Spis treści. Spis Treści

Spis Treści Spis treści Wykaz skrótów... 11 Wstęp.... 15 1. Organy publiczne... 17 1.1. Struktura organów publicznych....................................... 17 1.2. Podział terytorialny kraju.... 17 1.3. Organy państwa... 19 1.3.1. Centralne organy władzy państwowej.... 19 1.3.2. Organy administracji państwowej... 20 1.3.2.1. Centralne i naczelne organy administracji publicznej... 21 1.3.2.2. Terenowe organy administracji rządowej... 26 1.4. Jednostki samorządu terytorialnego ich organy, dochody oraz mienie........ 31 1.4.1. Gmina... 33 1.4.1.1. Organy stanowiące gminy... 34 1.4.1.2. Organy wykonawcze i administracji w gminach... 38 1.4.1.3. Dochody gminy... 41 1.4.1.4. Mienie komunalne... 42 1.4.2. Powiat... 47 1.4.2.1. Organy stanowiące powiatu... 48 1.4.2.2. Organy wykonawcze i administracji powiatu.... 52 1.4.2.3. Dochody powiatu... 54 1.4.2.4. Mienie powiatu... 55 1.4.3. Samorząd województwa... 57 1.4.3.1. Organy stanowiące samorządu województwa... 58 1.4.3.2. Organy wykonawcze i administracji samorządu województwa... 61 1.4.3.3. Dochody samorządu województwa... 63 1.4.3.4. Mienie samorządu województwa... 64 2. Służba Geodezyjna i Kartograficzna... 67 2.1. Organy nadzoru geodezyjnego i kartograficznego......................... 69 2.1.1. Główny Geodeta Kraju... 69 2.1.2. Wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i kartograficznego... 74 2.2. Organy administracji geodezyjnej i kartograficznej... 77 2.2.1. Marszałek województwa wykonujący zadania przy pomocy geodety województwa... 77 2.2.2. Starosta wykonujący zadania przy pomocy geodety powiatowego... 79 2.2.3. Administracja geodezyjna i kartograficzna w gminie.... 82 3. Nieruchomość jako przedmiot prawa... 85 3.1. Definicja nieruchomości............................................. 85 3.1.1. Nieruchomości gruntowe.... 85 3.1.1.1. Części składowe nieruchomości... 87 3.1.1.2. Rodzaje nieruchomości gruntowych.... 88 3.1.2. Nieruchomości budynkowe... 90 3.1.3. Nieruchomości lokalowe... 91 3.2. Przedsiębiorstwo... 93 3

Publiczne Prawo Nieruchomości dla Geodetów 3.3. Gospodarstwo rolne... 94 4. Systemy informacji o nieruchomościach... 96 4.1. Księgi wieczyste................................................... 96 4.1.1. Funkcje ksiąg wieczystych... 96 4.1.2. Prowadzenie ksiąg wieczystych... 97 4.1.2.1. Działy księgi wieczystej... 98 4.1.2.2. Wpis do księgi wieczystej... 100 4.1.2.3. Dokumenty potrzebne do założenia ksiąg wieczystych... 102 4.1.2.4. Odpisy ksiąg wieczystych... 103 4.1.3. Ujawnianie praw w księdze wieczystej... 103 4.1.4. Jawność formalna i materialna ksiąg wieczystych... 104 4.1.5. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych... 105 4.1.6. Oznaczenie nieruchomości w księdze wieczystej... 107 4.1.7. Rozbieżności dotyczące oznaczenia nieruchomości między danymi zawartymi w ewidencji gruntów i budynków oraz w księgach wieczystych... 109 4.1.8. Zbiory dokumentów... 110 4.2. Ewidencja gruntów i budynków...................................... 112 4.2.1. Cele i zadania ewidencji gruntów i budynków... 112 4.2.2. Podział kraju dla celów ewidencji gruntów i budynków... 113 4.2.3. Zakres informacji objętych ewidencją gruntów i budynków... 115 4.2.4. Podstawowe raporty na podstawie baz danych ewidencyjnych... 120 4.2.5. Pomocnicze raporty na podstawie bazy danych ewidencyjnych... 122 4.2.6. Dane ewidencyjne... 123 4.2.7. Zakładanie ewidencji gruntów i budynków.... 