Stanisław SPECZIK, Ireneusz ŚNIEGOWSKI, Zbigniew SAMOKAR, Michał JĘDRZEJEC KGHM Polska Miedź S.A., Lubin

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Mat. Symp. str. 419 432 Stanisław SPECZIK, Ireneusz ŚNIEGOWSKI, Zbigniew SAMOKAR, Michał JĘDRZEJEC KGHM Polska Miedź S.A., Lubin Skutki wystąpienia największego wstrząsu górniczego w wysokich budynkach w filarze ochronnym miasta Polkowice Streszczenie Szczególnie silny wstrząs górniczy, który wystąpił w dniu 20.02.2002 roku w filarze ochronnym miasta Polkowice, miał charakter małego trzęsienia ziemi i wywołał duży niepokój wśród lokatorów czterech wieżowców przy ul. Hubala 22-28. W referacie przedstawiono skutki tego wstrząsu w tych budynkach oraz działania podjęte dla zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom miasta Polkowice. 1. Wprowadzenie Miasto Polkowice liczące 24 tys. mieszkańców leży w samym centrum Zagłębia Miedziowego LGOM. W dniu 20.02.2002 roku w filarze ochronnym miasta Polkowice miał miejsce bardzo silny wstrząs górniczy o energii 1,5 x 10 9 J. Charakter tego wstrząsu i skutki na powierzchni były podstawą do zaliczenia tego zjawiska do małego trzęsienia ziemi. W odległości około 600 m od epicentrum tego wstrząsu znajdowały się cztery wieżowce 11. kondygnacyjne przy ul. Hubala. W najwyższych kondygnacjach przewróciły się meble, pospadały z półek naczynia i telewizory. W budynkach tych, mieszkańcy przestraszyli się i wyszli na ulice bojąc się wrócić do domów. 2. Krótka charakterystyka eksploatacji górniczej w filarze ochronnym miasta Polkowice i jej wpływy na powierzchnię Eksploatacja złoża rudy miedzi w filarze ochronnym miasta Polkowice prowadzona jest od 1978 roku. Miąższość złoża objętego filarem waha się w granicach 5 16 m. Powierzchnia filara ochronnego miasta wynosi 4,86 km 2, z czego 3,22 km 2 jest już wyeksploatowane. W okresie 1978 1983 r. eksploatacja była prowadzona na zawał, systemem komorowo - filarowym. Z uwagi na narastanie zjawisk sejsmicznych i zwiększoną miąższość złoża powyżej 5 m oraz konieczność ograniczenia wpływów na zabudowę powierzchniową od 1983 roku rozpoczęto eksploatację z likwidacją wybranej przestrzeni przy użyciu podsadzki hydraulicznej. W latach 1985 1991 eksploatacja była częściowo wstrzymana z uwagi na konieczność wzmocnienia 8 wieżowców. W miarę postępu eksploatacji rozpoczął się proces tworzenia się niecki osiadań na powierzchni terenu. Niecka ta objęła swoim zasięgiem obszar całego miasta. 419

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... ul. Hubala epicentrum wstrząsu 20.02.2002 r. energia: 1,5E9J planowane roboty eksploatacyjne w 2003 r. planowane roboty eksploatacyjne w 2004 r. planowane planowane roboty eksploatacyjne w 2005 r. planowane roboty eksploatacyjne w 2006 r. system z podsadzką hydrauliczną system z zawałem stropu osadniki Rys. 2.1. Mapka eksploatacji w filarze ochronnym. Lokalizacja epicentrum wstrząsu i wieżowców 11. kondygnacyjnych przy ul. Hubala 22-28 Fig. 2.1. Mining in the protective pillar. Epicentre of tremor and location of 11-story high-rise at 22-28 Hubala street 420

