Спільна історія спільне майбутнє

Wspólna historia wspólna przyszłość dialog i integracja młodych obywateli Polski i Ukrainy Спільна історія спільне майбутнє діалог та інтеграція молодих жителів Польщі та України Wspólna historia wspólna przyszłość dialog i integracja młodych obywateli Polski i Ukrainy Спільна історія спільне майбутнє діалог та інтеграція молодих жителів Польщі та України 1

Spis treści / Заголовок Вступ 4 Wstęp 5 Wspólna historia, wspólna pamięć 7 Спільна історія, спільна пам ять 10 Czym jest postawa obywatelska? 15 Чим є громадянське положення? 19 Technologie, które zbliżają ludzi 23 Технології, які наближають людей 33 Autoprezentacja w biznesie 35 Biznes plan przedsięwzięcia - wzorzec 43 3

Вступ Проект Спільна історія - спільне майбутнє - діалог і інтеграція молодих громадян Польщі і України це задум польської і української молоді на зав язання контакту, а також пізнання своєї історії. Проект полягав в ряду дій, зустрічей, майстерень, дискусій і дебатів - що відносяться до спільної історії, громадянських положень, вміння, а також використання нових технологій, науки креативного мислення, підготовки спільних заходів. Як представники молодого покоління Польщі і України ми взнали наші погляди, що стосуються сучасної ситуації в наших країнах, ми зустрічалися з представниками роботодавців і знайомилися з власною культурою. Проект повинен доставити не тільки знання, але також підправити вміння. Із цього приводу в програмі опинилося зйомка відеоблогу чи написання бізнес плану. Додатковою цінністю, винесеною з проекту, є також унікальне ноу-хау, яке ми отримали завдяки зустрічам з представниками бізнесу. Дана публікація є результатом нашої спільної роботи і роздумів. Захід, в якому ми взяли участь повинен вплинути на наші взаємні звіти в майбутньому і ініціювати нові задуми, а також спільні ініціативи. 4

Wstęp Projekt Wspólna historia wspólna przyszłość dialog i integracja młodych obywateli Polski i Ukrainy to pomysł polskiej i ukraińskiej młodzieży na nawiązanie kontaktu oraz poznanie swojej historii. Projekt polegał na szeregu działań, spotkań, warsztatów, dyskusji i debat odnoszących się do wspólnej historii, postaw obywatelskich, umiejętności, a także wykorzystania nowych technologii, nauki kreatywnego myślenia, przygotowania wspólnych przedsięwzięć. Jako przedstawiciele młodego pokolenia Polski i Ukrainy poznaliśmy nasze poglądy dotyczące współczesnej sytuacji w naszych krajach, spotykaliśmy się z przedstawicielami pracodawców i poznawaliśmy własną kulturę. Projekt ma dostarczyć nie tylko wiedzę, ale również poprawić umiejętności. Z tego powodu w programie znalazło się kręcenie vloga czy pisanie biznes planu. Dodatkową wartością wyniesioną z projektu jest również unikalny know-how, który uzyskaliśmy dzięki spotkaniom z przedstawicielami biznesu. Niniejsza publikacja jest wynikiem naszej wspólnej pracy i przemyśleń. Przedsięwzięcie, w którym wzięliśmy udział ma wpłynąć na nasze wzajemne relacje w przyszłości i zainicjować nowe pomysły oraz wspólne inicjatywy. 5

Wspólna historia, wspólna pamięć Historia Polski i Ukrainy obfitowała wydarzenia wzniosłe i tragiczne. Nie jest jednak dobrze, gdy stulecia wspólnej historii sprowadzane są jedynie do dramatycznych i niechlubnych dla obydwu stron wydarzeń. Gdy poruszamy temat stosunków polsko-ukraińskich, najczęściej mówimy o ich ciemnych stronach. Ukraińcy mogą mieć pretensje o złe traktowanie Kozaków przez I Rzeczpospolitą. Polska z kolei, może dowodzić, jak niesłuszne było w XVII wieku powstanie kozackie pod wodzą Bohdana Chmielnickiego, którego tragiczną konsekwencją było oderwanie części Ukrainy od Rzeczypospolitej i podporządkowanie jej Rosji. Bardziej współcześnie, mamy Ukraińcom za złe stworzenie w 1918 roku Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej i próbę zajęcia Lwowa, a oni nam zdobycie Lwowa i zdławienie ZURL. A potem niedotrzymanie umowy sojuszniczej z atamanem Semenem Petlurą i traktat pokojowy z Sowietami w Rydze, dzielący Ukrainę pomiędzy Polskę i ZSRR. Ukraińcy dowodzą, że w okresie międzywojennym II Rzeczpospolita pacyfikowała i polonizowała wschodnie województwa, my zaś wskazujemy na terrorystyczne akcje Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, których najgłośniejszym przykładem jest zamordowanie szefa MSW Bronisława Pierackiego w czerwcu 1934 roku.tematem gorącym po obydwu stronach granicy jest spór o pamięć ofiar 1943 r na obszarze Wołynia. 7

