ANALIZA ZAGROŻEŃ POWODZIOWYCH WYBRANYCH REJONÓW W SZCZECINIE

WŁADYSŁAW BUCHHOLZ1 ANALIZA ZAGROŻEŃ POWODZIOWYCH WYBRANYCH REJONÓW W SZCZECINIE 1. Wstęp Przedmiotem artykułu jest analiza zagrożeń powodziowych terenów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie nurtu Odry Zachodniej w Szczecinie ze szczególnym uwzględnieniem Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni (rys. 1). Rys 1 1 Politechnika Szczecińska, Szczecin

Wyspa Pucka położona jest pomiędzy Odrą Zachodnią (stanowi jej wschodni brzeg w tym rejonie) a Regalicą i Kanałem Rybnym. Wyspa jest zamieszkana. Kępa Parnicka jest wyspą położoną pomiędzy Odrą Zachodnią, Parnicą i Kanałem Zielonym. Jest połączona z Wyspą Zieloną. Wyspa jest zamieszkana i znajduje się tam szereg zakładów przemysłowych oraz prowadzona jest działalność handlowa. Łasztownia to z kolei dawny obszar portowy praktycznie wyspa położona pomiędzy Odrą Zachodnią, Parnicą i Duńczycą. Na tym terenie zlokalizowanych jest szereg ważnych zakładów przemysłowych. Analizowane rejony są narażone na zalanie szczególnie przy dużych i długotrwałych wezbraniach odmorskich, stąd konieczność oceny wielkości tych zagrożeń. 2. Analiza i ocena stanu istniejącego zabezpieczeń przeciwpowodziowych Zabezpieczenia przeciwpowodziowe generalnie podzielić można na dwa rodzaje: - zabezpieczenia bierne, - zabezpieczenia czynne. Do tych pierwszych należą : - wały przeciwpowodziowe, - odpowiednio podniesione, ponad zwierciadło wód wielkich, tereny przywodne lub odpowiednio podniesione nabrzeża, - poldery niesterowane przyrzeczne położone powyżej terenów chronionych. Do drugiego rodzaju zaliczyć należy: - zapory i sterowane zbiorniki przyzaporowe, - kanały ulgi (najlepiej sterowane), - sterowane poldery przyrzeczne. Istniejąca ochrona przeciwpowodziowa badanych obszarów Wyspa Pucka, Kępa Parnicka i Łasztownia posiadają typowy, bierny system zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Wyspa Pucka Obszar ten posiada pełne obwałowanie usytuowane przy ciekach okalających wyspę -Odra Zachodnia, Regaliczka i Kanał Rybne. Wały wyremontowano i zmodernizowano w latach 2002/2003. Nowa aktualna rzędna korony wałów (projektowa) wynosi + 2,00 m n.p.m. wg KR. Na Wyspie Puckiej, wewnątrz wałów, zlokalizowane są dwie przepompownie : - przywałowa, należąca do zarządu melioracji, - wewnętrzna, należąca do ZW i K. Stan techniczny kanałów i rowów melioracyjnych doprowadzających wodę do przepompowni uznać trzeba natomiast jako zły głównie ze względu na bardzo duże zamulenie (ponad 1 m lokalnie) oraz ze względu na duże zarastanie kanałów. Może to w efekcie utrudniać, a nawet wręcz uniemożliwić prawidłową pracę przepompowni. Na Wyspie Puckiej zlokalizowane są ulice, obiekty mieszkalne (ponad 300 osób), tereny rolnicze i ogródki działkowe. Względy te przemawiają za koniecznością utrzymywania zabezpieczeń przeciwpowodziowych na właściwym poziomie technicznym. Kępa Parnicka Jest to wyspa położona w południowej części Szczecina pomiędzy ciekami : Odrą Zachodnią. Kanałem Zielonym i Parnicą. Posiada połączenia drogowe z Wyspą Zieloną na południu i Łasztownią na północy. Na wyspie zlokalizowane są obiekty przemysłowe i mieszkalne oraz drogi i ulice. Przez wyspę przebiega linia kolejowa łącząca stacje Szczecin Główny i Szczecin Port Centralny.