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Większa część miasta objęta jest I kategorią a część miasta II kategorią terenu górniczego. Maksymalne osiadanie osiągnęło wielkość rzędu 2,5 m, a pomierzone wskaźniki deformacji tj. odkształcenie poziome oraz nachylenie terenu T osiągnęły maksymalne wartości: = + 2,9 mm/m, = 2,3 mm/m, T = 4,1 mm/m Pomiary deformacji powierzchni w obszarze chronionym miasta Polkowice prowadzone są na liniach pomiarowych o długości 5,4 km i obejmują 65 punktów ziemnych. Na budynkach zastabilizowanych jest 920 reperów ściennych. Istotnym utrudnieniem w prowadzeniu eksploatacji pod miastem Polkowice jest istniejący tam uskok tektoniczny Rudna Główna. Drugim zjawiskiem, które niekorzystnie oddziaływuje na zabudowę powierzchniową są wstrząsy górnicze. Pomiary tych wstrząsów prowadzone są na kilkunastu stanowiskach pomiarowych na budynkach i w gruncie. W latach 1990 2002 zanotowano 2 935 wstrząsów o energii powyżej 1xE3 J. Tabela 2.1. Przykładowe zestawienie wstrząsów w filarze ochronnym miasta Polkowice w latach 2000 2003 Table 2.1. Sample list of tremors in the protective pillar of the town of Polkowice during the period 2000 2003 ROK ILOŚĆ WSTRZĄSÓW SUMA E 3 E4 E5 E6 E7 E8 E9 2000 173 100 40 33 10 0 0 356 2001 180 118 60 19 18 1 0 396 2002 99 64 19 8 4 1 1 196 2003 135 68 31 11 5 1 0 251 Dla zabudowy powierzchniowej istotne znaczenie mają wstrząsy o energii większej od 1xE6 J. Dopiero przy takich wstrząsach, prowadzone są przeglądy budynków w mieście. W dość długim okresie czasu w prognozach sejsmicznych i ocenach szkodliwości obiektów budowlanych, posługiwano się kryteriami makrosejsmicznej skali MSK-64. Dla miasta Polkowice prognozowano dotychczas wyłącznie Vº i VIº intensywności sejsmicznej wg tej skali. Przed wstrząsem w dniu 20.02.2002 r. przyspieszenie drgań w gruncie nie przekroczyło wielkości 500 mm/s², przy częstotliwości drgań f < 10 Hz. Ilość i wielkość obserwowanych uszkodzeń w budynkach po większych wstrząsach, nigdy nie odpowiadały uszkodzeniom przypisanym odpowiednim stopniom intensywności sejsmicznej wg skali MSK-64. 3. Charakterystyka wysokich budynków w Polkowicach i historia ich wzmocnień W całej zabudowie kubaturowej Polkowic, która jest bardzo zróżnicowana od domów jednorodzinnych przez budynki średnio wysokie (do 5. kondygnacji) znajduje się również 13 budynków 11. kondygnacyjnych. Są to: 4 wieżowce przy ul. Hubala 22, 24, 26, 28 421

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... 8 wieżowców przy ul. Miedzianej 1-3, 4-6, 7-9 przy ul. Sztygarskiej 15-17 1 wieżowiec przy ul. Skalników 23-39 Wszystkie te budynki miały zabezpieczenia na wpływy deformacyjne od eksploatacji górniczej. Wykonane zostały one w systemach uprzemysłowionych tzn. ściany i stropy były prefabrykowane. Ich odporność na wpływy deformacyjne była pełna, natomiast odporność na wpływy sejsmiczne, które na początku nie były przewidywane, była praktycznie bliżej nieokreślona. W tych warunkach od 1978 roku rozpoczęła się eksploatacja górnicza pod miastem Polkowice. W 1979 r. doszło do katastrofy budowlanej i jeden z segmentów przy ul. Skalników zawalił się. Przyczyny tej katastrofy nie miały nic wspólnego z prowadzoną eksploatacją, tym nie mniej dokonano wtedy szczegółowych oględzin wszystkich budynków oraz wykonano na nich pomiary geodezyjne. Rys. 3.1. Zawalony segment wieżowca w 1979 r. Fig. 3.1. Collapsed segment of high-rise in 1979 Wykonano również dla wszystkich budynków dodatkowe analizy dynamiczne na prognozowane wpływy sejsmiczne. Okazało się, że na 8 wieżowcach przy ul. Miedzianej i Ratowników ściany szczytowe mają odchyłki od pionu dochodzące do 25 cm. Wieżowce te były wzmacniane od 1982 r. do 1991 r. Na budynkach tych wykonano żelbetowe przybudówki na ścianach szczytowych. Miały one za zadanie zwiększyć sztywność przestrzenną tych budynków w kierunku podłużnym. W przybudówkach tych o wymiarach w rzucie 10 x 6 m, powstały dwa dodatkowe pokoje. Z mieszkań typu M-4 zrobiło się M-6. Podczas wzmocnień wszyscy ludzie ze skrajnych mieszkań zostali wykwaterowani i większość nie wróciła już na stare mieszkania. Wieżowiec, który uległ katastrofie został odbudowany i odpowiednio wzmocniony. W uzupełniających obliczeniach przyjęto wielkość sił poziomych związanych ze wstrząsami górniczymi dla wielkości przyspieszenia a = 400 mm/sek 2. Dla takiej wielkości 422