129 4.2.8. Prowadzenie ewidencji gruntów i budynków... 132 4.2.8.1. Aktualizacja operatu ewidencyjnego... 133 4.2.8.2. Udostępnianie danych ewidencyjnych... 136 4.2.8.3. Modernizacja ewidencji gruntów i budynków... 141 4.2.9. Zestawienia zbiorcze gruntów... 143 4.2.10. Tereny zamknięte... 143 4.2.10.1. Wykazywanie w ewidencji danych odnośnie do gruntów, budynków i lokali na terenach zamkniętych... 144 4.2.10.2. Nadzór nad pracami geodezyjnymi i kartograficznymi na terenach zamkniętych... 146 4.3. Ewidencja uzbrojenia terenu......................................... 147 4.3.1. Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu... 147 4.3.2. Tryb uzgadniania usytuowania projektowanych sieci... 150 4.3.3. Zespoły uzgadniania dokumentacji projektowej... 152 4.3.4. Zasady i tryb współdziałania między jednostkami prowadzącymi geodezyjną ewidencję sieci uzbrojenia terenu i jednostkami prowadzącymi ewidencję branżową sieci... 153 5. Podział nieruchomości.... 155 5.1. Procedura podziału nieruchomości... 156 5.1.1. Kryteria dopuszczalności podziału nieruchomości... 156 5.1.2. Postępowanie w sprawie podziału nieruchomości... 161 5.1.2.1. Wszczęcie postępowania... 161 5.1.2.2. Opinia dotycząca wstępnego projektu podziału... 164 5.1.3. Operat podziału nieruchomości.... 169 4

Spis Treści 5.1.3.1. Przyjęcie granic nieruchomości podlegającej podziałowi... 170 5.1.3.2. Mapa z projektem podziału nieruchomości... 172 5.1.4. Decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości... 174 5.2. Podział nieruchomości niezależnie od ustaleń planistycznych... 176 5.3. Podział nieruchomości jako skutek orzeczenia sądu powszechnego.... 183 5.4. Podział nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.... 184 5.5. Nabywanie przez podmioty publicznoprawne gruntów wydzielanych pod drogi. 186 5.5.1. Przesłanki nabycia działek przeznaczonych pod drogi przez podmioty publicznoprawne.... 188 5.5.2. Ujawnianie w księgach wieczystych nabycia nieruchomości wydzielanych pod drogi... 191 5.5.3. Odszkodowanie z tytułu nabycia gruntów wydzielonych pod drogę... 192 5.5.3.1. Uzgodnienie odszkodowania w drodze cywilnoprawnej... 192 5.5.3.2. Ustalenie odszkodowania w trybie administracyjnym... 193 5.5.3.3. Zrzeczenie się odszkodowania za działki gruntu wydzielone pod drogi oraz cesja wierzytelności z tytułu odszkodowania... 195 5.5.3.4. Kwestia przedawnienia uprawnień o odszkodowanie... 196 5.5.3.5. Wyłączenie organu orzekającego w sprawie odszkodowania... 197 5.6. Połączenie i ponowny podział nieruchomości............................ 199 5.7. Podział nieruchomości rolnych i leśnych................................ 201 6. Scalanie i podział nieruchomości w trybie ustawy o gospodarce nieruchomościami. 204 6.1. Warunki scalania i podziału nieruchomości.... 204 6.2. Postępowanie w sprawie scalenia i podziału nieruchomości................. 205 6.2.1. Uchwała o przystąpieniu do scalenia i podziału nieruchomości... 205 6.2.2. Uchwała w sprawie scalenia i podziału nieruchomości... 207 6.2.3. Nadanie nieruchomości zamiennych... 210 6.3. Przejęcie gruntów wydzielanych pod drogi.... 210 7. Rozgraniczanie nieruchomości... 213 7.1. Rozgraniczanie nieruchomości w postępowaniu administracyjnym........... 213 7.1.1. Wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego... 214 7.1.2. Rodzaje dokumentów stanowiących podstawę ustalenia przebiegu granic... 