Wyspa Kępa Parnicka nie posiada typowych zabezpieczeń przeciwpowodziowych, a przed zalewami przy wysokich stanach wody chronić ją mają odpowiednie wzniesienie terenu (rzędne od 1,60 m n.p.m. wg KR) i odpowiednie wysokości nabrzeża, których rzędne sięgają od +1,30 m n.p.m. do +1,80 m n.p.m. wg KR. W południowej i wschodniej części wyspy nabrzeża i brzegi są lokalnie zdewastowane i rzędne sięgają tam wielkości od +1,20 m do +1,50 m n.p.m. wg KR. Łasztownia Łasztownia stanowi portową i przyportową część Szczecina. Zlokalizowana jest w południowo zachodniej części Ostrowa Grabowskiego i ograniczona jest od zachodu Odrą Zachodnią, od północy rzeką Duńczycą a od południa rzeką Parnicą. We wschodniej części Łasztowni zlokalizowane są Basen Zachodni i Basen Wschodni stanowiące część Portu Szczecin. Przez Łasztownią przebiegają dwie główne drogowe trasy wylotowe ze Szczecina lewobrzeżnego: Trasa Zamkowa (estakada) i ulica Energetyków. Jedynymi zabezpieczeniami przeciwpowodziowymi są tutaj odpowiedniej wysokości nabrzeża, których rzędne osiągają wielkości od 1,6 m n.p.m. do 2,2 m n.p.m. wg KR (lokalnie przy Moście Długim do 3,0 m n.p.m. wg KR), oraz odpowiednie wzniesienie terenu -w większości powyżej 2,0 m n.p.m. wg KR. 3. Analiza i ocena zjawisk wywołujących zagrożenia powodziowe na przedmiotowych obszarach Zagrożenia powodziowe występujące na dolnej Odrze są dwojakiego rodzaju : - wysokie położenie zwierciadła wody w Odrze (i kanałach łączących Odrę Wschodnią i Odrę Zachodnią) powodujące zagrożenie zalaniem wodą nisko położonych terenów przyrzecznych, - duża prędkość płynącej w rzece wody co zagraża rozmyciem dna (szczególnie w rejonie filarów mostowych, nabrzeży i lokalnych dużych zmian szerokości koryta), brzegów i wałów przeciwpowodziowych położonych w bezpośredniej bliskości rzeki. Położenie zwierciadła wody Położenie zwierciadła wody na dolnej Odrze generowane jest praktycznie przez trzy czynniki : a) położenie zwierciadła wody na morzu i Zalewie Szczecińskim, b) wiatr, c) dopływ wody ze zlewni (przepływy na Odrze). Stany wody na Bałtyku i Zalewie Szczecińskim są całkowicie niezależne od wielkości przepływów na Odrze (Buchholz, 2003). Nawet największe przepływy na Odrze np. wielkie wezbranie latem 1997 r nie zmieniło w najmniejszy nawet sposób położenia zwierciadła wody na Zalewie Szczecińskim (Buchholz 1991, 2003). Również bardzo niskie przepływy na Odrze nie obniżają w jakikolwiek sposób położenia zwierciadła wody na Zalewie. Na położenie zwierciadła wody na dolnej Odrze stany morza wywierają więc bardzo istotny wpływ, który sięga zawsze aż do przekroju Bielinek (gmina Cedynia). Zjawisko to nazywa się cofką odmorską a zmiany położenia zwierciadła wody na morzu powodują jedynie zmianę wielkości zasięgu cofki odmorskiej; od przekroju Bielinek do przekroju Gozdowice (Buchholz, 2003). Przepływy na Odrze wpływają w istotny sposób na położenie zwierciadła wody, jednak wraz z biegiem rzeki (szczególnie począwszy od przekroju Widuchowa) wpływ ten jest coraz mniejszy i zanika całkowicie w przekroju Trzebież. Wynika to właśnie z faktu istnienia zjawiska tzw. cofki odmorskiej tłumiącej wpływ przepływów rzecznych.