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie wymuszenia kinematycznego wykonano całość analiz dynamicznych. Siła pozioma przyjęta do obliczeń to 0,04 G (G ciężar budynku) przyłożona na odcinku jego wysokości jako obciążenie równomiernie rozłożone. Z obliczeń tych wynikało, że tylko wieżowce przy ul. Hubala 22-28 nie wymagały żadnych dodatkowych wzmocnień. Rys. 3.2. Widok na wieżowiec przy ul. Miedzianej, który został wzmocniony w latach 1982-1984. Widoczne żelbetowe przybudówki na szczytach stanowią dodatkowe usztywnienie budynku w kierunku podłużnym Fig. 3.2. View of high-rise on Miedziana street, which was strengthened in the years 1982-1984. The reinforced concrete side extensions serve as additional lengthwise reinforcement of the building 4. Wstrząs górniczy w dniu 20.02.2002 r. i jego skutki w wieżowcach przy ul. Hubala W dniu 20.02.2002 r. o godz. 12 27 miał miejsce silny wstrząs górniczy na oddziale G-1/8 na poziomie 757 m o energii 1,5 x E9 J. Epicentrum tego wstrząsu znajdowało się w odległości około 600 m od wieżowców przy ul. Hubala. Kołysanie tych wieżowców było na tyle duże, że na najwyższych kondygnacjach przewróciły się meble, a książki, telewizory i wszystkie przedmioty pospadały na podłogę. Ludzie wybiegli przestraszeni z tych wieżowców na zewnątrz i obawiali się powrotu do budynków. Komisja z kopalni Rudna dokonała natychmiast przeglądu tych 4-ech budynków, aby sprawdzić, czy nie ma zagrożenia katastrofą budowlaną. Pierwsze oględziny nie wykazały takiego zagrożenia. Po przyjeździe w tym samym dniu naukowców z Opola i Warszawy oraz po dokonaniu szczegółowych oględzin i wstępnych analiz istniejących uszkodzeń, dyrektor naczelny kopalni podjął decyzję, że ludzie mogą wrócić bezpiecznie do budynków praktycznie dotyczyło to 320 rodzin. Zasadnicze uszkodzenia, które były widoczne na tych budynkach to: pionowe zarysowania na stykach pomiędzy blokami ściennymi i odpadnięcia w tych miejscach kawałków tynków, 423

