www.institutmolinari.org I Całkowity koszt zatrudnienia, składki na ubezpieczenie społeczne i dane dot. podatku dochodowego obliczone przez Ernst & Young od kwoty brutto wynagrodzenia. II Wartości średnie wynagrodzenie brutto z Roczne zarobki brutto w przemyśle i usługach Eurostatu o ile nie zaznaczono inaczej. III Dochód netto (wynagrodzenie brutto, minus ubezpieczenia społeczne pracownika, pomniejszone o podatek dochodowy), obliczony przez Ernst & Young. IV Średnia liczba wynagrodzenie brutto z OECD Taxing Wages (2008) V Średnia liczba wynagrodzenie brutto z OECD Taxing Wages (2008) VI Przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorze produkcyjnym (baza danych National Statistics Office Litwy) VII Przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorze produkcyjnym z bazy danychurzędu Statystycznego Republiki Słowenii. 4
Analiza obciążeń podatkowych typowych grup pracowników w krajach Unii Europejskiej UWAGI BADAWCZE Składki pracodawcy na ubezpieczenia społeczne Te podatki które są niewidoczne dla wielu pracowników, którzy widzą jedynie potrącenia od swojego wynagrodzenia brutto na pasku płacowym różnią się znacznie od siebie. Dla przeciętnego pracownika, te koszty mieszczą się w przedziale od 1 procenta w Danii do prawie 50 procent we Francji. Wynagrodzenie brutto Dane dotyczące przeciętnych rocznych dochodów brutto w przemyśle i sektorze usług, pochodzą z bazy Eurostatu, jeśli tylko były dostępne, służyły jako punkt wyjścia do naszych obliczeń, pozostałe wielkości pochodziły z opracowania OECD Taxing Wages a także z państwowych urzędów statystycznych. W przeliczeniu na euro, wynagrodzenie brutto wahało się od 2,626 (Bułgaria) do 53,179 (Dania). Mediana wynagrodzeń brutto wśród państw członkowskich UE wyniosła 21,891 (Hiszpania), a średnia wśród tych krajów wyniosła 24,077. Wielkości wynagrodzenia brutto mogą być mylące, zwłaszcza w tych krajach, które nakładają wysokie podatki na pracodawcę związane z ubezpieczeniami społecznymi. Osobista składka na ubezpieczenia społeczne Węgry, które nałożyły najwyższe ogólne obciążenia podatkowe na pracowników w 2010 roku, obecnie narzucają drugie najcięższe obciążenie poprzez wprowadzenie w 2011 roku stawki podatku liniowego na poziomie 16%. Węgry nadal żądają dodatkowych 22,2% zarobków pracownika z powodu poboru składek na ubezpieczenia społeczne. Całkowita składka na ubezpieczenia społeczne Francja (66%) i Węgry (58%) to jedyne dwa kraje zabierające przeciętnemu pracownikowi więcej niż połowę wynagrodzenia brutto na ubezpieczenia społeczne. Kraje z podatkiem liniowym, jako grupa (także włączając Węgry), zabierają 42% przeciętnego wynagrodzenia brutto na ubezpieczenia społeczne; 9p.p. więcej niż w przypadku systemów progresywnych. Podatek dochodowy od osób fizycznych W Danii, gdzie koszty opieki socjalnej są najmniejsze (procentowo), stawka podatku dochodowego od osób fizycznych jest najwyższa (37,3%). Mimo ogłaszanych przez rządy niskich stawek podatku liniowego, to w pięciu państwach o najniższych podatkach dochodowych (Cypr, Słowenia, Polska, Malta i Grecja) funkcjonują progresywne systemy podatkowe. Szacowany podatek od wartości dodanej (VAT) Szacowany czynsz wyniesie 35% dochodu netto pracownika (rozporządzalnego). Po odjęciu czynszu, pozostały dochód jest dzielony na pół w celu oszacowania pozostającej kwoty, która po wydaniu będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT. Tak więc do ustalenia szacunkowego podatku VAT zakładamy, konserwatywnie, że tylko 32,5% dochodu netto pracownika będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT. 13 państw członkowskich UE podniosło stawki podatku VAT od 2009 roku, a największe podwyżki odnotowano na odległych krańcach Unii: stawka w Wielkiej Brytanii wzrosła z 15% do 20%, w Grecji z 19% do 23%, w Portugalii z 20% do 23%, a na Litwie z 19% do 21%. Od 2009 roku tylko jeden kraj obniżył podstawową stawkę VAT: Irlandia. Jednakże, Dublin ogłosił plany podwyższenia stawki do 22% w 2013 roku i do 23% w roku 2014. 5
Pytania dotyczące tego raportu, prosimy kierować do: James Rogers james@institutmolinari.org Cécile Philippe cecile@institutmolinari.org Partnerzy publikacji: The Institut Économique Molinari (IEM) to niezależna organizacja naukowo-badawcza z siedzibą w Paryżu. Jej zadaniem jest promowanie ekonomicznego podejścia w badaniach dotyczących polityki publicznej poprzez formułowanie propozycji innowacyjnych rozwiązań, które służą dobru publicznemu. New Direction - The Foundation for European Reform to promujący gospodarkę wolnorynkową think tank założony w 2010 roku. Jego zadaniem jest tworzenie nowych innowacyjnych rozwiązań i promowanie reform w Europie. Współpracując z siecią zaprzyjaźnionych thinków tanków, New Direction tworzy ważne i innowacyjne raporty poświęcone niezwykle istotnym zagadnieniom takim jak: rozwój gospodarczy, konkurencja, regulacja rynków finansowych, bezpieczeństwo energetyczne, podatki, rolnictwo, biurokracja czy instytucje Unii Europejskiej. Instytut Kościuszki jest niezależnym, pozarządowym instytutem naukowo-badawczym (Think Tank) o charakterze non profit, założonym w 2000 r. Misją Instytutu Kościuszki jest działanie na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju i bezpieczeństwa Polski jako aktywnego członka Unii Europejskiej oraz partnera sojuszu euroatlantyckiego. Instytut Kościuszki pragnie być liderem pozytywnych przemian, tworzyć i przekazywać najlepsze rozwiązania, również na rzecz sąsiadujących krajów budujących państwo prawa, społeczeństwo obywatelskie i gospodarkę wolnorynkową. Biuro w Krakowie: ul. Karmelicka 9/14, 31-133 Kraków, Polska, tel.: +48 12 632 97 24, www.ik.org.pl, e-mail: ik@ik.org.pl Projekt layoutu, skład i opracowanie graficzne: Małgorzata Kopecka, pani.kopecka@gmail.com Dalsze informacje i komentarze: Izabela Albrycht izabela.albrycht@ik.org.pl tel. +48 512 297 897