KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Certyfikacja gospodarki leśnej i produktów drzewnych Wrzesień 2001 Mirosław Gwiazdowicz Informacja Nr 802 Certyfikacja gospodarki leśnej i produktów drzewnych staje się ważnym i coraz powszechniejszym w świecie instrumentem zapobiegania nadmiernej eksploatacji i degradacji lasów. Idea certyfikacji zrodziła się głównie z troski o przyszłość lasów tropikalnych, silnie eksploatowanych w kilku ostatnich dziesięcioleciach. Znajduje ona jednak zastosowanie również w lasach innych części świata, m.in. w Europie, w tym też w Polsce, gdzie przyczynia się do wsparcia zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Podstawowym celem certyfikacji jest wdrożenie standardów dobrej gospodarki leśnej zapewniających odpowiednią ochronę zasobów leśnych i ich zrównoważone użytkowanie. Certyfikat przyznaje się gospodarstwom leśnym i firmom przetwórstwa drewna po spełnieniu określonych kryteriów. Posiadanie certyfikatu, któremu towarzyszy niekiedy znak towarowy, ma z założenia wyróżniać dany produkt na rynku i tym samym poprawiać jego konkurencyjność. Obecnie w Polsce ponad 1/3 lasów posiada certyfikat dobrej gospodarki leśnej, stopniowo rośnie liczba polskich firm z certyfikatem kontroli pochodzenia produktu. Opracowanie to omawia problemy certyfikacji gospodarki leśnej i produktów leśnych. Opisuje przebieg procesu certyfikacji, stosowane najczęściej systemy certyfikacji, w tym przede wszystkim certyfikację FSC. Omawia też wdrażanie systemu certyfikacji FSC w Polsce.
BSiE 1 Wprowadzenie Idea certyfikacji gospodarki leśnej sięga swymi korzeniami wczesnych lat osiemdziesiątych, kiedy pojawiły się na szczeblu międzynarodowym pierwsze inicjatywy na rzecz ochrony lasów tropikalnych. Obok rozmaitych akcji organizacji ochrony środowiska, które m.in. wzywały do bojkotu importu drewna z tych lasów, inicjowane były również przedsięwzięcia rządowe i organizacji międzynarodowych. M.in. w 1983 r. podpisane zostało porozumienie między krajami biorącymi udział w handlu drewnem, w 1985 r. opracowany zostaje przy współudziale m.in. FAO, UNDP i Banku Światowego plan ochrony lasów tropikalnych, a w 1986 r. powstała międzynarodowa organizacja ds. drewna tropikalnego (International Tropical Timber Organization, ITTO) ustalająca reguły handlu drewnem i przeciwdziałająca nadmiernej eksploatacji lasów w krajach podzwrotnikowych. Przełomowa z punktu widzenia globalnej ochrony środowiska naturalnego była konferencja ONZ Środowisko i Rozwój w 1992 r., podczas której sporo uwagi poświęcono kwestii ochrony i racjonalnej gospodarki w lasach. Przyjęto wówczas Deklarację o ochronie lasów oraz Agendę 21 zbiór zaleceń i wytycznych dotyczących wdrażania trwałego i zrównoważonego rozwoju. Dla ochrony ekosystemów leśnych szczególne znaczenie miał rozdział 11 Agendy wskazujący działania zapobiegające wylesianiu, zmierzające do ochrony i zachowania lasów oraz racjonalnej gospodarki zasobami leśnymi. Zalecanym kierunkiem działań było stosowanie odpowiednich mechanizmów i bodźców rynkowych. Jednym z takich rozwiązań stała się certyfikacja gospodarki leśnej, wspierająca wdrażanie określonych standardów racjonalnego użytkowania zasobów leśnych i w rezultacie mająca wpływ na uzyskiwane efekty w handlu drewnem i produktami drzewnymi. Przebieg procesu certyfikacji Sama idea certyfikacji w zasadzie nie jest niczym nowym. Znacznie bardziej niż w leśnictwie znana i stosowana jest w przemyśle czy w innych sektorach gospodarki. Zwłaszcza w ostatnich latach obserwuje się zwiększone zainteresowanie rozmaitych