Zagrożenia powodziowe należy więc rozpatrywać jako wspólny efekt niezależnych oddziaływań rzecznych i morskich. Prawdopodobieństwo wystąpienia zjawiska wspólnego liczy się w takim przypadku jako iloczyn zjawisk niezależnych: morskich (p% m ) i rzecznych (p% rz ): p% = p% m p% rz Na efekty oddziaływań rzecznych i morskich nakłada się okresowo dodatkowy generator wiatr. Na dolnej Odrze wiatry południowe (zgodne z przepływem) wywołują efekt obniżania się zwierciadła wody i przyspieszenie prędkości przepływu wody na powierzchni. Wiatry północne (przeciwne do kierunku przepływów na Odrze) wywołują z kolei znaczne podpiętrzanie się (podnoszenie) zwierciadła wody w rzece oraz znaczne zmniejszenie prędkości przepływu wody na powierzchni aż do powstania przypowierzchniowego prądu wstecznego przeciwnego do przepływu głównego. Efekt działania wiatru na płynącą w rzece wodę nazywa się cofką wiatrową (Buchholz, 1991). Na dolnej Odrze cofka wiatrowa nakłada się na cofkę odmorską zwiększając jej efekt(wiatry północne) lub zmniejszając (wiatry południowe). Stwierdzono, że praktyczny efekt działania wiatru na płynącą na rzece wodę jest tym większy im mniejsza jest prędkość przepływu wody w rzece. Przy prędkościach przepływu większych od 0,6 0,8 m/s efekt działania nawet największych wiatrów występujących w badanym rejonie (15 20 m/s) jest pomijalnie mały (Buchholz, 1991). Nie jest więc groźna hipotetyczna sytuacja, że na falę powodziową taką jak w 1997 r nałoży się efekt działania wiatru. Przy przepływach takich jak w 1997 r prędkości wody w analizowanym rejonie były rzędu 0,9 1,1 m/s. Najsilniejszy nawet wiatr z kierunków północnych o prędkościach rzędu 20 m/s dały wówczas efekt dodatkowego podpiętrzenia rzędu 2 3 cm. Znacznie groźniejsze byłyby jednak wówczas wysokie stany morza i Zalewu Szczecińskiego, które także uzależnione są głównie od prędkości kierunku wiatru (ponadto od ciśnienia atmosferycznego, zjawisk sejszowych i pływów). Analizując więc prawdopodobne zagrożenia powodziowe występujące na Odrze Zachodniej w rejonie Szczecina należy wziąć pod uwagę wszystkie podstawowe tutaj zjawiska, które wystąpić mogą oddzielnie lub wspólnie. Mając na uwadze przedstawioną tutaj bardzo skrótowo analizę zjawisk wywołujących zagrożenia powodziowe, do dalszych badań przyjęto następujące układy zjawisk : 1) wysoki stan morza (Zalewu Szczecińskiego) i wiatr północny przy jednoczesnym małym przepływie na Odrze (również sytuacją bez wiatru), 2) średni stan morza i wysoki przepływ na Odrze, 3) wysoki stan morza i wysoki przepływ na Odrze. Do szczegółowych analiz i obliczeń przyjęto stosowne dane hydrologiczne (stany wody i przepływy wg pomiarów wodowskazowych) oraz przyjęte dane meteorologiczne (prędkość i kierunek wiatrów). Zestawienie tych danych wraz ze stosowną analizą przedstawiono w następującym rozdziale. 