Przedstawiając się, podajemy najpierw imię, a potem nazwisko! Do osoby dorosłej zwracamy się elegancko, np. Dzień dobry pani, pragnę się przedstawić, nazywam się Anna Gajek (nie wyciągamy pierwsi ręki do starszych). O takich wypowiedziach mówi się, że są sformułowane w języku oficjalnym. Rówieśnikom przedstawiamy się po prostu: Cześć, jestem Magda, Jestem Magda, a ty? (i wyciągamy rękę). 4 Napisz, co powiesz, gdy będziesz się przedstawiać następującym osobom: rówieśnikowi nowemu sąsiadowi (dorosłemu) jestem, nazywam się, mam na imię, chcę się przedstawić, mówią na mnie Witając się i przedstawiając, często podajemy sobie ręce. Uścisk dłoni powinien być wyważony niezbyt mocny, ale i niezbyt lekki. Oto kilka przykładów nietypowych uścisków. Śnięta ryba delikatny uścisk dłoni, który często odbierany jest jako uścisk świadczący o słabości (u mężczyzn), czasem jednak wynika z troski o dłonie. Trzaskające dłonie (szpon) uścisk popularny w Stanach Zjednoczonych, dowodzi siły i pewności siebie; w Polsce nie jest dobrze przyjmowany. Dłoń polityka uścisk stosowany np. podczas kampanii wyborczych; ma sprawiać wrażenie ciepła, otwartości, budzić zaufanie. 4 NAUKA JĘZYKA I O JĘZYKU
Narrator to wymyślona przez autora osoba, będąca w utworze literackim nadawcą wypowiedzi, opowiadająca o przedstawionych wydarzeniach. Postać biorąca udział w wydarzeniach przedstawionych w utworze literackim to jego bohater. 6 Jedną z przyczyn niewidzialności Nini było zachowanie jej ironicznej ciotki. Co to znaczy: ironiczna? spytał Muminek. Too-tiki tłumaczy mu to trudne określenie. Porównaj jej wyjaśnienie z definicją znajdującą się w dostępnym ci słowniku języka polskiego i zredaguj (ułóż) odpowiedź na pytanie Muminka. Dlaczego ironia może być przykra dla kogoś? Podyskutujcie na ten temat. 7 Odszukaj w opowiadaniu słowa, które wypowiada Mama, gdy Nini nieumyślnie tłucze słoik z musem jabłkowym. Podkreśl określenia, które pasują do tych słów. ironiczne życzliwe złośliwe ostre przyjazne karcące uspokajające obojętne oschłe surowe łagodne ciepłe dodające otuchy 8 Wymień trzy przyczyny, które sprawiły, że Nini stała się niewidzialna. Porównaj swoje ustalenia z odpowiedziami koleżanek i kolegów. Jakie spostrzeżenia pojawiały się najczęściej? 9 Jak Nini przestała być niewidzialna? Ustal to w rozmowie z koleżankami i kolegami i zapisz w zeszycie wspólnie ustalony wniosek. 12 LITERATURA I KULTURA
16 Rodzinne drzewko 1 Połącz wyrazy w ramkach z odpowiednimi wyjaśnieniami ich znaczenia. W razie wątpliwości skorzystaj np. ze Słownika języka polskiego PWN. ród rodzina pokolenie protoplasta patriarcha głowa rodziny ten, kto stoi na czele rodziny; pełni rolę przywódcy podejmującego ważne decyzje założyciel rodu, jego najstarszy członek grupa ludzi spokrewnionych ze sobą i pochodzących od jednego przodka; aby powstała, konieczne są jeszcze: świadomość swojego pochodzenia, zachowana pamięć, szacunek dla przodków i rodzinnych tradycji, rodowa duma grupa ludzi, których dzieciństwo i młodość przypadły mniej więcej na ten sam czas rodzice i dzieci; w mowie potocznej używamy tego określenia także dla nieco dalszych krewnych dziadków, wujków, cioć mężczyzna stojący na czele rodu, najstarszy, najmądrzejszy jego przedstawiciel Genealogia historia rodu uwzględniająca jego pochodzenie, następstwo kolejnych pokoleń i więzy pokrewieństwa między jego członkami. Historię tę można przedstawić na drzewie genealogicznym. 2 Wyjaśnij znaczenie podanych związków wyrazowych i podpisz rysunki. więzy krwi podobni jak dwie krople wody jaki ojciec, taki syn niedaleko pada jabłko od jabłoni 48 LITERATURA I KULTURA
23 Słówka z ó 1 Ten komputer zamienia ó w o, a i e. Dopisz odpowiednie wyrazy, aby go zaprogramować, a potem uzupełnij regułę. słój wół szósty siódmy krój ósmy O a e skrócił mówił obrócić nóżka Ó piszemy wtedy, gdy w wyrazach pokrewnych wymienia się na:... (nóż noże),... (gniótł gniecie),... (wrócił wracał). 2 Uzupełnij puste miejsca właściwymi formami czasowników. on wczoraj ona jutro oni jutro przywiózł zmiótł wyniósł zniósł ZASADY PISOWNI 69
32 Dwaj biało-czerwoni liczebnik 1 Polska jest moją ojczyzną! kto tak może powiedzieć? Podyskutuj o tym z koleżankami i kolegami. Ojczyzna kraj, w którym się urodziliśmy, z którym jesteśmy związani emocjonalnie i kulturowo i w którym zwykle mieszkamy. (Inny słownik języka polskiego) Ojczyzna kraj, w którym się ktoś urodził, którego jest obywatelem lub z którym jest związany więzią narodową. (Uniwersalny słownik języka polskiego) Polaków łączą symbole narodowe (godło orzeł biały, biało-czerwone barwy, hymn), wspólne państwo, tradycja i kultura oraz język. 2 Każdy kraj ma swoją flagę. Pokoloruj flagi tak, jak wskazują przymiotniki. biało-czerwona czerwono-biało-niebieska czarno-czerwono-żółta Zapamiętaj pisownię kolorów: biało-czerwony biały i czerwony niebiesko-fioletowy niebieski i fioletowy jasnoczerwony czerwony o jasnym odcieniu niebieskofioletowy fioletowy o odcieniu niebieskim dwa kolory jeden kolor 96 NAUKA JĘZYKA I O JĘZYKU
40 Wystrojone drzewko opowiadanie z opisem 1 Dla wielu osób choinka to jeden z najważniejszych znaków Bożego Narodzenia. Jakie choinki powinny stać w naszych domach sztuczne czy żywe? Podyskutuj o tym z koleżankami i kolegami poszukajcie argumentów i wpiszcie je do właściwej części tabeli jako podsumowanie dyskusji. sztuczna choinka za przeciw choinka z lasu za przeciw 2 Wybierz jedną z ilustracji i napisz opowiadanie, do którego włączysz opis choinki. MOWIENIE I PISANIE 117