Liceum Ogólnokształcące im. Marszałka J. Piłsudskiego w Słupcy WYMAGANIA EDUKACYJNE I PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA BIOLOGIA Opracowali nauczyciele: 1. mgr Krystyna Zbierzyńska Pietrenko 2. mgr Joanna Sobutka Obowiązuje od 1 września 2013r. 1
1. Podstawa prawna: obowiązujące rozporządzenie MEN dotyczące zasad oceniania i klasyfikowania uczniów; Szkolny System Oceniania w Liceum Ogólnokształcącym im. Marszałka J. Piłsudskiego w Słupcy; podstawa programowa z biologii; maturalne wymagania egzaminacyjne z biologii; program nauczania: - w klasach pierwszych realizujących treści w zakresie podstawowym: Ciekawi świata. Biologia. Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres podstawowy. Autor programu nauczania: Łaszczyca Małgorzata, Skirmuntt Grażyna - w klasach drugich i trzecich realizujących treści w zakresie rozszerzonym: Odkrywamy na nowo. Biologia. Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych. Zakres rozszerzony. Autor programu nauczania: Holeczek Jolanta 2. Cele kształcenia klasy pierwsze-zakres podstawowy: W ramach realizacji przedmiotu biologia poziom podstawowy zakłada się realizację w pracy z uczniami następujących celów: a) kształcenia zdobycie podstawowych informacji na temat biotechnologii, inżynierii genetycznej, źródeł i zagrożeń różnorodności biologicznej, rozbudzanie zainteresowań naukowych, doskonalenie umiejętności poszukiwania, analizowania, oceniania i wykorzystywania informacji pochodzących z różnych źródeł, kształtowanie umiejętności tworzenia i przekazywania informacji, doskonalenie umiejętności rozumowania i argumentowania, kształtowanie odpowiedzialnej i pełnej szacunku postawy wobec przyrody i środowiska, dbałość o poprawność i kulturę języka. rozumienie, czym zajmuje się biotechnologia i jakie ma znaczenie praktyczne, poznanie możliwości wykorzystania badań nad DNA, poznanie metod inżynierii genetycznej, rozumienie korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania organizmów modyfikowanych genetycznie, rozumienie celu modyfikacji genetycznej roślin, zwierząt i mikroorganizmów, kształtowanie umiejętności oceny znaczenia osiągnięć genetyki dla rozwoju nauki, rozumienie, na czym polega bioróżnorodność i jakie jest jej znaczenie, kształtowanie umiejętności oceny wpływu działalności człowieka na bioróżnorodność (rolnictwo, urbanizacja, turystyka, przemysł, leśnictwo, rybołówstwo), kształtowanie umiejętności oceny skutków spadku różnorodności biologicznej na różnych poziomach, poznanie sposobów zapobiegania spadkowi różnorodności biologicznej, poznanie walorów przyrodniczych wybranych obszarów Polski, rozwijanie umiejętności samodzielnej obserwacji przyrody, kształtowanie umiejętności analizy struktury ochrony przyrody i środowiska w Polsce, kształtowanie umiejętności przewidywania skutków działań człowieka w środowisku, poznanie wybranych międzynarodowych i krajowych aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska, 2
b) wychowania: doskonalenie umiejętności współpracy w grupie, doskonalenie umiejętności i kultury publicznego wypowiadania się, dyskutowania i debatowania, doskonalenie umiejętności dokonywania samooceny, Cały program nauczania oraz plan wynikowy z opisem wymagań na poszczególne oceny w zakresie podstawowym jest dostępny u nauczyciela przedmiotu, w bibliotece szkolnej oraz na stronie www.operon.pl. Program jest zgodny z obowiązującą podstawą programową dostępną na stronie MENiS. 3. Cele kształcenia zakres rozszerzony W ramach realizacji przedmiotu biologia poziom rozszerzony zakłada się realizację w pracy z uczniami następujących celów: a) kształcenia Uczeń: posługuje się przyrządami wykorzystywanym na zajęciach, takimi jak mikroskop, binokular, sprzęt laboratoryjny, klucze i atlasy do oznaczania; przygotowuje świeże preparaty mikroskopowe oraz przeprowadza ich obserwację; rozróżnia elementy budowy organizmów na rysunku, schemacie lub zdjęciu mikroskopowym; przedstawia w formie graficznej schemat, proces lub cykl rozwojowy; formułuje problem badawczy; świadomie obserwuje