- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.343,issn 2083-8697 WPŁYW PRĄDÓW INTERFERENCYJNYCH U KOBIET I MĘŻCZYZN, NA FUNKCJĘ STAWÓW BIODROWYCH W OKRESIE ICH ZWYRODNIENIA THE INFLUENCE OF INTERFERRENCE CURRENTS ON HIP JOINTS FUNCTION IN COXARTHROSIS WITH REFFERENCE TO WOMEN AND MEN Rafał Olczyk NZOZ PORADNIA REHABILITACYJNA REH-MED UL. Śmigielskiego 10 C 63-400 Ostrów Wielkopolski Streszczenie: Wstęp. Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego są jednym z najczęstszych schorzeń, skoro jak podają dane statystyczne - na to schorzenie choruje w Polsce ponad 8 milionów ludzi w wieku 41-60 lat, a dotykają one również osoby w młodszym wieku/7/. Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych stały się więc problemem niemal społecznym, zważywszy na konsekwencje, jakie niosą dla dotkniętego tą chorobą: ból, ograniczenie ruchów, spowolnienie chodu, trudności w podnoszeniu cięższych przedmiotów. Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych uzależnione jest od zaawansowania choroby, towarzyszącego bólu oraz ograniczenia ruchomości. Do najczęściej stosowanych metod leczenia obok farmakoterapii, zaopatrzenia ortopedycznego oraz kinezyterapii należą zabiegi fizykoterapeutyczne np. prądy interferencyjne/1/. Cel. Głównym celem badań było wykazanie wpływu zabiegów prądami interferencyjnymi na funkcję stawów biodrowych oraz odczuwania bólu związanego z chorobą zwyrodnieniową. Materiał i metody. Badania przeprowadzono w NZOZ Poradni Rehabilitacyjnej REH- MED w Ostrowie Wielkopolskim na grupie 30 osób ( 15 mężczyzn i 15 kobiet) u których stwierdzono występowanie objawów towarzyszących chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych. Do zabiegu wykorzystano aparat Stygmat S-300 gdzie częstotliwość zmieniano rytmicznie w sposób automatyczny w zakresie 0-100 Hz przy natężeniu 0-20mA./2,6/ Przed zabiegami i po 10 zabiegu wykonano test końca palca, test Thomasa oraz pomiar stopnia natężenia odczuwanego bólu za pomocą skali VAS/5/. Ocena statystycznej istotności została dokonana przy pomocy tzw. p-wartości. Wyniki. Po zastosowaniu prądów interferencyjnych najczęściej stwierdzano efekt przeciwbólowy oraz dużą poprawę zwłaszcza w teście końca palca. Średnia wartość w skali VAS u kobiet po zabiegu zmniejszyła się o 2,8 czyli o 47% (p=0,0026) a u mężczyzn o 1,9 czyli o 32% (p=0,0130). Wyniki testu końca palca były statystycznie istotne gdyż w grupie kobiet zauważono poprawę u 9 osób (60%) (p=0,0079) a w grupie mężczyzn poprawa nastąpiła u 12 osób (80%) (p=0,0053). Wyniki dotyczące testu Thomasa nie były statystycznie istotne.