podmiotów gospodarczych wdrażaniem i certyfikacją systemów jakości (normy ISO 9000) oraz systemów zarządzania ochroną środowiska (ISO 14000). Certyfikacja w leśnictwie przebiega na podobnych zasadach i podlegać jej może zarówno gospodarka leśna, jak i produkty leśne. Gospodarce leśnej może być przyznany tzw. certyfikat dobrej gospodarki leśnej, produktom leśnym nadany może być tzw. certyfikat kontroli pochodzenia produktu (ang. chain-ofcustody certificate). Przystąpienie do certyfikacji gospodarki leśnej jest dobrowolną decyzją właściciela bądź zarządcy lasu. Proces certyfikacji przebiega w ramach szczegółowych procedur postępowania. Przyznanie certyfikatu poprzedzone jest odpowiednią analizą i oceną (w ramach tzw. audytu) prowadzonej w lasach gospodarki. Rezultat oceny stanowi podstawę do ewentualnych zmian dostosowujących do standardów certyfikacji opartych na określonych zasadach i kryteriach. Długość tego procesu jest różna, wynosić może od kilku miesięcy do kilku lat, zależnie od złożoności i zakresu potrzeb dostosowawczych oraz lokalnych uwarunkowań działania gospodarstwa leśnego. Otrzymując certyfikat właściciel lub zarządca lasu zobowiązuje się do realizacji gospodarki zgodnie z przyjętymi zasadami i kryteriami. Certyfikat przyznawany jest na określony czas (z reguły 5 lat), koszt całego procesu pokrywa jednostka certyfikowana. Kontrola zgodności ze standardami prowadzona jest okresowo, nieprzestrzeganie zasad może skutkować zawieszeniem certyfikatu. Certyfikat kontroli pochodzenia produktu ma gwarantować, że surowiec pochodzi z lasu posiadającego certyfikat dobrej gospodarki leśnej. Surowcem tym jest najczęściej drewno, choć mogą nim także być niedrzewne produkty leśne, np. owoce leśne, grzyby, rattan, syrop klonowy. W zasadzie więc certyfikat (chain-of-custody certificate) nie mówi o jakości ofero-
2 BSiE wanych produktów. Firmy ubiegające się o certyfikat są przedmiotem audytu, który przeprowadzany jest pod kątem uzyskiwania surowca i dokumentowania źródeł jego pochodzenia. Ocena taka, obejmująca wszystkie cykle produkcji, ma na celu sprawdzenie czy np. surowiec drzewny z lasu certyfikowanego nie miesza się z drewnem innego pochodzenia. Firmy spełniające postawione kryteria otrzymują certyfikat, a niekiedy (zależnie od systemu certyfikacji) także prawo do opatrywania swoich produktów odpowiednim znakiem towarowym (logo). Procesy certyfikacji (w tym m.in. audyt wstępny, raport oceniający, a także okresowy audyt kontrolny) przeprowadzają wyspecjalizowane i niezależne firmy certyfikujące, posiadające akredytację organizacji opracowujących standardy. Firmy te wypracowują własne szczegółowe procedury certyfikacji. Towarzyszący certyfikacji znak towarowy stanowić ma informację dla potencjalnego klienta, że produkt powstał z surowca wyprodukowanego zgodnie z zasadami ochrony zasobów leśnych. Wraz z upowszechnianiem się idei ochrony środowiska i podnoszeniem świadomości ekologicznej zgodność z tymi zasadami staje się ważnym kryterium wyboru. Można oczekiwać, że kryterium to z czasem będzie zyskiwać na znaczeniu, zwłaszcza że coraz częściej potencjalnymi kupującymi są nie tylko pojedynczy klienci, ale całe sieci sklepów czy koncerny dbające o swój wizerunek firmy przyjaznej dla środowiska. Popularyzacji idei certyfikacji sprzyja również polityka niektórych rządów wprowadzających preferencje dla produktów posiadających certyfikat. Przykładowo, w czerwcu 2001 r. parlament duński przegłosował uchwałę wzywającą rząd do uwzględnienia w polityce zamówień publicznych obowiązku zakupu drewna ze źródeł legalnych i stosujących zasady dobrej gospodarki leśnej. 