Z danych opublikowanych przez Ministra Finansów wynika, iż ponad 7,3 mln osób, czyli 28% podatników przekazało w ubiegłym roku organizacjom pożytku publicznego 1% swojego podatku. Trzysta osiemdziesiąt milionów złotych trafiło do organizacji pożytku publicznego (dalej: OPP) z rozliczeń rocznych polskich podatników za rok 2008. Z danych opublikowanych przez Ministra Finansów wynika, iż ponad 7,3 mln osób, czyli 28% podatników w ubiegłym roku przekazało OPP 1% swojego podatku. Ta forma dobroczynności z roku na rok staje się coraz bardziej popularna. Przekazanie 1% należnego podatku jest formą darowizny, która istnieje w polskim prawie podatkowym od 1 stycznia 2004 r. Jednakże od kiedy w 2007 roku zmieniono przepisy dotyczące przekazywania 1% podatku na OPP i większość związanych z tym obowiązków została przeniesiona z podatników na urzędy skarbowe, Polacy coraz częściej decydują się na wykorzystanie tej formy niesienia pomocy innym. Na rosnące zaangażowanie podatników niewątpliwie wpłynęły prowadzone przez zainteresowane organizacje kampanie reklamowe oraz zainteresowanie tematem w mediach. Procedura przekazania 1% podatku polega na tym, iż podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych mogą w zeznaniu rocznym wskazać OPP, którą chcą wspomóc przekazując część należnego fiskusowi podatku. Podatnicy mają możliwość przekazania maksymalnie 1% obliczonego w rozliczeniu rocznym podatku należnego od całego uzyskanego dochodu podatnika osiągniętego w danym roku podatkowym. Podstawą prawną przekazania części należnego fiskusowi podatku na rzecz OPP jest art. 45c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: updof) oraz art. 21b ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej: uzpdof). Zgodnie z tymi przepisami naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego, na wniosek podatnika przekazuje 1% podatku na rzecz jednej, wybranej z wykazu OPP przez tego podatnika. 1 / 11
W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, iż 1% podatku można przekazać tylko na OPP działającą na podstawie ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: ustawa o OPP). W odniesieniu do rozliczenia za 2009 rok obowiązują nowe zasady, jeżeli chodzi o wykaz OPP uprawnionych do otrzymania 1% podatku. Nie obowiązuje już wykaz organizacji opublikowany w obwieszczeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej (dalej: MPiPS) z 29 grudnia 2008 r. w sprawie wykazu organizacji mających status OPP na 20 listopada 2008 r. Zmieniona została forma ogłoszenia tego wykazu, nie jest to już obwieszczenie MPiPS. Obowiązujący podatników wykaz został ogłoszony wyłącznie w formie elektronicznej w Biuletynie Informacji Publicznej przez MPiPS. Departament Pożytku Publicznego MPiPS udostępnia wykaz OPP na stronie internetowej http://www.mpips.gov.pl/bip/. Zamieszczenie OPP w tym wykazie następuje z urzędu w oparciu o dane z Krajowego Rejestru Sądowego (dalej: KRS). Z uwagi na taką formę ogłoszenia wykaztenmoże podlegać bieżącym uaktualnieniom. Potencjalna organizacja wraz z uzyskaniem statusu OPP np. w lutym 2010 r. zostanie zamieszczona z urzędu w wykazie prowadzonym przez MPiPS (bez dodatkowych ogłoszeń) i tym samym może pozyskać środki z 1% jeszcze z rozliczenia za 2009 rok. Wykaz OPP w odniesieniu do każdej OPP zawiera takie informacje, jak: nazwę OPP, siedzibę, numer wpisu do KRS oraz numer rachunku bankowego właściwego do przekazania 1% podatku. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o OPP, działalnością pożytku publicznego jest działalność 2 / 11
społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie. Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej, utworzone na podstawie ustaw. Obok organizacji pozarządowych, działalność pożytku publicznego może być prowadzona również przez kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. Z powyższego wynika, iż organizacje, których działalność jest społecznie użyteczna mogą się ubiegać o status OPP. Jednakże wyjątek w tym zakresie stanowią: partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców, samorządy zawodowe, fundacje utworzone przez partie polityczne oraz fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego (z pewnymi wyjątkami), a także spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej. Organizacje pozarządowe oraz pozostałe podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego, spełniające określone ustawą wymagania, uzyskują status OPP z chwilą wpisania do KRS. W tym miejscu należy podkreślić to, że status taki mogą uzyskiwać zarówno organizacje zarejestrowane w KRS, jak np. fundacje czy stowarzyszenia, jak i te, które nie podlegają obowiązkowemu wpisowi do KRS, lecz są rejestrowane w innych rejestrach, jak np. ewidencji prowadzonej przez starostę powiatu, w której są uczniowskie kluby sportowe. W wykazie OPP nie uwzględnia się organizacji prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami. 3 / 11
O prawie do zadysponowania 1% podatku decyduje to, czy organizacja, którą chcemy wspomóc została uwzględniona w wykazie w dacie sporządzania zeznania podatkowego. W związku z doniesieniami o zdarzających się problemach z przekazywaniem jednego procenta podatku za 2009 r. na wybrane OPP, na stronie internetowej Ministerstwa Finansów pojawiła się informacja, iż pracownicy urzędów skarbowych nie mogą odmówić przekazania 1% podatku organizacjom niefigurującym w tzw. słowniku OPP" systemu komputerowego POLTAX, z którego korzystają pracownicy urzędów skarbowych bez wcześniejszego sprawdzenia w wykazie OPP uprawnionych do uzyskania środków z 1% podatku. Wykaz ten, prowadzony przez MPiPS, jest wiążącym źródłem informacji o OPP, nadrzędnym w stosunku do systemu POLTAX. Ponadto Ministerstwo Finansów uruchomiło specjalny adres poczty elektronicznej: jedenproce nt@mf.gov.pl, który ma na celu umożliwienie podatnikom, którzy spotkają się z odmową przekazania 1% podatku na OPP znajdującą się w wykazie MPiPS, zgłoszenie problemu, który zostanie wyjaśniony przez MF. Podatnik może przekazać na rzecz OPP kwotę w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego wynikającego: 1. z zeznania podatkowego złożonego w terminie określonym dla jego złożenia, albo 2. z korekty zeznania, jeżeli została dokonana w ciągu dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Ustawowy termin dla złożenia zeznania podatkowego upłynął 31 stycznia 2010 r. dla PIT-28 oraz upłynie 30 kwietnia 2010 r. dla PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 i PIT-39. 4 / 11
Należy zauważyć, że kwota podatku przeznaczona do przekazania może wynikać nie tylko z zeznania podatkowego złożonego w terminie określonym dla jego złożenia, ale także z korekty tego zeznania. Jednakże w przypadku korekty ustawodawca wprowadził ograniczenie czasowe. Korekta ta nie może zostać dokonana później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Zatem korekty dokonywane w terminie późniejszym nie uprawniają do zadysponowania kwotą nieprzekraczającą 1% podatku należnego na rzecz wybranej OPP. W przypadku korekty skutkującej nadpłatą, to podatnik pokryje z własnych środków nadwyżkę ponad kwotę przekazaną przez