DRODZY RODZICE DZIECKA LEWORĘCZNEGO!!! Oto podstawowe zasady które pomogą Wam kształtować gotowość do pisania Waszego dziecka 1.Właściwa postawa wobec leworęczności Leworęczność jak praworęczność jest naturalnym przejawem dominacji jednej z półkul ( poza szczególnymi wypadkami nie jest to powód do niepokoju i przeuczania dziecka na prawą rękę) Nie jest wskazane ani nadmierne ochranianie tych dzieci ani tworzenie klimatu wyjątkowości czy odmienności, który powoduje, że dziecko czuje się gorsze od innych lub na,,specjalnych prawach a to może powodować wyobcowanie ze środowiska kolegów 2.Wczesna diagnoza leworęcznego dziecka Konieczna jest możliwie wczesna diagnoza, najpierw obserwacja w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym a następnie badanie diagnostyczne w 5-6 r.ż., które obejmuje ocenę lateralizacji, motoryki rąk, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni, orientacyjną ocenę poziomu rozwoju umysłowego i osobowości dziecka, ze zwróceniem uwagi na występujące zaburzenia towarzyszące lewo lub oburęczności 3.Trafna decyzja co do dalszego postępowania z dzieckiem leworęcznym Zasady, którymi powinno się kierować przy podejmowaniu decyzji o dalszych losach dziecka: Nie przeuczamy dzieci:
- lewostronnie zlateralizowanych - oburęcznych i lewoocznych - o wczesnych przejawach lateralizacji i silnym stopniu przewagi lewej ręki - mało sprawnych motorycznie - opóźnionych w rozwoju umysłowym - u których występują zaburzenia tj. jąkanie, objawy nerwicowe, objawy pisma zwierciadlanego podczas pisania prawą ręką - nie akceptujących prób przeuczania Próby przeuczania na prawą rękę mogą być podejmowane w przypadku: - dzieci oburęcznych i dzieci o słabej przewadze ręki lewej - dzieci oburęcznych i jednocześnie prawoocznych - dzieci prawidłowo rozwiniętych umysłowo, wykazujących dobrą sprawność ruchową prawej ręki i nie przejawiających dodatkowych zaburzeń mowy i zaburzeń o charakterze emocjonalnym -przy pełnej akceptacji prób przeuczania przez samo dziecko! 4.Prawidłowa postawa ciała dziecka leworęcznego podczas pisania Podczas pisania i rysowania dziecko siedząc przy stole powinno mieć obie stopy oparte o podłogę a przedramiona o stół, plecy wyprostowane tak, aby centralna oś ciała(linia kręgosłupa) była
pionowa; należy dbać, aby głowa i górna część tułowia nie odchylały się od tej osi Tułów nie powinien opierać się o ławkę, zapewniając swobodę ruchów rąk Dziecko leworęczne siedząc w ławce szkolnej powinno mieć sąsiada po swojej prawej stronie- ręka, która pisze znajduje się na zewnątrz i tym samym zapobiega to nieumyślnemu zderzeniu dominujących rąk obydwojga dzieci i zapewnia im swobodę ruchów Najlepiej gdy światło pada na zeszyt dziecka z przodu lub z prawej strony; w klasie dziecko powinno siedzieć w środkowym rzędzie, gdzie światło jest najbardziej rozproszone i nie daje zbyt widocznego cienia 5.Właściwe położenie zeszytu Najbardziej optymalne położenie zeszytu podczas pisania dla leworęcznego dziecka jest następująca; Zeszyt w czasie pisania powinien znajdować się w pewnej odległości od ciała osoby piszącej, a tym samym od brzegu stołu czy ławki; dzięki temu jest możliwe oparcie na ławce całego przedramienia piszącej ręki Zeszyt leworęcznego dziecka powinien być ułożony na ławce ukośnie, nachylony w prawą stronę- oznacza to, że lewy górny róg jest skierowany ku górze, zaś prawy górny róg ku dołowi; dziecko powinno dowolnie regulować kąt nachylenia zeszytu, nawet tak dalece, że może on znajdować się w położeniu niemal pionowym do krawędzi ławki; przy takim ułożeniu zeszytu dziecko kreśli litery w liniaturze w kierunku z góry ku dołowi duży kąt nachylenia zeszytu pozwala dziecku kontrolować wzrokiem czynność pisania- gdy zeszyt jest