4. Analiza, ocena i przyjęcie warunków hydrologicznych do obliczeń numerycznych Opracowanie niniejsze dotyczy zagrożeń powodziowych potocznie i najczęściej rozumianych jako wysokie położenie zwierciadła wody. Badany rejon (Wyspa Pucka, Kępa Parnicka i Łasztownia) położony jest nad Odrą Zachodnia w rejonie Szczecina. Najbliższym i najbardziej miarodajnym wodowskazem dla tego odcinka Odry jest wodowskaz Szczecin ( Most Długi ) położony w 66,5 km toru wodnego Świnoujście Szczecin. Poziom zera

wodowskazu wynosi 5,123 m n.p.m. wg KR. Charakterystyczne stany i rzędne stanów wody z okresu 1959 2000 dla tego wodowskazu wynoszą odpowiednio (Buchholz, 2003): stan (cm) rzędna (m) maksymalny WWW 622 + 1,10 m ( 4.11.1995 ) średni wysoki SWW 587 + 0,75 m średni SSW 512 0,00 m średni niski SNW 459-0,53 m minimalny NNW 429 ( 25.02.1954 ) - 0,83 m Jednocześnie maksymalne stany i rzędne prawdopodobne wynoszą odpowiednio : stan (cm) rzędna (m) - p 10 % 609 + 0,97 m - p 5 % 617 + 1,05 m - p 1 % 632 + 1,20 m - p 0,5 % 637 + 1,25 m - p 0,1 % 648 + 1,36 m Wydawałoby się, że najprościej można by przyjąć odpowiedni stan (rzędna) np. 0,5 % i według niej oceniać zagrożenia powodziowe. Należy jednak tutaj zwrócić uwagę na analizę przedstawioną w poprzednim rozdziale. Wskazuje ona, że wystąpić mogą różnego rodzaju zjawiska, które nałożywszy się na siebie spowodować mogą znacznie większe zagrożenia aniżeli te, które wystąpiły dotychczas. Przykładem tutaj może być powódź 97, kiedy najwyższy obserwowany stan wyniósł 559 cm co odpowiada rzędnej wg KR + 0,47 m n.p.m.. Był to więc stan znacznie niższy od średniego wysokiego o 28 cm i dużo niższy od maksymalnego obserwowanego o 63 cm. Można więc stwierdzić, że wielkie fale powodziowe spływające z góry Odry nie są największym zagrożeniem powodziowym w rozumieniu położenia zwierciadła wody na Odrze Zachodniej w rejonie Szczecina. Chcąc otrzymać odpowiedzi na pytanie, które warunki stanowią największe zagrożenie powodziowe należy przeanalizować wyniki z modelu matematycznego dolnej Odry (Buchholz, 2003) opracowanego w Instytucie Morskim Oddział w Szczecinie. Odcinkiem charakterystycznym modelowym dolnej Odry dla analizowanego przypadku (rejon Odry Zachodniej w Szczecinie) jest odcinek od przekroju Trzebież (stany wody) do przekroju Gozdowice gdzie znajduje się ostatni wodowskaz na dolnej Odrze rejestrujący przepływy. Stany wody w Trzebieży i przepływy w Gozdowicach traktować można jako warunki niezależne od siebie i nie wpływające nawzajem na siebie (zmienne niezależne). Jednocześnie obliczenia należało wykonać dla sytuacji z wiatrem i bez wiatru, chcąc ocenić jego wpływ. Chcąc wybrać dane do obliczeń modelowych przedstawić należy charakterystyczne i prawdopodobne stany wody w Trzebieży i przepływy w Gozdowicach.