1 Podobnie w Wielkiej Brytanii, w lipcu ub. roku minister ochrony środowiska, Michael Meacher zapowiedział w imieniu rządu wprowadzenie nowej polityki zamówień publicznych w zakresie zakupów drewna i produktów drzewnych. Deklaracja ta nawiązywała do ustaleń szczytu G8 na Okinawie dotyczących przeciwdziałania nielegalnemu pozyskiwaniu drewna. Zgodnie z zaleceniami stanowiącymi element brytyjskiej polityki, dokonujące zakupów instytucje rządowe powinny brać pod uwagę kryterium legalności i zrównoważonej gospodarki źródła pochodzenia drewna, kierując się posiadanym przez dostawców certyfikatem, np. certyfikatem systemu FSC. Raz do roku każdy resort miałby być rozliczany z zakupów pod kątem zgodności z tym kryterium. 2 Na świecie funkcjonuje obecnie szereg systemów certyfikacji znajdujących zastosowanie w leśnictwie. Różnią się one między sobą zasięgiem geograficznym, przedmiotem certyfikacji oraz zakresem i szczegółowością stosowanych kryteriów oceny. Systemy te nie wykluczają się - gospodarstwo leśne może posiadać jednocześnie kilka różnych certyfikatów. Najbardziej rozpowszechniony jest system certyfikacji gospodarki leśnej i produktów drzewnych opracowany przez Forest Stewardship Council (FSC), będący jedynym systemem certyfikacji o światowym zasięgu. Przyznany części polskich lasów certyfikat dobrej gospodarki leśnej jest właśnie certyfikatem FSC. Systemowi FSC poświęcona będzie dalsza część niniejszego opracowania. Wśród innych systemów można wymienić: certyfikację zgodności z normami ISO (International Standards Organisation) dotyczącymi systemów zarządzania jakością bądź zarządzania ochroną środowiska; wprawdzie nie dotyczy ona bezpośrednio leśnictwa może jednak znaleźć zastosowanie w odniesieniu do poprawy jakości czy zarządzania gospodarką leśną. System ten nie przewiduje certyfikacji produktów leśnych (chain-of-custody). 1 Źródło: Jens Kanstrup, The Danish FSC Working Group. 2 Źródło: komunikat prasowy, Department of the Environment, Transport and the Regions, 28 July 2000 (www.press.dtlr.gov.uk)
BSiE 3 certyfikację PEFC (Pan European Forest Certification), która jest inicjatywą prywatnych właścicieli lasów, o zasięgu regionalnym (kraje Europy). System PEFC odnosi się do gospodarki leśnej i produktów leśnych a oparty jest na kryteriach zrównoważonej gospodarki leśnej przyjętych na konferencji ministrów w Helsinkach w 1993 r. oraz standardach krajowych opracowanych zgodnie z wytycznymi uzgodnionymi na tej konferencji. Od niedawna podejmowane są próby wdrożenia tego systemu w Polsce. system SFM (Sustainable Forest Management), stosowany w Kanadzie, zainicjowany przez grupy interesu (producentów) związane z przemysłem drzewnym, dotyczy zarządzania gospodarką leśną, nie przewiduje certyfikacji produktów drzewnych. Wykorzystuje normy ISO 14001. LEI (Lembaga Ekolabel Indonesia), stosowany w Indonezji, utworzony z inicjatywy ministra środowiska, wykorzystuje elementy systemu FSC, ISO oraz ITTO. opracowany przez ITTO dla krajów podzwrotnikowych system zasad zrównoważonej gospodarki w tropikalnych lasach naturalnych. W zasadzie nie jest typowym systemem certyfikacji, a raczej zbiorem zaleceń dotyczących gospodarki w lasach naturalnych, służących jako podstawa do opracowania standardów gospodarki leśnej na szczeblu krajowym. Certyfikacja Forest Stewardship Council (FSC) Forest Stewardship Council (Rada Dobrej Gospodarki Leśnej) jest międzynarodową, niedochodową organizacją mającą na celu ochronę zasobów leśnych i promowanie w lasach gospodarki