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... zarysowanie i częściowe zniszczenie tynków w miejscach oparcia biegów schodowych na płytach spocznikowych. Rys. 4.1. Widok wieżowca przy ul. Hubala elewacja wschodnia Fig. 4.1. View of high-rise on Hubala street eastern face Rys. 4.2. Widok zarysowania na pionowym złączu bloków ściennych Fig. 4.2. View of damage along horizontal joint of wall Negatywnym skutkiem tego wstrząsu były również trzy awarie wind osobowych. Przeciwwagi wind wyskoczyły z prowadnic i zderzyły się z kabinami wind podczas jazdy z ludźmi. Konstrukcja nośna tych wieżowców zbudowana była z systemu wielkoblokowego. Ściany zbudowano z bloków prefabrykowanych z otworami o grubości 25 cm, a stropy z płyt otworowych typu Żerań. Bardzo korzystne dla tych budynków jest wykonanie dwóch dolnych kondygnacji w całości z monolitycznych płyt żelbetowych. Dodatkowo istnieje 36 zbrojonych trzpieni biegnących na całej wysokości budynków w otworach płyt ściennych. Niekorzystnym elementem jest to, że tarcze stropowe są przesunięte na wysokości o pół kondygnacji. Układ ścian konstrukcyjnych również nie jest symetryczny. Wstrząs z 20 lutego praktycznie ujawnił słabe miejsca w konstrukcji budynku, wynikające z braku przystosowania na wprost budownictwa w Polkowicach do przenoszenia obciążeń wyjątkowych. Z drugiej strony duży poziom zmonolityzowania tego budynku spełnił bardzo korzystną rolę i znacząco ograniczył ilość i wielkość uszkodzeń w wyniku tego wstrząsu. 424

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Rys. 4.3. Przebieg przyśpieszenia z ul. Hubala w kierunku X grunt Fig. 4.3. Ground measurement of tremor in Hubala street Rys. 4.4. Przebieg przyśpieszenia z ul. Hubala w kierunku X fundament Fig. 4.4. Measurement of tremor on building foundation in Hubala street 425

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... Rys. 4.5. Przebieg przyśpieszenia z ul. Hubala w kierunku X 11 piętro Fig. 4.5. Measurement of tremor on 11 th floor of building in Hubala street Rys. 4.6. Przebieg przemieszczenia z ul. Hubala w kierunku X 11 piętro Fig. 4.6. Measurement of displacement on 11 th floor of building in Hubala street 5. Analizy statyczne i dynamiczne opracowane dla tych budynków Decyzją Okręgowego Urzędu Górniczego we Wrocławiu eksploatacja górnicza w filarze miasta Polkowice została wstrzymana do czasu wykonania niezbędnych analiz odporności budynków, w szczególności wieżowców na takie wstrząsy górnicze. Dla wieżowców przy ulicy Hubala 22-28 wykonano praktycznie 4 niezależne opracowania. Właściciel tj. Urząd Gminy Polkowice zlecił wykonanie dwóch ekspertyz, natomiast kopalnia Rudna zleciła wykonanie osobno dwóch ekspertyz. Należy stwierdzić, że końcowe wnioski tych ekspertyz 426