Dziś politycy z obydwu krajów prześcigają się w wyszukiwaniu akcentów antypolskich i antyukraińskich, zamiast szukać wspólnych i niedzielących nas elementów. Józef Piłsudski powiedział, że nie będzie wolnej Polski bez niepodległej Ukrainy i ta myśl, ani trochę nie straciła na aktualności sto lat później. Jedynym beneficjentem sporów polsko-ukraińskich będzie, tak jak setki lat temu, Rosja, której imperialna polityka objawiła się ponownie, na przykładzie Krymu - aż nadto wyraźnie. Dlaczego więc, jako społeczeństwa i narody tak bardzo doświadczone, nie jesteśmy wstanie wznieść się ponad podziały i zaszłości historyczne? Dlaczego politykom łatwiej jest podsycać konflikty zamiast budować mosty? Dlaczego nie odwołujemy się do wspólnych sukcesów? Dlaczego nie wspominamy takich wydarzeń z wspólnej historii, jak choćby wyprawy na Mołdawię z1600 r. pod wodzą Jana Zamoyskiego, udziału rzesz kozaków w wojnach ze Szwecją, Turcją czy Moskwą? Dlaczego mówiąc o oblężeniu Chocimia w 1621, rzadko kiedy wspominamy, że połowę wojska Rzeczpospolitej stanowili Kozacy, pod wodzą Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego? Dlaczego symbolem wspólnoty losów nie może być Pawło Szandruk, bohater ukraińskiej armii Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, a w Polsce odznaczony za wojnę 1939 r. krzyżem Virtuti Militari? Tak wiele mamy wspólnych postaci, z których obydwa narody mogłyby być dumne. Właśnie dziś, gdy na wschodzie pojawia się znowu realne zagrożenie, nie możemy skupiać się na ciemnych kartach historii. Pojawia się szansa na szczególnie bliską i wzajemnie korzystną współpracę. Nie uciekając od historycznych zaszłości - dobrych i złych - musimy wspólnie budować przyszłość. W 1991r. Polska, jako pierwsza, uznała niepodległość Ukrainy i na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza zawsze była orędownikiem demokratycznych przemian i integracji europejskiej naszego sąsiada. Ważne, żebyśmy zawsze pamiętali, że mało jest tak wielkich polityków jak Petlura i Piłsudski, którzy widzieli więcej i dalej niż większość im współczesnych, ale również większość dzisiejszych polityków. Naszą nadzieją na dostatnią, ale także na bezpieczną przyszłość,są młode pokolenia, które nie mają złych doświadczeń z rówieśnikami po drugiej stronie granicy. Pamiętając o historii, starajmy się myśleć o dwóch stronach medalu i miejmy wrażliwość na inny punkt widzenia. Czcijmy groby poległych po obydwu stronach konfliktów, ale wznośmy także pomniki wspólnych bohaterów. Mamy wielką szansę we wspólnej Europie budować swoją przyszłość i od obu naszych krajów - a szczególnie młodych pokoleń-zależy, czy ją wykorzystamy. 8

Спільна історія, спільна пам ять Історія Польщі і України рясніла піднесеннями і трагічними подіями. Не є однак добре, коли сторіччя спільної історії приводяться всього лише до драматичних і для обох сторін подій негордості. Коли ми порушуємо тему польсько-українських взаємин, найчастіше ми говоримо про їх темні сторони. Українці можуть мати претензії про погане трактування Козаків через І Республіку. Польща у свою чергу, може доводити, як неправильним було в XVII віку козацьке виникнення під керівництвом Богдана Хмельницького, яким трагічним наслідком було відривання частини України від Республіки і її підпорядкування Росії. Більш сучасно, ми маємо українцям за погане створення в 1918 році Західноукраїнської Народної Республіки і спробу заняття Львова, а вони нам - здобуття Львова і придушення ЗУНР. А потім недотримання союзницької угоди з отаманом Семеном Проект «Спільна історія спільне майбутнє діалог та інтеграція молодих жителів Польщі та України» Отримав до фінансування з Польсько-Української Ради Обміну Молоді Петлюрою і кімнатний трактат з Союзом в Ризі, розмежувальний Україну між Польщею і СРСР. Українці доводять, що в періоді між війнами II Річ Посполита пацифікувала і полонізувала східні воєводства, ми ж вказуємо на терористичні акції Організації Українських Націоналістів, яких найголоснішим прикладом є вбивання шефа МСР Броніслава Пєрацького в червні 1934 року. Гарячою темою по обох сторонах границі є суперечка про пам ять жертв 1943 р на просторі Волині. Сьогодні політики з обох країн обганяються у вишукуванні антипольських і антиукраїнських акцентів, замість шукати 10

спільних і нерозмежувальних нас елементів. Юзеф Пілсудськийi сказав, що не буде вільної Польщі без самостійної України і ця думка, анітрохи не втратила актуальності на сто років пізніше. Єдиним бенефіціантом польсько-українських суперечок буде, так як сотні років тому, Росія, якої імперіальна політика проявилася знову, на прикладі Криму - поки крім того виразно. Отже, чому, як суспільства і народи, так дуже досвідчені, ми не є в стані височіти понад поділами і історичною спадщиною? Чому політикам легше підкріпляє конфлікти будує мости? Чому ми не звертаємося до спільних успіхів? Чому ми не згадуємо таких подій із спільної історії, як хоч би експедиції на Молдавію в 1600 р. під керівництвом Яна Замойського, участі юрб козаків у війнах зі Швецією, Туреччиною чи Москвою? Чому кажучи про облогу Хотином в 1621 р., рідко коли ми згадуємо, що половину військ Республіки являли Козаки, під керівництвом Петра Kонашевича -Сагайдачного? Чому символом спільноти доль не може бути Павло Шандрук, герой української армії Західноукраїнської Народної Республіки, а в Польщі нагороджений за війну 1939 р. хрестом Virtuti Militari(орденом Військової Доброчесності)? Так багато ми маємо спільних постатей, з яких обидва народи могли б бути горді. Саме сьогодні, коли на сході з являється знов реальна загроза, ми не можемо зосереджуватися на темних сторінках історії. З являється шанс на особливо близьке і взаємно вигідне співробітництво. Не утікаючи від історичної спадщини - доброї і поганої - ми мусимо спільно будувати майбутнє. У 1991 р. Польща, однією з перших визнала незалежність Україну і на протязі останньої чверті століття завжди була адвокатом демократичних змін і європейської інтеграції нашого сусіда. Важливо, щоб ми завжди пам ятали, що є бачили більше і далі ніж більшість їїні сучасники, але також більшість сьогоднішніх політиків. Нашою надією на заможне, але також на безпечне майбутнє, є молоді покоління, які не мають поганого досвіду з ровесниками по другій стороні границі. Пам ятаючи про історію, стараймося думати про дві сторони медалі і маймо вразливість на іншу точку зору. Шануймо могили полеглих по обох сторонах конфліктів, але піднімаймо також пам ятники спільних героїв. Ми маємо великий шанс в спільній Європі будувати своє майбутнє і від обох наших країн - і особливо від молодих поколінь - залежить, чи її ми використаємо. 11

Udział w tym projekcie był dla mnie ogromną szansą. Nigdy dotąd nie wyjeżdżałem za granicę i nigdy też nie uczestniczyłem w takich warsztatach. Dla mnie to ogromna szansa zobaczenia innej rzeczywistości, świata biznesu w Polsce (wspaniałe tu mają warunki!), poznania nowych, otwartych ludzi- młodzieży, ale także zwiedzania tak pięknego miasta jak Kraków. Wielu kolegów mi teraz zazdrości wypowiedź uczestnka programu 13