a) Charakterystyczne i prawdopodobne stany i rzędne w Trzebieży (Buchholz, 2003): Pz = - 5,080 m n.p.m. Wg KR stan (cm) rzędna (m) maksymalny WWW 615 + 1,07 (30.11.1978) średni wysoki SWW 583 + 0,75 średni SSW 510 + 0,02 średni niski SNN 456-0,52 minimalny NNW 429-0,79 (25.02.1954) wysoki p 10 % 606 + 0,98 wysoki p 5 % 614 + 1,06 wysoki p 1 % 621 + 1,13 wysoki p 0,5 % 634 + 1,26 b) Charakterystyczne i prawdopodobne przepływy w Gozdowicach w m 3 /s (Buchholz, 2003): maksymalny WWQ - 3180 (01.08.1997) średni wysoki SWQ - 1251 średni SSQ - 535 średni niski SNQ - 252 minimalny NNQ - 134 (06.01.1954) wysoki p 5 % - 2164 wysoki p 2 % - 2510 wysoki p 1 % - 2730 wysoki p 0,5 % - 2956 wysoki p 0,1 % - 3426 Przedstawione dane, opracowane w ramach projektu celowego (Buchholz, 2003), posłużyły dalej do analizy mającej na celu wybór danych do obliczeń numerycznych. Analizę taką i wyniki obliczeń przedstawiono w następnym rozdziale. 5. Analiza wyników obliczeń numerycznych W ramach projektu celowego KBN (Buchholz, 2003) wykonano szereg obliczeń numerycznych dla różnych warunków brzegowych (stany wody w Trzebieży i przepływy w Gozdowicach) oraz różnych wiatrów. Dla potrzeb niniejszej pracy przeanalizowano wyniki obliczeń dla następujących warunków brzegowych. a) Przepływy w Gozdowicach Przeanalizowano zagrożenia powodziowe w badanym rejonie dla różnych wartości przepływów w Gozdowicach od niskich do najwyższych : - dla przepływu średniego niskiego SNQ =252 m 3 /s, - dla przepływu średniego SSQ =535 m 3 /s - dla przepływu wysokiego o prawdopodobieństwie wystąpienia 2 % WWQ 2% =2510 m 3 /s - oraz dla przepływu największego z okresu obserwacji WWQ =3180 m 3 /s, który odpowiada wprost przepływowi jaki wystąpił w czasie powodzi 97.

b) Stany wody w Trzebieży Na wybrane wielkości przepływów na Odrze nałożono różne stany wody w Trzebieży. Do analiz przyjęto : - stan średni SSW T =510 cm co daje rzędną Z T =+0,02 m n.p.m. wg KR, - stan wysoki o prawdopodobieństwie p =5 % ; SWW 5 % =614 cm co daje rzędną Z T + 1,06 m n.p.m. wg KR, oraz - stan wysoki o prawdopodobieństwie p =1 % ; SWW 1 % =621 cm co daje rzędną Z T +1,13 m n.p.m. wg KR c) Wiatry Przeprowadzone wcześniej badania (Buchholz, 1991, 2003) jednoznacznie wykazały, że najistotniejszy wpływ na płynącą w rzece wodę mają wiatry silne i bardzo silne, tzn. o prędkościach 10 m/s i większych. Dla oceny zagrożeń powodziowych na dolnej Odrze znaczenie będą mieć przede wszystkim wiatry z kierunków północnych, które dodatkowo piętrzą wodę w Odrze. Przeprowadzone analizy wykazały, że częstotliwość występowania wiatrów z kierunków północnych (od NW poprzez N do NE) wynosi średnio 24 % okresu rocznego (Buchholz, 2003), przy czym wiatry bardzo silne o prędkości powyżej 10 m/s występują tylko przez około 5 dni w roku (z kierunków północnych). Do obliczeń, jako prędkość maksymalną przyjęto 15 m/s. Występują oczywiście wiatry o większej prędkości jest to jednak zjawisko krótkotrwałe nie powodujące istotnych zmian w położeniu zwierciadła wody na Odrze. Analiza wszystkich wyników obliczeń numerycznych wskazuje, że różnice położenia zwierciadła wody pomiędzy północnym rejonem Łasztowni, a południowym rejonem Wyspy