Polacy o NATO i Unii Europejskiej

Polacy o NATO i Unii Europejskiej * 90% Polaków uwaza, ze Polska powinna starac sie o przyjecie do NATO. 3% jest przeciwko. 7% nie ma zdania. 47% uwaza, ze powinnismy starac sie o jak najszybsze przyjecie do NATO. * 88% Polaków uwaza, ze Polska powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej. 3% jest przeciwko. 9% nie ma zdania. 34% uwaza, ze powinnismy starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii Europejskiej. * 61% ankietowanych gotowych jest poprzec czlonkostwo Polski w NATO nawet kosztem pogorszenia stosunków z Rosja. 18% preferuje dobre stosunki z Rosja, nawet kosztem szans na wejscie do NATO. * 59% uwaza, ze zblizenie Polskie do Zachodu przez przystapienie do Unii Europejskiej i NATO moze wywolac niebezpieczna dla nas reakcje Rosji. Przeciwnego zdania jest 26%. * W zwiazku z ewentualnym przystapieniem do Unii Europejskiej Polacy najczesciej obawiaja sie 1. wykupienia majatku narodowego przez obcy kapital, 2. upadku rolnictwa, oraz 3. zwiekszenia bezrobocia. Jako pozytywnych skutków najczesciej spodziewaja sie 1. naplywu zachodnich kapitalów i wzrostu inwestycji, 2. wiekszych mozliwosci rozwoju polskiego przemyslu oraz 3. zwiekszenia dostepu do nowoczesnych technologii i sposobów produkcji. Warszawa, luty 1997 roku

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Osrodek Badania Opinii Publicznej w pierwszej polowie stycznia zbadal opinie Polaków na temat ewentualnego przystapienia Polski do NATO i Unii Europejskiej 1. Niedawna zapowiedz zaproszenia Polski i niektórych innych krajów do czlonkostwa w NATO na szczycie NATO, który odbedzie sie w polowie tego roku, a takze zapowiedzi rychlego zaproszenia Polski i niektórych innych krajów do czlonkostwa w Unii Europejskiej nie spowodowaly zasadniczych zmian w nastawieniu Polaków do ewentualnego przystapienia Polski do tych instytucji. W dalszym ciagu postulat przystapienia naszego kraju do NATO i Unii Europejskiej popieraja prawie wszyscy Polacy. Odsetek osób o pogladzie przeciwnym w obu wypadkach jest na granicy bledu statystycznego. * * * Za przystapieniem do NATO opowiedzialo sie lacznie 90% Polaków. Z tym, ze przekonanych o tym, iz Polska powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do NATO, jest 47% ankietowanych, zas o tym, ze powinnismy starac sie o przyjecie do NATO bez specjalnego pospiechu - 43%. Jedynie 3% Polaków powyzej 15 roku zycia, a wiec odsetek na granicy bledu statystycznego, jest przeciwnych w ogóle staraniom Polski o przyjecie do NATO. 7% nie ma wykrystalizowanego zdania na ten temat. Podobne choc nieco mniej jednoznaczne wyniki uzyskalismy zadajac identyczne pytanie w lutym 1995 roku (tabela 1). Wówczas wyraznie wiecej bylo osób niezdecydowanych (14%), w zwiazku z tym nieco mniejszy byl odsetek osób popierajacych starania Polski o wejscie do NATO (lacznie 82%). Nie zmienil sie istotnie odsetek osób przeciwnych (w 1995 roku bylo ich 4%). Tabela 1 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do NATO. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: II 95 I 97 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do NATO 45% 47% 2. powinna starac sie o przyjecie do NATO, ale bez specjalnego pospiechu 37% 43% 3. w ogóle nie powinna starac sie o przyjecie do NATO 4% 3% 4. trudno powiedziec 14% 7% Starania o jak najszybsze przystapienie Polski do NATO najczesciej popieraja mieszkancy miast powyzej 100 tysiecy ludnosci, respondenci z wyzszym wyksztalceniem, mlodziez do 29 roku zycia, uczniowie i studenci, niepraktykujacy oraz osoby dobrze oceniajace kierunek biegu spraw w kraju. Czesciej takze za szybkim przystapieniem do NATO opowiadaja sie osoby zle oceniajace dzialalnosc rzadu, premiera i prezydenta. Sposród potencjalnych wyborców partii politycznych, najczesciej za szybkim przystapieniem do NATO opowiadaja sie zwolennicy Ruchu Odbudowy Polski i Unii Wolnosci. Czesciej niz przecietnie takze - zwolennicy Unii Pracy oraz Akcji Wyborczej Solidarnosc (tabela 2). Poglady 1 Badanie zrealizowano 9-12 stycznia 1997 roku. Próba losowa 1091 mieszkanców kraju od 16 roku zycia. Blad statystyczny dla takiej wielkosci próby nie przekracza +/- 3% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2

polityczne mierzone na skali lewica - prawica równiez wyraznie róznicuja poparcie przez Polaków staran Polski o szybkie przystapienie do NATO. Osoby o pogladach prawicowych i centroprawicowych czesciej opowiadaja sie za szybkim przystapieniem do NATO niz osoby o pogladach lewicowych i centrolewicowych (tabela 3). Najmniejsze poparcie dla staran Polski o szybkie przystapienie do NATO wykazuje elektorat Polskiego Stronnictwa Ludowego i Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Slabe poparcie ma ten postulat takze wsród mieszkanców wsi, osób z wyksztalceniem podstawowym, emerytów i rencistów, bezrobotnych, rolników oraz osób o zlej sytuacji materialnej. Tabela 2 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do NATO. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o przyjecie do NATO 2. powinna starac sie o przyjecie do NATO, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do NATO 1. 2. 3. 4. Akcja Wyborcza Solidarnosc 50% 45% 2% 3% Polskie Stronnictwo Ludowe 34% 56% 3% 7% Ruch Odbudowy Polski 62% 34% 1% 3% Sojusz Lewicy Demokratycznej 45% 48% 5% 2% Unia Pracy 51% 36% 2% 11% Unia Wolnosci 61% 35% 2% 2% Tabela 3 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do NATO. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o przyjecie do NATO 2. powinna starac sie o przyjecie do NATO, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do NATO Poglady polityczne: 1. 2. 3. 4. lewicowe 46% 47% 4% 3% centrolewicowe 48% 44% 6% 2% centroprawicowe 55% 41% 3% 1% prawicowe 57% 39% 2% 2% trudno powiedziec 36% 45% 3% 16% * * * Inaczej formulowane bylo pytanie badajace poparcie spoleczne staran o przystapienie Polski do NATO w latach 1992-94 oraz w czerwcu-lipcu 1995 (tabela 4). Pomimo to mozna - biorac poprawke na rózne brzmienie pytania - porównac w przyblizeniu przebieg zmian w nastawieniu spolecznym do tego problemu (wykres 1). Najwiecej zwolenników przystapienia do NATO wykazaly ostanie badania przeprowadzone w styczniu tego roku. Najbardziej sceptycznie nastawieni byli Polacy w czasie badan przeprowadzonych na przelomie czerwca i lipca 1995 roku. Zawsze 3

