Rok 2008 wśród dziesięciu najcieplejszych lat - charakteryzował się ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi oraz drugą z kolei, najmniejszą pod względem powierzchni pokrywą lodów morskich Arktyki. Rok 2008 wśród dziesięciu najcieplejszych lat - charakteryzował się ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi oraz drugą z kolei, najmniejszą pod względem powierzchni pokrywą lodów morskich Arktyki. Według danych zgromadzonych przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) rok 2008 prawdopodobnie znajdzie się na 10 miejscu wśród najcieplejszych globalnie lat, odkąd rozpoczęto prowadzić instrumentalne pomiary klimatu w 1850 r. Globalna średnia temperatura nad powierzchnią morza i lądu w roku 2008 oceniana jest aktualnie na poziomie 0.31 C powyżej średniorocznej z lat 1961-1990, która wynosiła 14.00 C. Globalna średnia temperatura w 2008 roku była nieznacznie niższa w porównaniu z poprzednimi latami XXI wieku, szczególnie ze względu na łagodny do bardziej intensywnego przebieg zjawiska La Nina, które pojawiło się w drugiej połowie 2007 r. Pokrywa lodowa na Morzu Arktycznym zmniejszyła się po raz drugi w czasie sezonu topnienia lodowców do najniższego poziomu od czasu rozpoczęcia pomiarów satelitarnych w 1979 r. W wielu częściach świata zarejestrowano ekstremalne zjawiska klimatyczne, w tym niszczące powodzie, groźne i długo utrzymujące się susze, burze śniegowe, fale upałów i mrozów. Te wstępne informacje dotyczące 2008 roku opierają się na danych klimatologicznych, uzyskanych z sieci naziemnych stacji meteorologicznych, statków i boi oraz z satelitów. Dane są stale zbierane gromadzone i rozprowadzane przez narodowe służby meteorologiczne i hydrologiczne 188 członków WMO i szeregu współpracujących z nimi instytucji naukowych. Ostateczne dane za rok 2008 będą opublikowane w marcu 2009 roku w rocznym raporcie WMO nt. stanu globalnego klimatu. WMO analizuje globalną temperaturę na podstawie dwóch uzupełniających się źródeł. Jedno z nich to baza danych, gromadzonych przez Centrum Hadleya Brytyjskiego Biura Meteorologicznego oraz przez Dział Badania Klimatu w Uniwersytecie Wchodniej Anglii (UEA). Drugą bazę danych prowadzi amerykański Departament Handlowy Narodowej Administracji Oceanu i Atmosfery (NOAA). 1 / 6
Regionalne anomalie temperatury W roku 2008 ponownie w całej Europie temperatury kształtowały się powyżej średniej. Na dużej części kontynentu, obejmującej północno-zachodnią Syberię oraz regiony w Skandynawii zima miała wyjątkowo łagodny przebieg. Styczeń i luty były bardzo łagodne niemal w całej Europie. Średnie miesięczne anomalie temperatury przekroczyły w tym okresie +7 C w niektórych regionach Skandynawii. Na przeważającym obszarze Finlandii, Norwegii i Szwecji zima 2007/2008 należała do najcieplejszych w historii prowadzenia pomiarów. Natomiast zima była wyjątkowo chłodna na dużych obszarach Eurazji na wschód od Turcji i Chin. W styczniu w niektórych regionach Turcji w nocy wystąpiły najniższe temperatury od około 50 lat. Te wyjątkowo niskie temperatury spowodowały śmierć setek ludzi w Afganistanie i w Chinach. W lutym niskie temperatury utrzymywały się na przeważającej części terytorium środkowego zachodu USA, a średnia dobowa temperatura na niektórych obszarach kształtowała się na poziomie od 4.0 C do 5.0 C poniżej normy. Fala mrozu spowodowana zbyt wczesnym napływem chłodnych mas arktycznego powietrza wystąpiła w maju w południowej części Ameryki Płd., szczególnie w środkowej Argentynie, gdzie temperatura minimalna spadła w niektórych regionach poniżej 6 C, bijąc absolutny roczny rekord temperatury minimalnej. I odwrotnie, średnia temperatura dla miesiąca lipca kształtowała sie powyżej średniej o +3 C na dużych obszarach Argentyny, Paragwaju, południowo-wschodniej Boliwii i południowej Brazylii powodując, że był to w niektórych