Puckiej są rzędu 1 1,5 cm przy czym zawsze najwyższe położenie zwierciadła wody jest przy południowej części Wyspy Puckiej. Dlatego też ten przekrój uznano za miarodajny przy ocenie zagrożeń powodziowych i wyniki obliczeń dla tego przekroju przedstawiono w wynikach obliczeń. Opisano go dalej jako Z W23 tzn. rzędna w węźle sieci rzecznej nr 23, który jest węzłem łączącym Odrę Zachodnią i Przekop Parnicki w jego południowej części przy południowym cyplu Wyspy Zielonej. Uznano. Że rejon ten jest reprezentatywny dla całego badanego obszaru tzn. dla Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni. Wyniki obliczeń zestawiono w tabelach: w pierwszej zjawisko bez działania wiatru, w drugiej z uwzględnieniem wiatru północnego o prędkości 15 m/s przy tych samych co poprzednio stanach wody w Trzebieży i przepływach w Gozdowicach. Tab. 1. Wyniki obliczeń rzędne zwierciadła wody w węźle 23 wg KR dla różnych rzędnych zwierciadła wody (stanów) w Trzebieży Z T i przepływów w Gozdowicach Q G, przy wietrze W = 0 (bez wiatru) Q G 252 252 252 535 535 535 2510 2510 2510 3180 3180 3180 m 3 /s Z T 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 m npm Z W23 m npm 0,022 1,073 1,133 0,026 1,085 1,145 0,285 1,210 1,274 0,432 1,229 1,300 Tab. 2. Wyniki obliczeń rzędne zwierciadła wody w węźle 23 wg KR dla różnych rzędnych zwierciadła wody (stanów) w Trzebieży Z T i przepływów w Gozdowicach Q G, przy wietrze N W = 15 m/s Q G 252 252 252 535 535 535 2510 2510 2510 3180 3180 3180 [m 3 /s] Z T 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 0,02 1,06 1,13 m npm Z W23 m npm 0,155 1,314 1,394 0,261 1,328 1,386 0,299 1,239 1,299 0,425 1,283 1,343

6. Określenie stanu zagrożenia powodziowego badanych rejonów w świetle oceny stanu istniejącego i wyników obliczeń numerycznych Rozporządzenie MOŚ, ZNiL z dnia 20.12.1996 (Dz. U Nr 21) i Prawa Wodnego określają klasy budowli oraz dla jakiego prawdopodobieństwa pojawienia się zjawiska p% należy określić rzędne budowli hydrotechnicznych zabezpieczających przedmiotowy obszar. Mając na uwadze liczbę ludności (w tym także załogi fabryk, biur urzędów itp.) obszary badane tzn. Wyspę Pucką, Kępę Parnicką i Łasztownię oraz budowle ochronne zaliczyć należy do I klasy. Zakładając dalej, że wały przeciwpowodziowe za Wyspie Puckiej mogą ulec zniszczeniu przy przelaniu się przez nie wody, przepływ miarodajny (lub zjawisko) winien wynosi w tym przypadku 0,1 %, natomiast zakładając, że budowle ochronne na Kępie Parnickiej i Łasztowni (nabrzeża) nie ulegają zniszczeniu przy przelaniu się przez nie wody, przepływem (zjawiskiem) miarodajnym będzie tutaj zjawisko o prawdopodobieństwie pojawienia się 0,5 %. Miarodajnym zjawiskiem 0,1 % będzie więc np. układ: - przepływ 2 % Q 2% =2510 m 3 /s, oraz - stan 5 % =614 cm tj. Z T5% =+1,06 m n.p.m. wg KR Prawdopodobieństwo zjawiska jako iloczyn prawdopodobieństw zjawisk niezależnych -wynosi w tym przypadku właśnie 0,1 %. Miarodajnym zjawiskiem 0,5 % będzie np. z kolei układ : - przepływ 50 % Q śr =Q 50% =SSQ =535 m 3 /s, oraz - stan 1 % =620 cm tj. Z T1% =+1,13 m n.p.m. wg KR Analizując przytoczone wcześniej wyniki, stwierdzić można, że najwyższe rzędne zwierciadła wody uzyskuje się w