Czym jest postawa obywatelska? Czy postawa obywatelska to inny rodzaj patriotyzmu? Czy może patriotyzm i postawa obywatelska są przeciwstawnymi biegunami? To tylko niektóre pytania przychodzące do głowy, gdy zastanawiamy się czym dziś (tu i teraz), dla nas (mieszkańców Europy środkowej w początkach XXI w.) jest postawa obywatelska. Jest wiele krajów dla których, patriotyzm i postawa obywatelska są synonimami. Dla krajów, które nigdy lub bardzo dawno temu musiały walczyć o niepodległość, postawa umiłowania ojczyzny i zaangażowania w życie społeczne państwa jest tym samym. Narody Europy środkowej, a zwłaszcza narody takie jak polski, ukraiński, litewski, białoruski etc., mają z tymi pojęciami znacznie poważniejszy problem. Wiele lat naszej historii to trwanie lub budowanie narodowej tożsamości w opozycji do społecznych i oficjalnychpaństwowych struktur. Polacy pod zaborami czy w PRL, a Ukraińcy praktycznie od zawsze, budowali swoją tożsamość na przekór i wbrew państwowym strukturom. Taka postawa przekazywana z pokolenia na pokolenie, musiała zaowocować swojego rodzaju schizofrenią społecznych zachowań wobec własnego państwa. Powstające ćwierć wieku temu -po latach niewoli -struktury państwowe Polski i Ukrainy, budując nowy porządek, zderzały się z wrośniętym w 15

społeczność wrogim lub co najmniej nieufnym stosunkiem do instytucji państwowych. Po 25 latach można by sądzić, że młode pokolenia, wyrosłe w wolności, nie powinny mieć problemu z identyfikacją z państwem i jego strukturami. Dlaczego więc problem istnieje? W dużym stopniu odpowiedzialność za taki stan ponoszą politycy i media, budujący obraz świata polityki, jako obszaru zła, korupcji i zupełnego oderwania od reszty społeczeństwa. W pogoni za tanią sensacją, pokazywanie negatywnych zachowań ludzi władzy, przestaje mieć wymiar piętnowania, a staje się ulubioną rozrywką, mającą podnieść jedynie sprzedaż lub oglądalność nastawionym na zysk mediom. Myślę, że zarówno w Polsce jak i na Ukrainie zjawisko to ma podobny charakter. Patriotyzm w dzisiejszym ujęciu medialnym to manifestowanie w najróżniejszych momentach swojego przywiązania do narodu. Modnym i częstym zjawiskiem w Polsce jest obecnie noszenie na pokaz strojów z symbolami narodowymi. Skrajnym i niesmacznym przypadkiem był nagłośniony niedawno symbol polski walczącej (za którego namalowanie, w czasach II wojny światowej, groziła kara śmierci) na kiju bejsbolowym kojarzonym jednoznacznie z chuligańskimi bójkami pseudokibiców. Właśnie to specyficzne środowisko, bardzo ksenofobicznie i agresywnie nastawione do wszelkich rodzajów odmienności, próbuje obecnie narzucać wzór zachowań patriotycznych. Na drugim biegunie mamy inne podejście do postaw patriotycznych (czy jak kto woli obywatelskich). Próbuje się sprowadzić tzw. nowoczesny patriotyzm jedynie do prospołecznych codziennych zachowań. Mówi się,że dziś patriotą jest ten, kto płaci podatki, chodzi na wybory, czy nawet, w skrajnych przypadkach, segreguje śmieci i sprząta po swoim psie Czy taka wizja patriotyzmu jest atrakcyjna? Czy ma wiele wspólnego z miłością do ojczyzny i gotowością do poświęcenia dla niej? Nasi ukraińscy sąsiedzi są dziś, jako państwo, w stanie wojny i poważnie mogą myśleć o zagrożeniu swojej ojczyzny. W takich warunkach paradoksalnie łatwiej identyfikować i okazywać postawę patriotyczną. Jednak, gdy zagrożenie minie (co miejmy nadzieję nastąpi szybko) znajdą się w podobnej do naszej sytuacji, gdy machanie flagą czy noszenie narodowych symboli nie wystarczy. Nowoczesny patriotyzm to dla mnie właśnie postawa obywatelska. Nie pozostawanie obojętnym na to, co mnie otacza: w państwie, w województwie, w mieście, na mojej ulicy. To wszelkie przejawy aktywności, jaką przejawiamy, chcąc zmieniać naszą przestrzeń - zarówno ogól- 16

nopaństwową i tę najbliższą - na lepszą. To oczywiście uczestniczenie w wyborach, ale także świadome dokonywanie tych wyborów. To czczenie symboli narodowych, ale i szacunek dla innych narodowości, ich historii, symboli oraz wrażliwości. To budowanie więzi społecznych w celu zmiany najbliższego otoczenia (stowarzyszenia lokalne, inicjatywy społeczne, wzajemna pomoc). To działanie, które na co dzień realizuje słynne (dzisiejsza młodzież powiedziałby kultowe ) stwierdzenie Johna F. Kennedyego Nie zastanawiaj, co twój kraj może zrobić dla ciebie, ale co ty możesz zrobić dla kraju 17

Чим є громадянське положення? Чи громадянське положення то інший вид патріотизму? Чи може патріотизм і громадянське положення є протилежними полюсами? То тільки деякі питання, що приходять в голову, коли ми міркуємо над цим сьогодні (тут і тепер), для нас (мешканців серединної Європи в початках XXI ст.) є громадянське положення. Є багато країн для яких, патріотизм і громадянське положення є синонімами. Для країн, які ніколи або давним-давно тому мусили боротися за незалежність, положення того, щоб полюбити вітчизни і ангажування в життя суспільні держави є тим самим. Народи серединної Європи, а особливо такі народи як польський, український, литовський, білоруський і т.д., мають з цими поняттями значно більш серйозну проблему. Багатьох років нашої історії цей перебіг або будування національної тотожності в опозиції до суспільних і офіційних державних структур. Поляки під огорожами чи в ПРЛ, а українці практично завжди, будували свою ідентичність наперекір і всупереч державним структурам. Таке положення, передаване з покоління на покоління, мусила плодоносити свого виду шизофренією суспільних збережень по відношенню до власної держави. 19