otaczającą go przyrodę i analizuje jej zjawiska; projektuje doświadczenie lub eksperyment biologiczny; przeprowadza na podstawie instrukcji doświadczenie lub eksperyment, obserwując jego przebieg; zapisuje wyniki doświadczenia, analizuje je i wyciąga wnioski na ich podstawie; formułuje hipotezę na podstawie doświadczenia, a następnie ją weryfikuje; rozumie sens próby kontrolnej; prezentuje wyniki przeprowadzonych eksperymentów, obserwacji czy doświadczeń; angażuje się w pracę w grupie; konstruuje tabele porównawcze; krytycznie analizuje informacje z różnych źródeł (internet, telewizja, czasopisma itp.); gromadzi wiadomości na zadany temat; identyfikuje pospolite gatunki występujące w Polsce; oznacza organizmy za pomocą klucza lub atlasu; tworzy prosty klucz do oznaczania wybranych organizmów; porządkuje hierarchicznie rangi taksonomiczne; dostrzega związki między budową a funkcją; potrafi posługiwać się tabelą kodu genetycznego; klasyfikuje organizmy żywe według systemów taksonomicznych; konstruuje proste klucze do oznaczania wybranych organizmów; formułuje i uzasadniania własne opinie i sądy; posługuje się terminologią biologiczną; racjonalnie dobiera argumenty do dyskusji; 3
odczytuje treść zadania ze zrozumieniem; charakteryzuje czynności życiowe różnych grup organizmów; porównuje wybrane grupy organizmów lub procesy życiowe; udowadnia związek między strukturą a funkcją organizmów; analizuje przystosowania organizmów do środowiska występowania; opisuje procesy i zjawiska przyrodnicze; przedstawia cykle rozwojowe i schematy w postaci graficznej; interpretuje wyniki w sytuacjach modelowych; wymienia przykładowe gatunki chronione; definiuje proste i złożone pojęcia biologiczne; ocenia wpływ człowieka na zmiany w przyrodzie; projektuje działania na rzecz ochrony środowiska; przedstawia mechanizmy różnych procesów biologicznych; rozpoznaje objawy wybranych chorób; wyjaśnia zjawiska zachodzące w przyrodzie, np. dziedziczenia i ewolucji. b) wychowawczych Uczeń: rozumie znaczenie współczesnej biologii w życiu człowieka; projektuje działania proekologiczne; dąży do samodzielnego zdobywania wiedzy; ma poczucie odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego; wyraża przekonanie o znaczeniu higieny oraz profilaktyki prozdrowotnej; docenia wagę bioróżnorodności i równowagi ekologicznej; jest świadomy zagrożeń cywilizacyjnych wynikających z działalności człowieka; kształtuje w sobie przekonanie o wpływie trybu życia na zdrowie człowieka; wyraża przekonanie o wpływie stanów emocjonalnych na zdrowie człowieka; kształtuje postawę badawczą w stosunku do zdobywania wiedzy; jest przekonany o celowości pogłębiania wiedzy biologicznej; wykazuje szacunek dla siebie i innych ludzi; zdaje sobie sprawę, że należy racjonalnie gospodarować zasobami przyrody; wyraża przekonanie o znaczeniu motywacji w procesie uczenia się; uświadamia sobie, jak styl życia wpływa na zachorowalność na choroby cywilizacyjne; kształtuje w sobie przekonanie o znaczeniu zmienności i dziedziczności dla istnienia bioróżnorodności organizmów; jest świadomy jedności i różnorodności świata żywego; kształtuje postawę tolerancji w stosunku do ludzi dotkniętych chorobami, w tym AIDS; wykształca przekonanie o korzyściach i zagrożeniach wynikających z postępu inżynierii genetycznej; ocenia etykę technik inżynierii genetycznej i biotechnologii; rozwija zainteresowania przyrodnicze; aktywnie poznaje przyrodę poprzez obserwację i doświadczenia; kształtuje postawę szacunku dla różnych światopoglądów; wykazuje gotowość do działań na rzecz zdrowia swojego i innych ludzi; wykształca postawę odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego w ujęciu globalnym i lokalnym; wyraża przekonanie o konieczności ochrony bioróżnorodności; wykazuje zainteresowanie najnowszymi osiągnięciami biologii; kształtuje postawę szacunku wobec wszelkich przejawów różnych form życia; wyraża krytyczną opinię wobec nałogów i uzależnień; przewiduje konsekwencje nieprawidłowej diety; 4
