Słownik tematyczny polsko-portugalski - B. Chlibowicka-Węglarz, E. Jabłonka, M. Jawor, L. Matos, J. Wiśniewska, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2015 SPIS TREŚCI ÍNDICE PrzEDmowa do trzeciego wydania... WYKAZ SKRÓTÓW... 9 11 ŚRODOWISKO NATURALNE AMBIENTE NATURAL... Czas i kalendarz Tempo e calendário... Pogoda Tempo... Geografia Geografia... Geografia polityczna Geografia política... Astronomia Astronomia... 13 13 16 17 21 30 ROŚLINY I ZWIERZĘTA PLANTAS E ANIMAIS... Kwiaty Flores... Drzewa Árvores... Mięczaki i skorupiaki Moluscos e crustáceos... Owady Insetos... Ryby Peixes... Gady i płazy Répteis e anfíbios... Ptaki Aves... Ssaki Mamíferos... 32 32 34 36 37 39 42 44 53 CIAŁO I CHARAKTER CZŁOWIEKA CORPO E CARÁTER DO SER HUMANO... Ciało ludzkie Corpo humano... Zmysły Sentidos... Wygląd zewnętrzny Aparência externa... Cechy wyglądu Aspeto físico... Cechy charakteru Traços de caráter... 61 61 69 69 72 73 ODZIEŻ I HIGIENA OSOBISTA VESTUÁRIO E HIGIENE INDIVIDUAL... Artykuły dziecięce Artigos de criança... Ubrania damskie i męskie Vestuário feminino e masculino... Obuwie Calçado... Moda (tkaniny i dodatki) Moda (tecidos e acessórios)... Kosmetyka i pielęgnacja ciała Cosmética e tratamento do corpo... 77 77 78 81 81 85 5
MIESZKANIE HABITAÇÃO... Rodzaje domów i mieszkań Tipos de casas e de apartamentos... Częsci domu i mieszkania Partes da casa e do apartamento... Wyposażenie, elementy dekoracyjne domu i mieszkania Equipamento, decoração de interior... Łazienka Casa de banho... Kuchnia Cozinha... 89 89 91 92 96 98 ŻYCIE RODZINNE I ZAWODOWE VIDA FAMILIAR E PROFISSIONAL... Członkowie rodziny Membros da família... Więzi międzyludzkie, uroczystości rodzinne Relações interpessoais, festas familiares... Zawody i funkcje Profissões e funções... 103 103 104 106 SZKOŁA ESCOLA... Rodzaje szkół Tipos de escolas... Przedmioty szkolne Disciplinas escolares... Przybory szkolne Material escolar... Życie szkolne i uniwersyteckie Vida escolar e universitária... 116 116 117 117 119 KOMPUTER, TELEKOMUNIKACJA, BIURO COMPUTADOR, TELECOMUNICAÇÕES, ESCRITÓRIO... 123 JEDZENIE I PICIE COMIDAS E BEBIDAS... Nabiał Laticínios... Mięsa i wędliny Carne e charcutaria... Zupy Sopas... Dania główne Pratos principais... Desery, słodycze i wyroby ciastkarskie Sobremesas, doçaria e pastelaria... Przyprawy Temperos... Napoje bezalkoholowe Bebidas sem álcool... Napoje alkoholowe Bebidas alcoólicas... Dodatki Acompanhamentos... Warzywa Legumes... Owoce Frutas... Posiłki Refeições... Smaki Sabores... 6 127 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 139 139
OPIEKA ZDROWOTNA, SZPITALE ASSISTÊNCIA MÉDICA, HOSPITAIS... Choroby Doenças... Szpitale, przychodnie Hospitais, casas de saúde... Proces leczenia (diagnostyka, terapie, operacje) Tratamento (diagnóstico, terapias, operações)... 141 141 144 145 PODRÓŻE I HOTELARSTWO VIAGENS E HOTELARIA... Turystyka Turismo... Transport naziemny Transporte terrestre... Transport powietrzny Transporte aéreo... Transport morski Transporte marítimo... Lotnisko i dworzec Aeroporto e estação... W drodze Na estrada... Restauracja Restaurante... 