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie wykonanych na zlecenie właściciela były zasadniczo różne, od wniosków ekspertyz zleconych przez kopalnię. Analizy o charakterze obliczeń statycznych zostały zlecone przez kopalnię do ITB Warszawa, Politechniki Opolskiej w Opolu oraz do Biura Projektowego Moduł w Lubinie. W znacznym uproszczeniu przedstawiamy zasadnicze aspekty analiz dynamicznych wykonanych w ekspertyzach zleconych przez kopalnię Rudna. Przyjęto następujące założenia: 1. Wykorzystano wyniki rzeczywistych pomiarów ze stanowiska w wieżowcu przy ul. Hubala 24. 2. Wielkości te dla kierunku X przedstawiają się następująco: Maksymalna amplituda przyspieszenia: - gruntu a = 570 mm/s 2 - fundamentu a = 490 mm/s 2-11-tej kondygnacji a = 1000 mm/s 2 Maksymalne amplitudy przemieszczeń: - gruntu d = 0,25 mm - fundamentu d = 5,5 mm - 11-tej kondygnacji d = 15 mm 3. Za podstawę całości obliczeń przyjęto zmierzoną wielkość przemieszczenia ostatniej kondygnacji d = 15 mm. 4. Okres drgań własnych budynku odczytano z końcowej fazy wykresu drgań ostatniej kondygnacji (drgania swobodne) T = 0,89 s; f = 1,12 Hz. 5. Zbudowano przestrzenny model obliczeniowy budynku przyjmując rzeczywiste wymiary i sztywności. Program komputerowy obliczył częstotliwości drgań własnych budynku w dwóch wariantach. Wariant I to sztywne utwierdzenie budynku i w tym wariancie otrzymano T = 0,55 s (f = 1,82 Hz) a więc wartości niezgodne z pomiarami. Wariant II uwzględniono w nim podatność podłoża i otrzymano T = 0,92 s (f = 1,09 Hz). 6. Dla wariantu drugiego przeprowadzono dalsze obliczenia. Sformułowane zostało pytanie: jaka wielkość przyspieszenia jako wymuszenie kinematyczne (iloczyn a x, współczynnik dynamiczny) spowoduje założone przemieszczenie 11-tej kondygnacji o d = 15 mm. 7. Dla takich założeń otrzymano w rezultacie wielkość iloczynu a x = 650 mm/s 2. tzn. że taka wielkość obliczeniowa przyspieszenia uwzględniając rzeczywistą sztywność budynku spowoduje przemieszczenie górnej kondygnacji o 15 mm. Dla miasta Polkowice dla celów projektowych prognozowana jest wielkość przyspieszenia a = 350mm/s 2. 8. W kolejnym kroku należało określić wielkość współczynnika dynamicznego ze spektrum odpowiedzi, celem spełnienia warunków równania a x = 650 mm/s 2. Przy w/w założeniach współczynnik dynamiczny β opisujący wzbudzenie drgań budynku od drgań wymuszających w gruncie winien wynosić: 650mm / s 350mm / s 2 2 1,86 427

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... Rys. 5.1. Pierwsza postać drgania budynku przy sztywnym zamocowaniu w gruncie T = 0,55 s Fig. 5.1. First shape of building vibration with fixed scheme in the ground T = 0,55 s Rys. 5.2. Pierwsza postać drgania budynku przy zamocowaniu budynku z uwzględnieniem podatności podłoża T = 0,92 s Fig. 5.2. First shape of building vibration with fixed scheme in the ground including susceptibility of the subsoil T = 0,92 s W Polsce opracowano kilka rodzajów spektrów odpowiedzi dla różnych regionów. Rys. 5.3. Wzorcowe spektrum odpowiedzi dla LGOM Fig. 5.3. Seismic response model for the LGOM (Legnica-Głogów Copper Belt) 428

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Rys. 5.4. Standardowe spektrum odpowiedzi wg ITB w Warszawie Fig. 5.4. Standard seismic response per ITB in Warsaw Rys. 5.5. Przyspieszeniowe spektrum odpowiedzi Eurocod 8 Fig. 5.5. Eurocode 8 seismic response of acceleration 429