jednak, od kiedy takie pytanie zadalismy po raz pierwszy, czyli od marca 1992 roku, przewaga odpowiedzi pozytywnych nad negatywnymi byla olbrzymia. Najwyzszy odsetek odpowiedzi przeciwnych staraniom o przystapienie do NATO - wlasnie w polowie 1995 roku - wyniósl 12%, najnizszy odsetek zwolenników - takze wówczas - to 74%. Tabela 4 Czy zgadza sie Pan(i), ze Polska powinna dazyc do przystapienia do NATO? Czy nowy rzad polski powinien dazyc do przystapienia Polski do NATO? Czy Pana(i) zdaniem Polska powinna ubiegac sie o przyjecie do NATO? III 92 X 93 II 94 VI-VII 95 1. zdecydowanie tak 30% 38% 39% 38% 2. raczej tak 47% 43% 40% 38% 3. raczej nie 7% 5% 5% 9% 4. zdecydowanie nie 3% 2% 2% 3% 5. trudno powiedziec 13% 12% 14% 12% UWAGA! Czytajac ponizszy wykres trzeba pamietac, ze pytania byly nieco inaczej formulowane w róznych badaniach i moze to miec wplyw na odpowiedzi. (Np. smialo mozna sobie wyobrazic, ze czesc wahajacych sie osób, które odpowiedzialy raczej nie na któres z pytan zamieszczonych w tabelce 4, nie majac tzw. slabej odpowiedzi negatywnej w pytaniu z tabelki 1 mogla udzielic tam odpowiedzi nr 2, majacej przeciwny znak.) Wykres 1 100% Spoleczne poparcie dla staran Polski o przyjecie do NATO 90% 80% 77% 67% 81% 74% 79% 82% 72% 78% 74% 62% 87% 60% 40% wysokosc bialego tla to wskaznik czyli róznica: za - przeciw trudno powiedziec przeciw za 20% 0% 13% 12% 14% 14% 12% 12% 10% 7% 7% 7% 4% 3% III '92 X '93 II '94 II '95 VI-VII '95 I' 97 OBOP Wczesniej, bo juz w czerwcu 1990 pytalismy o opinie na temat przystapienia Polski do NATO, dajac jednak wtedy wieksza palete mozliwych odpowiedzi, które ze wzgledu na rozwój sytuacji staly sie dzisiaj nieaktualne (tabela 5). W ówczesnych badaniach najwiecej zwolenników (61%) uzyskal postulat jednoczesnego rozwiazania Ukladu Warszawskiego i NATO, i przystapienia 4

Polski do ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczenstwa. Postulat wystapienia z Ukladu Warszawskiego i wstapienia do NATO znalazl uznanie jedynie u pieciu procent Polaków. Ukazuje to skale zmian które zaszly w ostatnich latach w miedzynarodowej sytuacji naszego kraju i co za tym idzie w opiniach Polaków na ten temat. Tabela 5 Jakie rozwiazanie byloby Pana(i) zdaniem najbardziej korzystne dla naszego kraju? VI 90 1. pozostanie w Ukladzie Warszawskim 10% 2. wystapienie z Ukladu Warszawskiego i pelna neutralnosc naszego kraju 8% 3. wystapienie z Ukladu Warszawskiego i wstapienie do NATO 5% 4. równoczesne rozwiazanie Ukladu Warszawskiego i NATO, i przystapienie Polski do ogólnoeuropejskiego, powszechnego systemu bezpieczenstwa 61% 5. trudno powiedziec 16% * * * W lutym 1995 roku i w styczniu roku biezacego zapytalismy naszych respondentów co jest wazniejsze dla Polski, przystapienie do NATO czy dobre stosunki z Rosja (tabela 6). W najnowszych badaniach prawie dwie trzecie ankietowanych (61%) odpowiedzialo, ze gdyby trzeba bylo wybierac, to wazniejsze byloby czlonkostwo w NATO niz dobre stosunki z Rosja, jedynie zas 18% jest zdania, ze dobre stosunki z Rosja sa wazniejsze od naszych szans wejscia do NATO. 21% nie ma zdania na ten temat. W ciagu tych dwóch lat odsetek osób preferujacych NATO zwiekszyl sie o 7 punktów procentowych. O cztery punkty spadla liczba osób posiadajacych przeciwny poglad, a o trzy punkty liczba osób niezdecydowanych. Tabela 6 Gdyby trzeba bylo wybierac, to co uznal(a)by Pan(i) za wazniejsze dla Polski: II 95 I 97 1. czlonkostwo w NATO kosztem pogorszenia stosunków z Rosja 54% 61% 2. bardzo dobre stosunki z Rosja kosztem ograniczenia szans na wejscie do NATO 22% 18% 3. trudno powiedziec 24% 21% * * * Osób, które sa w ogóle przeciwne staraniom Polski o przystapienie do Unii Europejskiej jest - podobnie jak w wypadku NATO - jedynie 3% (tabela 7). Ale ponad polowa (54%) uwaza, ze powinnismy starac sie o przyjecie do Unii bez specjalnego pospiechu. Jedna trzecia (34%) jest zdania, ze powinnismy starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii. Co jedenasty ankietowany (9%) nie ma zdania na ten temat. Mozna wiec powiedziec, ze polskie starania o wejscie do Unii 5