regionach najcieplejszy lipiec na przestrzeni ostatnich 50 lat. W listopadzie również został pobity rekord dodatniej temperatury w związku z niespotykaną wcześniej falą upałów. W środkowej Argentynie obejmującej Buenos Aires listopad zaliczał sie do najcieplejszych w ciągu ostatnich 50 lat. W marcu południowa Australia doświadczyła rekordowej fali upałów, które przekroczyły dotychczasowe temperatury w całym regionie. W Adelaidzie odnotowano najdłużej trwającą falę upałów z maksymalną temperaturą przekraczającą 35 C przez kolejnych 15 dni. Fale upału nawiedziły w kwietniu również południowo-wschodnią Europę i Środkowy Wschód w związku z bardzo ciepłą wiosną, która wystąpiła nie tylko w tym regionie, ale również na dużych obszarach Europy i Azji. Uporczywa susza Jak wynika z Monitora Suszy USA, przy końcu lipca na większej części obszaru południowo-wschodniej Ameryki Płn. wystąpiła susza w kategorii od średniej do bardzo uporczywej. Przedłużająca się susza w północnej i środkowej Kalifornii uniemożliwiała prowadzenie akcji przeciwpożarowej wielu rozległych pożarów lasów. Południowa Kolumbia Brytyjska w Kanadzie doświadczyła po raz piąty najbardziej uporczywej suszy, jakie wystąpiły na przestrzeni 61 lat. Europa, Portugalia i Hiszpania ucierpiały od niespotykanych od dziesięcioleci uciążliwych zimowych susz. Wiele obszarów w Ameryce Płd. w Argentynie, Urugwaju i Paragwaju doświadczyło długotrwałej oraz intensywnej suszy przez większą część 2008 r. Spowodowała ona dotkliwe straty w rolnictwie. 2 / 6
Brak opadów w południowo-wschodniej Australii pogorszył długo utrzymującą się suszę na większym obszarze tego regionu, a stan Wiktoria po raz dziewiąty doświadczył najbardziej uciążliwej suszy. Te warunki pogorszyły istniejący już poważny deficyt wody w rolniczych regionach dorzecza rzeki Murray-Darling, co skutkowało nieurodzajem na dużych obszarach. Szczególnie wrzesień i październik okazały się wyjątkowo suche w tym regionie. Wezbrania i intensywne burze W styczniu 1,3 mln km2 w 15 prowincjach południowych Chin pokrył śnieg i utrzymywała się niska temperatura oraz oblodzenie. Warunki meteorologiczne negatywnie wpłynęły na codzienne życie milionów ludzi, którzy ucierpieli w wyniku przerw w transporcie, przesyle energii, nie wspominając o stratach w rolnictwie. W Kanadzie wielokrotnie odnotowano rekordowo obfite opady śniegu, które w wielu regionach, w tym w Quebecu, przekroczyły 5,5 m. Zwały nagromadzonego na dachach śniegu spowodowały zawalenie się wielu z nich i śmierć przynajmniej czterech osób. W Toronto zima roku 2007/2008 należała do trzeciej z kolei najbardziej śnieżnych zim w ciągu 70 lat prowadzenia pomiarów pokrywy śnieżnej. Przy końcu stycznia wyspę Księcia Edwarda nawiedziła jedna z najgroźniejszch od dziesięcioleci burz lodowych. Prawie 95% powierzchni prowincji znalazło się przez pewien czas bez prądu. W Stanach Zjednoczonych intensywne deszcze padające w kwietniu na przesyconą wodą i roztopami śnieżnymi glebę spowodowały rozległe wezbranie, które dotknęło stan Missouri i południową Indianę. W czerwcu przekroczone zostały najwyższe średnie wieloletnie sumy opadów dobowych w wielu regionach stanu Iowa, Illinois, Wisconsin i Missouri. Rok 2008 zaliczany jest do 10 najgorszych, jeśli chodzi o śmiertelne żniwo spowodowane klęskami żywiołowymi, związanymi z tornadami, odkąd w 1953 r. zaczęto prowadzić wiarygodne zapisy. Życie straciły 123 osoby. Statystyki podają, że od stycznia do sierpnia odnotowano rekordową liczbę 1489 tornad. W Niemczech w okresie od maja do września zaobserwowano dużą liczbę intensywnych burz z obfitymi opadami deszczu, tornadami i gradobiciem, które spowodowały ofiary w ludziach oraz poważne szkody materialne. Afrykę subsaharyjską wraz z Zachodnią i Wschodnią Afryką nawiedziły ulewne deszcze i spowodowały najgroźniejszą powódź w historii Zimbabwe. W