BIULETYN PRACOWNI HO TELARSTWA W Y Ż S Z A S Z K O Ł A H O T E L A R S T W A, G A S T R O N O M I I I T U R Y S T Y K I NR 6 (czerwiec 2011) Redakcja: Witold Drogoń drowit@tlen.pl Czesław Witkowski Od autorów, W Y Ż S Z A S Z K O Ł A H O WT UY RŻ YS SZ TA Y SK ZI K O Ł A H O T U R Y S T Y K I W numerze m.in., kontynuacja problematyki międzynarodowych systemów hotelowych, systematyka organizacji hotelarskich, hotele powiązane z międzynarodowymi systemami na terenie Polski tendencje zmian, najnowsze dane o systemach hotelowych w Europie. Miło nam poinformować Państwa o powstaniu Koła Naukowego Hotelarstwa WSHGiT o czym piszemy w 4 pkt. W. D. i Cz.W. Spis treści 1. M. Mialik, Systemy i marki hoteli systemowych w Polsce w 2010 roku. str. 3 2. Cz. Witkowski, Systematyka międzynarodowych organizacji hotelarskich (zawodowych i gospodarczych). str. 9 3. Cz. Witkowski, Udział hoteli systemowych w potencjale usługowym hoteli działających na terenie Polski i tendencje zmian. str. 19 4. W. Drogoń, Koło naukowe hotelarstwa WSHGiT. str. 21 5. Z prasy międzynarodowej: str. 23 1
- Dziesięć pierwszych grup hotelowych w Europie w 2011 roku, - RevPar w krajach europejskich 2009/2010 - Wykorzystanie potencjału hoteli w krajach europejskich 2009/2010 - Średnie ceny w krajach europejskich 2009/2010. 2
Pkt. 1. Magdalena Mialik (studentka II roku studiów magisterskich) Systemy i marki hoteli systemowych w Polsce w 2010 roku. MSH działające w Polsce i kontrolowane przez nie marki (stan czerwiec 2010 r.) Pozycja Polska Świat 1 5 Accor Nazwa MSH Kontrolowane marki Kategoria 3 Softel Mercure Novotel Orbis Ibis Etap 5 3 4 3-4 3 2 1 2 9 Carlson Radisson 4 5 3 8 Starwood Sheraton Westin Le Meridien 5 5 5 4 1 InterContinental (3) 5 6 7 Poza pierwszą dziesiątką Poza pierwszą dziesiątką Poza pierwszą dziesiątką InterContinental Holiday Express by Holiday Scandic 5 4 5 3 4 Qubus Qubus 3 4 Vienna International Louvres Hotels 8 3 Marriott Andels Chopin Jan III Sobieski Angelo Amber Kyriad Campanile Premiere Classe Marriott Courtiard 9 7 Best Western Best Western 3 4 10 6 Choice Clarion Comfork Quality 5 2 3 11 4 Hilton Hilton 4-5 12 4 Hyatt Hyatt 5 13 Poza pierwszą dziesiątką IBB Hotels IBB Hotels 4 14 Poza pierwszą dziesiątką Mamaison Systemy- 14 Marki - 33 Źródło: Badania naukowe Pracowni Hotelarstwa WSHGiT. Le Regina Diana 4 3 4 4 3 2 1 5 4 5 5
Objaśnienia: (1) (2) (3) O pozycji w rankingach decyduje liczba pokoi (jednostek mieszkalnych). Nazwa systemu podana w popularnym skrócie. Spotykana jest różna pisownia tej grupy; InterContinental, Intercontinental, Inter Continental. MSH w Polsce, liczba hoteli, pokoi i miejsc noclegowych, stan czerwiec 2010 r. (szacunek). Pozycja liczona ilością pokoi Nazwa MSH hoteli Ilość pokoi miejsc noclegowych 1 Accor 61 11 665 29 753 8 Marriott 2 849 1 598 11 Hilton 3 618 1 243 5 Qubus 13 1 342 2 684 12 Hyatt 1 246 492 2 Carlson 7 2 004 4 008 9 Best Western 8 753 1 494 3 Starwood 6 1 610 2 910 4 InterContinental 8 1 485 3 170 7 Lours Hotels 10 1 134 2 268 13 IBB Hotels 2 243 486 6 Vienna Inter. 6 1 462 2 924 10 Chois 6 653 1 306 14 MaMaison 2 107 214 Razem 135 24 171 54 550 Źródło: Badania naukowe Pracowni Hotelarstwa WSHGiT. Rozmieszczenie terytorialne hoteli systemowych według województw w czerwcu 2006 r. i czerwcu 2010 r. Lp. Województwo Liczba hoteli 2006 struktura 2010 struktura zmiana Ogółem Polska 120 100% 135 100% +15 1 Dolnośląskie 18 15,0 18 13,4 0 2 Kujawsko-pomorskie 4 3,3 4 3,0 0 3 Lubelskie 4 3,3 3 2,2-1 4 Lubuski 3 2,5 3 2,2 0 5 Łódzkie 4 3,3 5 3,7 +1 6 Małopolskie 17 14,1 20 15,1 +3 7 Mazowieckie 26 21,7 27 20,0 +1 8 Opolskie 1 0,8 1 0,8 0 9 Podkarpackie - - 1 0,8 +1 10 Podlaskie 2 1,7 2 1,5 0 11 Pomorskie 8 6,7 11 8,2 +3 4