Europejskiej maja nieco tylko slabsze poparcie spoleczne niz starania o wejscie do NATO i obydwa starania popierane sa przez prawie cala opinie publiczna. Tabela 7 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do Unii Europejskiej. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: I 97 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii Europejskiej 34% 2. powinna starac sie o przyjecie do Unii Europejskiej, ale bez specjalnego pospiechu 54% 3. w ogóle nie powinna starac sie o przyjecie do Unii Europejskiej 3% 4. trudno powiedziec 9% Mocniejsze poparcie dla staran Polski o szybkie wejscie do Unii Europejskiej wystepuje przewaznie - choc nie zawsze - w tych samych kategoriach demograficznych, co do NATO. I tak najczesciej takie poparcie wyrazaja osoby mlode - ponizej 29 roku zycia, obywatele miast powyzej 100 tysiecy mieszkanców, osoby posiadajace wyzsze wyksztalcenie, prywatni przedsiebiorcy, gospodynie domowe, robotnicy, kierownicy i specjalisci, niepraktykujacy oraz osoby dobrze oceniajace kierunek biegu spraw w kraju. Natomiast w przeciwienstwie do poparcia staran o przyjecie do NATO, w wypadku Unii Europejskiej nie róznicuje respondentów ocena dzialalnosci rzadu, premiera i prezydenta. Inaczej tez wyglada rozklad opinii wsród wyborców partii politycznych (tabela 8). Za szybkim przystapieniem do Unii Europejskiej sa najczesciej zwolennicy Unii Wolnosci i Unii Pracy. Podobnie do sredniej - zwolennicy Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Akcji Wyborczej Solidarnosc. Wyborcy Ruchu Odbudowy Polski, a szczególnie Polskiego Stronnictwa Ludowego rzadziej niz ogól Polaków opowiadaja sie za szybkim przystapieniem do Unii Europejskiej. Inny jest takze niz w przypadku NATO rozklad odpowiedzi jezeli chodzi o zróznicowanie ze wzgledu na poglady polityczne (tabela 9). Najczesciej popieraja szybkie przystapienie do Unii osoby o pogladach centrowych: centroprawicowych i centrolewicowych. Rzadziej osoby o pogladach skrajnych: prawicowych i lewicowych. Tabela 8 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do Unii Europejskiej. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej 2. powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii Europejskiej 1. 2. 3. 4. Akcja Wyborcza Solidarnosc 35% 58% 2% 5% Polskie Stronnictwo Ludowe 23% 64% 3% 10% Ruch Odbudowy Polski 29% 59% 5% 7% Sojusz Lewicy Demokratycznej 35% 56% 4% 5% Unia Pracy 44% 43% 0% 13% 6

Unia Wolnosci 51% 46% 0% 3% Tabela 9 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do Unii Europejskiej. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej 2. powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii Europejskiej Poglady polityczne: 1. 2. 3. 