Виникаюча четверта частина віку тому - пo роках неволить державні структури Польщі і України, будуючи новий порядок, стикалися з врослим в спільноту ворожим або щонайменше недовірливим ставленням до державних установ. Після 25 років можна судити, що молоді покоління, які виросли у свободі, не повинні мати проблеми з ідентифікацією з державою і його структурами. Отже, чому проблема існує? Великою мірою відповідальність за такий стан несуть політики і медіа, що будує картину світу політики, як простору зла, корупції і цілковитого відривання від решти суспільства. У погоні за дешевою сенсацією, показ негативних збережень людей влади, перестає мати вимір таврування, а стає улюбленою розвагою, повинна підвищити всього лише продаж або телеглядачів, настроєних на зиск медіа. Я думаю, що однаково в Польщі як і на Україні те явище має схожий характер. Патріотизм в сьогоднішньому медійному трактуванні це маніфестація в найрізноманітніших моментах свого прив язування до народу. Модним і частим явищем в Польщі є тепер носіння «напоказ вбрань з національними символами. Крайнім і несмачним випадком був поширений недавно польський символ воюючої (за якого намалювання, за часів II світової війни, погрожувала кара смерті) на бейсбольних палицях, пов язаних однозначно з хуліганськими бійками псевдовболівальників. Саме це специфічне середовище, дуже ксенофобське і агресивно настроєне до всіляких видів відмінності, пробує тепер narzucać зразок патріотичних збережень. На другому полюсі ми маємо інший підхід до патріотичних (чи як хто громадянської волі) положень. Пробує звестися так званий сучасний патріотизм всього лише до просуспільних щоденних збережень. Говориться, що сьогодні патріотом є той, хто платить податки, ходить на вибори, чи навіть, в крайніх випадках, сортує сміття і прибирає по своєму собаче. Чи таке бачення патріотизму привабливе? Чи має багато спільного з любов ю до вітчизни і готовністю до самопожертви для неї? Наші українські сусіди є сьогодні, як держава, у стані війни і поважно можуть думати про загрозу своєї вітчизни. У таких умовах парадоксально легше ідентифікувати і пред являти патріотичне положення. Однак, коли загроза мине (що маймо надію наступить швидко) опиняться в схожій на нашу ситуацію, коли махання прапором чи носіння 20

національних символів не досить. Сучасний патріотизм то для мене саме громадянське положення. Не залишення байдужим на те, що мене оточує: в державі, у воєводстві, в місті, на моїй вулиці. То всілякі прояви активності, яку ми проявляємо, бажаючи змінювати наш простір - однаково загальнодержавну і цю найближчу - на кращу. То очевидно те, щоб взяти участь у виборах, але також свідоме вчинення цих виборів. Це поклоніння національних символів, але і повага для інших національностей, їх історії, символів також вразливості. Це будування суспільних зв язків з метою зміни найближчого оточення (місцеві товариства, суспільні ініціативи, взаємна допомога). Ця дія, яка щоденно реалізовує відому (сьогоднішня молодь сказав би культове ) заяву Джона Ф. Кеннеді Не міркуй, що твоя країна може зробити для тебе, але що ти можеш зробити для країни. 21

Technologie, które zbliżają ludzi Nowe technologie stosowane w edukacji i biznesie mają na celu ułatwiać pracę, przyspieszać ją, zwiększać możliwości komunikacji pomiędzy ludźmi (zwiększać możliwości przepływu informacji), a także tworzyć środowisko do wymiany informacji / plików, do przechowywania i archiwizowania zasobów. Takie założenia służą jedynie do zakreślenia pewnych tendencji, a do zobrazowania ich posłużą pewne globalne trendy rozwoju IT i multimediów. Do tych trendów zaliczymy: Mobilne usługi on-line, Internet rzeczy, Rzeczywistość Wirtualną (VR), Rzeczywistość Rozszerzoną (AR). Wszystkie wymienione powyżej technologie mają wspólną cechę - bez względu na granice geograficzne mogą łączyć ludzi. Mobilne usługi on-line Edukacja mobilna staje się jedną z najważniejszych technologii, które w ciągu krótkiego czasu podbiją staną się upowszechnione na całym świecie. Z analizy logowań do Internetu wynika, że coraz więcej osób logujących się do Internetu robi to za pomocą telefonów komórkowych - dotyczy to głównie rynków rozwiniętych np. Japonii. Wiąże się to 23

z wprowadzaniem responsywności do standardów budowania witryn, która staje się już technicznym wymogiem obecności wyników wyszukiwania na urządzeniach mobilnych. Kolejnym powodem wzrostu takiej tendencji jest powstawanie coraz większej ilości usług finansowych, a także coraz większy rozwój tzw. m-learningu, czyli edukacji z wykorzystaniem smartfonów. Do rozwoju mobilnych usług przyczynia się również inny trend czyli Internet Rzeczy (Internet of Things, IoT), ale na ten temat więcej informacji znajdzie się poniżej. Bardzo prawdopodobny jest scenariusz, że w najbliższych latach laptopy staną się tak samo przestarzałe, jak desktopy (stacjonarne PC) parę lat temu, używanie laptopów będzie pomijane przez biznes i usługi, które postawią na telefonię komórkową i rozwijanie aplikacji na smartphony oraz tablety. Urządzenia komórkowe przejmują na siebie zadanie zmniejszanie bariery językowej między ludźmi poprzez zaoferowanie dokładnego tłumaczenia voice-to-voice. Rząd Stanów Zjednoczonych stawia na urządzenia mobilne. W dyrektywie wydanej przez Biały Dom usługi dwóch najważniejszych urzędów mają być dostępne dla ludności poprzez telefony komórkowe. Ma to być pierwszy krok w kierunku przesunięcia gospodarki na urządzenia mobilne. Co ciekawe, trend ten jest globalny, w najbiedniejszych częściach świata ludzie mogą mieć kontakt z Internetem zanim staną się posiadaczami komputerów. Gazety studenckie i publikacje naukowe pojawiają się w formie e-booków, przy czym pod nazwą e-booka nie kryje się interaktywny plik PDF, ale cała aplikacja z własnym silnikiem współpracującym z Siecią. Takie publikacje są również robione głównie z myślą o smartfonach i tabletach. Wśród studentów upowszechnia się aplikacje które dzięki użyciu smartfonów umożliwiają im interaktywne uczestnictwo w wykładzie, studenci mogą użyć telefonów, aby uczestniczyć w zajęciach na wiele różnych sposobów, np. zadając pytania wykładowcy, prowadząc dyskusje z in nymi studentami na temat wykładu w czasie rzeczywistym. Innym przykładem takiego e-learningu / m-learningu są systemy quizowe on-line takie jak Kahoot!. Uczestnicy zajęć dostają do zeskanowania QR kod, logują się za pomocą smartfonów i mogą brać udział w teście. Punktacja i postęp jest widoczny na bieżąco co pozwala nauczycielowi na wgląd w wyniki testów, a uczniom na porównanie swojej wiedzy z innymi. Do takich testów można dodawać elementy multimedialne co czyni taki rodzaj edukacji bardziej atrakcyjnym. 24