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... Tylko dla spektrum odpowiedzi z normy sejsmicznej Eurocod 8: 1,8 T 1,8 0,92 1,96 jest zbliżone do obliczonego. Widać z tego, że przy wielkościach przyspieszenia a = 350 mm/s 2 podawanych przez kopalnię Rudna, jako wielkość do celów projektowania budynków, tylko spektrum odpowiedzi wzięte z normy Eurocod 8 opisuje poprawnie współczynnik β. Generalnie należy stwierdzić, że charakter tego największego wstrząsu górniczego i jego parametry zdecydowanie odbiegały od wszystkich dotychczasowych wstrząsów. Z tego powodu też, tylko spektrum odpowiedzi określone w Eurocodzie 8, w sposób właściwy opisuje wzbudzenie drgań budynku od tego wstrząsu górniczego. 6. Uogólnione wnioski ekspertyz zleconych przez ZG Rudna Wstrząs górniczy spowodował lokalne przekroczenie stanów granicznych nośności w konstrukcji słupów budynku. Zarysowania na złączach pionowych nie mają charakteru konstrukcyjnego i nie obniżają poziomu bezpieczeństwa użytkowania budynku. Wszystkie zarysowane fragmenty złączy ścian należy wzmocnić przez zszycie elementami żelbetowymi, dla istotnego poprawienia nośności tych złączy. Budynek może być bezpiecznie użytkowany przy zmienionych warunkach eksploatacji w filarze ochronnym miasta Polkowice i nie wystąpieniu wstrząsów podobnych jak ten z 20.02.2002 r. 7. Ekspertyzy opracowane na zlecenie Urzędu Gminy Polkowice miały wnioski zupełnie różniące się i zaproponowano w nich Wykwaterowanie wszystkich mieszkańców (320 rodzin) i rozebranie budynków. Alternatywnie zdjęcie 5-ciu kondygnacji i wzmocnienie pozostawionej części budynku. Oczywiście propozycja obejmowała wybudowanie nowych mieszkań dla wszystkich rodzin na koszt kopalni, jak również pokrycie przez kopalnię wszystkich dodatkowych kosztów wzmocnień. Ekspertyzy te nie zawierały szczegółowych obliczeń statycznych lub dynamicznych na wpływy wstrząsów górniczych, lecz miały charakter uogólnionych ocen eksperckich celem wypracowania optymalnego rozwiązania zagadnienia. Po rozpatrzeniu wszystkich aspektów tej sprawy kopalnia podjęła decyzję o wykonaniu uzupełniających wzmocnień na budynkach obejmujących: Dyblowanie wszystkich zarysowanych złączy pionowych ścian. Dodatkowe zamocowanie biegów schodowych w miejscu oparcia na płytach spocznikowych. Wykonanie usztywniającej ściany żelbetowej na całej wysokości budynku przy klatce schodowej. 430

WARSZTATY 2004 z cyklu Zagrożenia naturalne w górnictwie Roboty te mają za zadanie przywrócić stan poprzedni konstrukcji, w miejscach powstałych zarysowań ścian. Aby zapewnić pełne bezpieczeństwo biegów schodowych jako drogi ewakuacyjnej. Dosztywnić budynek w jednym kierunku przy dużych otworach okiennych. 8. Wpływ wstrząsu z 20.02.2002 roku na ludzi, obiekty i wyposażenie w mieście Polkowice Wstrząs ten był najbardziej odczuty przez mieszkańców wyższych kondygnacji budynków przy ul. Hubala 22-28 mimo, że w innych budynkach zarejestrowano większe wielkości przyspieszeń drgań w gruncie i w budynkach. Wynika to z faktu, że budynki przy ul. Hubala należą do najbardziej smukłych (T = 0,9 sek.) i okazały się bardzo podatne na to wymuszenie dynamiczne. Kopalnia Rudna łącznie przyjęła 1737 zgłoszeń szkód górniczych. W mieście Polkowice zgłoszono szkody górnicze: w nieruchomościach 1186 z czego nie uznano 201, pozostawiono do obserwacji 280, w ruchomościach zgłoszono 250 z czego nie uznano 2. W zabudowie wiejskiej na całym terenie górniczym zgłoszono 40 szkód górniczych, z czego nie uznano 40. Zgłoszono również 261 przypadków szkód górniczych spoza terenu górniczego, wszystkie roszczenia w tym przypadku oddalono (maksymalna. odległość zgłoszeń to 15 km). Koszty napraw szkód górniczych i wzmocnienia 4 budynków przy ul. Hubala wyniosą około 180 tys.. Wydatki na odszkodowania w ruchomościach wyniosły 38 tys.. 9. Wnioski końcowe 1. Największy wstrząs górniczy w filarze ochronnym miasta Polkowice, o energii 1,5 x E9 J, miał miejsce na oddziale G 1/8 w bezpośrednim sąsiedztwie uskoku tektonicznego Rudna Główna. 2. Eksploatacja ta została decyzją OUG Wrocław wstrzymana i wznowiona dopiero po miesiącu od sprawdzeniu stanu technicznego i odporności budynków wysokich w Polkowicach na taki wstrząs. 3. Wznowienie tej eksploatacji uwarunkowane zostało: - zatrzymaniem eksploatacji na oddziale G 4/7, - dekoncentracją samej eksploatacji w filarze miasta, - ograniczeniem wydobycia pod miastem Polkowice. 4. Zmiana sposobu eksploatacji pod miastem ma zagwarantować, że podobne zjawisko już nie wystąpi. 5. Intensywność wstrząsu z 20.02.2002 r. została określona jako VI+ wg skali makrosejsmicznej MSK-64. 6. Największe zarejestrowane parametry drgań wstrząsu zarejestrowano w budynku przy ul. Miedzianej i wyniosły one: a = 1637 mm/s², V = 118 mm/sek, d = 25 mm. 7. Wstrząs z 20.02.2002 r, pomimo charakteru małego trzęsienia ziemi, nie spowodował w całej zabudowie kubaturowej miasta Polkowice uszkodzeń o charakterze konstrukcyjnym. 8. Cztery wieżowce, najbliższe epicentrum wstrząsu okazały się wystarczająco odporne na jego wpływy. Wynika to w dużym stopniu z monolitycznej konstrukcji piwnicy i 1-ego 431

