Cel badania: Poznanie sposobu użytkowania łąk górskich własności prywatnej usytuowanych na terenie oraz w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów Natura 2000 Poznanie stopnia oraz preferencji odnośnie wykorzystywania dostępnych programów pomocowych dla rolników Osoby badane: Rolnicy i prywatni właściciele łąk górskich Ochotnicy Górnej, Zawoi oraz Gminy Komańcza 3 x 30 osób Metoda: Probabilistyczne badania kwestionariuszowe wraz z obserwacją uczestniczącą
Tematyka: Stosunek do środowiska Szukaliśmy odpowiedzi na to: Co myślą rolnicy badanych lokalizacji o ochronie przyrody, jakie miejsce zajmuje ona w ich światopoglądzie? Jakie jest ich podejście do metod ochrony aktywnej? Co myślą na temat programu Natura 2000? Stosunek do zmian i możliwości rozwoju regionu Jak wyobrażają sobie możliwości rozwoju zamieszkanego regionu oraz jakie są ich plany, co do kontynuacji działalności rolniczej Zadaliśmy też pytania dotyczące oceny lokalnie zaobserwowanych zmian polityczno-gospodarczych ostatnich lat
Tematyka: Stosunek do wykaszania łąk Jaka jest struktura agrarna badanych gospodarstw? Ciekawiło nas, jaki jest pogląd badanych rolników na temat kwestii wykaszania posiadanych łąk? Dlaczego je wykaszają? I czy będą to czynić w przyszłości? Stosunek do programów dofinansowywania rolnictwa Czy ankietowani uczestniczą w dostępnych programach dopłat do realizowania ekstensywnej gospodarki rolnej? Czy formalna procedura aplikacyjna, którą muszą przejść chcąc uczestniczyć w danych programach dopłat, sprawia im jakieś trudności?
WYNIKI BADANIA STOSUNEK DO ŚRODOWISKA
Czy widzi Pan / Pani potrzebę ochrony przyrody w swoim otoczeniu? nie mam zdania nie tak Ochotnica Górna 3 2 25 Zawoja 1 8 21 Gmina Komańcza 0 7 23 0 5 10 15 20 25 30 Czy słyszał Pan / słyszała Pani o programie Natura 2000? tak nie nie mam zdania 30 25 20 15 10 5 0 24 22 20 10 7 6 0 1 0 Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza
. Czy potrzebna jest tutaj ochrona przyrody? Większość rozmówców początkowo nie umiała wskazać działań, które mogliby uznać jako ochrona przyrody. Potrzeba jest troski i ładu Dbanie o środowisko kojarzy się z kształtowaniem, podporządkowywaniem środowiska, gospodarzeniem... Przyroda zaniedbana, to przyroda pozostawiona samej sobie (zarastające łąki, leżące drzewa w lesie).
Czy potrzebna jest tutaj ochrona przyrody? Parki Narodowe: Często rozumiane jako utrzymanie porządku ( posprzątany łąki i las ); kontrowersyjne działania podejmowane przez PN, które postrzegane są jako instytucja, która bardzo ingeruje w życie mieszkańców (mnoży zakazy). Tylko PN wie, jak chronić przyrodę Dodatkowo oddaje się jej (czy nawet zrzuca) odpowiedzialność za stan przyrody w gminie A Natura 2000? Czy PN i Natura 2000 są zagrożeniem dla własności prywatnej? Nie potrzeba? Proszę Pani, ochrony przyrody my już mamy tutaj aż za dużo Przyroda od wieków troszczy się o siebie sama, nasza obecność i praca na roli jej w niczym nie szkodzi.