12 Śląskie 14 11,7 15 11,2 +1 13 Świętokrzyskie 1 0,8 4 3,0 +3 14 Warmińsko-Mazurskie 2 1,7 1 0,8-1 15 Wielkopolskie 8 6,7 10 7,4 +2 16 Zachodniopomorskie 8 6,7 9 6,7 +1 Źródło: Badania naukowe Pracowni Hotelarstwa WSHGiT. Z analizy danych zawartych w powyższej tabeli wynikają następujące stwierdzenia: 1. Hotele systemowe pojawiły się już we wszystkich województwach. 2. Najwięcej hoteli systemowych pozostających w dyspozycji MSH zlokalizowanych jest na terenie województwa Mazowieckiego, Dolnośląskiego, Małopolskiego, Śląskiego, Pomorskiego, Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego. 3. W Warszawie zlokalizowanych jest 27 hoteli systemowych, co stanowi 20% wszystkich hoteli systemowych działających w Polsce. 4. Na terenie województwa Opolskiego, Podkarpackiego i Warmińsko- Mazurskiego znajduje się zaledwie po jednym obiekcie, a Podlaskiego dwa. następująco. Struktura standardowa hoteli systemowych w 2006 i 2010 roku przedstawiała się Hotel 2006 % 2010 % Ogółem 120 100 135 100 5 gwiazdkowy 15 12,5 23 17,0 4 gwiazdkowy 31 25,9 38 28,1 3 gwiazdkowy 51 42,5 46 34,1 2 gwiazdkowy 22 18,3 19 14,1 1 gwiazdkowy 1 0,8 9 6,6 Źródło: Badania naukowe Pracowni Hotelarstwa WSHGiT. Powyższe dane potwierdzają tezę zainteresowania MSH już wszystkimi grupami standardowymi hoteli. 2010 roku. Dla porównania poniżej prezentowana jest struktura hotelarstwa ogółem w Polsce w Hotel 2010 % Ogółem 1 894 100 5 gwiazdkowy 51 2,7 4 gwiazdkowy 165 8,7 3 gwiazdkowy 837 44,2 5
2 gwiazdkowy 628 33,1 1 gwiazdkowy 213 11,3 Źródło: GUS. Terenowe rozmieszczenie marek hoteli systemowych działających w Polsce (stan w czerwcu 2010 r.) Województwo Dolnośląskie (występuje 12 marek) Kujawsko-pomorskie (występują 4 marki) Lubelskie (występują 3 marki) Lubuski (występują 2 marki) Łódzkie (występują 4 marki) Małopolskie (występuje 15 marek) Marki 1. Sofitel 2. Mercure 3. Novotel 4. Orbis 5. Ibis 6. Etap 7. Best Western 8. InterContinental 9. Campanile 10. Qubus 11. Radisson 12. Quality 1. Express by Holiday 2. Shandic 3. Mercure 4. Etap 1. Campanile 2. Mercure 3. Orbis 1. Orbis 2. Qubus 1. Best Western 2. Ibis 3. Qubus 4. Campanile 1. Andres 2. Quality 3. Qubus 4. Best Western 5. Holiday Inn 6. Mercure 7. Orbis 8. Etap 9. Chopin 10. Sheraton 11. Radisson 12. Hilton 13. Campanile 14. Novotel 15. Ibis 6
Województwo Mazowieckie (występuje 21 marek) Opolskie (występuje 1 marka) Podkarpackie (występuje 1 marka) Podlaskie (wystepuje1 marka) Pomorskie (występuje 9 marek) Śląskie (występuje 12 marek) Świętokrzyskie (występuje 3 marka) Warmińsko-Mazurskie (występują 1 marki) Marki 1. Sofitel 2. Mercurie 3. Novotel 4. Ibis 5. Holiday Inn 6. Kyriad 7. Campanile 8. Premiere Classe 9. Hyatt 10. Jann III Sobieski 11. Diana 12. Etap 13. Sheraton 14. Westin 15. InterContinental 16. Express by Holiday 17. Marriott 18. Courtyard 19. Hilton 20. Radisson 21. Le Regina 1. Merure 1. Best Western 1. Best Western 1. Mercure 2. Novotel 3. Orbis 4. Radisson 5. Softel 6. Sheraton 7. Shandie 8. Hilton 9. Qubus 1. Angelo 2. Campanile 3. Comfort 4. Quality 5. Best Western 6. Orbis 7. Etap 8. Qubus 9. Mercure 10. Ibis 1. Qubus 2. Novotel 3. Ibis 1. Mercure 7
Województwo Marki 1. Campanile 2. Mercure 3. Novotel 4. Ibis Wielkopolskie (występuje 8 marek) 5. Orbis 6. IBB Hotels 7. Sheraton 8. Quality 1. Amber Baltic 2. Clarion 3. Campanile 4. Novotel Zachodniopomorskie (występuje 8 marek) 5. Ibis 6. Orbis 7. Radisson 8. Etap Źródło: Badania naukowe Pracowni Hotelarstwa WSHGiT. 8