opartej na podstawach ekologicznych, kierującej się kryteriami ekonomicznymi oraz respektującej prawa (interesy) społeczności lokalnych i pracowników leśnych. Te trzy aspekty gospodarki leśnej - ekologiczny, ekonomiczny i społeczny - stały się podstawą do opracowania przez PFC zasad i kryteriów dobrej gospodarki leśnej. Organizacja Forest Stewardship Council powstała w 1993 r. i ma charakter stowarzyszenia zrzeszającego zarówno organizacje jak i osoby indywidualne pochodzące z prawie 50 krajów świata. Do FSC należą m.in. organizacje gospodarcze związane z przemysłem drzewnym (np. IKEA) i gospodarką leśną (leśnicy, właściciele lasów), organizacje pozarządowe reprezentujące społeczności lokalne oraz organizacje zajmujące się ochroną środowiska (w tym np. Greenpeace, WWF, Friends of the Earth). Prawie 500 członków tworzących obecnie PFC, zależnie od zainteresowań i reprezentowanych interesów, przynależy do jednej z trzech izb (chambers): izby ds. ekologicznych, ds. ekonomicznych i ds. społecznych. Najwyższą władzą FSC jest Walne Zebranie członków, odbywające się co najmniej raz na 3 lata, instytucją nadzorczą jest Zarząd, którego członkowie reprezentują poszczególne izby, zaś za bieżącą działalność odpowiada Sekretariat FSC. Siedzibą organizacji jest miasto Oaxaca w Meksyku, jednakże w maju 2001 r. podjęto decyzję o przeniesieniu głównej siedziby FSC do Europy. W wielu krajach działają lokalne biura FSC. FSC nie zajmuje się bezpośrednio certyfikacją, udziela za to akredytacji firmom certyfikującym, które realizują proces certyfikacji zgodnie z zasadami i kryteriami FSC. Oprócz zasad i kryteriów FSC opracowuje również wskazówki i zalecenia dla firm certyfikujących. Według danych z czerwca br. akredytację FSC posiadało 11 firm, a dalszych 6 ubiegało się o akredytację. Działalność tych firm ma zazwyczaj zasięg międzynarodowy, niektóre z nich założyły przedstawicielstwa w Polsce. System certyfikacji opiera się na opracowanych i uzgodnionych przez członków FSC ogólnych zasadach i kryteriach dobrej gospodarki leśnej. Ogólny charakter 10 głównych zasad pozwala na ich zastosowanie w różnych lasach, niezależnie od położenia geograficznego (Ramka 1). Towarzyszące zasadom kryteria (w sumie 56) są z natury nieco bardziej szczegółowe. Zarówno jednak zasady jak i kryteria stanowią jedynie podstawę do opracowania krajowych standardów gospodarki leśnej, które powinny odzwierciedlać specyfikę lokalnych uwarunkowań przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych. Przygotowaniem krajowych
4 BSiE standardów FSC zajmują się tzw. Krajowe Grupy Robocze, skupiające podobnie jak inne struktury organizacyjne FSC przedstawicieli trzech sektorów: ekologicznego, społecznego i ekonomicznego. Powstanie krajowej grupy roboczej zatwierdzane jest przez zarząd FSC. Również opracowane przez nią krajowe standardy gospodarki leśnej wymagają sprawdzenia pod kątem zgodności z ogólnymi zasadami i kryteriami oraz akceptacji władz FSC. Ramka 1 Zasady dobrej gospodarki leśnej wg FSC 3 1) Zgodność z prawem i zasadami FSC Gospodarka leśna powinna być prowadzona zgodnie z obowiązującym prawem, traktatami i porozumieniami międzynarodowymi, które dany kraj zobowiązał się respektować, oraz ze wszystkimi zasadami i kryteriami FSC. 2) Prawa i obowiązki wynikające z tytułu własności i użytkowania Prawo do długoterminowego posiadania i użytkowania gruntu oraz zasobów leśnych powinno być jasno określone, udokumentowane i mieć moc prawną. 