naczelnika urzędu skarbowego, zgodnie z wnioskiem podatnika wyrażonym w zeznaniu podatkowym. W tym względzie zastosowanie mają przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (dalej: OP). Zgodnie z art. 77c OP nadpłata wynikająca z korekty zeznania w podatku dochodowym od osób fizycznych będzie pomniejszana o kwotę odpowiadającą nadwyżce kwoty przekazanej na rzecz OPP zgodnie z wnioskiem podatnika, ponad zaokrągloną do pełnych dziesiątek groszy w dół kwotę 1% podatku należnego wynikającego z tej korekty. Przepis ten jest tak skonstruowany, aby OPP nie były zmuszone do zwrotu otrzymanego 1% podatku należnego. Kosztami błędu jest obciążony podatnik dokonujący korekty. Zasady rozliczania nadpłat mają adekwatnie zastosowanie do nadpłat wynikających z decyzji określającej wysokość zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych wydanych przez właściwy organ podatkowy lub właściwy organ kontroli skarbowej. 5 / 11
Powyższego nie należy utożsamiać z prawem do złożenia korekty. Podatnikowi przysługuje bowiem prawo do złożenia korekty tak długo, aż nie przedawni się zobowiązanie podatkowe, czyli pięć lat licząc od końca roku, w którym upłynął termin złożenia zeznania podatkowego. Aby organ skarbowy przekazał kwotę na rzecz OPP, podatnik musi w swoim zeznaniu podatkowym wystąpić z takim wnioskiem. Wypełnienie w zeznaniu podatkowym odpowiednich pozycji traktowane jest na równi ze złożeniem wniosku przez podatnika o przekazanie przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego 1% podatku wybranej OPP. Za wniosek podatnika uważa się wskazanie przez niego w zeznaniu podatkowym albo w korekcie zeznania podatkowego OPP poprzez podanie: 1. nazwy, 2. numeru wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, 3. kwoty do przekazania na rzecz tej organizacji, w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego. Ograniczeniem jest jednak fakt, iż podatnik może wskazać tylko jedną OPP. Podatnik nie może podzielić swojego 1% między kilka organizacji. Po złożeniu wniosku przez podatnika dotyczącego przekazania 1% podatku na rzecz OPP dalsze czynności są w gestii naczelnika urzędu skarbowego, którego obowiązkiem jest przekazanie wskazanej przez podatnika kwoty na rachunek bankowy wybranej przez podatnika OPP. Numer rachunku bankowego danej OPP jest wskazany w wykazie, o którym mowa w ustawie o OPP. Naczelnik urzędu skarbowego ma obowiązek przekazania darowizny w lipcu lub w sierpniu roku podatkowego, w którym jest składane zeznanie podatkowe. Kwota ta jest 6 / 11
pomniejszana o koszty przelewu bankowego. Jeżeli podatnik złoży zeznanie roczne już w styczniu, nie przyspieszy tym przelewu na rzecz wybranej przez siebie OPP. Podkreślenia jednak wymaga fakt, iż jeżeli złoży zeznanie podatkowe po terminie, czyli po 30 kwietnia 2010 r. (a podatnicy rozliczający się na podstawie uzpdof po 31 stycznia 2010 r.) wówczas naczelnik urzędu skarbowego nie ma obowiązku przekazania wskazanej kwoty 1% podatku należnego na rzecz wybranej OPP. Podkreślić należy również to, iż warunkiem przekazania przez naczelnika urzędu skarbowego kwoty 1% podatku należnego jest zapłata w pełnej wysokości tego podatku, bowiem stanowi on podstawę obliczenia kwoty, która ma być przekazana na rzecz OPP. Termin zapłaty należnego podatku zgodnie z art. 45 ust. 4 updof upływa 30 kwietnia roku następnego po roku podatkowym, którego zeznanie dotyczy. Jednakże ustawodawca wskazał, iż nieterminowa zapłata zobowiązania podatkowego nie przesądza o utracie prawa przez podatnika do wnioskowania o przekazanie 1% podatku na rzecz