I. UAKTUALNIANIE MAP Ćwiczenie:60 minut, Demonstracja: 15 minut. Cel ćwiczenia: Stosowanie poprawek i ocena ich wartości. Postać poprawek do map elektronicznych zależy od typu mapy, której dotyczą. Inaczej wyglądają poprawki do map rastrowych, a inaczej do wektorowych. W pierwszym przypadku są to łatki podobne do wklejek stosowanych na mapach standardowych. W przypadku map wektorowych są to pakiety danych aktualizacyjnych. Dystrybucja poprawek do map elektronicznych jest bardzo zbliżona do dystrybucji poprawek do map papierowych. Różnica polega na tym, że wydawane są one na płytach CD. Na każdej płycie znajdują się poprawki do wszystkich wydanych dotąd map oraz nowe edycje i nowe mapy dla całego świata. Po wczytaniu do komputera danych na niej zawartych system sprawdza dla których poprawek i nowych edycji lub map posiada licencję. Tylko licencjonowane pozycje są aktywne. Istnieją trzy sposoby poprawiania map. Pierwszy, w pełni automatyczny realizuje uaktualnianie map poprzez łącza radiowe, satelitarne lub Internet. W tym przypadku system sprawdza czy w bazie danych, z którą ma stały kontakt nie pojawiły się poprawki, nowe edycje lub nowe mapy. Jeśli tak to ściąga pliki zawierające dane, na które statek ma licencję i automatycznie aktualizuje wewnętrzną bazę danych. Demonstracja 1. Uaktualnianie półautomatyczne. Drugi sposób to sposób półautomatyczny. Polega on na tym, że operator systemu wczytuje do komputera z systemem ECDIS dane z płyty CD. Odbywa się to w specjalnym programie służącym do zarządzania zasobami map zwanym Chart manager. W jego lewej części znajduje się wykaz map dostępnych w systemie wraz z datą ich wydania oraz datą ostatniej poprawki. Z prawej strony wyświetlana jest zawartość płyty, przy czym dostępne mapy lub poprawki są zaznaczone kolorem niebieskim. Aby zainstalować nowe edycje lub nowe mapy należy z menu programu wybrać funkcję Install a następnie zaznaczyć żądane mapy. Podobnie dokonuje się aktualizacji map. Po wybraniu funkcji Update wybrać należy poprawki, które mają być wprowadzone. Ważne jest by najpierw dokonać instalacji nowych wydań lub nowych map zanim przystąpi się do aktualizacji już istniejących. W przeciwnym razie system uzna, że dostępne wydania map nie są odpowiednie dla wczytywanych poprawek. Program oferuje ponadto opcję zbliżoną do katalogu map wyświetlając na ekranie poglądową mapę świata lub regionu oraz granice dostępnych map i ich numery. Ze względu na fakt, iż poprawkę do zainstalowanej mapy można wgrać tylko raz, nie ma możliwości przećwiczenia tych czynności bez każdorazowego przeinstalowywania biblioteki map, co byłoby bardzo kłopotliwe. 1
Chart manager, lista dostępnych map Chart manager, wirtualny katalog map 2
Ćwiczenie 1. Poprawki ręczne. Trzeci sposób poprawiania map to sposób ręczny. Stosuje się go wtedy, gdy nie ma dostępu do płyt z uaktualnieniami lub konieczność wprowadzenia poprawki została zauważona na statku. Dokonuje się ich według następującego algorytmu. Po pierwsze z menu funkcji ADD INF wybrać należy funkcję Graphic editor, a następnie Add a new object. Dzięki temu otrzymuje się dostęp do opcji pozwalających na wybór symboli bądź informacji, które mają być naniesione. Do wyboru są symbole podstawowe (Symbols), symbole dodatkowe (External symbols), głębokości (Depths), światła (Lights), pławy (Buoys), stawy (Racons), linie (Lines), strefy z restrykcjami (Guard zones), niebezpieczeństwa nawigacyjne (Dangers), tekst (Text), informacje (Information) oraz istnieje możliwość skreślenia pewnych informacji przy użyciu funkcji Cancelling by hand. Celem ćwiczenia jest zaobserwowanie wyglądu poszczególnych poprawek oraz nabranie praktyki w ich użyciu. Naniesione obiekty można poddać edycji (Edit object), skasować (Delete object) lub przesunąć (Shift object). Menu funkcji Add Inf Po naniesieniu odpowiednich poprawek można sprawdzić czy zostały faktycznie zainstalowane. W tym celu należy w programie Chart manager wybrać funkcję Info a następnie zaznaczyć mapę, na której temat potrzebne są informacje (min. czy jest zaktualizowana). Pojawia się wówczas następujące okno, przedstawiające informacje o mapie: Informacje o mapie 3