docenia wagę aktywnego wypoczynku; rozbudza w sobie wrażliwość na piękno przyrody; wykształca przekonanie o złożoności procesu homeostazy i jego wagi; kształtuje postawę wyrażającą troskę o zdrowie własne i innych ludzi. Cały program nauczania oraz plan wynikowy z opisem wymagań na poszczególne oceny w zakresie podstawowym jest dostępny u nauczyciela przedmiotu, w bibliotece szkolnej oraz na stronie www.operon.pl Program jest zgodny z obowiązującą podstawą programową dostępną na stronie MENiS 4. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych z biologii: Wypowiedzi ustne sprawdzane będą pod względem rzeczowości, stosowania języka i terminologii biologicznej oraz umiejętności formułowania dłuższych wypowiedzi. Przy wypowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z pięciu ostatnich tematów lekcyjnych, w przypadku zapowiedzianej lekcji powtórzeniowej - z całego działu. W ciągu roku szkolnego uczeń może być wielokrotnie oceniany za wypowiedź ustną. Nie przewiduje się możliwości poprawy wypowiedzi ustnej. Sprawdziany pisemne - przeprowadzane na zakończenie każdego działu, zapowiedziane przynajmniej tydzień wcześniej. - O formie sprawdzianu uczniowie są poinformowani w trakcie ustalania jego terminu. - Na lekcji poprzedzającej sprawdzian uczniowie są informowani o zakresie wiadomości i umiejętności jakie będą sprawdzane. - W przypadku sprawdzianów pisemnych przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg. kryteriów: 0% - 40% - ocena niedostateczna 41% - 49% - ocena dopuszczająca 50% - 74% - ocena dostateczna 75% - 85% - ocena dobra 86% - 95% - ocena bardzo dobra 96%-100%-ocena celująca - Stwierdzenie niesamodzielnej pracy ucznia na sprawdzianie równoważne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej. - W przypadku nieobecności ucznia na sprawdzianie obowiązują zasady jego zaliczania zgodnie z SSO. - Jeżeli z przyczyn niezależnych od klasy lub nauczyciela sprawdzian się nie odbędzie, przewodniczący danej klasy powinien ustalić z nauczycielem nowy termin sprawdzianu. - Uczeń ma prawo jednorazowej poprawy oceny niedostatecznej na zasadach ustalonych z nauczycielem np. podczas wystawiania oceny klasyfikacyjnej. - Uczeń zagrożony oceną niedostateczną, który z kolejnych sprawdzianów otrzymał cząstkowe oceny niedostateczne, nie czeka z ich zaliczaniem do końca semestru, lecz po konsultacji z nauczycielem zalicza materiał wcześniej. Kartkówki obejmujące materiał z pięciu ostatnich tematów lekcyjnych. Mogą mieć formę krótkich testów, zawierających pytania zamknięte lub krótkich wypowiedzi pisemnych na zadane pytanie. Aktywność na lekcji i prace domowe-ocenia się wkład pracy, zaangażowanie ucznia oraz poprawność merytoryczną. Prace dodatkowe: - formy pracy twórczej na lekcji: prace grupowe teoretyczne lub doświadczenia, prezentacje nowych rozwiązań problemów stawianych przez nauczyciela lub innych uczniów oceniane każdorazowo w zależności od poprawności wykonania i wkładu pracy ; 5
- formy pracy twórczej w domu: referaty przygotowywane w domu i wygłaszane na lekcji lub sprawdzane przez nauczyciela w zależności od poprawności wykonania i wkładu pracy. Osiągnięcia w konkursach i olimpiadach biologicznych, ekologicznych o tematyce zdrowotnej lub przyrodniczej uczeń oceniany jest za wyniki, z uwzględnieniem skali trudności konkursu i jego rangi. 5. Ogólne wymagania stopni: ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: - który samodzielnie opanował treści nauczania, - potrafi dokonywać syntezy informacji pochodzących z różnych źródeł (przedmiotów nauczania), - cechuje się wnikliwością interpretacyjną tekstów, faktów, działań, zdarzeń, umiejętnością poszukiwania odpowiednich treści w różnych źródłach informacji naukowej, - cechuje się pasją poznawczą - proponuje rozwiązania nietypowe; - rozwiązuje także zadania wykraczające poza program nauczania tej klasy; - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach na szczeblu regionalnym, wojewódzkim lub krajowym; - konstruuje logiczne, spójne wypowiedzi przy zachowaniu zasad poprawnej polszczyzny, ilustruje treści wypowiedzi licznymi