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.344,issn 2083-8697 Wnioski. Przeprowadzone badania wykazały korzyści płynące ze stosowania prądów interferencyjnych na stawy biodrowe w trakcie ich zwyrodnienia. Wyniki badań wskazują, że prądy interferencyjne w dużym stopniu wpływają na obniżenie poziomu odczuwanego bólu powstałego w trakcie codziennego funkcjonowania a działaniem przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym wpływają na polepszenie funkcji stawu. Summary: Introduction. Coxarthrosis is one of the most common diseases, since - according to the statistics - over 8 million people in Poland aged 41-60 years suffer from it. The disorder affects also people at younger age /7/. Therefore, coxarthrosis has become almost a social problem in view of its consequences for the affected, such as pain, movement limitation, slower walking speed and difficulties in lifting heavy objects. Treatment of coxarthrosis depends on disorder severity, accompanying pain and movement limitation. Physiotherapy, e.g. interference currents, is one of the most common treatment methods next to pharmacotherapy, orthopaedic appliances and kinesitherapy /1/. Objective. The aim of the research was to demonstrate the influence of interference currents treatment on hip joints and algesthesis related to coxarthrosis. Material and methods. The study was conducted in NZOZ REH-MED Rehabilitation Clinic in Ostrów Wielkopolski in the group of 30 people (15 men and 15 women) who developed coxarthrosis symptoms. The device used for the procedure was Stymat S- 300, in which the frequency was varied rhythmically in an automatic way in the range of 0-100 Hz at a flow rate 0-20mA /2, 6/. Laseque test (popularly called fingertip test in Poland), Thomas test and pain intensity measurement with VAS scale were carried out before the treatment and after the tenth procedure /5/. The assessment of statistical significance was calculated with the so-called P-values. Results. Pain relief effect and significant improvement, especially in the fingertip test, were most commonly observed after application of interference currents. Average value in VAS scale for women decreased after the treatment by 2.8, i.e. 47% (p=0.0026), and by 1.9, i.e. 32% (p=0.0130) for men. The results of fingertip tests were statistically significant, as the improvement occurred in 9 women (60%) (p=0.0079) and 12 men (80%) (p=0.0053). The Thomas test results were not of statistical significance. Conclusions. The study has shown the benefits of interference currents therapy for coxarthrosis. The results indicate that interference currents greatly affect the reduction in the level of pain arising in the course of daily functioning, and their analgesic and anti-inflammatory effect improves the joint function. Słowa kluczowe: choroba zwyrodnieniowa, fizykoterapia, prądy interferencyjne, funkcja stawu. Key words: coxarthrosis, physical therapy, interference currents, joint function. Wstęp Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (coxarthrosis, koksartroza) to przewlekła niezapalna choroba stawów, będąca wynikiem zaburzenia równowagi pomiędzy
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.345,issn 2083-8697 regeneracją a destrukcją chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej/7/. W przebiegu choroby dochodzi do uszkodzenia chrząstki stawowej, przebudowy kości z tworzeniem osteofitów, stwardnienia warstwy podchrzęstnej oraz do powstawania torbieli podchrzęstnych/1,3,7/. Istotą zmian toczących się w stawie wskutek choroby zwyrodnieniowej jest stopniowa utrata masy chrząstki stawowej/1,3,7/. Często dochodzi też do zaburzenia funkcji błony maziowej. Objawy tego schorzenia są charakterystyczne a wśród symptomów choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych dominują dolegliwości bólowe stawu, ograniczenie jego ruchowości i postępująca różnica długości kończyny dolnej (zwykle skrót kończyny chorej), czyli to, na co najczęściej skarżą się pacjenci/1,3,5,7/. Procesy zwyrodnieniowe zachodzące w stawach zniekształcają pierwotny ich kształt, doprowadzając do owych objawów oznaczających zwyrodnienie stawu biodrowego. Zdjęcia rentgenowskie są potwierdzeniem istniejącego stanu/7/.zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego dzielimy na pierwotne i wtórne/1,3,7/. Pierwotne zmiany nie są do końca poznane a teorie genetyczne czy też biochemiczne tylko w pewnym stopniu tłumaczą powstawanie zwyrodnienia. Zmiany wtórne powstają w skutek urazów, wrodzonych niedorozwojów stawów czy też chorób np. Perthesa/1,7/.Leczenie zmian zwyrodnieniowych składa się głównie z farmakoterapii, kinezyterapii oraz stosowania zaopatrzenia ortopedycznego celem odciążenia chorego stawu/1/. W przypadkach ciężkiego uszkodzenia stawu stosuje się zabieg operacyjny/1,7/. Głównym objawem lecz też przeszkodą w codziennym funkcjonowaniu jest występujący ból i ograniczenie ruchomości. Obok wspomnianej farmakoterapii bardzo często stosowana jest fizykoterapia, gdyż towarzyszący chorobie zwyrodnieniowej ból jest głównym czynnikiem ograniczającym aktywność fizyczną i przeciwwskazaniem do stosowania kinezyterapii/1,2,4,6/.często wybieraną formą fizykoterapii jest elektroterapia. Bogate piśmiennictwo przedstawia szerokie i skuteczne zastosowanie elektroterapii w schorzeniach narządu ruchu niosąc efekt przeciwbólowy i przeciwzapalny/2,3,6/. Cel pracy Celem głównym pracy było przedstawienie wpływu zabiegów prądami interferencyjnymi na funkcję stawów biodrowych oraz stopień odczuwanego bólu związanego ze zwyrodnieniem stawu. Bardzo często obok środków przeciwbólowych stosowana jest elektroterapia, która stosowana w chorobach narządu ruchu ma na celu osiągnięcie efektu przeciwbólowego i przeciwzapalnego/2,3,6/. Materiał i metody Badania przeprowadzono w NZOZ Poradni Rehabilitacyjnej REH-MED w Ostrowie Wielkopolskim na grupie 30 osób ( 15 mężczyzn i 15 kobiet) w wieku od 50 do 70 rż. Najstarsza osoba miała 69 lat, a najmłodsza 52 lata. Grupa najliczniejsza pacjentów w przedziale wiekowym 50-59 lat.