4. lewicowe 35% 61% 3% 1% centrolewicowe 39% 54% 3% 4% centroprawicowe 40% 57% 1% 2% prawicowe 36% 54% 4% 6% trudno powiedziec 27% 48% 4% 21% * * * Trudniej jest natomiast dokonac dokladnej analizy ksztaltowania sie opinii publicznej na temat wejscia do Unii Europejskiej w ciagu ostatnich kilku lat, poniewaz mówiac o integracji europejskiej wymieniano w dyskusji publicznej rózne nazwy podmiotu tej integracji. Dlatego tez w naszych badaniach wystepuja kolejno Europejska Wspólnota Gospodarcza, Zjednoczona Europa, Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Kazde z tych pojec moze u respondentów wywolywac inne skojarzenia, dlatego zestawienie wyników badan z poprzednich lat moze byc tylko warunkowe (tabele 10, 11, 12). Tabela 10 Czy zgadza sie Pan(i), ze Polska powinna dazyc do przystapienia do wspólnoty europejskiej? Czy nowy rzad polski powinien dazyc do przystapienia Polski do EWG? Czy Pana(i) zdaniem Polska powinna ubiegac sie o pelne czlonkostwo w EWG? III 92 X 93 VI-VII 95 1. zdecydowanie tak 45% 38% 37% 2. raczej tak 43% 47% 47% 3. raczej nie 4% 4% 5% 4. zdecydowanie nie 1% 1% 1% 5. trudno powiedziec 7% 10% 10% Tabela 11 Jaki jest Pana(i) stosunek do wejscia Polski do Wspólnoty Europejskiej? III 93 1. zdecydowanie pozytywny 18% 2. raczej pozytywny 45% 3. obojetny 24% 7

4. raczej negatywny 6% 5. zdecydowanie negatywny 1% 6. trudno powiedziec 6% Tabela 12 Gdyby w Polsce bylo referendum w sprawie przystapienia do Zjednoczonej Europy, to czy glosowal(a)by Pan(i): X 92 1. za przystapieniem 62% 2. przeciw przystapieniu 9% 3. trudno powiedziec 29% Wykres 2 przedstawia porównanie wyników badan dotyczacych poparcia spolecznego dla uczestnictwa Polski w procesie politycznej i gospodarczej integracji europejskiej. UWAGA!: Czytajac wykres trzeba pamietac, ze w róznych badaniach pytalismy o rózne nazwy jednoczacej sie Europy oraz, ze pytania byly róznie formulowane. Stad porównania wyników nalezy traktowac relatywnie. Wykres 2 Spoleczne poparcie dla staran Polski o przyjecie do: a. Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej b. Wspólnoty Europejskiej c. Zjednoczonej Europy d. Unii Europejskiej 100% 88% 85% 84% 88% 80% 83% 80% 78% 85% 60% 62% 63% 53% 56% wysokosc bialego tla to wskaznik czyli róznica: za - przeciw obojetny 40% trudno powiedziec 29% 24% przeciw za 20% 7% 5% 9% 7% 6% 10% 10% 9% 5% 6% 3% 0% a. III 92 c. X 92 b. III 93 a. X 93 b. VI-VII 95 d. I 97 OBOP Podobnie jak w sprawie organizacji obronnych, tak w sprawie przynaleznosci Polski do miedzynarodowych organizacji gospodarczych zapytalismy Polaków o ich zdanie juz w 1990 roku 8

(tabela 13). Wtedy za wystapieniem z RWPG i przystapieniem do EWG opowiadalo sie 16%, czyli ponad trzy razy wiecej niz w sprawie NATO. Byc moze przystapienie do NATO wydawalo sie wtedy trudniejsze i mniej realne, a za to bardziej niebezpieczne. Wiekszosc jednak Polaków, bo 57%, widzialo najkorzystniejsza dla nas przyszlosc w ogólnoeuropejskim, powszechnym systemie gospodarczym, który powstalby po rozwiazaniu RWPG i EWG. Kto wie, czy nie nalezy tej opcji potraktowac jako zblizonej do wspólczesnej opcji za przystapieniem do Unii Europejskiej. W kazdym razie za pozostaniem w RWPG bylo wtedy juz jedynie 6%, a za nie nalezeniem do zadnej organizacji gospodarczej w ogóle jeszcze mniej, bo 2%. Tabela 13 Jakie rozwiazanie byloby Pana(i) zdaniem najbardziej korzystne dla naszego kraju? VI 90 1. pozostanie w RWPG 6% 2. wystapienie z RWPG i nieprzystapienie do zbiorowych organizacji gospodarczych 2% 3. wystapienie z RWPG i przystapienie do EWG 16% 4. równoczesne rozwiazanie RWPG i EWG, i przystapienie Polski do ogólnoeuropejskiego, powszechnego systemu gospodarczego 57% 5. trudno powiedziec 19% * * * Poparcie dla staran o przystapienie do NATO i Unii Europejskiej utrzymuje sie i nawet rosnie, mimo ze wiekszosc Polaków (59%) uwaza, iz zblizenie sie Polski do krajów zachodnich moze wywolac niebezpieczna dla nas reakcje Rosji (tabela 14). 