Podobne informacje można uzyskać z poziomu ECDIS przy użyciu funkcji INFO po najechaniu kursorem na pusty fragment mapy i wciśnięciu lewego klawisza myszy. Pojawia się wówczas następujące okno: Informacje o mapie Ponadto istnieje możliwość wyłączenia naniesionych na mapę poprawek ( by pokazać ją w stanie, w jakim była przed poprawianiem). W tym celu należy użyć funkcji CHART a w niej S-57 Chart options i wyłączyć poprawki. Jest to o tyle istotne, że ukazuje co zostało zmienione. Bardzo istotne jest dokonywanie poprawek w celu posiadania aktualnych map a co za tym idzie, w celu zachowania bezpieczeństwa nawigacji. Jeżeli brakuje płyty z poprawkami należy je nanieść ręcznie korzystając ze standardowych Wiadomości Żeglarskich. II. SENSORY Ćwiczenie: 15 minut, Demonstracja: 15 minut. Cel ćwiczenia: Zapoznanie z ograniczeniami sensorów i ocena ich wpływu na bezpieczeństwo użycia systemu ECDIS. Aby system ECDIS spełniał wszystkie swoje funkcje należy podłączyć do niego różne urządzenia. Są to przede wszystkim urządzenia do określania pozycji (głównie GPS lub DGPS, Loran-C rzadziej inne sposoby np. radar), żyrokompas, log, sonda oraz radar z funkcjami ARPA. Poza konfiguracją podstawową, do systemu można dołączyć dodatkowe sensory korzystając z polecenia Attach sensors z menu funkcji CONFIG. Wymaga to jednak znajomości hasła dostępu do systemu. Dołączyć można min.: alternatywny system pozycjonowania, zegar, urządzenia do pomiaru wiatru, temperatury, dodatkowy radar, autopilota, dyskretyzator, czarną skrzynkę, AIS itp. 4
Dostępne sensory Ważne jest by za każdym razem użytkownik systemu był w pełni świadomy ograniczeń każdego z urządzeń zewnętrznych (niedokładności GPS, radaru, błędy spowodowane stratą danych na łączach, zakłóceniami itp.). Szczegóły ich dotyczące można znaleźć w instrukcjach dołączanych do powyższych urządzeń. W przypadku uszkodzenia jakiegokolwiek elementu systemu, przestaje on funkcjonować poprawnie. Problem jest mało znaczący, gdy chodzi o urządzenia takie jak radar, lecz w przypadku uszkodzenia systemu pozycjonowania, żyrokompasu lub logu sprawa może okazać się bardziej poważna. Dlatego istotne jest by wiedzieć jak poradzić sobie z tego typu sytuacjami. System ECDIS oferuje możliwość wyboru urządzeń awaryjnych oraz pozwala na wprowadzenie danych ręcznie. Ćwiczenie 1. Ustawianie alternatywnych sposobów określania pozycji. Nadrzędnym systemem określania pozycji w systemie ECDIS jest GPS. By rozpocząć pracę z nim należy w menu CONFIG ustawić numer portu (dla Pos. System 1 lub 2), do którego dołączony jest odbiornik (symulator udostępnia wirtualny port numer 32). Istnieje możliwość podłączenia dwóch niezależnych systemów pozycjonowania (np. dwóch odbiorników GPS). Po podłączeniu odbiornika GPS do systemu należy przejść do menu funkcji SHIP i ustawić nadrzędny sposób określania pozycji (Primary pos. system). Dostępne są następujące opcje: PS1 urządzenie podłączone jako 1, PS 2 urządzenie podłączone jako 2, DR pozycja określana na podstawie zliczenia drogi, ER pozycja określona na podstawie radaru. Primary pos. należy ustawić na PS1. Następnie należy ustawić pomocniczy system określania pozycji (Secondary pos.). dostępne są takie same opcje jak w przypadku systemu nadrzędnego z tą różnicą, że można go całkowicie wyłączyć (NONE). Ustawienie pomocniczego sposobu określania pozycji jest bardzo istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa żeglugi. Aby ECDIS automatycznie przełączał się między systemami określania pozycji należy włączyć funkcję Auto change (pozycja ON). Przełączenie takie nastąpi wówczas, gdy: - następuje utrata sygnału z nadrzędnego systemu; - otrzymano informacje, że dane z odbiornika systemu pozycjonowania są niewłaściwe; - następuje utrata sygnału z urządzenia ARPA, gdy określa ono pozycję na podstawie echa obiektu stałego. 5