Pkt. 2. Dr Czesław Witkowski Systematyka międzynarodowych organizacji hotelarskich (zawodowych i gospodarczych). Hotelarstwo i hotelarze mają swoje liczne organizacje, zarówno krajowe jak i międzynarodowe. Międzynarodowe organizacje można podzielić przyjmując jako kryterium charakter działalności na: organizacje zawodowe (stowarzyszenia), organizacje gospodarcze, Międzynarodowe organizacje zawodowe hotelarzy. 1 Istnieje wiele międzynarodowych organizacji zawodowych hotelarstwa, swego rodzaju związków zawodowych hotelarzy. Wymienimy tylko najważniejsze z punktu widzenia hotelarstwa polskiego: Międzynarodowe Zrzeszenie Hoteli i Restauracji (fr. AIHR, ang. IH&RA), Międzynarodowy Związek Organizacji Hotelarskich, Restauracyjnych i Kawiarnianych, (HO-RE-CA), Konfederacja Krajowych Stowarzyszeń Hoteli i Restauracji we Wspólnocie Europejskiej (HOTREC). Cele i zadania tych organizacji są zbieżne i formułowane podobnie. Należą do nich: integracja branży, organizowanie kontaktów między hotelarzami, wymiana doświadczeń, reprezentowanie interesów hotelarstwa wobec instytucji i organizacji międzynarodowych takich jak WTO, MOP, ONZ, UE, szkolenie i doskonalenie zawodowe personelu, zbieranie i analiza informacji gospodarczych, prowadzenie wydawnictw branżowych, współpraca z innymi organizacjami zawodowymi, szczególnie biur podróży, rozpatrywanie sporów. Międzynarodowe organizacje gospodarcze dadzą się podzielić na: międzynarodowe systemy hotelowe (samodzielne firmy - grupy kapitałowe), dobrowolne zrzeszenia (porozumienia marketingowe). 1 Por. 1). Alejziak W., Mariniec T. Międzynarodowe organizacje turystyczne, Albis, Kraków 2003; 2) Tulibacki T. Międzynarodowe systemy hotelowe, WSHGiT, warszawa 2003 9
Systemy hotelowe; są to organizacje gospodarcze powiązane z kontrolowanymi hotelami w oparciu o następujące formy organizacyjno prawne: własność, dzierżawa listing, zarządzanie, franchising (koncesja). Dobrowolne zrzeszenia; nie mają tak sformalizowanych form powiązania z hotelami jak systemy, koncentrują się na działalności marketingowo rezerwacyjnej. Niektóre z tych organizacji zrzeszają bardzo dużą liczbę hoteli (do 8.000 obiektów). Na rynku polskim pojawiły się na początku XXI wieku. Są różne kryteria przynależności do tych porozumień do podstawowych należą standard i segment gości w których specjalizują się zrzeszane hotele. Klasyfikacja międzynarodowych organizacji hotelarskich. międzynarodowe organizacje hotelarskie organizacje zawodowe organizacje gospodarcze międzynarodowe systemy hotelowe dobrowolne zrzeszenia Opracowanie własne. Pojecie międzynarodowego systemu hotelowego Wzrost na świecie znaczenia globalnych organizacji gospodarczych hoteli zwanych powszechnie międzynarodowymi systemami hotelowymi oraz wyraźna ich ekspansja na polskim rynku hotelarskim powodują konieczność zdefiniowania pojęcia międzynarodowego systemu hotelowego (MSH) oraz opracowania jednolitej nomenklatury w tym zakresie. Jednoznaczne zdefiniowanie pojęcia międzynarodowego systemu hotelowego oraz sprecyzowanie sposobu kwalifikowania (zaliczania) hoteli jako obiektów podporządkowanych, kontrolowanych czy powiązanych z międzynarodowymi systemami hotelowymi (działających w ramach systemów) jest również warunkiem poprawności 10
badań. 2. Zarówno w literaturze polskiej jak i obcojęzycznej na określenie międzynarodowych organizacji gospodarczych hoteli używane są zróżnicowane określenia: system, łańcuch, sieć, grupa, konsorcjum, korporacja, spółka, holding, marka, firma i inne. Wymienione terminy używane są często zamiennie, co utrudnia uporządkowanie pojęć i wypracowanie jednolitej nomenklatury. Trzeba dodatkowo odnotować, że za określeniami używanymi w publikacjach oraz oficjalnymi nazwami firm (system, łańcuch, sieć, korporacja itp.) występują często różne organizacje i przedsięwzięcia z punktu widzenia: potencjału, zakresu i obszaru działania, samodzielności zrzeszonych hoteli i stopnia centralizacji zarządzania czy struktury kapitału i formy własności. Nawet pod taką samą lub podobną nazwą funkcjonują organizacje o odmiennym przedmiocie, zakresie i obszarze działania. Należy odnotować, że problematyka jest nadzwyczaj płynna. W branży trwają procesy ustawicznych zmian: przejęć, fuzji, wykupów przekształceń. Samodzielne, tradycyjne nieraz czołowe firmy stają się częścią innych, istniejących lub nowo powstałych grup