Szkoda, że już musimy stąd wyjeżdżać. Pokochałam już to miasto i tych ludzi. Na początku nawet myślałam, że nie dam rady bo program był bardzo napięty Czułam się potwornie zmęczona, a na szkoleniach musiałam być skupiona aby dowiedzieć się jak najwięcej. Mogłam też bardzo dużo zobaczyć, te technologie i nowe przedsiębiorstwa Teraz widzę, że świat idzie z postępem, nie można stać w miejscu. To szansa dla nas. Już wiem, że będę chciała skończyć dobre studia i pracować w branży opartej o nowe technologie. Z chęcią wzięłabym udział w kolejnym takim projekcie. wypowiedź uczestnka programu Internet Rzeczy Internet Rzeczy (Internet of Things, IoT) to globalny trend polegający na tym, że przedmioty w otaczającym nas świecie mogą stać się na tyle zaawansowane, że będzie można nimi sterować z poziomu Internetu. Ta definicja nie oddaje oczywiście całej całej złożoności zagadnienia. IoT to również chipy elektroniczne, QR kody, inteligentne domy i geolokalizatory (beacons). IOT wykorzystywane jest w celach edukacyjnych oraz turystycznych - w tym przypadku turysta poruszający się po mieście przy zbliżaniu się do obiektów otrzymuje na swój telefon komórkowy spersonalizowaną informację zwrotną od obiektu, zawierającą niezbędne informacje, np. opis obiektu, historię, animacje. Na pewno większość z nas spotkała się z audiobookami w multimedialnych muzeach, to również jest przykład IoT, choć o wiele lepiej jest w tym miejscu wspomnieć o systemie bikonów (beacons). Mamy w tym wypadku na myśli niewielkie nadajniki, które umieszczone w różnych miejscach w dowolnej przestrzeni akty- 25

wują aplikację na smartfonie wyświetlając na ekranie stosowne informacje. Taki system sprawdza się na imprezach masowych zamiast standardowych oznaczeń kierunków i obiektów. Innym dobrym przykładem takich rozwiązań może być projekt Story Corps w USA. Projekt jest nastawiony na zbieranie i nagrywanie prywatnych historii Amerykanów.. Poprzez zainstalowanie odpowiedniej aplikacji na telefon komórkowy, turysta zwiedzający np. Nowy Jork, przechodząc przy niektórych budynkach, może automatycznie odsłuchać krótkie historie opowiedziane przez mieszkańców (np.: przy Ground Zero telefon automatycznie pobierze opowieści strażaków z akcji ratunkowej po katastrofie World Trade Center). Przełomowe wykorzystanie Internetu Rzeczy powstaje w Korei Południowej, która od podstaw buduje pierwsze w dziejach świata smart city z prawdziwego zdarzenia. Chodzi o południowokoreańskie miasto Songdo, powstałe na usypanej sztucznej wyspie. Koszt inwestycji sięga ponad 35-40 mld USD. Najinteligentniejsze miasto świata swoją inteligencję zawdzięczało będzie technologii milionów sensorów zaprojektowanych przez Cisco i obecnych wszędzie, gdzie tylko to możliwe: na ulicach, w szkołach, biurowcach, szpitalach, fabrykach i w zwykłych domach. Miasto przyszłości ma stać się nową koreańską stolicą biznesu, oddaloną od Seulu o nieco ponad godzinę drogi autobusem. Rzeczywistość wirtualna (Virtual Reality, VR) Rzeczywistość wirtualna upowszechnia się głównie dzięki goglom VR, które w większości przypadków mogą zastąpić monitory. Rozwiązanie takie ma dwie podstawowe zalety. Po pierwsze, z racji odległości od oczu nawet mały ekran w połączeniu ze specjalnymi soczewkami zasłania nam całe pole widzenia - uzyskujemy w ten sposób o wiele bardziej wiarygodne doświadczenie. Po drugie, wszystkie dostępne na rynku przystosowane do tego gadżety posiadają wbudowane żyroskopy, dzięki którym ruchy naszej głowy przenoszone są do gry lub interaktywnego wideo: wirtualny kierowca którego oczami śledzimy wydarzenia w grze lub programie instruktażowym wykonuje dokładnie te same ruchy głową, co my. VR to oczywiście nie tylko gry, Szef Facebooka, Mark Zuckerberg, kupując Oculus VR miał na uwadze szerszą perspektywę wykorzystania VR. Potencjał widzi przede wszystkim w wirtualnych zakupach, podróżach, edukacji czy medycynie. Konsultacje lekarzy twarzą w twarz, po zało- 28