215 7.1.3. Czynności geodety dotyczące ustalenia przebiegu granic... 216 7.1.4. Operat rozgraniczeniowy... 219 7.1.5. Etapy postępowania rozgraniczeniowego... 229 7.1.6. Rozstrzygnięcia organu administracji w procedurze rozgraniczeniowej.... 231 7.2. Koszty postępowania w sprawie rozgraniczenia.... 233 7.3. Postępowanie sądowe w sprawie rozgraniczenia nieruchomości.............. 234 7.4. Inne tryby rozgraniczania nieruchomości............................... 236 7.4.1. Graniczne sprawy sporne w postępowaniu w sprawie scalenia i wymiany gruntów.... 236 7.4.2. Scalenie i podział nieruchomości a ich rozgraniczanie... 236 7.4.3. Rozgraniczanie gruntów pokrytych wodami powierzchniowymi... 237 7.5. Wznowienie znaków granicznych..................................... 239 8. Gospodarka nieruchomościami publicznymi... 240 8.1. Zasób nieruchomości Skarbu Państwa... 240 8.2. Zasoby nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego................. 247 8.3. Zbywanie nieruchomości... 248 8.3.1. Prawo pierwszeństwa.... 249 5

Publiczne Prawo Nieruchomości dla Geodetów 8.3.2. Wykaz nieruchomości... 257 8.3.3. Tryb przetargowy.... 260 8.3.4. Podstawowy tryb bezprzetargowy art. 37 ust. 2 u.gosp.nier.... 266 8.3.5. Rozszerzony tryb bezprzetargowy art. 37 ust. 3 u.gosp.nier.... 275 8.3.6. Umowy obligacyjne i użytkowanie... 276 8.3.7. Ustalanie cen nieruchomości publicznych... 279 8.3.8. Bonifikata od ceny.... 283 8.4. Trwały zarząd.... 298 8.4.1. Przedmiot i treść trwałego zarządu... 299 8.4.2. Decyzja o oddaniu w trwały zarząd... 301 8.4.3. Opłaty... 302 8.4.4. Wygaśnięcie trwałego zarządu... 305 8.5. Inne formy obrotu nieruchomościami publicznymi... 309 8.5.1. Zamiana nieruchomości... 309 8.5.2. Darowizna nieruchomości... 311 8.5.3. Obciążanie nieruchomości publicznych ograniczonymi prawami rzeczowymi.. 313 8.5.4. Aport... 314 8.5.5. Przekazywanie na cele szczególne... 314 8.5.6. Wyposażenie fundacji lub darowizna na jej rzecz... 316 8.5.7. Przekazywanie nieruchomości przedstawicielstwom dyplomatycznym lub urzędom konsularnym państw obcych... 316 8.6. Wojskowe zasoby nieruchomości... 317 9. Prawo użytkowania wieczystego i jego przekształcenie w prawo własności... 320 9.1. Istota prawa użytkowania wieczystego... 320 9.1.1. Przedmiot użytkowania wieczystego... 321 9.1.2. Czasowość użytkowania wieczystego... 323 9.1.3. Celowość prawa i opłaty dodatkowe... 324 9.1.4. Odrębna własność budynków... 328 9.1.5. Wygaśnięcie prawa użytkowania wieczystego... 328 9.1.6. Sprzedaż nieruchomości gruntowej oddanej w użytkowanie wieczyste.... 331 9.2. Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego............................... 333 9.2.1. Pierwsza opłata... 334 9.2.2. Opłaty roczne... 335 9.2.3. Przesunięcie terminu płatności opłaty rocznej, zaległość w płatności i przedawnienie... 337 9.2.4. Wysokość stawek procentowych opłat rocznych... 337 9.2.5. Zmiana stawki procentowej... 340 9.2.6. Bonifikaty od opłat z tytułu użytkowania wieczystego... 342 9.2.7. Aktualizacja opłat rocznych.... 344 9.2.8. Użytkowanie wieczyste nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa... 346 9.3. Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.......... 347 9.3.1. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości... 351 9.3.1.1. Nieruchomości podlegające przekształceniu... 352 9.3.1.2. Zakres podmiotowy ustawy... 356 9.3.1.3. Negatywne przesłanki przekształcenia... 359 9.3.1.4. Współużytkowanie wieczyste.... 361 9.3.1.5. Decyzja przekształceniowa... 365 6