kapitałowych. Następuje dywersyfikacja zakresu działania i standardów, powstają nowe marki dostosowane do wymagań rynku. Problem jest istotny gdyż w literaturze krajowej znajdujemy definicje i określenia nie przystające do aktualnego etapu rozwoju tych organizacji. Niektórzy autorzy, szczególnie J. Grabowski 3 i T. Tulibacki 4 podjęli próbę odmiennego definiowania pojęcia system i łańcuch, próba ta niestety upowszechniła się i jest często powtarzana w różnych publikacjach. Próba odmiennego definiowania pojęć system i łańcuch, jako funkcjonujących obok siebie różnych organizacji jest zabiegiem sztucznym nie uwzględniającym realiów współczesnego światowego rynku hotelarskiego. Bardziej poprawnym teoretycznie jest hierarchiczne usytuowanie tych pojęć, lokując łańcuch (rozumiany jako markę) na szczeblu pośrednim między systemem i hotelem 5. Należy wyraźnie stwierdzić, że traktowanie systemów i łańcuchów jako odrębnych, funkcjonujących obok siebie organizacji i formułowanie definicji i cech każdej z nich nie odpowiada stanowi faktycznemu i współczesnemu etapowi rozwoju globalnych organizacji 2 Przeglądowi literatury poświęconej MSH i definicji międzynarodowego systemu hotelowego autor poświęcił rozdział I książki Hotelarstwo cz. II Międzynarodowe systemy hotelowe w Polsce, wydanej przez WSE, Warszawa 2003 oraz artykuł pt. Przyczynek do definicji międzynarodowego systemu hotelowego opublikowanym w Zeszytach Naukowych WSE, Warszawa nr 2(36)2004. 3 J. Grabowski, Łańcuchy czy systemy, Hotelarz, nr 7-8 z 1977 r. 4 T. Tulibacki, Międzynarodowe systemy hotelowe, WSHGiT, Warszawa 2000, wznawiana w następnych latach. 5 Por. W. Błaszczuk i Cz. Witkowski, Hotelarstwo w Polsce wybrane zagadnienia, Wyd. Akadem. WSSP w Lublinie, Lublin 2006, s. 41-61. 11
gospodarczych hoteli. Autorzy proponujący ten podział podeszli do problemu od strony formalnej, powierzchownie nie zagłębiając się w procesy gospodarcze i strukturalne zachodzące w światowym hotelarstwie. Zasugerowali się utrzymywaniem w wielu hotelach o wspólnej nazwie jednolitych standardów i procedur obsługi. Tymczasem trzeba dostrzec takie tendencje i zjawiska jak: Dywersyfikacja zakresu usług, wydzielanie się (powstawanie) w ramach znanych firm nowych marek o zróżnicowanym standardzie obiektów. Przechodzenie (przejmowanie) całych grup hoteli funkcjonujących pod jedną marką, z reguły z jej zachowaniem pod zarząd (kontrolę) innych organizacji (systemów). Stosowanie zróżnicowanych form powiązań systemów z zrzeszonymi hotelami, wśród których własność odgrywa coraz mniejszą rolę. Przesunięcie zainteresowania MSH z posiadania (i budowy) własnych hoteli na systemy umów franchisingowych, umów o zarządzanie lub dzierżawę obiektów. Organizację dyrekcji (prezydencji) regionalnych w celu przybliżenia zarządzania i nadzoru do hoteli. Obserwujemy, że hotele różnych marek wchodzących w skład jednego systemu posiadają elementy wspólnych zarządów, tak jest w przypadku hoteli Sheraton i Westin w Warszawie (MSH Starwood). Tendencje te i zjawiska podważają słuszność specyfikowania takich cech organizacji (systemów i łańcuchów), jak jednolity zakres usług, jednolite struktury, jeden właściciel. Wymaga podkreślenia, że żaden z autorów dzielących organizacje gospodarcze hoteli na systemy i łańcuchy nie podjął próby szacunku potencjału tych grup. Nie jest to zresztą możliwe gdyż takie podziały w praktyce nie istnieją 6. Badania wykazują, że na świecie ukształtowała się trzyszczeblowa struktura międzynarodowych systemów hotelowych 7 : szczebel podstawowy hotel, szczebel pośredni marka (łańcuch), szczebel globalny MSH (grupa kapitałowa, firma). Powyższe stwierdzenie jest podstawą dla sformułowania definicji międzynarodowego systemu hotelowego. 6 Autor niniejszej książki dokonał szacunku potencjału MSH. Por. Witkowski Cz., Hotelarstwo cz. II, Międzynarodowe systemy hotelowe w Polsce, WSE, Warszawa 2003, s. 40. 7 Chociaż wyjątkowo można spotkać dwuszczeblowe, jednomarkowe, na przykład działający w Polsce Qubus. 12