Czy widzi Pan / Pani Program Natura 2000 jako... szansę dla rozwoju regionu szansę dla działalności gospodarstw rolnych zagrożenie dla rozwoju regionu zagrożenie dla działalności gospodarstw rolnych jest to kwestia dyskusyjna nie ma zdania 6 10 Gmina Komańcza 3 4 10 10 2 0 Zawoja 2 10 11 14 9 3 Ochotnica Górna 2 2 4 15
WYNIKI BADANIA Stosunek do zmian
Główne źródła uzyskania przychodów gospodarstwa domowego Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza 7 4 6 16 9 11 7 17 13 rolnictwo rolnictwo wraz z innymi źródła mi praca poza gospodarstwem Plany na przyszłość własnych gospodarstw już nie prowadzę działalności rolniczej planuję odejść od rolnictwa planuję kontynuować prowadzenie gospodarstwa rolnego Gmina Komańcza 10% 26% 63% Zawoja 13% 30% 56% Ochotnica Górna 10% 20% 70% 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Główne źródła uzyskania przychodów gospodarstwa domowego Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza 7 4 6 16 9 11 7 17 13 rolnictwo rolnictwo wraz z innymi źródła mi praca poza gospodarstwem Plany na przyszłość własnych gospodarstw już nie prowadzę działalności rolniczej planuję odejść od rolnictwa planuję kontynuować prowadzenie gospodarstwa rolnego Gmina Komańcza 10% 26% 63% Zawoja 13% 30% 56% Ochotnica Górna 10% 20% 70% 0% 20% 40% 60% 80% 100%
Czy wstąpienie do UE zmieniło coś w Pana / Pani otoczeniu? Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza tak dopłaty do rolnictwa modernizacja infrastruktury tak, ale zmiany niekorzystne nie nie mam zdania 1 3 2 4 3 5 6 6 6 7 8 9 10 12 16 22 21 22 0 5 10 15 20 25 Liczba osób z próby
Czy okres po 1990r. przyniósł w Pana / Pani miejscowości korzystne zmiany? Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza nie mam zdania nie tak 0 5 10 15 20 Liczba osób z próby
Upatrywane szanse na poprawę warunków życia w okolicy Ochotnica Górna Zawoja Komańcza Ochotnica Górna Zawoja Komańcza Liczba osób z próby 0 5 10 15 20 25 30 produkcjarolna na większą skalę rolnictwo ekologiczne i produkcja ekologiczna rozwój turystyki masowej rozwój agroturystyki eksponowanie zasobów przyrodniczych i tradycji regionu innych *wypas owiec *skup mleka i produktów mlecznych 0 0 0 0 0 0 4 4 4 4 5 3 5 3 3 3 7 7 8 7 8 7 8 8 7 7 10 10 10 10 14 14 16 16 17 17 20 20 26 26
SYSTEM czyli rozwój, wypas, koszenie i turystyka: Dwa rodzaje pomysłów: Trafienie do szerokiej rzeszy turystów VS trafienie do konkretnych grup (osoby starsze i tzw. zielone szkoły) Z rolnictwa ekstensywnego nie da się utrzymać Świetne wyciągi VS powrót do tradycji wypasu kulturowego Chęć rozwoju turystyki, lecz pojawia się obawa przed zmianą w kierunku Zakopanego (turyści przynoszą dochody, ale śmiecą i niszczą przyrodę) Lecz inaczej nasz region obróci się w dzikie Bieszczady!