Afryce Zachodniej w czasie sezonu monsunowego ucierpiało ponad 300 tys. osób. W Afryce Płn. obfite i przedłużające się opady w okresie od września do listopada spadły w Algerii i Maroku, powodując poważne szkody w infrastrukturze oraz ofiary śmiertelne w wielu miastach i miasteczkach. Ekstremalną intensywność opadów, których wysokość dochodziła do 200 mm w czasie krótszym niż sześć godzin zanotowano w północnych prowincjach Maroka. W kontekście tej samej anomalii klimatycznej odnotowano intensywne opady w południowo-zachodniej Europie. W hiszpańskiej Walencji spadło w ciągu doby 390 mm deszczu, z czego 144 mm zaobserwowano w czasie krótszym niż 1 godzina. We Francji w okresie od 31 października do 2 listopada w wielu miejscowościach wystąpiły obfite i intensywne opady deszczu. W ciągu trzech dni w niektórych regionach suma opadów wyniosła 500 mm, powodując groźne wezbrania i powodzie błyskawiczne, szczególnie w środkowej i 3 / 6
środkowo-wschodniej części kraju. Intensywne opady nie oszczędziły wschodniej Australii w styczniu i lutym, powodując groźne wezbrania, szczególnie w stanie Queensland. W Australii środkowej w listopadzie na dużym obszarze wystąpiły obfite opady deszczu kończąc wyjątkowo suchy okres. Związane z opadami groźne burze spowodowały w wielu miejscach szkody materialne na skutek silnego wiatru, gradu i błyskawicznych powodzi. W południowej Azji, a szczególnie w Indiach, Pakistanie i Wietnamie silne opady monsunowe i ulewne deszcze spowodowały błyskawiczne powodzie, pozbawiając życia ponad 2600 osób i zmuszając do ewakuacji 10 mln ludzi w Indiach. W zachodniej Kolumbii w drugiej połowie roku opady stałe przekraczające normę spowodowały groźne wezbranie, które dotknęło przynajmniej pół miliona ludzi oraz spowodowało poważne szkody i osuwiska gruntu. W południowej Brazylii w stanie Santa Catarina w okresie od 22 do 24 listopada spadły intensywne deszcze, w wyniku których wystąpiły groźne wezbrania i śmiercionośne osuwiska błotne, które dotknęły 1,5 mln ludzi. Spowodowały one 120 ofiar śmiertelnych oraz pozbawiły dachu nad głową 69 tys. ludzi. Osłabienie zjawiska La Nina Pierwszy kwartał 2008 roku charakteryzował się występowaniem zjawiska La Niña o intensywności od umiarkowanej do dużej, które rozpoczęło się w trzecim kwartale 2007 r. i trwało do maja 2008 r. Duży obszar zimnych wód powierzchniowych ze środkowego i zachodniego okołorównikowego Oceanu Spokojnego w połączeniu z cieplejszymi niż zwykle wodami Pacyfiku zachodniego, spowodował typowe zjawisko La Nina, które wpłynęło na globalne warunki atmosferyczne. Charakterystyka tego zjawiska odzwierciedlała warunki klimatyczne, obserwowane zazwyczaj w czasie występowania La Nina zarówno w pobliżu, jak z dala od tropikalnego Pacyfiku. Faza La Nina uległa stopniowemu osłabieniu od lutego, kiedy było ono najbardziej intensywne, a sytuacja prawie powróciła do normy w drugiej połowie 2008 r. Sezon cyklonów tropikalnych Najbardziej śmiercionośny cyklon odnotowany w 2008 to tajfun Nargis, który uformował się w północnej części Oceanu Indyjskiego i zaatakował Myanmar na początku maja, zabijając prawie 78 tys. osób i powodując zniszczenie tysięcy domów. Nargis to najbardziej niszczycielski cyklon, jaki nawiedził Azję od 1991 roku, a także najgroźniejsza klęska żywiołowa odnotowana w Myanmarze. 16 nazwanych burz tropikalnych uformowało się nad Atlantykiem, w tym 8 huraganów, z których 5 to potężne huragany kategorii 3 lub wyższej w 5-stopniowej skali siły huraganów (przeciętnie występuje 11 burz tropikalnych, w tym 6 huraganów i 2 potężne huragany). Sezon huraganowy nad Atlantykiem w 2008 roku miał niszczącą siłę, spowodował wiele ofiar śmiertelnych i rozległe zniszczenia na Karaibach, w Ameryce Środkowej oraz w USA. Po raz pierwszy sześć następujących po sobie cyklonów tropikalnych (Dolly, Edouard, Fay, Gustav, Hanna i Ike) 4 / 6