149 149 150 153 154 156 157 158 SPORT DESPORTO... Dyscypliny sportowe Modalidades desportivas... Sport (sprzęt sportowy, tereny sportowe, zawody) Desporto (equipamento, instalações, competições)... Zawodnicy Desportistas... Piłka nożna Futebol... Gry i zabawy Jogos e brincadeiras... 160 160 163 167 168 171 CZAS WOLNY TEMPOS LIVRES... Święta Feriados, dias festivos... Muzea, wystawy i zwiedzanie miasta Museus, exposições e visita à cidade... Teatr Teatro... Kino Cinema... Telewizja Televisão... Książki Livros... Czasopisma Revistas... Muzyka Música... Inne rozrywki Outros passatempos... 173 173 173 177 179 181 182 183 185 187 MIASTO I WIEŚ CIDADE E ALDEIA... Miasto Cidade... 189 189 7
Budynki i inne miejsca użyteczności publicznej Edifícios e outros sítios de utilidade pública... Rodzaje sklepów Tipos de lojas... Zakupy Compras... Ilość, miary i wagi Quantidade, medidas e pesos... Wieś Aldeia... Narzędzia pracy i maszyny rolnicze Mecânica, ferramentas e alfaias agrícolas... 191 192 193 194 195 199 ŻYCIE RELIGIJNE VIDA RELIGIOSA... 201 EKONOMIA ECONOMIA... 216 ELEMENTY SŁOWNICTWA PRAWNICZEGO I POLICYJNEGO ELEMENTOS DO VOCABULÁRIO JURÍDICO E POLICIAL... 254 8
Przedmowa do trzeciego wydania Obecne, trzecie już wydanie Słownika tematycznego polskoportugalskiego uwzględnia zmiany w pisowni, jakie zaczęły obowiązywać w krajach portugalskojęzycznych od 1 stycznia 2012 roku. Kolejna reforma ortografii miała na celu ujednolicenie pisowni obowiązującej we wszystkich ośmiu krajach Wspólnoty Krajów Języka Portugalskiego (Comunidade dos Países de Língua Portuguesa), głównie zaś chodziło o przybliżenie wersji pisanej słownictwa do wersji mówionej. Wprowadzenie nowych zasad ortografii jest zadaniem trudnym i długotrwałym, któremu towarzyszą liczne dyskusje. Różnica zdań dotyczących projektu reformy wynika między innymi z faktu, że zmiany pisowni wyrazów dotyczą nie w równym wymiarze poszczególnych krajów luzofońskich (np. w Brazylii odnosiły się zaledwie do 0,5% słownictwa, w Portugalii do 1,5%). Pomimo wieloletnich sporów, ustalone zasady zostały wprowadzone do programów nauczania w roku szkolnym 2011/2012. Warto nadmienić, że część słownictwa zmieniła definitywnie swą pisownię, część zachowała możliwość użycia dawnej wersji obok wersji nowej. Dlatego też, w naszym słowniku wprowadzamy hasła zgodnie z nowymi zasadami, zaznaczając, w wypadku, gdy dopuszczona jest forma oboczna, obie z nich (np. aspeto, aspecto). Poza uwzględnieniem nowej pisowni wyrazów, trzecie wydanie słownika zostało nieco poszerzone w zakresie haseł słownikowych i zmodyfikowane. Szczególne podziękowania kierujemy do pani mgr Any Coelho z Universidade Aberta de Lisboa za cenne uwagi, które bardzo nam pomogły w przygotowaniu trzeciego wydania słownika. Cieszymy się ogromnie, że nasz słownik, wypełniając pewną lukę na rynku wydawniczym wśród pozycji odnoszących 9
się do języka portugalskiego, okazał się użyteczny dla szerokiego grona użytkowników. Mamy nadzieję, że nowe wydanie słownika będzie dobrze służyć wszystkim zainteresowanym i będzie pomocne w rozstrzyganiu wątpliwości wynikających ze zmiany w ortografii portugalskich wyrazów. Wrzesień 2015 Barbara Hlibowicka-Węglarz 10