W Polsce w branży nadal będą używane równolegle różne nazwy na określenie międzynarodowych organizacji gospodarczych hoteli. Jednak będzie się utrwalała nazwa międzynarodowy system hotelowy w odniesieniu do ponadnarodowych organizacji gospodarczych hoteli. Autor formułuje następującą definicję MSH: Międzynarodowy system hotelowy jest umowną nazwą organizacji gospodarczej działającej w zakresie hotelarstwa w skali ponadnarodowej (globalnej). Międzynarodowe systemy hotelowe funkcjonują w różnym zakresie usług hotelarskich na różnych obszarach świata, przyjmują różne formy prawne, własnościowe i organizacyjne oraz zróżnicowane nazewnictwo. Międzynarodowy system hotelowy może funkcjonować jako jednorodna organizacja bądź jako grupa (konsorcjum) organizacji. Analizując działalność MSH można wyodrębnić szereg cech wspólnych tych organizacji, ale też zauważyć różnice między nimi: MSH jest z zasady grupą zrzeszającą lub kontrolującą określoną (często zmienna) liczbę marek, firm lub bezpośrednio hoteli. Systemy operują w skali ponadnarodowej. Systemy pozostają w ostrej konfrontacji konkurencyjnej, ale też współdziałają w ramach realizacji zbieżnych interesów. Systemy funkcjonują w różnych formach prawnych, własnościowych, organizacyjnych oraz stosują różne formy powiązania z hotelami (franchising, zarządzanie, własność, dzierżawa). Systemy wykazują stałą dbałość o utrzymanie deklarowanego poziomu usług i utrzymanie jednolitego standardu w ramach wyodrębnionych marek (marka na świecie jest synonimem kategorii obiektu). Działalność systemu jest nastawiona na łączenie interesów systemu, zrzeszonych hoteli i gości. Koordynacja funkcjonowania hoteli odbywa się na różnych szczeblach, często przesuwa się na szczebel kraju bądź regionu lub nawet miasta. W ramach wchodzących w skład systemu marek są określane i ściśle egzekwowane: standardy wyposażenia i procedury obsługi, zasady eksploatacji, sposoby nadzoru i kontroli jakości usług. 13
Elementami konsolidującymi systemy są: koncentracja kapitału, wspólna polityka ekonomiczna, polityka marketingowa wsparta z reguły własnymi elektronicznymi systemami rezerwacji o globalnym zasięgu. Działające na rynkach światowych systemy trzeba podzielić na dwa rodzaje: 1. Samodzielne firmy grupy kapitałowe, zarządzające hotelami własnymi i innych podmiotów na zasadzie umów franchisingowych, umów o zarządzanie lub dzierżawę obiektu. Systemy z zasady prowadzą hotele kilku marek. 2. Dobrowolne zrzeszenia niezależnych hoteli, podejmujące wspólne działanie na rzecz stowarzyszonych hoteli przede wszystkim w zakresie marketingu i rezerwacji miejsc noclegowych. Struktury organizacyjne systemów Na rynku międzynarodowych systemów hotelowych ma miejsce ostra walka konkurencyjna, prowadząca do pogłębienia koncentracji i globalizacji działalności gospodarczej. Koncentracja następuje w wielu formach: fuzji, przejęć, wykupów, restrukturyzacji systemów, zmian własnościowych 8. Wykupywane są pojedyncze obiekty, grupy obiektów, a również całe systemy. Koncentracja, nazywana też niekiedy integracją, ma charakter nie tylko koncentracji poziomej, to jest łączenia firm o profilu ściśle hotelarskim, ale i koncentracji pionowej, to jest łączenia firm o odmiennym profilu działania, szczególnie z biurami podróży, przewoźnikami, sieciami zakładów gastronomicznych 9. Procesy koncentracji i globalizacji pozwalają MSH na ekspansję programową, to jest rozszerzanie zakresu usług i terytorialną podejmowanie działalności w różnych regionach świata. Umożliwia to zdobycie przewagi konkurencyjnej, rozproszenie ryzyka 10. Przez wiele lat największe systemy miały siedzibę na terenie USA. W końcu XX wieku na listach 10 największych systemów pojawiły się również organizacje z innych krajów (Wielkiej Brytanii i Francji). 