3) Prawa ludności rdzennej Wszelkie prawa ludności rdzennej, zarówno te usankcjonowane przepisami jak i zwyczajowe, do posiadania, użytkowania i gospodarowania swoimi gruntami, terytorium i zasobami leśnymi powinny być uznane i respektowane. 4) Współpraca ze społeczeństwem i prawa pracowników Zarządzanie gospodarką leśną powinno utrzymywać bądź zwiększać dobrobyt pracowników leśnych i społeczności lokalnych. 5) Korzyści z lasu Zarządzanie gospodarką leśną powinno prowadzić do efektywnego wykorzystania różnorodnych produktów i usług leśnych, aby zapewnić zarówno dobrą kondycję ekonomiczną, jak i szeroki zakres korzyści środowiskowych i społecznych. 6) Oddziaływanie na środowisko Gospodarka leśna powinna chronić różnorodność biologiczną, zasoby wodne, gleby, unikatowe i wrażliwe ekosystemy, walory klimatyczne, a dzięki tym działaniom utrzymywać funkcje ekologiczne i integralność lasu. 7) Plan urządzenia Należy sporządzić, wprowadzić w życie oraz uaktualniać plan urządzenia stosownie do zakresu i intensywności działań. Plan powinien jasno definiować długofalowe cele urządzania i środki do ich osiągnięcia. 8) Monitorowanie i ocena Należy prowadzić monitowanie, stosownie do zakresu i intensywności gospodarki leśnej, w celu oceny kondycji lasu, ilości pozyskanych produktów leśnych, kontroli pochodzenia produktu, działań gospodarczych i ich wpływu społecznego i środowiskowego. 9) Utrzymywanie lasów o wysokiej wartości przyrodniczej Działalność gospodarcza w lasach o szczególnych walorach przyrodniczych powinna służyć utrzymaniu lub wzmacnianiu tych walorów. Decyzje dotyczące tych lasów powinny zawsze uwzględniać konieczność zachowania tych walorów. 10) Plantacje Plantacje należy planować i prowadzić zgodnie z niniejszymi Zasadami i Kryteriami FSC. Mając możliwość dostarczania szeregu społecznych i ekonomicznych korzyści oraz przyczyniania się do zaspokojenia światowego popytu na produkty leśne, plantacje powinny stanowić uzupełnienie gospodarki leśnej, sprzyjać zmniejszeniu presji na lasy naturalne oraz wspierać ich odbudowę i ochronę. 3 Źródło: Forest Stewardship Council, A.C.; www.fscoax.org
BSiE 5 W systemie FSC przyznawany jest również certyfikat kontroli pochodzenia produktu (chain-of-custody certificate) potwierdzający pochodzenie surowca drzewnego z lasów certyfikowanych. Podobnie jak w przypadku certyfikatu dobrej gospodarki leśnej całą procedurę przyznawania certyfikatu kontroli pochodzenia produktu realizują akredytowane przez FSC firmy certyfikujące. Po uzyskaniu certyfikatu FSC drewno lub produkty drzewne mogą być oznaczone logo FSC (rys. obok). Według danych z sierpnia 2001 r. certyfikacją w systemie FSC objęte były lasy w niespełna 50 krajach świata, na łącznej powierzchni 24.471 tys. ha. Jednocześnie zauważa się wzrastające zainteresowanie certyfikatem kontroli pochodzenia produktu. Według informacji z marca 2001 certyfikat chain of custody posiadało 1405 firm na całym świecie, podczas gdy jeszcze w grudniu 2000 firm tych było 1074. 4 Logo FSC 5 Certyfikacja FSC w Polsce Należy zauważyć, iż wprawdzie dotychczasowa certyfikacja w polskich lasach przebiegała w oparciu o te same zasady ogólne i kryteria FSC co w lasach innych krajów (także kontynentów), to jednak wpływ tego procesu na kształt gospodarki w certyfikowanych lasach jest zgoła różny. O ile bowiem w wielu krajach strefy podzwrotnikowej certyfikacja poprzez wdrożenie zasad dobrej gospodarki leśnej przyczynia się do ochrony i racjonalnego użytkowania zasobów leśnych, o tyle w Polsce, podobnie zresztą jak w niektórych innych krajach europejskich, certyfikacja służyć może doskonaleniu stosowanych zasad bądź jedynie potwierdzeniu stosowania