WYNIKI BADANIA Sytuacja rolnictwa
Porównanie rozdrobnienia gospodarstw Średnie areałów objętych dofinansowaniem (w ha) Średnia powierzchnia ogólna gospodarstw (z ziemią dzierżawioną) (w ha) Średnia liczba działek w gospodarstwie (lb) Gmina Komańcza 5 6,21 8,12 Zawoja 2,48 3,47 19,83 Ochotnica Górna 4,58 9,72 19,67 Ochotnic a Górna Zawoja W sumie średnio dla Ochotnicy i Zawoi: Gmina Komańcza Średnia liczba działek w gospodarstwie (lb) Średnia powierzchnia ogólna gospodarstw (z ziemią dzierżawioną) (w ha) Średnia areałów objętych dofinansowaniem (w ha) 19,7 19,8 19,8 5,0 9,7 3,5 6,6 8,1 4,6 2,5 3,5 6,2
WYNIKI BADANIA Wykaszanie Łąk
Czy w tym roku (2010) kosił Pan / kosiła Pani swoje łąki? Odległość działek i koszonych łąk od gospodarstwa domowego 30 25 20 15 Ochotnica Górna bezpośrednio przy gospodarstwie do 1 km 10 5 Zawoja 1-2 km 0 Gmina Komańcza Zawoja Ochotnica Górna Gmina Komańcza ok. 3 km od 3 do 5 km tak nie 0 20 Czy kosił Pan / kosiła Pani swoje łąki w przeszłości? Ochotnica Górna Zawoja kosiłem / łam w przeszłości (do 5 lat wstecz) koszę łąki od roku 2004/2005 Wielu rolników, nawet tych, żyjących tradycją pracy rolniczej ( Pani, człowiek nie może żyć, jak tej łąki nie skosi, przecież całe życie tak robił, z dziada i matki ), związanych z polem i czy hodowlą bydła czy owiec, stwierdza z frustracją, iż na takiej ziemi żadne gospodarzenie ani się nie opłaca, ani nie ma sensu. Gmina Komańcza koszę łąki od zawsze 0 20 40
Rolnictwo ekologiczne? Czy uważa Pan / Pani, że zabiegi typowe dla rolnictwa ekologicznego (jak np. opóźnianie koszenia, metody koszenia od środka do zewnątrz, itd.) mają sens? Ochotnica Górna nie mam zdania Zawoja Gmina Komańcza nie tak, ale nie na tym obszarze tak 0 5 10 15 20
WYNIKI BADANIA STOSUNEK DO DOPŁAT
Udział w programach dopłat bezpośrednich i ONW na przestrzeni czasu ich trwania Korzystający z dotacji W tym od roku: 2004 2005 2006 2007 2008 Nie biorący dotacji W tym: *zrezygnowało w roku 2009 *zrezygnowało przed 2009 *nie uczestniczyli w ogóle 0 5 10 15 20 25 30 Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza
Płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolno-środowiskowych (PROW 2004-2006) Ochotnica Górna od 2004 0,03%, czyli jedna osoba Zawoja nikt Komańcza, Smolnik i Radoszyce - 33% badanych rolników Płatności rolnośrodowiskowe (PROW 2007-2013) Tylko Gmina Komańcza 63% badanych rolników głównie od 2007 r. INNE Dopłaty do bydła wszystkie lokalizacje- około 28-30% badanych zgłosiło
Formalności związane z uzyskaniem dofinansowania w ciągu ostatnich 4 lat stały się dla Pana / Pani 25 23 łatwiejsze 20 15 10 5 14 14 11 4 4 1 3 9 3 1 3 nie odnotowałem(am) zmian trudniejsze 0 Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza nie ma zdania Czy wedługa Pana / Pani uzyskiwane dofinansowanie jest / było? Ochotnica Górna Zawoja Gmina Komańcza 0 1 2 5 6 6 8 11 14 13 24 wyższe od poniesionych kosztów dotacja pokrywa tylko same koszty niższe od poniesionych kosztów nie dotyczy 0 5 10 15 20 25
WNIOSKI Z BADANIA Czy studium przypadku jest dziś warte uwagi?
WNIOSKI EDUKACJA Tylko niektórzy z badanych przekonani byli o sensowności i znaczeniu pozaprodukcyjnych kierunków działalności rolniczej, takich jak: ochrona gleb przed erozją czy też wód przed zanieczyszczeniami oraz zachowanie bioróżnorodności. Więcej kontroli? Czyż nieustanne monitorowanie obywateli nie jest kosztowne? DALSZA POMOC Z perspektywy społecznej w dalszych etapach realizacji projektu optymalizacji sieci Natura 2000 w Karpatach, należałoby szerzej uwzględnić czynnik ludzki w strategii planowania działań ochronnych. Potrzeba ujęcia systemowego Samopoczucie środowisko system gospodarczy i system społeczny to naczynia połączone.
WNIOSKI Ekosystem to ekologiczna złożoność + socjologiczna złożoność