26% jest przeciwnego zdania, a 15% nie potrafi odpowiedziec na tak postawiony problem. Tabela 14 Czy zdaniem Pana(i) zblizenie Polski do krajów zachodnich (przystapienie do Unii Europejskiej i NATO) moze wywolac niebezpieczna dla nas reakcje Rosji? I 97 1. zdecydowanie tak 13% 2. raczej tak 46% 3. raczej nie 24% 4. zdecydowanie nie 2% 5. trudno powiedziec 15% Jak widzimy w tabeli 15 osoby obawiajace sie niebezpiecznej reakcji Rosji na nasze zblizenie do zachodu, tylko nieznacznie inaczej odpowiadaja na pytania dotyczace potrzeby przystapienia Polski do NATO i Unii Europejskiej niz ci, którzy takiego niebezpieczenstwa nie widza. W wypadku Unii Europejskiej jest to nieznaczna powsciagliwosc, w wypadku zas NATO nawet energiczniejsze poparcie naszych staran o przyjecie Polski do tej organizacji. Mozna 9

domniemywac, ze Polacy remedium na zagrozenie ze strony Rosji widza wlasnie w przystapieniu do NATO. Tabela 15 Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do NATO. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o przyjecie do NATO 2. powinna starac sie o przyjecie do NATO, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do NATO Trwa dyskusja na temat wejscia Polski do Unii Europejskiej. Czy Pana(i) zdaniem, Polska: 4. trudno powiedziec 3. w ogóle nie powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej 2. powinna starac sie o wejscie do Unii Europejskiej, ale bez specjalnego pospiechu 1. powinna starac sie o jak najszybsze wejscie do Unii Europejskiej Czy zdaniem Pana(i) zblizenie Polski do krajów zachodnich (przystapienie do Unii Europejskiej i NATO) moze wywolac niebezpieczna dla nas reakcje Rosji? 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. tak 34% 56% 4% 6% 50% 44% 3% 3% 2. nie 38% 57% 2% 3% 46% 47% 5% 2% 3. trudno powiedziec 26% 35% 3% 36% 34% 34% 2% 30% W styczniu zbadalismy takze jakie nadzieje i obawy lacza Polacy z ewentualnym przystapieniem do Unii Europejskiej. Podobne badanie bylo robione w marcu 1993 roku, z tym, ze wtedy pytalismy o wejscie do Wspólnoty Europejskiej (Unia powstala z chwila wejscia w zycie Traktatu z Maastricht 1 listopada 1993 roku). Zestawienie wyników zamiescilismy w ponizszych tabelkach i wykresach (odsetki nie sumuja sie do stu procent, poniewaz respondenci mogli wybrac wiecej niz jedna odpowiedz). Najwiecej obaw budzi ewentualnosc wykupienia majatku narodowego przez obcy kapital (41%). Charakterystyczne, ze naplyw zachodnich kapitalów do Polski - co laczy sie ze wzrostem inwestycji - budzi tez najwieksze nadzieje zwiazane z przystapieniem do Unii (30%). Cztery lata temu bylo wiecej obaw niz obecnie (lacznie o 43 punkty procentowe), ale hierarchizowaly sie w identycznej kolejnosci. Zmienila sie natomiast kolejnosc spraw, które nasi respondenci najczesciej oceniali jako pozytywne skutki przystapienia do Wspólnoty/Unii Europejskiej. W marcu 1993 roku najwiecej nadziei budzila ewentualnosc zwiekszenia dostepu do nowoczesnych technologii i sposobów produkcji (42%). Naplyw zachodnich kapitalów do Polski - który przypomne, 10

