PROGRAM MERYTORYCZNY KONKURSU HISTORYCZNEGO DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO I. CELE KONKURSU zachęcenie do samodzielnego poszukiwania i zdobywania wiedzy; wdrażanie do biegłego posługiwania się wiedzą w rozwiązywaniu zadań problemowych, umożliwienie zastosowania wiedzy w rozwiązywaniu problemów historycznych; ukazywanie możliwości wykorzystania wiedzy historycznej w praktyce; rozwiązywanie problemów o charakterze naukowym w zakresie wiedzy humanistycznej, wyrabianie zdolności krytycznego myślenia historycznego, rozbudzanie ciekawości poznawczej i motywacji do dalszego uczenia się, popularyzacja aktualnych osiągnięć nauki, pogłębianie znajomości i rozumienia historii Polski, demonstracja dumy narodowej i patriotyzmu, ułatwienie zrozumienia wkładu Polaków w dorobek cywilizacji Europy i świata, zrozumienie osiągnięć przyszłych pokoleń Polaków i ich znaczenia dla dzisiejszej Polski. II. WYMAGANIA KONKURSU Na wszystkich etapach konkursu uczeń powinien wykazać się wiadomościami i umiejętnościami określonymi w Celach kształcenia wymaganiach ogólnych Podstawy programowej kształcenia ogólnego, w części dotyczącej przedmiotu historia na III etapie edukacyjnym, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r. poz. 977), a także: sytuowania wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych w czasie oraz porządkowania ich i ustalania związków poprzedzania, równoczesności i następstwa, dostrzegania zmian w życiu społecznym oraz ciągłości w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym, rozpoznawania tekstów kultury, wyszukiwania oraz porównywania informacji pozyskanych z różnych źródeł i formułowania wniosków, wyjaśniania związków przyczynowo-skutkowych analizowanych wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych, tworzenia narracji historycznej, dostrzegania w narracji historycznej warstwy informacyjnej, wyjaśniającej i oceniającej, formułowanie argumentów na rzecz prezentowanego stanowiska. TREŚCI MERYTORYCZNE KONKURSU 1
TEMAT PRZEWODNI KONKURSU W ROKU SZKOLNYM 2016/2017 Kultura materialna i polityczna Polski i Polaków od czasów piastowskich do odzyskania niepodległości po pierwszej wojnie światowej. ETAP I (szkolny) Podstawy programowej kształcenia ogólnego, w części dotyczącej przedmiotu historia na III 2012 r. w sprawie Podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r. poz. 977) punkty 1 do 15 (Najdawniejsze dzieje człowieka Polska w dobie unii z Litwą): Najdawniejsze dzieje człowieka; Cywilizacje Bliskiego Wschodu; Starożytny Izrael; Cywilizacja grecka Cywilizacja rzymska; Dziedzictwo antyku; Chrześcijaństwo; Arabowie i świat islamski; Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa; Bizancjum i Kościół wschodni.; Społeczeństwo średniowiecznej Europy; Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy; Polska pierwszych Piastów. Polska dzielnicowa i zjednoczona; Polska w dobie unii z Litwą; Poszerzenie treści Podstawy programowej Poszerzenie treści Podstawy programowej w I etapie obejmuje zagadnienia wynikające z tematu przewodniego konkursu opisanego we wskazanej uczniowi literaturze. Będzie dotyczyło: A. Polska Piastów rola pierwszych władców piastowskich w tworzeniu kultury chrześcijańskiej na ziemiach polskich budownictwo, dziejopisarstwo; rola Kościoła w czasie rozbicia dzielnicowego i jego wkład w zjednoczenie ziem Polskich; znacznie panowania Kazimierza Wielkiego dla zmiany krajobrazu kulturowego Polski (urbanizacja, edukacja i nauka, prawo, literatura i sztuka); B. Polska Andegawenów i pierwszych Jagiellonów Jadwiga Andegaweńska królowa pokoju, nauki i kultury; litewscy władcy na polskim tronie różne języki, wyznania, prawa i obyczaje w państwie polsko-litewskim; Wit Stwosz i jego działa; Paweł Włodkowic i Stanisława ze Skalbmierza. 2