Spis Treści 9.3.1.6. Odpłatność za przekształcenie... 367 9.3.1.7. Bonifikata od opłaty przekształceniowej... 370 9.3.1.8. Przekształcenie nieodpłatne... 372 10. Wywłaszczanie nieruchomości... 375 10.1. Rokowania o nabycie nieruchomości w drodze umowy.................. 375 10.2. Postępowanie wywłaszczeniowe.................................... 378 10.2.1. Przedmiot wywłaszczenia... 379 10.2.2. Podmioty wywłaszczające... 380 10.2.3. Cele wywłaszczenia... 380 10.2.4. Wniosek o wywłaszczenie... 381 10.2.5. Etapy postępowania wywłaszczeniowego... 383 10.2.5.1.Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego... 383 10.2.5.2. Rozprawa wywłaszczeniowa... 385 10.2.5.3. Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości... 385 10.2.6. Decyzja o zezwoleniu na niezwłoczne zajęcie... 390 10.3. Wykup pozostałej części nieruchomości.............................. 391 10.4. Wywłaszczanie nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym........ 391 10.5. Odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości... 394 10.5.1. Ustalenie odszkodowania... 395 10.5.1.1. Operat szacunkowy... 398 10.5.2. Wycena dla celów inwestycji drogowych... 400 10.5.3. Nieruchomość zamienna... 403 10.5.4. Zapłata odszkodowania.... 405 11. Ograniczenie praw do nieruchomości... 409 11.1. Ograniczenie korzystania z nieruchomości w celu przeprowadzenia sieci i urządzeń infrastruktury technicznej o charakterze publicznym... 410 11.1.1. Rokowania w sprawie ograniczenia korzystania z nieruchomości.... 412 11.1.2 Podmioty uprawnione do występowania o ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.... 413 11.1.3. Postępowanie dotyczące ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w celu przeprowadzenia sieci i urządzeń infrastruktury technicznej... 414 11.1.4. Odszkodowanie z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości... 417 11.2..Zobowiązanie do udostępnienia nieruchomości w celu konserwacji, remontów, usuwania awarii sieci i urządzeń infrastruktury technicznej............... 421 11.3. Ograniczenie korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności związanej z wydobyciem kopalin objętych własnością górniczą............ 424 11.3.1. Ograniczenie korzystania z nieruchomości w trybie administracyjnoprawnym... 424 11.3.2. Zajęcie nieruchomości w celu prowadzenia działalności dotyczącej wydobycia kopalin na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze. 428 11.4. Zezwolenie na czasowe zajęcie nieruchomości w przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody.... 430 11.4.1. Decyzja o zezwoleniu na czasowe zajęcie nieruchomości... 430 11.4.2. Zajęcie nieruchomości przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji.... 433 11.5. Ograniczenie korzystania z nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. 435 12. Regulowanie stanu prawnego nieruchomości zajętych pod drogi publiczne... 437 12.1. Przesłanki nabycia nieruchomości przez podmioty publicznoprawne... 438 7