OPP, pod warunkiem, że termin zapłaty należnego podatku nastąpił nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego (art. 45c ust.2 updof). Zatem w przypadku rozliczenia za rok 2009 zgodnie z przepisami updof, jeżeli pomimo niedotrzymania terminu ustawowego 30 kwietnia 2010 r. zapłata podatku dochodowego nastąpi nie późnej niż do 30 czerwca 2010 r. w przypadku podatników rozliczających się zeznaniem PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 i PIT-39 naczelnik urzędu skarbowego ma obowiązek przekazać kwotę 1% na rzecz wybranej OPP. 7 / 11
W przypadku podatników opodatkowanych na podstawie uzpdof i rozliczających się zeznaniem PIT-28, termin ustawowy zapłaty należnego podatku upłynął 31 stycznia 2010 r. (art. 21 ust. 2 uzpdof), jednakże jeżeli podatnik zapłaci podatek należny do 31 marca 2010 r. naczelnik urzędu skarbowego ma obowiązek przekazać 1% pomimo niedotrzymania przez podatnika terminu ustawowego rozliczenia rocznego. Należy podkreślić fakt, iż to przedłużenie terminu nie ma zastosowania w przypadku niezłożenia deklaracji podatkowej we właściwym terminie. Przedłużenie terminu zapłaty podatku należnego w zakresie przekazania 1% podatku na rzecz OPP nie zwalnia podatnika z odsetek karnych za niedotrzymanie terminu ustawowego zapłaty podatku. Do obowiązków naczelnika urzędu skarbowego należy również przekazanie OPP takich informacji, jak imię, nazwisko i adres podatnika oraz wysokość kwoty przekazanej na rzecz tej organizacji, po wyrażeniu przez podatnika w zeznaniu podatkowym lub korekcie zeznania zgody na ich przekazanie. Informacje te naczelnik urzędu skarbowego przekazuje OPP w formie pisemnej, w takim samym terminie, w którym przelewa środki pieniężne, czyli w lipcu lub sierpniu roku podatkowego, w którym jest składane zeznanie podatkowe.zatem przekazanie pieniędzy na konto OPP nastąpi w kwietniu lub maju 2010 r. z PIT-28 oraz w lipcu lub sierpniu 2010 r. z PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38 i PIT-39. Należy wskazać, iż w przypadku, gdy OPP nie podała zgodnie z art. 27a ust. 4 ustawy o OPP, lub błędnie podała numer rachunku bankowego, naczelnik urzędu skarbowego odstępuje od przekazania 1% podatku na rzecz tej organizacji. W sytuacji, gdy podatnik dokona samodzielnej wpłaty pieniędzy na rzecz OPP, nie ma on możliwości skorzystania z odliczenia w rocznym zeznaniu podatkowym. 8 / 11
Jeżeli podatnik wpłacił bezpośrednio pieniądze na rzecz OPP, wówczas kwot takich nie wykaże w zeznaniu w ramach 1% odliczenia od podatku należnego, może je natomiast odliczyć jako darowiznę na cele pożytku publicznego, w ramach limitu i zgodnie z zasadami obowiązującymi dla ulgi na darowiznę. Do skorzystania z możliwości przekazania 1% podatku uprawnieni są: - podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, - podatnicy opodatkowani ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, - podatnicy, którzy wybrali opodatkowanie swoich dochodów podatkiem liniowym, tj. 19% stawką podatku, - podatnicy uzyskujący dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych. Zatem podatnicy składający następujące zeznania podatkowe mogą skorzystać z możliwości przekazania 1% podatku: PIT-28, PIT-36, PIT- 36L, PIT-37, PIT-38 lub PIT-39. Aby naczelnik urzędu skarbowego przekazał 1% należnego podatku, podatnik musi wypełnić odpowiednią rubrykę w rocznym zeznaniu podatkowym. W zeznaniu należy podać nazwę OPP oraz numer jej wpisu do KRS. Warto podkreślić fakt, iż w formularzach zeznań podatkowych znajduje się również rubryka, w której podatnik może podać dodatkowe informacje odnośnie celu przeznaczenia przekazanych 9 / 11