żeniu okularów, możliwość oglądnięcia tapicerki w samochodzie bez potrzeby wychodzenia do salonu lub oglądanie domu weselnego przed podjęciem decyzji co do wyboru sali to właśnie te zalety, które mogą stać się w przyszłości źródłem popularności VR. Jeżeli już mowa o Facebooku warto pamiętać o tym, że istnieje również trend social VR czy wzajemnych spotkań za pomocą gogli. Na obecnym etapie są to spotkania awatarów osób w wirtualnym świecie, dopiero rozwój obrazowania holograficznego może się przyczynić do przenoszenia rzeczywistego wyglądu danej osoby do świata wirtualnego. Wirtualna rzeczywistość już od wielu lat aktywnie wykorzystywana jest w armii. Gogle wraz z odpowiednim oprogramowaniem świetnie nadają się do ćwiczeń. Zamiast budować na poligonach służące manewrom budynki, wystarczy je wymodelować. Gotowe obiekty synchronizuje się ze specjalnym oprogramowaniem i sprzętem, który wykracza poza cywilną wersję gogli. Oprócz soczewek i słuchawek, poszczególni żołnierze mają też mikrofony do wzajemnej komunikacji i osprzęt śledzący ich ruch. Wirtualna rzeczywistość jest coraz częściej w zasięgu ręki dzięki upowszechnianiu filmów 360 stopni na serwisach takich jak Youtube. Takie filmy kręci się za pomocą specjalnej kamery (wcześniej 16 połączonych kamer Go Pro) i można je oglądać nawet na najtańszych urządzeniach z odpowiednią optyką takich jak Google Cardboar. Rzeczywistość rozszerzona Rzeczywistość rozszerzona (Augmented Reality, AR) to wprowadzanie do otaczającego nas świata elementów wirtualnych. Rzeczywistość rozszerzona nie musi ograniczać się wyłącznie do obrazu. Prawdziwy świat może zostać wzbogacony przez komputery także o dźwięk, a nawet zapach. Jest wiele obszarów, gdzie taka rozszerzona rzeczywistość przybierająca bardzo wiele form może zostać zastosowana. Wymienić można tutaj medycynę, gdzie cyfrowy obraz może być pomocny dla lekarza podczas zabiegu. Dzięki odpowiedniej technologii piloci pojazdów lotniczych mogliby za pomocą nakładanych na szybę kokpitu danych widzieć ukształtowanie terenu nawet podczas mgły. Technologia ta sprawdza się doskonale w przypadku rozrywki, a duży sukces Pokemon Go jest tego dowodem. W jaki sposób możemy uzyskać efekt AR? Najprostszym sposobem jest użycie odpowiedniego oprogramowania dla smartfonów, najbardziej skomplikowanym - np. urządzeń Holo Lens. 29

Jednym z urządzeń, które mają szansę na rozpropagowanie Augmented Reality na szeroką skalę jest projekt Google Glass, czyli okularów ze specjalnym wizjerem, który prezentuje noszącej go osobie informacje w czasie rzeczywistym widoczne cały czas w kącie oka. Z narzędzi przygotowanych na smartfony i tablety wykorzystujących rozszerzoną rzeczywistość można wymienić np aplikację Layar. Po zebraniu wskazań czujnika GPS i analizie danych z obiektywu aparatu na wyświetlacz nanoszone są informacje o okolicy. Interesującym rozwiązaniem jest również system Vuforia czyli aplikacja do nanoszenia modeli i animacji 3D na rzeczywiste obiekty, istniejące w świecie realnym. Technologie, które są rozwijane, są to głównie technologie obrazowania i komunikacji. Globalna Wioska, w którą już od dawna przeobraża się świat staje się coraz bardziej organizmem, w którym różne systemy nawzajem się uzupełniają, a kontakt między ludźmi napotyka coraz mniej barier technicznych. Należy zakładać, że wymienione megatrendy za kilka lat staną się standardem. 32

Технології, які наближають людей Нові технології, застосовувані в освіті і бізнесі, повинні на меті полегшувати роботу, пришвидшити її, збільшувати можливості комунікації між людьми (збільшувати можливості течії інформації), а також творити середовище до обміну інформації / пачок, до зберігання і архівації запасів. Такі заснування служать всього лише для обкреслення певних тенденцій, а до представлення їх послужать певні глобальні тренди розвитку IT і мультимедіа. До цих трендів ми зарахуємо: Мобільні послуги он-лайн, Інтернет речі, Віртуальну (VR) Реальність, Розширену (АР) Реальність. Всі вищеперелічені технології мають спільну ознаку - незалежно від географічних границь можуть з єднувати людей. Клітинні пристрої переймають на себе завдання зменшення мовного бар єру між людьми через пропонування докладного перекладу voice-to-voice (голос до голосу). У найбідніших частинах світу люди можуть мати контакт з Інтернетом перш ніж стануть власниками комп ютерів. Інтернет Речі (Інтернет of Things, IoT) то глобальний тренд, що полягає в тому, що предмети у оточуючому нас світі можуть статися настільки просунуті, що буде можна ними управляти з рівня 33

Інтернету. Це визначення не віддає очевидно цілої цілої складності питання. IoT то також електронні чіпи, QR коди, інтелігентні будинки і геокаталізатори (бакени). Віртуальна Реальність не служить, всупереч видимості до ізоляції, але має великий інтегруючий потенціал. Шеф Facebooka, Марк Зукерберг, купуючи Oculus VR мав на увазі ширшу перспективу використання VR. Потенціал бачить перш за все у віртуальних покупках, подорожах, освіті чи медицині. Консультації лікарів лицем до лиця, після заснування окулярів, можливість того, щоб оглянути оббивку в автомобілі без потреби виходу до салону або оглядання шлюбного дому перед прийняттям рішення щодо вибору залу то саме ці переваги, які можуть стати в майбутньому джерелом популярності VR. Розширена (Augmented Reality, АР) реальність це впровадження до оточуючого нас світу віртуальних елементів. Є багато просторів, де така розширена реальність, приймаюча дуже багато форм, може бути застосована. Виокремити можна тут медицину, де цифрова картина може бути корисна для лікаря під час процедури. Завдяки відповідній технології пілоти транспортних авіаційних засобів могли б за допомогою накладних на віконне скло кокпіту даних бачити формування території навіть під час туману. Технології, які розвиваються, є то головне технології зображення і комунікації. Глобальне Село, яке вже з давніх пір перетворюється в світ стає щораз більш організмом, в якому різні системи взаємно доповнюються, а контакт між людьми зустрічає усе менше технічних бар єрів. Слід засновувати, що згадані мегатренди через кількох років стануть стандартом. 34

Autoprezentacja w biznesie Wkraczając na rynek pracy, jako pracownik albo młody przedsiębiorca, trzeba sobie uświadomić jak ważną rolę ogrywa nasz wizerunek. Buduje go zarówno nasze zachowanie (etykieta biznesowa) jak i umiejętność prezentowania samego siebie. Bardzo istotnym elementem budowania wizerunku jest tzw. efekt halo czyli efekt pierwszego wrażenia. To prawda, że pierwsze wrażenie robi się tylko raz. To zaledwie kilka sekund, a nasz rozmówca buduje już swoją opinię (podświadomie) na nasz temat. Jakie zatem elementy budują tzw. pierwsze wrażenie? Pierwsze wrażenie przede wszystkim koduje nasz wzrok. Dlatego też warto zwracać uwagę na postawę ciała (wyprostowaną), ubiór, wygląd (kontakt wzrokowy), kluczowe znaczenie ma estetyka naszego wyglądu. Pierwsze wrażenie budują takie elementy jak sposób podania dłoni czy tez pierwsze wypowiedziane słowa. Reasumując, zarówno wrażenia wzrokowe, dźwiękowe, zapachowe jak i cała aura emocjonalna budują efekt halo oraz podwaliny dla cudzej opinii o nas. Autoprezentacja to przede wszystkim nasz wygląd, a on w biznesie podlega konkretnym zasadom. 35