właściwych metod zarządzania gospodarką leśną. Trzeba pamiętać, że przyjęte w polskich lasach zwłaszcza w lasach własności Skarbu Państwa zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe (tj. około 80% powierzchni lasów w Polsce) zasady gospodarki leśnej nie różnią się istotnie od tych opracowanych przez FSC (Ramka 2). Większość zasad FSC znajduje odzwierciedlenie w polskim prawie i stosowanej praktyce. Zbieżność ta jest szczególnie wyraźna w ostatnich latach, zwłaszcza od kiedy gospodarka w lasach podporządkowywana jest dążeniu do modelu gospodarki zrównoważonej i wielofunkcyjnej. Stosunkowo niewielkie znaczenie ma w Polsce zasada odnosząca się do praw ludności rdzennej. Pewne zastrzeżenia można mieć niekiedy w odniesieniu do stosowania zasady współpracy społecznej, zakładającej również współpracę z organizacjami pozarządowymi (np. uwagę zwraca nienajlepiej układająca się współpraca przy konsultowaniu nowych Zasad Hodowli Lasu). Należy mieć nadzieję, że z czasem i w tym zakresie sytuacja ulegnie poprawie. 4 Komunikat prasowy zarządu FSC; marzec 2001; www.fscoax.org 5 FSC Trademark 1996 Forest Stewarship Council A.C.
6 BSiE Ramka 2 Gospodarka leśna w Polsce Podstawowym punktem odniesienia dla gospodarki leśnej jest ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, która zobowiązuje do prowadzenia tej gospodarki według czterech zasad (art. 8): 1) powszechnej ochrony lasów, 2) trwałości utrzymania lasów, 3) ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasów, 4) powiększania zasobów leśnych. Ustawa ta definiuje cele gospodarki leśnej, wśród których można wymienić (art. 7): zachowanie lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę warunki życia i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą, ochronę lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów leśnych stanowiących naturalne fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na zachowanie różnorodności przyrodniczej, zachowanie leśnych zasobów genetycznych, walory krajobrazowe, potrzeby nauki, ochronę gleb i terenów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie lub uszkodzenie oraz o specjalnym znaczeniu społecznym, ochronę wód powierzchniowych i głębinowych, retencji zlewni, w szczególności na obszarach wododziałów i na obszarach zasilania zbiorników wód podziemnych, produkcję, na zasadzie racjonalnej gospodarki, drewna oraz surowców i produktów ubocznego użytkowania lasu. Konkretne zadania realizowane w lasach wynikają z planu urządzenia lasu, który w myśl ustawy uwzględniać powinien przyrodnicze i ekonomiczne warunki gospodarki leśnej oraz cele i wspomniane wyżej zasady gospodarki leśnej. Zasady te znajdują również swoje odzwierciedlenie w szczegółowych wytycznych, którymi kierować się powinny służby leśne. Jednym z ważnych zbiorów takich wytycznych są zarządzenia nr 11 i 11A Dyrektora Generalnego LP w sprawie doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych (pierwsze z 1995 r., drugie będące nowelizacją pierwszego z 1999 r.). Ich wdrażanie przyczynia się m.in. do ograniczenia stosowania zrębów zupełnych na rzecz rębni złożonych, pozostawiania na zrębach biogrup, nasienników, drzew dziuplastych, ograniczania stosowania chemicznych środków ochrony upraw leśnych, wprowadzania lub pozostawiania stref ekotonowych, ograniczania zmian stosunków wodnych, odbudowy i budowy małej retencji wodnej w lasach. Stosowane zasady w coraz większym stopniu, zwłaszcza w ostatnich kilku latach, uwzględniają aspekt przyrodniczy. Przykładem proekologicznej ewolucji tych zasad jest nowelizacja ustawy o