S. SPECZIK i in. Skutki w wyniku wystąpienia w wysokich budynkach największego wstrząsu... piętra oraz szczególnej konstrukcji pionowych żelbetowych trzpieni spełniających rolę pasów antysejsmicznych. 9. Obecnie wykonywane wzmocnienia wieżowców mają za zadanie zapewnić im jeszcze większą sztywność przestrzenną i w sposób szczególny dodatkowo zabezpieczyć biegi schodowe, jako drogę ewakuacyjną. 10. W opracowanych ekspertyzach stwierdzono, że dla oceny szkodliwości wstrząsów górniczych w Polkowicach, lepszą miarą jest prędkość drgań gruntu niż przyspieszenie. 11. Wstrząs z 20.02.2002 r pokazał, że spektra odpowiedzi określające współczynnik dynamiczny β opracowane dotychczas dla LGOM, okazały się niewłaściwe. Jedynym spektrum odpowiedzi, które właściwie wyznaczyło współczynnik β było spektrum z normy sejsmicznej Eurocode 8. 12. Po wykonaniu analiz statycznych i dynamicznych uznano za celowe opracowanie branżowej normy celem określenia obciążeń sejsmicznych do celów projektowania w LGOM. Literatura [1] Cholewicki A. 2002: Obliczenia dynamiczne i analiza spektrów odpowiedzi dla budynku przy ul. Hubala 28 w Polkowicach celem określenia jego odporności po wstrząsie górniczym w dniu 20.02.2002 r. - ekspertyza techniczna. Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie. [2] Król C., Król M. 2002: Analiza statyczna budynku w Polkowicach ul. Hubala nr 28 podczas wstrząsu z dnia 20.02.2002 r. ZPiR Moduł s.c., Lubin. [3] Mironowicz W. i inni 2002: Ekspertyza budowlana. Budynek mieszkalno-usługowy w Polkowicach przy ul. Hubala nr 28. Ocena stanu technicznego po wstrząsie górniczym w dniu 20.02.2002 r. Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa Oddział we Wrocławiu. [4] Norma sejsmiczna Eurocode 8. [5] Sieczkowski J., Berkowski P., Barański J. 2002: Ekspertyza stanu technicznego po wstrząsie górniczym przy ul. Hubala 26 w Polkowicach. Instytut Budownictwa Politechniki Wrocławskiej. [6] Skala makrosejsmiczna MSK-64. [7] Zembaty Z., Chmielewski T. 2002: Analiza modalna drgań budynków poddanych wstrząsom górniczym. Tom I i II. Politechnika Opolska. Effects of the largest mining-induced tremor in the protective pillar of the town of Polkowice on high-rise buildings in 2002 The especially-strong mining-induced tremor on 20 February 2002 in the protective pillar of the town of Polkowice had the character of a small earthquake and caused great fear amongst the inhabitants of 4 high-rises at 22-28 Hubala street. This paper presents the effects of this tremor on these buildings, and describes the actions taken to ensure the safety of the inhabitants of the town of Polkowice. Przekazano: 25 marca 2004 r. 432