A oto podstawowe zasady dotyczące profesjonalnego wyglądu w biznesie: 1. Wyglądem podkreślamy swój profesjonalizm i fachowość (ale nie kobiecość ani też męskość). 2. Pamiętajmy, że aktualne trendy nie zawsze współgrają z profesjonalnym wizerunkiem. Najczęściej bywa odwrotnie. Warto więc być pół kroku za modą. 3. W relacjach służbowych obowiązuje kanon klasycznej elegancji. 4. Nic w wyglądzie nie powinno się zbytnio wyróżniać. Wszystkie elementy - ubiór, dodatki, makijaż - muszą współgrać ze sobą. Jak zrobić dobre wrażenie na współpracownikach, klientach i gościach firmy? 1. Klasyczne kostiumy nigdy nie są niemodne! (Najlepiej żakiet ze spodniami o tradycyjnej długości lub spódnicą - tuż przed kolano lub tuż za - w stonowanych kolorach: najlepsze są: granat, grafit, czerń, beż). 2. Bluzka koszulowa w stonowanych kolorach pasuje do wszystkiego. Latem można nią zastąpić żakiet. 3. Buty z zakrytymi palcami i piętami (także latem!). 4. Bez względu na porę roku, do spódnicy obowiązkowe są rajstopy. 5. Dodatki nie powinny rzucać się w oczy (apaszka, delikatna biżuteria, poszetka, zegarek). Warto pamiętać, że dobór garderoby w odpowiednich kolorach jest równie ważny, gdyż barwy, na które patrzymy, wywołują w nas określone emocje. Jeżeli więc chcemy robić wrażenie osoby profesjonalnej i fachowej wybierajmy stonowane kolory. Oczywiście wiele firm, w ramach spójnej identyfikacji wizualnej, szyje dla swych pracowników mundurki. Niektóre firmy zwalniają z noszenia mundurków w piątki, kiedy to obowiązuje casual Friday. Tego dnia pracownicy przychodzą ubrani w stroje bardziej wygodne niż w pozostałe dni. Najczęściej wtedy nie umawiają się na oficjalne spotkania z klientami ani też nie uczestniczą w ważnych konferencjach. 38

A teraz kilka słów o biznesowej etykiecie. Ostatnio bardzo popularne, wręcz modne stało się szybkie przechodzenie na TY. I wcale nie dotyczy to tylko zwracania się do kolegów z pracy, ale również do wyższych rangą osób oraz klientów. Często możemy także zaobserwować zwracanie się, używając imienia, np. Pani Ewo, Panie Sławku.nawet podczas pierwszej rozmowy. Czy to jest właściwe zachowanie? Czy pozwoli ono im skrócić dystans biznesowych relacji? Czy może takie zachowanie przystoi w biznesie? Kto komu proponujemy przejście na Ty? Zgodnie z zasadami etykiety, z propozycją rezygnacji z tytułowania per pan, powinna wyjść na gruncie towarzyskim: osoba starsza do młodszej, kobieta do mężczyzny, a na gruncie zawodowym: szef do swojego podwładnego, pracownik zajmujący w strukturze firmy wyższe stanowisko do zajmującego niższe, klient do swojego kontrahenta/doradcy/usługodawcy itp. Jeśli szef zwraca się do swojej asystentki Pani Zosiu, to czy ona może zwracać się do niego Panie Andrzeju? Zwracanie się do swojej asystentki formą pani + imię jest dość częstym zjawiskiem i równie często osoby podległe nie mają pewności jak one mogą się zwracać do swojego przełożonego. Zasady etykiety biznesowej mówią jasno, wyłącznie osoba na wyższym stanowisku, w tym przypadku szef, może zaproponować zwracanie się do siebie po imieniu. Nawet jeśli szef/szefowa mówi do nas pani Zosiu, nie upoważnia nas to do zwracania się do niej/niego w analogiczny sposób. Dla nas ona/on jest nadal panem dyrektorem / panią dyrektor. Natomiast, jeżeli pracujemy w firmie, gdzie wszyscy lub prawie wszyscy zwracają się do siebie po imieniu, niezależnie od stanowiska i podległości służbowej, często bez poprzedzającego imię pan/pani pamiętajmy o ważnej zasadzie: mimo, iż jesteśmy z naszym szefem na Ty, to przy kliencie czy gościu firmy zwracamy się do niego panie dyrektorze, pani dyrektor, panie mecenasie itp. Zasada ta dotyczy zarówno bezpośredniego zwracania się do przełożonego przy innych osobach z zewnątrz firmy, jak i rozmów telefonicznych w obecności tych osób oraz gdy mówimy klientowi o naszym przełożonym. Kogo komu przedstawiamy? Ogólna zasada przedstawiania sobie osób jest taka, że osoba o silniej- 39

Brałem już udział w tego typu projektach, ale żaden z nich nie był tak intensywny. W krótkim czasie (tydzień) bardzo dużo się działo. Dobrze, że organizatorzy wymyślili dodatkowo program kulturalny. W kinie czy na wystawie można było złapać oddech Czuję, że wrócę z Krakowa odmieniona.mam nowe motywacje do działania. Inaczej tez patrzę na młodzież z Ukrainy, początkowo myślałam, że nie uda się nam nawiązać porozumienia. Na warsztatach tworzyliśmy wspólne pomysły na biznes, kto wie, może w przyszłości naprawdę będziemy współpracować? wypowiedź uczestnka programu 41