warunkach kiedy występuje wiatr. Można więc przyjąć, że wiatr jest tutaj swojego rodzaju współczynnikiem bezpieczeństwa korygującym w górę rzędne zwierciadła wody (przy możliwości różnych układów stan przepływ). Dla tak określanych warunków przyjęto, że miarodajnymi stanami zwierciadła wody wskazującymi na realne zagrożenia powodziowe mogłyby być : - dla Wyspy Puckiej Z =1,24 m n.p.m. wg KR - dla Kępy Parnickiej i Łasztowni Z =1,38 m n.p.m. wg KR Ponieważ jest to wybór przykładowy (jeden z wielu możliwości kombinacji stan przepływ) z jednej strony oraz ze względu na fakt, iż rzędne zwierciadła wody praktycznie w badanym rejonie nie różnią się istotnie (1 1,5 cm), przyjęto ostatecznie jako miarodajne zagrożenie taką sytuację kiedy przy wysokich stanach wody na Zalewie Szczecińskim i wietrze północnym wystąpi miarodajna rzędna zwierciadła wody Z =1,38 m n.p.m. wg KR Uznać ją można za rzędną ekstremalną występującą bardzo rzadko krótkookresowo (mniej aniżeli doba). Należy jednak zwrócić uwagę, że zjawisko takie teoretycznie jest możliwe, a praktycznie może być fizycznie osiągnięte przy prawidłowych w niedalekiej przyszłości dodatkowych uwarunkowaniach : - pogłębianie toru wodnego Świnoujście Szczecin do 12,5 m (a nawet 14,5 m) co przybliży stany wody na Bałtyku do Zalewu Szczecińskiego (nastąpi wówczas wzrost stanów na Zalewie i tym samym w badanym rejonie), - wzrost poziomu mórz i oceanów wywołany ocieplanie się klimatu. Należy jeszcze podkreślić, że przyjęta maksymalna rzędna miarodajna Z =1,38 m n.p.m. wg KR jest o 32 cm wyższy (jako stan prawdopodobny) aniżeli najwyższa obserwowana dotychczas rzędna na wodowskazie Szczecin Most Długi tj. Z S =+1,06 m n.p.m. wg KR. Przy tak przyjętej rzędnej miarodajnej (+1,38 m) mając na uwadze rzędne nabrzeży i brzegów oraz rzędne korony wałów praktycznie nie występuje wielkie zagrożenie powodziowe dla

tych miejsc, gdzie występują określone znacznie wyższe rzędne. Należy jednak zwrócić uwagę, że zarówno rzędne nabrzeży jak i rzędne korony wałów nie odpowiadają warunkom ustanowionym w Rozporządzeniu MOŚ, ZNiL. Według tego Rozporządzenia wzniesienie budowli betonowych (nabrzeża) nad wodą miarodajną winno wynosić 1,0 m a więc rzędna minimalna nabrzeży wynosić powinna +2,38 m n.p.m. wg KR (warunek ten nie jest spełniony), korona wałów na Wyspie Puckiej natomiast winna być na poziomie +2,68 m n.p.m. wg KR warunek ten także nie jest spełniony. Reasumując stwierdzić jednak należy, że istniejące warunki zapewniają minimum ochrony przed zagrożeniami powodziowymi, utrzymanie jednak i dalszy rozwój przedmiotowych terenów jest bardzo ograniczony bez spełnienia warunków określonych w Rozporządzeniu. 7. Podsumowanie Przedstawione w niniejszej pracy analizy jednoznacznie wskazują, iż istnieją bardzo realne zagrożenia powodziowe dla obszarów Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni. Największe zagrożenia związane są przede wszystkim z wysokimi stanami morza (Zalewu Szczecińskiego) przy jednoczesnym wystąpieniu silnych i bardzo silnych wiatrów północnych. Zwykle zjawiska te występują jednocześnie, przy czym wielkość zagrożenia będzie tym większa im dłużej będą trwały silne wiatry z kierunków