8 Proces fuzji przedsiębiorstw omawia P. J. Szczepankowski, Fuzje i przejęcia, WN PWN, Warszawa 2000, s. 9. 9 Koncentracja i globalizacja w gospodarce turystycznej znajduje obszerne omówienie w literaturze, por. M. i R. Łazarkowie, Gospodarka Turystyczna, WSE, Warszawa 2002, s. 243-255 i W. Alejziak, Turystyka..., s. 220-226, A. Konieczna-Domańska: Biura..., s. 134, B. Walas, Strategia turoperatorów europejskich, Rynek Turystyczny, nr 8 z 2000, s. 16-17, T. Knowles, Zarządzanie..., s. 86-121, A. Rapacz (red.), Przedsiębiorstwo..., s. 9. 10 Na wagę problemu rozproszenia ryzyka zwraca uwagę M. Strużycki (red.), Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem, SGH, Warszawa 1998, s. 192-193. 14
MSH umacniają swoją pozycję na rynku turystycznym i spychają na dalszy plan niezależne hotele. Te jednak ze swej strony w coraz szerszym zakresie podejmują działania obronne poprzez łączenie się w dobrowolne zrzeszenia dla wspólnych przedsięwzięć marketingowych, budowy systemów informacji, akwizycji i rezerwacji. Proces ten prowadzi do zwiększenia potencjału MSH 11. Powiązania finansowe, organizacyjne i handlowe między firmami są bardzo złożone. Systemy konkurują, ale też podejmują współpracę. Trudno jest ustalić stan własnościowy, źródła pochodzenia kapitału. Systemy posiadają wiele cech wspólnych ale też i różnią się między sobą. Różnice występują na przykład: 1) w strukturze standardów hoteli, wskazującej na zainteresowanie określonymi segmentami rynku; 2) w zasięgu terytorialnym i związanymi z tym strukturami terenowymi; 3) w sposobie powiązania z hotelami z punktu widzenia formy zarządzania obiektami; 4) w strukturze własności z punktu widzenia udziału osób fizycznych i prawnych w kapitale organizacji. W największych MSH wyraźnie dominują trzyszczeblowe struktury organizacyjne. Na szczycie hierarchii znajdują się grupy kapitałowe bądź tradycyjne firmy, szczebel średni stanowią łańcuchy marki, a szczebel podstawowy hotele konkretne obiekty. Struktura trzyszczeblowa MSH Grupa kapitałowa Marka Łańcuch Marka Łańcuch Marka Łańcuch Marka Łańcuch Hotel Hotel Opracowanie własne. itd. Występują również struktury dwuszczeblowe i to niezależnie od wielkości systemu. 11 Dobrowolne zrzeszenia autor pracy uznaje za MSH o bardziej luźnej formie powiązań formalno-prawnych hoteli z systemami. 15
Struktura dwuszczeblowa MSH System Hotel Hotel Hotel Hotel itd. Opracowanie własne. Systemy pracujące w dwuszczeblowych strukturach zrzeszają na ogół hotele o podobnym standardzie. Stosowane są zróżnicowane sposoby klasyfikacji obiektów z punktu widzenia ich standardu. W literaturze francusko i angielskojęzycznej na ogół hotele są dzielone na klasę lux, średnią i ekonomiczną. W Polsce, z uwagi na obowiązujące przepisy 12, standard hotelu określa jego kategoria. W ramach MSH stosowany jest też podział na marki (łańcuchy), które łączą w sobie określenie nazwy i standardu. Podział na marki występuje też coraz częściej w literaturze polskiej. Jednak pojęcia marka i kategoria nie są równoznaczne. Pojęcie marka hotelu jest pojęciem szerszym i oznacza raczej grupę standardową. Należy zaznaczyć, że w świecie i w Unii Europejskiej nie ma powszechnie obowiązujących zasad kategoryzacji obiektów hotelarskich. W kilku krajach przepisy są podobne, w innych odmienne, w wielu sprawa nie są w ogóle urzędowo regulowane 13. Można wyodrębnić cztery podstawowe formy prawno-organizacyjne powiązania MSH z konkretnymi hotelami: 1) hotele własne, stanowiące własność lub współwłasność danego systemu, zbudowane lub zakupione przez system; 2) hotele dzierżawione, stanowiące własność osób fizycznych bądź prawnych, przekazane w użytkowanie systemu; 3) hotele przekazane w zarządzanie systemowi; 4) hotele koncesjonowane, stanowiące własność osób fizycznych lub prawnych, które na mocy umów franchisingowych działają pod firmą systemu. W przypadku umowy o zarządzaniu istota porozumienia polega na następujących zasadach: system działa na rzecz i w imieniu właściciela, 12 Ustawa z 29.08.1997 r. o usługach turystycznych (tekst jednolity Dz. U. nr 55 z 2001 r. poz. 578). 13 J. Raciborski, Na europejską modłę, Hotelarz, nr 3 z 2002, s. 6-8. 16