środków. Zatem podatnik ma wpływ na dystrybucję środków gromadzonych przez OPP i może wskazać konkretny cel, który w jego ocenie jest istoty. Informacje dodatkowe naczelnik urzędu skarbowego ma obowiązek przesłać OPP jako uszczegółowienie przekazanych kwot. Jednakże ostateczna decyzja o tym, na jaki cel OPP wydatkuje środki finansowe uzyskane w ramach 1% podejmuje sama organizacja. Zatem pomimo ukierunkowania przez darczyńców konkretnego celu, na który chcieliby, aby przekazane środki zostały przeznaczone, przepisy nie obligują OPP do wykorzystania tych środków na wskazany przez darczyńców cel. Dodatkowo podatnik może zdecydować czy do wybranej OPP mają zostać przekazane dane osobowe podatnika, tj. imię, nazwisko, adres oraz wysokość przekazanej kwoty. W roku 2008 urzędy przekazywały anonimowe wpłaty. Warto wspomnieć, iż w latach wcześniejszych (przed 2007 r.), gdy podatnicy indywidualnie wpłacali 1% podatku na rzecz OPP, organizacje te posiadały dane osobowe z przelewów, co umożliwiało organizacjom pożytku publicznego wystosowanie podziękowań. Podatnik w zeznaniu podatkowym może podać dodatkowe informacje, które w jego ocenie mogą mieć wpływ na dystrybucję środków gromadzonych przez organizację pożytku publicznego (np. na konkretny cel). I tak przykładowo w zeznaniu podatkowym PIT-37 wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku H, rubryki 124-126, odpowiednio: 124 - nazwa OPP, 125 - numer KRS, 126 - wnioskowana kwota. Natomiast w bloku I Informacje uzupełniające - rubryki 128, 129. Odpowiednio w poz. 128 podatnik może wskazać cel szczegółowy przeznaczenia kwoty 1% należnego podatku przekazywanej na rzecz organizacji pożytku publicznego za pośrednictwem organu podatkowego. Zaznaczenie kwadratu w poz. 129 jest wyrażeniem zgody podatnika na przekazanie organizacji pożytku publicznego, przez naczelnika urzędu skarbowego, informacji o wysokości kwoty, przekazanej na rzecz tej organizacji, imienia, nazwiska i adresu podatnika (odpowiednio małżonka). Zaznaczenie kwadratu w poz. 129 jest nieobowiązkowe i nie ma wpływu na realizację wniosku o przekazanie 1% należnego podatku. 10 / 11
Dla pozostałych formularzy wypełnia się w analogiczny sposób rubryki z odpowiednich bloków: - w zeznaniu podatkowym PIT-36 wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku O - rubryki 305-307, oraz w bloku P - rubryki 308-310; - w zeznaniu podatkowym PIT-36L wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku N - rubryki 105-107, oraz w bloku O - rubryki 108-110; - w zeznaniu podatkowym PIT-38 wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku G - rubryki 58-60, oraz w bloku H - rubryki 61-63; - w zeznaniu podatkowym PIT-28 wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku M - rubryki 129-131, oraz w bloku N - rubryki 132-134; - w zeznaniu podatkowym PIT-39 wniosek o przekazanie 1% podatku znajduje się w bloku G - rubryki 51-53, oraz w bloku H - rubryki 54-56. Przekazywaną kwotę należy zaokrąglić do pełnych dziesiątek groszy w dół. Emeryci i renciści, którzy otrzymują zeznanie roczne PIT-40A z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli chcą przekazać 1% swojego podatku, powinni użyć formularza PIT-37, wypełnić odpowiednie rubryki i złożyć go nie później niż 30 kwietnia 2010 r. Podsumowując - w rozliczeniu za 2009 rok Naczelnik Urzędu Skarbowego przekaże wybranej przez podatnika OPP maksymalnie 1% należnego podatku. Warunkiem jest wskazanie przez podatnika w zeznaniu podatkowym nazwy organizacji i jej numeru KRS. 11 / 11