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.346,issn 2083-8697 Rycina 1. Średnia wieku mężczyzn i kobiet jest podobna, jak również rozkład liczebny pacjentów w przedziałach wiekowych jest zbliżony. Swiadczy to że grupa kobiet i mężczyzn jest względem siebie reprezentatywna. Rycina 2 Liczba pacjentów w zależności od wieku Istotnym warunkiem zakwalifikowania do uczestnictwa w badaniach były dodatnie wyniki w przeprowadzonych następujących testach: ograniczenia rotacji wewnętrznej stawu biodrowego ( maksymalnie do 10-15º - przy twardym oporze końcowym); test Thomasa
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.347,issn 2083-8697 oraz: zauważalne osłabienie siły mięśni kończyn zmniejszenie wydolności chodu (np. krótsze fazy chodu, sporadyczny ból w pachwinie) brak endoprotez brak kontuzji-urazów okolicy części L-S oraz stawów biodrowych w ostatnich dwu latach brak uskarżania się oraz zaburzeń równowagi BMI prawidłowy zakres 18,5-24,9 W obu grupach : mężczyzn i kobiet zastosowano po 15 minut prądy interferencyjne na stawy biodrowe w okolicy linii Roser- Nelatona, przy skrzyżowaniu dwóch obwodów prądu w okolicy krętarza większego. Użyty do tego celu aparat to Stygmat S-300. W zastosowanym zabiegu częstotliwość zmieniano rytmicznie w sposób automatyczny w zakresie 0-100 Hz, do 20 ma./2,6/. Zabiegi wykonywane były codziennie i trwały po 15 minut na każdy staw biodrowy. Dla sprawdzenia w jakim stopniu zabiegi prądami interferencyjnymi wpływają na funkcję stawów biodrowych oraz stopień odczuwanego bólu wykonano następujące testy/5/: Test końca palca Test Thomasa Skala VAS Wyniki Przeprowadzone badania i poddanie ich wyników analizie, dało pewien obraz rezultatów leczenia pacjentów prądami interferencyjnymi. Można powiedzieć, że ogólnie leczenie tego rodzaju przynosi pewną poprawę kondycji pacjentów i ich funkcjonowania czego potwierdzeniem są wyniki skali VAS oraz testu końca palca.pierwszej kolejności pacjenci opisywali towarzyszący ból stawów biodrowych co potwierdza że ból jest głównym czynnikiem ograniczającym funkcjonowanie. ( ryc. 3 ) Rycina 3 Zależność ilości pacjentów dla skali VAS
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.348,issn 2083-8697 Z wykresu wynika, że zarówno dla kobiet i mężczyzn skala VAS pokazuje zmniejszenie odczuwania bólu po leczeniu. Również można zauważyć, że skutek leczenia jest proporcjonalny dla pacjentów obu płci. Wszyscy pacjenci zgłaszali występowanie bólu w stawach lecz najliczniejsza grupa mężczyzn i kobiet sytuowała się w przedziale 5-10. Wykazano że zmniejszenie odczuwania bólu nastąpiło o 2,8 (47%) u kobiet a 1,9 (32%) u mężczyzn. Wszyscy pacjenci mieli duży kłopot w wykonaniu testu końca palca lecz po stosowaniu prądów interferencyjnych zauważono poprawę u 9 kobiet (60%) i u 12 mężczyzn (80%).Z wykresu wynika, że przed leczeniem wszyscy pacjenci negatywnie przeszli test końca palca. Natomiast po leczeniu znaczna większość zdała ten test.( ryc. 4 ) Rycina 4 Zależność testu końca palca od procentowego udziału pacjentów Interpretacja wyniku testu końca palca: za poprawę w wykonaniu testu uważano zmniejszenie odległości palców dłoni od palców stopy. Różnica w odległości minimum 2 centymetrów była uważana za zmianę istotną.