hotel występuje pod nazwą i znakiem firmowym systemu, zarządzający ma pełną swobodę w zakresie eksploatacji, zarządzający odpowiada za standard i wyniki oraz otrzymuje (pobiera) opłaty. Trzeba odnotować, że MSH stosują z zasady więcej niż jedną formę współpracy z hotelami. Hotele powiązane umowami franchisingowymi zachowują autonomię prawną i finansową, nie zmienia się status właścicieli obiektu. Hotel jest prowadzony przez właściciela, który uzyskuje z tytułu zawartej umowy określone uprawnienia i świadczenia, ale zobowiązuje się do przestrzegania określonych rygorów oraz jest zobowiązany do wnoszenia na rzecz systemu ustalonych opłat. Rozwiązania takie pozwalają właścicielom hoteli zmniejszyć ryzyko prowadzenia działalności. Sprawy uprawnień, zobowiązań i opłat w umowach franchisingowych są z zasady regulowane następująco 14 : Uprawnienia korzystanie z nazwy i znaku firmowego, korzystanie z doradztwa organizacyjno-eksploatacyjnego i szkolenia, korzystanie z kanałów reklamowo-informacyjnych, włączenie hotelu do systemu centralnej rezerwacji, objęcie hotelu działalnością marketingową systemu, uzyskanie pomocy finansowej przy projektowaniu, budowie, wyposażeniu obiektu; Zobowiązania podporządkowanie się obowiązującym w systemie normom i standardom wyposażenia i obsługi, a często także rozwiązaniom organizacyjnym, poddanie się anonimowym, drobiazgowym kontrolom, obowiązek reklamowania innych hoteli systemu i rezerwacji w nich miejsc; Opłaty z reguły występuje więcej niż jedna opłata, opłaty i prowizje są związane z wykorzystaniem obiektu i jego wynikami ekonomicznymi. Opłaty są ustalone kwotowo lub procentowo. Na przykład 14 T. Cetnarska, Informacja o warunkach współpracy z międzynarodowymi systemami hotelowymi, Warszawa, 20.06.1990 r., s. 4-7 (nie publikowana). 17
ustalone są opłaty od wpływów lub od przyrostu sprzedaży, od zysku lub od poprawy wyników. Obiekt wnosi też opłaty na wspólne fundusze 15. Umowy są zawierane na różne okresy, przeważają terminy 10-20 letnie. Konsekwencją niedotrzymania umowy przez hotel, w szczególności w zakresie jakości usługi i standardu wyposażenia, mogą być kary pieniężne lub rozwiązanie umowy. Franchising uznaje się obecnie za pierwszoplanową formę w zarządzaniu hotelarstwem w świecie. Są systemy, które współdziałanie z hotelami opierają wyłącznie na zasadach franchisingowych lub zarządzania. Udział formy zarządzania w wybranych firmach Firma Zarządzanie hoteli Hotele % Marriott International 968 2 999 32 Extended Stay Hotels 686 686 100 IHG (InterContinental Hotels Group) 585 4 186 14 Accor 567 3 982 14 Hilton Hotels Corp. 440 3 265 13 Starwood Hotels & Resorts Worldwide 436 942 46 The Rezidor Hotels Group 289 361 80 Groupe de Louvre 248 856 29 NH Hotels 248 341 73 Interstate Hotels & Resorts 226 226 100 Źródło: Miesięcznik Hotels, październik 2010. Udział formy franchisingu w wybranych firmach Firma Franchising hoteli Hotele % Wyndham Hotel Group 7 016 7 043 99 Choice Hotels International 5 827 5 827 100 IHG (InterContinental Hotels Group) 3 585 4 186 86 Hilton Hotels Corp. 2 774 3 265 85 Marriott International 2 079 3 178 65 Accor 1 129 3 982 28 Vantage Hospitality Group 845 845 100 Carlson Hotels Worldwide 840 1 013 83 Starwood Hotels & Resorts Worldwide 273 942 46 LQ Management LLC 337 337 100 Źródło: Miesięcznik Hotels, październik 2010. 15 Umowa Orbis-Accor przewiduje następujące opłaty: jednorazowa opłata członkowska 250 euro za pokój, stała opłata licencyjna w wysokości 3% przychodów hotelu oraz opłata za centralny system rezerwacji 0,5-1,0% sprzedaży noclegów. Źródło: materiały Orbisu, wrzesień 2000. 18