najczesciej byl wymieniany w tym roku - w 1993 byl dopiero na drugim miejscu ex aequo ze zwiekszeniem mozliwosci rozwoju polskiego przemyslu (po 33%). Spraw, w stosunku do których nasi respondenci mieli nadzieje, ze beda to pozytywne skutki przystapienia do Wspólnoty/Unii Europejskiej, bylo w 1993 roku wiecej o 18 punktów procentowych niz obecnie. Te zmiany w stosunku do roku 1993 byc moze wynikaja z poczucia przynajmniej czesciowego zrealizowania juz niektórych oczekiwan, a takze bardziej umiarkowanych nadziei, co wynika z wiedzy o trudnosciach wystepujacych takze w Unii. Poniewaz jednoczesnie zmniejszyly sie - i to w wiekszym stopniu - obawy zwiazane z wstapieniem do Unii, przeto ogólnie akceptacja Unii wzrosla. Suma wymienionych w styczniu tego roku zagrozen wyniosla 173punktów procentowych, natomiast skutków pozytywnych - 214 punktów, co daje przewage oczekiwan skutków pozytywnych o 41 punktów. W 1993 roku oczekiwania skutków pozytywnych byly wieksze jedynie o 16 punktów procentowych od sumy wymienianych przez respondentów obaw i zagrozen. Róznica wiec miedzy oczekiwaniami pozytywnymi zwiazanymi z przystapieniem do Unii Europejskiej a obawami i zagrozeniami zwiekszyla sie na korzysc oczekiwan pozytywnych, co niewatpliwie zwiazane jest ze zwiekszona akceptacja dla przystapienia Polski do Unii Europejskiej Tabela 16 Gdyby Polska weszla do Unii Europejskiej, to czego w takiej sytuacji obawial(a)by sie Pan(i) najbardziej? (uszeregowane wedlug malejacego odsetka tegorocznych odpowiedzi) Odsetki nie sumuja sie do 100%, poniewaz respondenci mieli mozliwosc wybrania 1-3 III 93 I 97 odpowiedzi. 1. wykupienia majatku narodowego przez obcy kapital 42% 41% 2. upadku rolnictwa 38% 31% 3. zwiekszenia bezrobocia w Polsce 38% 23% 4. zwiekszenie sie emigracji, wyjazdów na stale Polaków z Polski 20% 18% 5. upadku przemyslu 20% 14% 6. obnizenia sie materialnego poziomu zycia w naszym kraju 11% 11% 7. utraty przez nasz kraj niektórych regionów na rzecz sasiednich panstw 12% 9% 8. utraty przez polski rzad realnej wladzy na rzecz ogólnoeuropejskiej biurokracji 10% 9% 9. wynarodowienia sie Polaków, utraty kultury narodowej i jezyka 8% 5% 10. zmniejszenia sie bezpieczenstwa Polski, wzrost zagrozenia wojna 6% 5% 11. ateizacji kraju, odchodzenia od wiary katolickiej 3% 4% 12. rozpadu panstwa polskiego na szereg odrebnych czesci 8% 3% razem (w punktach procentowych): 216 173 nie obawiam sie zadnej z wymienionych spraw w zwiazku z przystapieniem Polski do Unii Europejskiej 11% 16% 11

trudno powiedziec 8% 10% Wykres 3 Gdyby Polska weszla do Unii Europejskiej, to czego w takiej sytuacji obawial(a)by sie Pan(i) najbardziej? - 1. wykupienia majatku narodowego przez obcy kapital - 2. upadku rolnictwa - 3. zwiekszenia bezrobocia w Polsce - 4. zwiekszenie sie emigracji, wyjazdów na stale Polaków z Polski - 5. upadku przemyslu - 6. obnizenia sie materialnego poziomu zycia w naszym kraju - 7. utraty przez nasz kraj niektórych regionów na rzecz sasiednich panstw - 8. utraty przez polski rzad realnej wladzy na rzecz ogólnoeuropejskiej biurokracji - 9. wynarodowienia sie Polaków, utraty kultury narodowej i jezyka - 10. zmniejszenia sie bezpieczenstwa Polski, wzrost zagrozenia wojna - 11. ateizacji kraju, odchodzenia od wiary katolickiej - 12. rozpadu panstwa polskiego na szereg odrebnych czesci 45% 40% 35% 30% 25% marzec 93 styczen 97 20% 15% 10% 5% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 OBOP Tabela 17 A jakie pozytywne skutki mogloby, Pana(i) zdaniem, przyniesc przystapienie Polski do Unii Europejskiej? (uszeregowane wedlug malejacego odsetka tegorocznych odpowiedzi) Odsetki nie sumuja sie do 100%, poniewaz respondenci mieli mozliwosc wybrania 1-3 III 93 I 97 odpowiedzi. 