JAKOŚĆ PRODUKTÓW A WYMAGANIA RYNKU Priorytetem producentów i handlowców jest stała troska o jakość towaru oraz o zaspokojenie oczekiwań klienta. Oferta z roku na rok staje coraz bogatsza, ważne więc, aby towary wyróżniały się spośród innych. Konsument docenia producenta zapewniającego owoce czy warzywa wyrównanej wielkości, dorodne i estetycznie opakowane. Jakość ma kluczowe znaczenie nie tylko ze względu na rosnące wymagania konsumentów, ale także z uwagi na obowiązujące standardy zawarte w dokumentach Unii Europejskiej. Dodatkowo oddziałując na promocje krajowych produktów można także zmniejszyć nadmiar importowanych owoców i warzyw. Odkąd Polska wstąpiła do UE, obowiązują nas normy unijne: szczegółowe, obejmujące produkty, które mają największy udział w rynku Unii. Produktów, które podlegają takiej normie, dotyczy Rozporządzenie
2 Komisji Europejskiej nr 543/2011. Normy szczegółowe obejmują następujące uprawiane w Polsce produkty: jabłka, gruszki, brzoskwinie, nektaryny, truskawki i poziomki, sałaty i endywie, papryki i pomidory. Truskawki to jeden z głównych produkowanych w Polsce gatunków podlegających szczegółowym normom Unii Europejskiej. Pozostałe gatunki, dla których nie ma regulacji, podlegają tzw. normom ogólnym. Stanowią one, że produkty powinny być całe, czyste, zdrowe, wolne od szkodników, bez uszkodzeń miąższu, niezawilgocone, bez obcych zapachów i smaków, wystarczająco rozwinięte oraz odpowiednio dojrzałe, a także oznakowanie krajem pochodzenia. Normy te są co pewien czas podlegają zmianom. Dodać należy, że w załączniku nr 5 do Rozporządzenia KE nr 543/2011 oraz Przewodnika Kontroli Jakości Świeżych Owoców i Warzyw opracowanego przez OECD znajduje się metodologia kontroli
3 produktów o których mowa. Urzędowe normy minimalne dotyczące warzyw i owoców nie zawsze są zgodne z normami handlowymi, które obecnie stawiają wyższe wymagania producentom lub handlowcom zwłaszcza tym, którzy dostarczają swoje produkty do sieci handlowych. Nabywca konsument decyduje o popycie na daną odmianę, poszukuje owoców dobrej jakości, z pewnego źródła, najlepiej bezpośrednio z gospodarstwa. Zwraca również uwagę na atrybuty produktu, przede wszystkim wartości użytkowe, markę i gwarancje. Pojęcie wartości użytkowych obejmuje m.in.: jakość, zawartość substancji odżywczych, smak, kolor. Marka pozwala na wyodrębnienie partii owoców spośród innych oferowanych na tym samym rynku. Towar markowy z reguły cieszy się dużym popytem, natomiast gwarancje produktu dotyczą głównie bezpieczeństwa dla zdrowia konsumenta oraz spełnienia określonych wymagań, w tym pożądanego smaku albo przydatności do wypieku, bądź do przetwórstwa domowego. Opakowanie stanowiące swoisty pomost między producentem a handlowcem kojarzy się zwykle z funkcją ochronną i pojemnością, podkreśla również walory produktu. Jednak już w niedalekiej przyszłości w wielu przypadkach to właśnie opakowania będą w dużej mierze przesądzać o sprzedaży produktów. Producent nie może o tym zapominać, poszukując odbiorcy hurtowego i detalicznego. Dlatego właśnie tak istotne są informacje, które konsument znaleźć może w chwili zakupu. Zgodnie z wytycznymi UE na każdym opakowaniu obowiązkowo (obligatoryjnie) należy umieścić następujące informacje: nazwę i adres podmiotu pakującego lub wysyłającego, rodzaj produktu, pochodzenie produktu,
4 specyfikacje handlowe, znak kontroli urzędowej (nieobowiązkowo). Dobra marka to dobra inwestycja gwarantuje producentowi stały popyt na jego produkty. Na podstawie kontroli w zakresie jakości handlowej świeżych owoców i warzyw, inspektorzy IHARS (www.ijhar-s-gov.pl) wymieniają najczęściej stwierdzone nieprawidłowości w zakresie oznakowania świeżych owoców i warzyw: podawanie błędnych informacji o kraju pochodzenia lub braku takiej informacji, brak cech identyfikacyjnych tj. nazwy i adresu pakującego lub wysyłającego, podawanie błędnych informacji o klasie jakości, nazwie odmiany lub innych danych.
5 Wysoka jakość owoców i warzyw to jeden z podstawowych warunków uzyskania sukcesu na rynku krajowym, a szczególnie w eksporcie. W obrocie jakość rozumie się jako wartość handlową, zależną przede wszystkim od wyglądu zewnętrznego, tzn. odmiany, wielkości owoców, zdrowotności i wybarwienia. Ale jakość to także dojrzałość, smak, aromat, skład chemiczny, pozostałości pestycydów i metali ciężkich. W obrocie jakość rozumiana jest jako wartość handlowa, zależna przede wszystkim od wyglądu zewnętrznego. Jakość ma też największy wpływ na decyzje zakupowe konsumentów. Dla konsumenta wygląd zewnętrzny jabłek, gruszek, truskawek, pomidorów czy ogórków jest jednym z najważniejszych czynników wyboru, dlatego powinien mieć zbliżone do doskonałych kształt, wielkość czy wybarwienie. Według badań największy wpływ na decyzje dotyczące zakupu owoców i warzyw ma jakość, następnie cena, przyzwyczajenia żywieniowe, poziom dochodów, dostępność produktów na rynku itp.
6 Konsument stawia coraz wyższe wymagania, wiąże się to ze wzrostem stopy życiowej społeczeństwa i jego wiedzy na temat wartości zdrowotnej i odżywczej owoców i warzyw. Na ogół produkty docierają do konsumenta przez pośredników, konsument zaś podchodzi do jakości inaczej niż odbiorca hurtowy i nie zawsze potrafi ocenić ważne cechy owocu czy warzywa. Wspomniane przyjęte w krajach UE standardy ustanawiają jednak takie wymagania dla producentów, aby w zbiorach udział zwłaszcza owoców niskiej jakości był jak najmniejszy. Wciąż jeszcze niezadawalająca jakość produktów wynika natomiast m.in. z: rozdrobnienia produkcji, niedostatecznej wiedzy sadowników i niedoceniania wymagań rynku. Zapewnienie dobrej jakości owoców to kluczowa kwestia dla eksportera, który musi dostosować się do wymagań odbiorcy. Nie należy więc różnicować jakości owoców i warzyw przeznaczonych dla krajowego oraz zagranicznego konsumenta. Dobra oferta eksportowa zadawala również rodzinnego konsumenta tej zasady trzeba bezwzględnie przestrzegać, parametry jakościowe są bowiem wszędzie podobne. Do niedawna przykładowo powielana była opinia, że produkty wysyłane na Wschód mogą być gorszej jakości. Dodatkowo koncentrowanie się na jednym rynku nie zawsze jest opłacalne i stanowi istotne ograniczenie, np. decydując się na eksport jabłek tylko na rynek wschodni, możemy liczyć niższą cenę w porównaniu do tej uzyskiwanej w krajach UE. dr inż. Tadeusz Cąderek COBRO