przykładami, schematami, rysunkami; - planuje i prezentuje wypowiedź na określony temat dokonując właściwej selekcji doboru faktów i krytycznej oceny pod katem przydatności do uzasadnienia wyrażanych opinii lub sądów; ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował cały zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania przedmiotu w danej klasie; - sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami; - rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne ujęte programem nauczania; - potrafi zastosować posiadaną wiedzę do rozwiązywania zadań i problemów w nowych sytuacjach; - konstruuje logiczne, spójne wypowiedzi przy zachowaniu zasad poprawnej polszczyzny, ilustruje treści wypowiedzi licznymi przykładami, schematami, rysunkami; - planuje i prezentuje wypowiedź na określony temat dokonując właściwej selekcji doboru faktów i krytycznej oceny pod katem przydatności do uzasadnienia wyrażanych opinii lub sądów; ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - nie opanował w pełni zakresu wiadomości określonych programem nauczania w danej klasie ale opanował je na poziomie przekraczającym wymagania zaliczane do wymagań podstawowych; - poprawnie stosuje i interpretuje wiadomości, przywołując fakty, dokonując analizy i powierzchownego przedstawienia związków przyczynowo-skutkowych; - rozwiązuje samodzielnie typowe zadania teoretyczne lub praktyczne; - korzysta z różnych źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela do rozwiązania typowych sytuacji problemowych; - konstruuje nie zawsze spójną i logiczną wypowiedź, ale interpretuje fakty zgodnie z problematyką zadania ilustrując trafnie dobranymi przykładami i rysunkami; oceną dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności określone programem nauczania w danej klasie na poziomie wymagań podstawowych; - wiadomości interpretuje przywołując fakty, dokonując interpretacji w oparciu o opis, charakterystykę porównania i elementy analizy; - korzysta z różnych źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela; - dokonuje selekcji faktów przy znacznej pomocy nauczyciela; - konstruuje mało spójną wypowiedź z licznymi błędami, z małą nie zawsze trafnie dobraną ilością przykładów; - rozwiązuje zadania typowe w oparciu o pomoc nauczyciela; ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: - opanował wiadomości i umiejętności w zakresie podstawowym, niezbędne w dalszej nauce przedmiotu; 6
- nie korzysta z innych źródeł ograniczając się tylko do zeszytu przedmiotowego i podręcznika; - wiadomości interpretuje przywołując fakty oparte o opis i charakterystykę; - prezentuje wiadomości chaotycznie, z licznymi błędami, nie zachowując zasad poprawnej polszczyzny; - rozwiązuje zadania o niewielkim stopniu trudności przy pomocy nauczyciela; ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności określonych w programie nauczania nawet na poziomie podstawowym; - posiada takie braki w wiadomościach i umiejętnościach, które uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy z danego przedmiotu; - nie jest w stanie rozwiązać zadań o niewielkim stopniu trudności. 6. Ustalenia dodatkowe Przed wystawieniem ocen klasyfikacyjnych nauczyciel powiadamia ucznia o przewidywanej ocenie zgodnie zasadami SSO. Uczeń zobowiązany jest do prowadzenia zeszytu przedmiotowego, w którym na każdej lekcji wpisuje jej temat. Obowiązkowo powinny znajdować się w nim prace domowe oraz rozwiązania zadań i ćwiczeń wykonywanych na lekcji. Brak zeszytu w sytuacji zadanej pracy domowej jest równoznaczny z uzyskaniem oceny niedostatecznej. Wystawianie oceny semestralnej i na koniec roku szkolnego dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych. Warunki i tryb uzyskiwania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej z biologii określa SSO. Postępowanie przy zgłoszonych zastrzeżeniach do rocznej oceny klasyfikacyjnej z biologii określa SSO. Postępowanie wobec ucznia zdającego egzamin poprawkowy z biologii, zmieniającego typ szkoły lub przedmiot realizowany w zakresie rozszerzonym określają zasady zawarte w SSO. 7
8