szej, znaczniejszej lub lepszej pozycji, roli, funkcji powinna pierwsza otrzymać informacje o drugiej osobie. W pracy zasada ta przyjmuje odpowiednią postać w zależności od sytuacji. Nowego pracownika powinien przedstawić innym swoim pracownikom jego przełożony. Podczas przyjęcia gospodarz przedstawia sobie nawzajem gości. Osoby wchodzące do pokoju przedstawia się tym, którzy są już wewnątrz, osoby pojedyncze przedstawia się małżeństwu. W kontaktach firmowych pracownika o niższej pozycji przedstawia się pracownikowi o wyższej pozycji, przy podobnych pozycjach osobę młodszą osobie starszej, a przy podobnym wieku i pozycji mężczyznę przedstawia się kobiecie. Podobnie sprawa wygląda, gdy przedstawiamy się sami (brak gospodarza lub przełożonego), choć z wyglądu nie zawsze jesteśmy w stanie ocenić, kto ma wyższą pozycję i dlatego lepiej zaryzykować przedstawienie się komuś o niższej pozycji niż czekanie, aż ktoś o wyższej pozycji przedstawi się nam pierwszy. Przy przedstawianiu kogoś należy podać jego imię i nazwisko, najpierw wymieniając imię. Przedstawiając kogoś osobom o wyższej pozycji używa się uroczystej formy, np. Pani prezes pozwoli, że przedstawię. Przy przedstawianiu sobie dwóch osób warto powiedzieć o nich kilka słów, aby łatwiej mogły zacząć rozmowę. W kontaktach biznesowych w takich sytuacjach można wymienić stanowisko lub funkcję przedstawianych osób ( kierownik działu, nasz informatyk ), ewentualnie dodając coś charakterystycznego i zarazem sympatycznego o każdej z osób. Ta zasada obowiązuje również wtedy, gdy przedstawiamy się sami warto dodać parę słów o sobie. A na koniec. W czasie witania się podajemy sobie ręce. Reguły obyczajowe mówią, że kobieta pierwsza podaje rękę mężczyźnie, osoba starsza młodszej, przełożony podwładnemu itp. Gdy witasz się z szefem w biurze, wówczas to on jako Twój przełożony decyduje czy poza ukłonem uściśnie Ci dłoń, czy nie. A czy spotykając na gruncie towarzyskim swojego szefa lub innego pracownika piastującego wyższe od Ciebie stanowisko możesz pierwszy/a wyciągnąć do nich dłoń? Tak! Poza biurem, gdzie stosunki służbowe nie obowiązują, postępujemy w myśl zasady: kobieta pierwsza podaje rękę mężczyźnie. 42

BIZNES PLAN PRZEDSIĘWZIĘCIA - WZORZEC I. Scharakteryzuj swoje przedsięwzięcie W tym miejscu opisz jaki masz pomysł na biznes, jaki to będzie rodzaj działalności. Opisz także czego potrzebujesz, aby tę działalność uruchomić (zakupy na inwestycję, lokalizacja, zasoby, których potrzebujesz)....... II. Opisz swój produkt/usługę W tym miejscu opisz swój produkt/usługę. Opisz jego główne cechy, zalety. Czy Twój produkt jest innowacyjny? Opisz na czym polega jego innowacyjność? Napisz dlaczego uważasz, że właśnie ten produkt jest konkurencyjny. Napisz czy planujesz, aby uzyskał on patent, znak towarowy albo certyfikat....... 43

III. Opisz swój rynek zbytu A teraz trochę konkretów. Czy jesteś w stanie przewidzieć jaki będzie popyt na Twój produkt/usługę? Spróbuj to wszystko policzyć. Zastanów się jaka sprzedaż gwarantuje Ci utrzymanie firmy? Jakich widzisz dla siebie potencjalnych odbiorców i dostawców? Czy Twój produkt/usługa ma przyszłość na rynku? Jakie są tendencje na rynku? Uwzględnij takie aspekty jak sezonowość produktu oraz możliwości rozwoju produktu. Jak będziesz się promował na rynku? Opisz jakie będziesz realizował działania marketingowe............. IV. Zrób kalkulację ekonomiczno-finansową A teraz powtórka z matematyki. Musisz konkretnie opisać swój pomysł na biznes w liczbach. W dokładnych szacunkach pomoże Ci tabelka zamieszczona w dalszej części publikacji. 45

TABELKA FINANSOWA- WZÓR Lp. Wyszczególnienie Przewidywany średni miesiąc 1. Przewidywane przychody z Twojej działalności: Sprzedaż produktów Sprzedaż usług 2. Przewidywane koszty: a) koszty poczynionych zakupów - surowców - materiałów, części zamiennych - towarów - usług b) wynagrodzenia pracowników z narzutami (ZU- S,FP,FGŚP) c) pozostałe koszty (czynsz, podatek od nieruchomości, energia, woda, telefon, ubezpieczenie majątkowe, poczta, reklama, amortyzacja, koszty kredytów) 3. Podatki i ZUS właściciela X 4. Zysk brutto/netto X V. Pomyśl o zagrożeniach Na koniec warto sobie uświadomić, że prowadzenie biznesu wcale nie jest takie łatwe. Zastanów się jakie zagrożenia mogą wystąpić w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. A może płynności finansowej Twojej firmy zagrozi konkurencja albo sezonowość branży. A może popyt wcale nie jest taki duży jak myślałeś na początku? Jeśli jesteś przekonany do swojego pomysłu i nie zraziłeś się zagrożeniami to zrób pierwszy krok. I pamiętaj, że do Odważnych świat należy! X X X X X I NIE ZAPOMNIJ O PODPISIE własnoręcznym ;) 48

Gdy nauczycielka zaproponowała moją kandydaturę do udziału w tym projekcie, to nie bardzo miałam ochotę wyjeżdżać. Bałam się, że narobię sobie dużo zaległości w szkole. Teraz już jestem pewna, że był to najlepszy pomysł. Bardzo zainspirowały mnie i moją przyjaciółkę, która uczestniczy ze mną w projekcie, warsztaty. Chciałabym też w przyszłości mieć własną firmę, nowoczesną, gdzie będę mogła swoje pomysły wcielać w życie. W tym projekcie utwierdziłam się także, co do wyboru kierunku studiów. wypowiedź uczestnka programu 56

egzemplarz bezpłatny Безкоштовний примірник Projekt Wspólna historia wspólna przyszłość dialog i integracja młodych obywateli Polski i Ukrainy otrzymał dofinansowanie z Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji ponosi wydawca. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji nie odpowiada za wykorzystanie tych informacji w jakikolwiek sposób. Проект «Спільна історія спільне майбутнє діалог та інтеграція молодих жителів Польщі та України» Отримав до фінансування з Польсько-Української Ради Обміну Молоді Одноосібну відповідальність за зміст публікації несе видавець. Фонд розвитку системи освіти не несе відповідальності за використання цієї інформації в будь-якому випадку. 57