Pkt. 3. Dr Czesław Witkowski Udział hoteli systemowych w potencjale usługowym hoteli działających na terenie Polski i tendencje zmian Udział hoteli systemowych w potencjale hoteli zlokalizowanych na terenie Polski i tendencje w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Rok 2006 2010 szacunek Liczba Polska Polska Systemowe % ogółem ogółem Systemowe % hoteli 1 215 120 9,3 1 894 135 7,1 2) miejsc noclegowych 133 753 39 797 29,7 191 294 1) 54 550 28,5 2) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i MSiT 1) 2) Przyjmując 101 miejsc noclegowych na jeden hotel według danych statystycznych z2009 r. O ile szacunek liczby hoteli ogółem funkcjonujących w 2010 roku przedstawiony przez Ministerstwo Sportu i Turystyki nie jest zbyt optymistyczny. Powyższy szacunek wskazuje na następujące zjawisko: potencjał hoteli systemowych rośnie lecz ich udział w ogólnym potencjale hotele w Polsce liczonym liczbą hoteli i miejsc noclegowych spada. W oparciu o zaprezentowane w opracowaniu badania można stwierdzić: Notujemy znaczny przyrost potencjału hotelarstwa systemowego na rynku polskim. W okresie od roku 2006 do roku 2010 przybyło 674 hoteli systemowych, to jest ponad 55% i 57 541 miejsc noclegowych w tych obiektach, to jest 43%. Udział hotelarstwa systemowego w potencjale usługowym hotelarstwa polskiego w badanym okresie spadł: o w liczbie hoteli z 9,3% do 7,1%, o w liczbie miejsc noclegowych z 29,7% do 28,5%. 19
Ważną przyczyną wymienionego wyżej spadku udziału hotelarstwa systemowego w potencjale hotelarstwa polskiego może być pojawienie się na ryku hotelowym licznej grupy międzynarodowych dobrowolnych zrzeszeń hoteli (porozumień marketingowych). 20
Pkt. 4. Mgr inż. Witold Drogoń Koło naukowe hotelarstwa WSHGiT. PRZYJDŹ I PRZYŁĄCZ SIĘ Opiekun Koła: mgr inż. Witold Drogoń Kierownik Pracowni Hotelarstwa WSHGiT Przewodnicząca: Magdalena Mialik Sekretarz: Katarzyna Kozos Cele i zadania koła: 1. Integracja studentów wokół zagadnień związanych z hotelarstwem. Pogłębianie wiedzy poprzez studiowanie najnowszych opracowań naukowych z zakresu współczesnego hotelarstwa w świecie, turystycznych trendów, mody i kierunków branżowych oraz osiągnięć z zakresu zarządzania i marketingu w hotelarstwie. 2. Organizacja spotkań, na których opracowywane są materiały na konferencje i seminaria oraz wygłaszane referaty. 3. Współpraca z innymi kołami naukowymi i organizacjami studenckimi działającymi w WSHGiT oraz w innych uczelniach wyższych w Polsce. 4. Organizacja wyjazdów w celach badawczych. 5. Koło Naukowe swoją ofertę kieruje do wszystkich studentów różnych specjalności ZAPRASZAMY STUDENTÓW DO WSPÓŁPRACY I AKTYWNEGO UDZIAŁU W STUDENCKIM KOLE NAUKOWYM HOTELARSTWA.. Przyjjdź,, czekamy na ciiebiie.. Deklaracje członkostwa są do pobrania w pokoju 124 bud. A (Pracownia Hotelarstwa) u opiekuna Koła oraz u przewodniczącej Zarządu - pok. 107 bud. A Kontakt e-mail: sknh@wshgit.edu.pl 21
DEKLARACJA CZŁONKOSTWA STUDENCKIEGO KOŁA NAUKOWEGO HOTELARSTWA WYŻSZEJ SZKOŁY HOTELARSTWA, GASTRONOMII I TURYSTYKI W WARSZAWIE Ja, niżej podpisany(a), deklaruję chęć wstąpienia do Studenckiego Koła Naukowego Hotelarstwa WSHGiT oraz aktywnego uczestnictwa w jego działaniu. Potwierdzam, że zapoznałem(am) się ze statusem Koła oraz wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych dla potrzeb SKNH. Imię (Imiona):... Nazwisko:... Numer indeksu/albumu:... Data urodzenia:... Rok studiów:... Kierunek oraz specjalność:... adres do korespondencji:... telefon kontaktowy:... Adres e-mail:......... (miejscowość i data) (podpis) Wypełnia Zarząd SKNH WSHGiT Przyjęto w poczet członków Studenckiego Koła Naukowego Hotelarstwa WSHGiT. Warszawa, dnia......... (Opiekun Koła) (Przewodniczący/ca 22