Publiczne Prawo Nieruchomości dla Geodetów 12.2. Postępowanie administracyjne dotyczące stwierdzenia nabycia przez podmioty publicznoprawne nieruchomości zajętych pod drogi.................... 442 12.3. Odszkodowanie z tytułu nabycia nieruchomości zajętych pod drogi publiczne. 446 12.3.1. Termin do złożenia wniosku o odszkodowanie... 451 12.3.2. Podmioty uprawnione do uzyskania odszkodowania... 452 12.3.3. Zasady ustalania wysokości odszkodowania... 454 12.3.4. Roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z gruntów zajętych pod drogę publiczną... 457 13. Opłaty adiacenckie... 458 13.1. Opłaty adiacenckie związane z podziałem nieruchomości.... 458 13.1.1. Kryteria dopuszczalności ustalania opłaty adiacenckiej... 458 13.1.2. Wysokość opłaty adiacenckiej... 459 13.1.3. Termin ustalenia opłaty adiacenckiej związanej z podziałem nieruchomości.... 460 13.2. Opłaty adiacenckie z tytułu udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej... 462 13.2.1. Kryteria ustalania opłaty adiacenckiej.... 462 13.2.2. Termin ustalenia opłaty adiacenckiej z tytułu udziału w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej... 465 13.2.3. Wysokość opłaty adiacenckiej... 469 13.3. Opłaty adiacenckie w związku ze scaleniem i podziałem nieruchomości..... 472 14. Zmiana wartości nieruchomości na skutek uchwalenia planu miejscowego... 473 14.1. Opłata planistyczna z tytułu wzrostu wartości nieruchomości............. 474 14.1.1. Kryteria dopuszczalności ustalenia i pobrania opłaty planistycznej:... 476 14.1.1.1.Wzrost wartości nieruchomości... 476 14.1.1.2. Stawka procentowa opłaty planistycznej.... 483 14.1.1.3. Zbycie nieruchomości... 484 14.2. Roszczenia z tytułu obniżenia wartości nieruchomości oraz ograniczenia możliwości korzystania z nieruchomości............................. 485 14.2.1. Roszczenia w przypadku zbycia nieruchomości.... 485 14.2.2. Roszczenia w przypadku ograniczenia lub braku możliwości korzystania z nieruchomości... 486 15. Zwrot wywłaszczonych nieruchomości... 488 15.1. Podmioty uprawnione do żądania zwrotu nieruchomości................ 488 15.2. Nieruchomości podlegające zwrotowi................................ 491 15.3. Postępowanie w sprawie zwrotu nieruchomości........................ 493 15.3.1. Zbędność nieruchomości na cel wywłaszczenia jako przesłanka zwrotu nieruchomości.... 493 15.3.2. Zwrot części nieruchomości... 497 15.3.3. Prawa osób trzecich jako negatywna przesłanka zwrotu... 497 15.3.4. Rozliczenia związane ze zwrotem nieruchomości... 500 15.3.4.1. Zwrot wypłaconego odszkodowania.... 500 15.3.4.2. Rozliczenia w związku ze zmianą wartości nieruchomości... 501 15.3.4.3. Wygaśnięcie praw... 502 15.4. Dokumentacja geodezyjno-prawna dla potrzeb postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości... 504 15.5. Zwrot nieruchomości wywłaszczonych pod drogi publiczne... 505 16. Prawo pierwokupu nieruchomości... 508 17. Nabywanie nieruchomości w trybie specustaw... 512 8

Spis Treści 17.1. Wprowadzenie... 512 17.2. Specustawa drogowa............................................. 514 17.2.1. Nabycie nieruchomości... 514 17.2.2. Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości w celu przebudowy infrastruktury... 519 17.2.3. Prawo do przejścia... 521 17.2.4. Zasady ustalania odszkodowania i odesłanie do u.gosp.nier.... 521 17.2.5. Właściwość organów do wydania decyzji o odszkodowaniu.... 523 17.2.6. Wszczęcie postępowania odszkodowawczego... 524 17.2.7. Strony postępowania odszkodowawczego... 525 17.2.8. Historyczny stan nieruchomości jako podstawa ustalenia odszkodowania. 526 17.2.9. Wartość rynkowa nieruchomości jako podstawa określenia wysokości odszkodowania... 527 17.2.10. Dodatki do odszkodowania... 