Należy nadmienić, że w jednym z powyższych przypadków system będzie przełączał się między wszystkimi dostępnymi sposobami określania pozycji do momentu aż trafi na sprawny, w przeciwnym razie włączany jest tryb zliczeniowy. Nadrzędny system pozycjonowania Automatyczna zmiana pozycji Pomocniczy system pozycjonowania Wybór sposobów określania pozycji Ćwiczenie 2. Postępowanie w przypadku utraty sygnału żyro. Jedynym sposobem postępowania w przypadku uszkodzenia żyrokompasu jest wprowadzenie kursu ręcznie. Aby tego dokonać należy, w momencie zauważenia awarii wybrać z menu SHIP funkcję Correction, a następnie Enter Heading i wprowadzić ręcznie wartość kursu. Możliwe jest to jedynie po utracie sygnału z żyro. Jako, że symulator nie przewiduje sytuacji, gdy następuje utrata sygnału z żyrokompasu należy go po prostu wyłączyć w menu CONFIG (ustawić port wejściowy na 0). System zachowa się wówczas tak jakby nastąpiła jego awaria i umożliwi manualne wprowadzenie kursu. Wprowadzanie kursu Wprowadzanie nowego kursu Ćwiczenie 3. Postępowanie w przypadku utraty sygnału z logu. 6
Postępowanie w przypadku utraty sygnału z logu jest analogiczne jak, w przypadku awarii żyro. Należy również w menu CONFIG wyłączyć log, a następnie po wybraniu Enter speed wpisać prędkość ręcznie. Wprowadzanie prędkości Wprowadzanie prędkości Ćwiczenie 4. Postępowanie w przypadku utraty sygnału systemu pozycyjnego. Aby wpisać nową pozycję (jedynie, gdy brak sygnału z systemu pozycyjnego) należy postępować tak jak poprzednio, z tą różnicą, że wybrać należy Enter position. Wprowadzanie pozycji Wprowadzanie pozycji Demonstracja1. Poziom odniesienia dla danych sensorów. Bardzo istotne jest aby poziom odniesienia dla wszystkich danych wchodzących do systemu był właściwie określony. O ile nie ma wątpliwości co do poziomu odniesienia dla systemu GPS oraz wektorowych map elektronicznych (WGS-84) o tyle inne parametry powinny być wprowadzone ręcznie. Należy także sprawdzić elipsoidę odniesienia w przypadku używania map rastrowych. Dane dotyczące mapy można uzyskać przy pomocy funkcji INFO. W tym celu należy najechać na dowolny punkt mapy nie zawierający innych elementów i nacisnąć lewy klawisz myszy. Pojawia się wówczas następująca informacja: 7
Dane dotyczące mapy W przypadku, gdy mapa oparta jest o inną elipsoidę, w prawym górnym rogu znajduje się poprawka do pozycji otrzymywanej z systemu opartego o tą elipsoidę, którą należy wprowadzić jako offset pozycji (algorytm opisano niżej). Do wprowadzania układów odniesienia dla innych sensorów należy wykorzystać opcję Own ship setup z menu CONFIG. Istnieje tam możliwość wprowadzenia długości i szerokości statku, współrzędnych położenia anteny pierwszego i drugiego systemu pozycjonowania, współrzędnych położenia anteny pierwszego i drugiego radaru, wzniesienie mostka itp. Dane te powinny być wprowadzone po zainstalowaniu systemu na statku i przy każdej zmianie w jego konstrukcji. Ustawianie poziomów odniesienia Demonstracja 2. Dobór odpowiednich sensorów. Dla pracy systemu bardzo istotne jest właściwe dobranie sensorów. Dobrze skonfigurowany ECDIS powinien korzystać z dwóch systemów pozycjonowania, mieć podłączone takie urządzenia jak radar/arpa, sonda, log czy żyro. Wszelkie funkcje służące automatycznemu przełączaniu na systemy zapasowe powinny być włączone. Ważne jest by na ekranie mapy nie było zbyt wiele danych by nie zaciemniać obrazu. Niektóre dane sensorów wyświetlane są przez cały czas na ekranie informacyjnym systemu. 8
Dane dot. mapy Czas Pozycja Kursy i prędkości Dane dotyczące zaplanowanej trasy Ekran informacyjny 9