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.349,issn 2083-8697 Rycina 5 Zależność chwytu Thomasa od udziału procentowego pacjentów Test Thomasa nie wykazał zauważalnych zmian gdyż wyniki u kobiet na poziomie p=0,1195 oraz p=0,0719 u mężczyzn są statystycznie nie istotne.można stwierdzić brak pogorszenia wyników badania. Interpretacja testu Thomasa: zmniejszenie odległości uda od kozetki minimum 2 centymetry uważane było jako zmiana istotna. Podsumowanie Proces zwyrodnieniowy stanowi nieodłączną część życia, starzenia się organizmu, a następstwem tego procesu jest zaburzenie mechanizmów naprawczych oraz destrukcyjnych zachodzących w strukturach stawowych pod wpływem np. mikrourazów/1,3,4,5,7/. Styl codziennego życia, wykonywania pracy zawodowej, domowej, uprawiania sportu, powoduje dysproporcję między obciążeniem a wytrzymałością mechaniczną chrząstki stawowej. W dużej mierze do powstania tego zwyrodnienia przyczynia się nadmierna otyłość, która, - podobnie jak w Stanach Zjednoczonych staje się w Polsce coraz większym problemem i to nie tylko u osób starszych ale również u dzieci i młodzieży/3,7/. Spośród dotkniętych zwyrodnieniem stawu biodrowego większość stanowią kobiety/1,7/. Utrudnia to wykonywanie pracy zawodowej zarówno fizycznej, łączącej się z ruchami całego ciała, jak tylko polegającej na chodzeniu i przenoszeniu nawet niewielkich ciężarów. Również utrudniona jest praca siedząca np. przy komputerze oraz w półzgięciu tułowia np. przy sztalugach kreślarskich, a także praca stojąca np. stomatologa, farmaceuty. Można więc powiedzieć, że schorzenie to ogranicza prawidłowe funkcjonowanie w społeczeństwie ludzi nim dotkniętych.
- - - - - Kwart.Ortop. 2012, 3, str.350,issn 2083-8697 Wnioski 1.Pierwszy objaw zgłaszany przez pacjentów w chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych to ból zlokalizowany w okolicy obręczy biodrowej odczuwany w trakcie funkcjonowania. 2. Występowanie bólu w trakcie funkcjonowania powodowało ograniczenia w funkcji stawów biodrowych. 3. Stosowanie prądów interferencyjnych miało korzystny wpływ na zmniejszenie odczuwania bólu gdyż wynik w grupie kobiet 2,8 (47%) i grupie mężczyzn 1,9 (32%) daje zadawalające efekty leczenia. 4. Stosowanie prądów interferencyjnych dało efekt przeciwbólowy oraz rozluźniający co potwierdziły się na dobre wyniki testu końca palca. Poprawę zauważono u 9 kobiet i 12 mężczyzn. 5. Wyniki leczenia fizykalnego dały zadawalające efekty więc warto prowadzić leczenie prądami interferencyjnymi oraz kontynuować badania na większej grupie pacjentów. Piśmiennictwo 1. Irena Zimmermann-Górska i wsp.: Choroby Reumatyczne Wyd. IV. PZWL 2006 2. Janusz Nowotny : Podstawy Fizjoterapii Wyd. IV. Część 2. Kraków 2004 3. Jerzy Szczygłowski : Zwyrodnienia narządu ruchu PZWL Warszawa 2005 4. Kazimiera Milanowska : Kinezyterapia Wyd. V. PZWL Warszawa 1999 5. Klaus Buckup : Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni Wyd. II. PZWL Warszawa 2004 6. Tadeusz Mika, Wojciech Kasprzak : Fizykoterapia Wyd. IV. PZWL Warszawa 2007 7. Wiktor Dega: Ortopedia I rehabilitacja Wyd. III. PZWL Warszawa 1983 Adres do korespondencji: Rafał Olczyk Grudzielec 42a/1 63-440 Raszków