świat od początków starożytności do wielkich odkryć geograficznych, Polska od początków panowania Mieszka I do śmierci Aleksandra Jagiellończyka. ETAP II (rejonowy) Podstawy programowej kształcenia ogólnego, w części dotyczącej przedmiotu historia na III 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r. poz. 977) punkty 16 28 (Wielkie odkrycia geograficzne - Rewolucja francuska): Wielkie odkrycia geograficzne; Humanizm i renesans; Rozłam w Kościele zachodnim; Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów; Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów; Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w; Formy państwa nowożytnego; Europa w XVIII w; Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w.; Bunt poddanych wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych; Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej; Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w.; Rewolucja francuska. Na etapie II obowiązuje zakres wiadomości i umiejętności z etapu I. Poszerzenie treści Podstawy programowej Poszerzenie treści Podstawy programowej w II etapie obejmuje zagadnienia wynikające z tematu przewodniego konkursu opisane we wskazanej uczniowi literaturze. Będzie dotyczyło: Polska ostatnich Jagiellonów i w Rzeczpospolitej Obojga Narodów: mecenat Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta; literatura piękna i pisma polityczne polskiego renesansu; Mikołaj Kopernik i jego dzieła; przywódcy szlachty polskiej i ich rozumienie demokracji i praworządności; sarmatyzm, jako system wartości i styl życia szlachty; piękno i triumf Kościoła walczącego dzieła polskiego baroku; kontusze przeciwko frakom tradycja i zmiany polskiego oświecenia. świat od wielkich odkryć geograficznych do zakończenia rewolucji francuskiej, Polska od wstąpienia na tron Zygmunta Starego do III rozbioru. ETAP III (wojewódzki) podstawy programowej kształcenia ogólnego, w części dotyczącej przedmiotu historia na III 3
2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 30 sierpnia 2012 r. poz. 977) punkty 29 39 (Epoka napoleońska Sprawa polska w I wojnie światowej): Epoka napoleońska; Europa po kongresie wiedeńskim; Rozwój cywilizacji przemysłowej; Europa i świat w XIX w.; Ziemie polskie po kongresie wiedeński; Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych; Życie pod zaborami; Europa i świat na przełomie XIX i XX w.; I wojna światowa i jej skutki; Rewolucje rosyjskie; Sprawa polska w I wojnie światowej. Na etapie III konkursu obowiązuje zakres wiadomości i umiejętności z etapu I i II, a ponadto: Poszerzenie treści podstawy programowej Poszerzenie treści podstawy programowej w III etapie obejmuje zagadnienia wynikające z tematu przewodniego konkursu opisane we wskazanej uczniowi literaturze. Będzie dotyczyło: A. Aktywność Polaków w Europie i na świecie: Wielka Emigracja kultura i nauka polska, nauka, myśl polityczna, wkład Polaków w poznawanie i rozwój innych kontynentów. B. Dorobek Polaków pod zaborami specyfika dorobku kulturalnego i politycznego trzech zaborów; krakowska i warszawska szkoła historyczna; sztuka polska w XIX i na przełomie XX w.; kultura narodowa Polaków, świat od epoki napoleońskiej do zakończenia I wojny światowej, Polska od utraty niepodległości do odzyskania niepodległości. Ponadto: podczas etapu III uczeń powinien wykazać się umiejętnością tworzenia narracji historycznej integrującej informacje pozyskane z różnych źródeł, w której przedstawi argumenty uzasadniające własne stanowisko. LITERATURA DLA UCZNIA 1. Podręczniki, dopuszczone do użytku szkolnego przez MEN oraz ogólnodostępne atlas historyczne, zeszyty ćwiczeń i inne materiały dydaktyczne funkcjonujące na rynku edukacyjnym. Treści dotyczące wskazanych zagadnień w: 2. Szczur S., Historia Polski średniowiecze, Kraków 2002 i inne wydania 3. Rożka M., Złoty wiek, z cyklu Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, Kraków 1991 4. Markiewicz M., Historia Polski 1492 1795, wyd. 2, Kraków 2002 i inne wydania 5. Chwalba A., Historia Polski 1795 1918, Kraków 2001 i inne wydania 6. Libera Z., Oświecenie, Warszawa 1991 4
7. Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 1998 8. Polska. Dzieje cywilizacji i narodu, pod red. M. Derwicha i A. Żurka, Warszawa-Wrocław 2002: (zagadnienia dotyczące wskazanych wydarzeń). Tom 1 U źródeł Polski Tom 2 Monarchia Piastów Tom 3 Monarchia Jagiellonów Tom 4 Rzeczpospolita Szlachecka Tom 5 Pod Zaborami INFORMACJA DLA UCZNIA DOTYCZĄCA WARUNKÓW KONKURSU Na konkurs z historii uczeń przynosi ze sobą wyłącznie przybory do pisania: pióro lub długopis. Zabrania się wnoszenia na salę wszelkich urządzeń elektronicznych. 5