lasach w roku 1997, która przewidziała m.in. wprowadzenie planów ochrony przyrody do planów urządzenia lasu. Dążenie do zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej znajduje swój wyraz również w nowelizowanych obecnie Zasadach Hodowli Lasu i Użytkowania Lasu Wielofunkcyjnego. Niezależnie od istniejących reguł postępowania gospodarczego w lasach, trwają obecnie prace nad krajowymi standardami FSC, które mogłyby stanowić podstawę certyfikacji zarówno w lasach Skarbu Państwa jak i w lasach prywatnych. Prace te prowadzi utworzona w połowie czerwca br. Polska Grupa Robocza FSC, skupiająca wśród swoich członków przedstawicieli leśnictwa (np. Krajową Sekcję Pracowników Leśnictwa NSZZ Solidarność ), przemysłu drzewnego (np. Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych), organizacji pozarządowych (m.in. krajowe biuro WWF). W celu przygotowania wstępnej wersji standardów FSC dla polskich lasów powołany został komitet reprezentujący izbę ekonomiczną, społeczną i ekologiczną. 6 Proces certyfikacji polskich lasów (jak dotąd jedynie lasów Skarbu Państwa) zapoczątkowany został w 1996 r. i pomimo braku krajowych standardów doprowadził do uzyskania cer- 6 Źródło: Biuletyn. Leśnictwo i certyfikacja, nr 12 czerwiec 2001; www.wwf.pl
BSiE 7 tyfikatu FSC przez 8 Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych (w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Szczecinie, Szczecinku, Wrocławiu i Zielonej Górze). Łączna powierzchnia lasów posiadających certyfikat wynosi obecnie 3.806 tys. ha, co pod względem wielkości powierzchni plasuje Polskę w światowej czołówce. Formalny brak standardów nie musi stanowić przeszkody, jeśli firmy certyfikujące oprócz ogólnych zasad i kryteriów FSC stosują własne procedury zaadaptowane do warunków lokalnych. 7 Dzięki takiemu podejściu możliwe było przeprowadzenie certyfikacji w Polsce. Niewątpliwie istotny wpływ na przebieg certyfikacji miały tutaj też, z jednej strony - stosowane w Polsce zasady i praktyka gospodarki leśnej, zaś z drugiej - presja odbiorców drewna. Uzyskanie certyfikatów przez producentów drewna umożliwiło firmom drzewnym ubieganie się o certyfikat kontroli pochodzenia produktu. Według danych z kwietnia 2000 r. firm posiadających certyfikat chain-of custody było w Polsce 56, dziś wiadomo, że jest ich już ponad 90. Można sądzić, że certyfikacja gospodarki leśnej i produktów drzewnych z czasem odgrywać będzie coraz większą rolę. Sprzyjać jej będzie wzrost świadomości ekologicznej nie tylko indywidualnych klientów, ale również rozmaitych instytucji i firm zainteresowanych utrzymaniem proekologicznego wizerunku. Certyfikacja przynosi wymierne efekty ekonomiczne. Wprawdzie w Polsce brak jest - jak dotąd - opracowań i analiz oceniających skutki ekonomiczne certyfikacji, można przypuszczać, że efekty takie istnieją. O potrzebie posiadania certyfikatu najlepiej świadczy postępujący przyrost liczby firm z certyfikatem. Posiadanie certyfikatu jest dla wielu z nich warunkiem uzyskania kontraktu zagranicznego lub wejścia na nowe rynki zbytu. Certyfikacja oznacza również poprawę zarządzania lasami. Choć w przypadku Polski szanse tej poprawy należałoby oceniać po przyjęciu krajowych standardów certyfikacji, to już dziś wydaje się, iż sam fakt posiadania certyfikatu przez leśników nie jest bez znaczenia dla możliwości zyskania większego zaufania społecznego i utrzymania przez nich wizerunku dobrych gospodarzy lasu. 7 Krajowe standardy certyfikacji lasów Droga do zrównoważonej gospodarki leśnej, opracowanie pod red. Andrzeja Czecha; maj 2000; www.fsc.pl