północnych. Znacznie mniejsze zagrożenia wywołane są wysokimi przepływami na Odrze przy jednoczesnym wystąpieniu wysokich stanów morza. Na przykład sumaryczne zjawisko jednoczesnego wystąpienia wysokiego stanu morza o prawdopodobieństwie 1 % i wystąpieniu wielkiego przepływu o prawdopodobieństwie 1 % wynosi 0,01 % a więc raz na 10 000 tal (co wcale nie oznacza, że nie może się zdarzyć). Mając na uwadze stan zabezpieczeń przeciwpowodziowych badanych terenów z jednej strony oraz prognozowany wzrost stanów morza i dynamiki zjawisk atmosferycznych z drugiej, zagrożenia mogą wzrastać wraz z upływem czasu. Dlatego też podstawową tezą wyjściową wyników niniejszej pracy jest konieczność podjęcia niezbędnych działań mających na celu istotne zmniejszenie zagrożeń powodziowych. 8. Wnioski 1. Istniejący stan zabezpieczeń przeciwpowodziowych Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni nie jest wystarczający i nie odpowiada normatywom zawartym w Rozporządzeniu MOŚ, ZNiL. 2. Program ochrony przeciwpowodziowej dla analizowanych rejonów winien mieć charakter programu otwartego, korygowanego w zależności od wyników prowadzonego sukcesywnie monitoringu trendu zagrożeń w tym przede wszystkim trendu zmian położenia zwierciadła wód Bałtyku i Zalewu Szczecińskiego. Monitoring winien także bezwzględnie uwzględniać wszystkie zmiany głębokości i szerokości torów wodnych i kanałów na obszarze Szczecin Zalew Szczeciński Bałtyk, w tym także np. tor przez Jezioro Dąbie. 3. Wskazane jest utrzymanie opcji prorozwojowych obszarów Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni przy utrzymaniu dotychczasowych funkcji dwóch pierwszych i bardzo kontrolowanego (stosowne ograniczenia) oraz zminimalizowanego rozwoju mieszkalnictwa na tych obszarach. 4. Planowane pogłębienie toru wodnego Świnoujście Szczecin będzie mieć istotny wpływ na wzrost zagrożeń powodziowych analizowanych rejonów ze względu na to, że wzrosną stany wody na Zalewie Szczecińskim.

Literatura Buchholz W., Monografia dolnej Odry, Prace IBW PAN Nr 25, Gdańsk 1991 Buchholz W. z zespołem, Program racjonalnego wykorzystania i zagospodarowania Odry, Projekt celowy KBN, Instytut Morski O. Szczecin 2003 ANALYSIS OF FLOOD THREATS FOR CHOSEN DISTRICTS OF THE SZCZECIN CITY Summary The paper presents results of flood threats analysis for chosen districts of the Szczecin City: the Pucka Island, Kępa Parnicka and Łasztownia. The results of hydrological and hydraulic computations are shown. The wind effect considered in calculations appears a substantial factor in flood threats for analyzed areas. The paper indicates the possibility of threats increase due to planned deepening of the Świnoujście-Szczecin waterway down to 12,5 m. Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki analiz zagrożeń powodziowych dla wybranych rejonów w Szczecinie: Wyspy Puckiej, Kępy Parnickiej i Łasztowni. Przedstawiono wyniki obliczeń hydrologicznych i hydraulicznych. Uwzględniono także w obliczeniach działanie wiatru, który okazuje się istotnym czynnikiem w zagrożeniach powodziowych analizowanych obszarów. Wskazano także na możliwość wzrostu zagrożeń wskutek planowanego pogłębienia tor wodnego Świnoujście Szczecin do 12,5 m.