spowodowało osuwiska gruntu w USA, a rekordowe trzy największe huragany (Gustav, Ike i Paloma) dotarły do Kuby. Hanna, Ike i Gustav należą do najbardziej śmiercionośnych, gdyż przyczyniły się do śmierci setek ludzi na Karaibach, w tym pochłonęły 500 ofiar na Haiti. Nad wschodnim Pacyfikiem odnotowano 17 nazwanych burz tropikalnych, z których siedem rozwinęło się w huragan, a 2 z nich w groźne huragany (przeciętnie występuje16 nazwanych burz tropikalnych, 9 huraganów i 4 groźne). Nad zachodnim obszarem północnego Pacyfiku zaobserwowano 22 nazwane burze tropikalne, a 10 z nich zaliczono do tajfunów w odniesieniu do długoterminowej średniej, wynoszącej odpowiednio 27 i 14. Najbardziej ucierpiały na skutek tych zjawisk Filipiny, Kambodża, Laos, Tajlandia, Wietnam i południowo-wschodnie Chiny. Po raz pierwszy od 2001 roku żaden nazwany cyklon tropikalny nie dotarł w 2008 roku do wybrzeży Japonii. Dziura ozonowa nad Antarktyką większa niż w 2007 r. 12 września dziura ozonowa osiągnęła maksymalną powierzchnię, wynoszącą 27 mln km2. Jest to mniejszy obszar w porównaniu z rekordowym rokiem 2006., kiedy to dziura obejmowała obszar ponad 29 mln km2,, ale większy niż w 2007 r. (25 mln km2 ). Roczną zmienność w zasięgu dziury ozonowej można w dużym stopniu wytłumaczyć warunkami meteorologicznymi, panującymi w stratosferze. Drugi z kolei najmniejszy obszar pokrywy lodów morskich Arktyki Powierzchnia lodów morskich Arktyki w czasie pory roku charakteryzującej się topnieniem w 2008 r. skurczyła się do jednej z najmniejszych od czasu rozpoczęcia w 1979 r. pomiarów satelitarych pokrywy lodowej, osiągając dnia 14 września 2008 r. najniższy punkt w rocznym cyklu topnienia i zamarzania pokrywy. Przeciętny zasięg lodów morskich we wrześniu wynosił 4,67 milliona km2 zgodnie ze standardowym pomiarem w ramach prowadzenia badań naukowych lodów morskich Arktyki, w porównaniu do rekordowo małej powierzchni, odnotowanej w 2007 roku, która wynosiła 4,3 mln km2. Ponieważ w 2008 r. lód był cieńszy, to całkowita jego masa była mniejsza niż kiedykolwiek wcześniej. Wartym odnotowania zjawiskiem, jakie pojawiło się w 2008 roku było gwałtowne zniknięcie prawie ¼ masywnych lodowców szelfowych na Wyspie Ellesmere. Lód o grubości 70 metrów, który sto lat temu pokrywał powierzchnię 9000 km2, zmniejszył się do zaledwie 1000 km2, stanowiąc tym samym dowód szybkości zmian zachodzących w Arktyce. Ten sezon jednoznacznie potwierdza 30-letnią tendencję zaniku lodów morskich Arktyki. Żródło informacji Niniejszy komunikat prasowy przygotowała Światowa Organizacja Meteorologiczna wspólnie z Centrum Hadleya Brytyjskiego Biura Meteorologicznego oraz z Działem Badania Klimatu w Uniwersytecie Wchodniej Anglii (UEA). Dane dostarczyły również narodowe służby meteorologiczne i hydrologiczne z Algerii, Argentyny, Australii, Brazylii, Kanady, Chin, Kolumbii, Finlandii, Francji, Niemiec, Indii, Japonii, Maroka, Hiszpanii, Szwecji, Turcji i Urugwaju. Poza tym należy wymienić African Centre of Meteorological Applications for Development (ACMAD, 5 / 6
Niamey), Australian Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization (CSIRO), Centro Internacional para la Investigación del Fenómeno El Niño (CIIFEN, Guayaquil, Ecuador), IGAD Climate Prediction and Applications Centre (ICPAC, Nairobi, Kenya), SADC Drought Monitoring Centre (SADC DMC, Gabarone, Botswana) oraz Światowy Program Badań Klimatu (World Climate Research Programme - WCRP), African Centre of Meteorological Applications for Development (ACMAD, Niamey), Australian Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization (CSIRO), Centro Internacional para la Investigación del Fenómeno El Niño (CIIFEN, Guayaquil, Ecuador), IGAD Climate Prediction and Applications Centre (ICPAC, Nairobi, Kenya), SADC Drought Monitoring Centre (SADC DMC, Gabarone, Botswana). 6 / 6