529 17.2.11. Odszkodowanie za ograniczone prawa rzeczowe... 530 17.2.12. Wypłata odszkodowania... 533 17.3. Ustawa o transporcie kolejowym... 534 17.3.1. Nabycie nieruchomości... 535 17.3.2. Odszkodowanie... 536 17.3.3. Dodatki do odszkodowania... 538 17.4. Specustawa lotniskowa........................................... 539 17.5. Specustawa powodziowa... 542 17.5.1. Wniosek o wydanie pozwolenia na realizację inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych... 543 17.5.2. Decyzja o pozwoleniu na realizację inwestycji..................... 544 17.5.3. Nabycie nieruchomości... 545 17.5.4. Odszkodowanie... 546 17.5.5. Dodatki do odszkodowania... 546 17.5.6. Trwałe ograniczenie w korzystaniu... 547 17.6. Specustawa gazowa.............................................. 548 17.6.1. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji... 548 17.6.2. Prawo do przejścia... 549 17.6.3. Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości... 550 17.7. Specustawa dotycząca obiektów energetyki jądrowej.................... 552 17.7.1. Wniosek o wydanie decyzji lokalizacyjnej... 552 17.7.2. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej... 554 17.7.3. Ograniczenie w korzystaniu z nieruchomości... 555 17.7.4. Pozwolenie na budowę obiektu energetyki jądrowej... 556 17.7.5. Nabycie nieruchomości... 557 17.7.6. Odszkodowanie... 558 17.7.7. Trwałe ograniczenie korzystania... 559 17.7.8. Prawo do przejścia... 559 18. Gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa... 561 18.1. Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa.... 561 18.2. Gospodarowanie zasobem... 565 18.3. Ustawowe prawa pierwokupu i nabycia nieruchomości rolnych............ 582 18.4. Ochrona gruntów rolnych......................................... 584 19. Nieruchomości pod wodami... 589 9

Publiczne Prawo Nieruchomości dla Geodetów 19.1. Własność gruntów pod wodami płynącymi.... 590 19.2. Katastralne oznaczenie gruntów pod wodami... 591 19.3. Wykonywanie praw właścicielskich w stosunku do wód płynących......... 592 19.4. Trwałe zajęcie cudzego gruntu... 595 20. Lasy i parki... 596 20.1. Lasy.......................................................... 596 20.1.1. Lasy państwowe... 598 20.1.2. Lasy prywatne... 601 20.2. Parki narodowe................................................. 603 20.2.1. Prawo pierwokupu.......................................... 606 20.2.2. Gospodarowanie nieruchomościami parków narodowych... 606 20.3. Parki krajobrazowe i parki gminne.................................. 608 20.4. Roszczenia z tytułu ograniczenia praw do nieruchomości... 610 21. Nieruchomości zabytkowe.... 612 21.1. Ochrona zabytków, a opieka nad zabytkami.......................... 612 21.2. Przedmiot ochrony i opieki........................................ 613 21.3. Obowiązki podmiotów zobowiązanych do opieki nad zabytkami.... 616 21.4. Formy ochrony zabytków......................................... 618 21.5. Charakter prawny gminnej ewidencji zabytków........................ 624 21.6. Zagospodarowanie zabytków.... 625 21.7. Pozwolenie konserwatorskie....................................... 628 21.8. Nadzór konserwatorski........................................... 630 21.9. Zabytkowe nieruchomości publiczne.... 630 21.10. Zabytki archeologiczne ruchome i nieruchome........................ 631 Literatura... 633 Spis rysunków... 636 Spis schematów... 637 Spis tabel... 640 Akty normatywne... 641 10