1. naplyw kapitalów zachodnich do Polski, wzrost inwestycji 33% 30% 2. wieksze mozliwosci rozwoju polskiego przemyslu 33% 28% 3. zwiekszenie dostepu do nowoczesnych technologii i sposobów produkcji 42% 27% 4. zmniejszenie bezrobocia w Polsce 18% 21% 5. zwiekszenie bezpieczenstwa Polski, zmniejszenie zagrozenia wojna 18% 21% 6. podwyzszenie sie materialnego poziomu zycia w naszym kraju 20% 19% 7. zwiekszenie sie mozliwosci wyjazdu, pracy i zamieszkania w innych krajach europejskich 15% 17% 8. umocnienie sie demokracji w Polsce 10% 16% 9. zwiekszenie przestrzegania praw czlowieka w Polsce na skutek poddania ich kontroli ogólno-europejskich instytucji 17% 12% 10. wieksze mozliwosci rozwoju polskiego rolnictwa 13% 11% 11. wzbogacenie sie kultury narodowej dzieki zwiekszonym kontaktom z innymi narodami 9% 8% 12. zwiekszenie szans na ulozenie stosunków miedzy panstwem a Kosciolem katolickim na wlasciwych, demokratycznych zasadach 4% 4% 12

razem (w punktach procentowych): 232 214 nie widze zadnych pozytywnych skutków przystapienia Polski do Unii Europejskiej 6% 4% trudno powiedziec 10% 11% Wykres 4 45% 40% A jakie pozytywne skutki mogloby, Pana(i) zdaniem, przyniesc przystapienie Polski do Unii Europejskiej? - 1. naplyw kapitalów zachodnich do Polski, wzrost inwestycji - 2. wieksze mozliwosci rozwoju polskiego przemyslu - 3. zwiekszenie dostepu do nowoczesnych technologii i sposobów produkcji - 4. zmniejszenie bezrobocia w Polsce - 5. zwiekszenie bezpieczenstwa Polski, zmniejszenie zagrozenia wojna - 6. podwyzszenie sie materialnego poziomu zycia w naszym kraju - 7. zwiekszenie sie mozliwosci wyjazdu, pracy i zamieszkania w innych krajach europejskich - 8. umocnienie sie demokracji w Polsce - 9. zwiekszenie przestrzegania praw czlowieka w Polsce na skutek poddania ich kontroli ogólnoeuropejskich instytucji - 10. wieksze mozliwosci rozwoju polskiego rolnictwa - 11. wzbogacenie sie kultury narodowej dzieki zwiekszonym kontaktom z innymi narodami - 12. zwiekszenie szans na ulozenie stosunków miedzy panstwem a Kosciolem katolickim na wlasciwych, demokratycznych zasadach 35% 30% marzec 93 styczen 97 25% 20% 15% 10% 5% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 OBOP * * * W styczniu biezacego roku Osrodek Badania Opinii Publicznej stwierdzil najwyzsze w dotychczasowych badaniach poparcie dla integracji Polski z NATO i Unia Europejska. Najczesciej poparcie staran Polski o przystapienie do instytucji europejskich deklaruja ludzie mlodzi, lepiej wyksztalceni, mieszkajacy w wiekszych miastach. Wejscie do NATO popieraja najczesciej zwolennicy prawicy, wejscie do Unii - zwolennicy centrum. Maleja wsród Polaków obawy zwiazane z przystapieniem do Unii Europejskiej, coraz wyrazniejsza przewage nad nimi maja oczekiwania skutków pozytywnych. Polacy przewiduja niebezpieczna dla Polski reakcje Rosji na zblizenie naszego kraju do zachodu, ale chca wzmocnic bezpieczenstwo panstwa przez przystapienie do NATO. 13