ułożony przez długi czas równolegle do krawędzi ławki dziecko zamiast obrócić zeszyt skręca tułów w lewą stronę i tym samym krzywi kręgosłup Zeszyt powinien się znajdować nieco na lewo od osi ciała leworęcznego dziecka; zapewnia to swobodę ruchu piszącej lewej ręce- dzięki temu przesuwa się ona płynnym ruchem od strony lewej ku osi ciała- centralne ustawienie zeszytu powoduje konieczność przekraczania osi ciała, ograniczenie swobody ruchów i kontroli wzrokowej a tym samym prowadzi do skrzywienia kręgosłupa 6.Prawidłowy sposób trzymania pióra Od pierwszych prób wykonywania przez leworęczne dziecko czynności graficznych zwracamy uwagę na następujące sprawy: Chwyt ołówka, pióra powinien być poprawny- leworęczne dziecko trzyma ołówek i pióro w trzech palcach: pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym Ręka trzymająca pióro powinna znajdować się w odległości około 2cm od powierzchni papieru; trzymanie pióra zbyt nisko sprawia, że dziecko ma trudności ze śledzeniem napisanego tekstu, pisze więc z głowa zawieszona nad zeszytem często przekrzywiając ja na bok Zanim dziecko leworęczne zacznie posługiwać się piórem byłoby najlepiej, aby naukę pisania rozpoczęło od posługiwania się ołówkiem- ułatwi to: prawidłowe ułożenie zeszytu, organizację ruchów podczas pisania od strony lewej do prawej; prawidłowy chwyt możemy także kształtować dzięki zastosowaniu specjalnej nasadki na pióro lub długopis- można je kupić w sklepach z artykułami dla osób leworęcznych- także przez Internet
7. Prawidłowy układ dłoni, nadgarstka i przedramienia Prawidłowy układ dłoni, nadgarstka i przedramienia leworęcznego dziecka powinien być podczas pisania następujący: Dłoń wraz z nadgarstkiem stanowi przedłużenie przedramienia (układ liniowy) Brzeg dłoni, nadgarstka i ramię opierają się cały czas o stół i zeszyt, na którym pisze dziecko i przesuwają podczas pisania Koniec pióra powinien być skierowany ku lewemu przedramieniu a dokładniej znajdować się w połowie odległości między ramieniem a łokciem Podczas pisania przedramię lewej ręki powinno być mniej więcej prostopadłe do liniatury zeszytu; ta pozycja jest jednak możliwa tylko wówczas, gdy zeszyt jest ułożony po lewej stronie od osi ciała i nachylony w prawo Dłoń i palce trzymając pióro powinny się znajdować poniżej liniatury zeszytu, gdyż wówczas nie zasłaniają zapisywanego tekstu i pozwalają na jego stałe kontrolowanie wzrokiem 8. Organizacja ruchów pisania W procesie wdrażania prawidłowych ruchów podczas nauki pisania leworęcznych dzieci jest wskazane: Dbanie o prawidłowe zapisywanie liter poprzez ćwiczenie pisania liter zgodnie z obowiązującym wzorcem- ważne jest utrwalenie nawyków ruchowych polegających na kreśleniu linii pionowych z góry na dół i poziomych od lewej do prawej Trening w zakresie płynnego przesuwania ręki od lewej do prawej krawędzi zeszytu- pomocne jest ułożenie zeszytu na lewo od dziecka tak, by jego ręka zmierzała ku osi ciała
Wdrażanie dziecka do opanowania płynnego przesuwania dłoni po papierze podczas pisania kolejnych wyrazów, po to aby dłoń i przedramię cały czas pozostawały w kontakcie z zeszytem a tylko pióro unoszone było ku górze podczas zapisywania znaków diaktrycznych i odrywane od papieru gdy dziecko przechodzi do zapisywania następnego wyrazu Podczas przesuwania ręki z końca jednej linijki do początku drugiej powinna przesuwać się dłoń i przedramię zaś łokiec powinien opierać się na ławce w tym samym miejscu Ręka pisząca powinna przesuwać się od strony lewej ku prawejod zewnątrz ku osi ciała lecz bez jej przekraczania Nieprawidłowe ruchy podczas pisania powinny być korygowane!!! 9.Kontrola i regulowanie napięcia mięśniowego Zbyt słabe napięcie mięśniowe objawia się w słabym nacisku na ołówek a konsekwencją tego są mało czytelne rysunki i pismo-ślad pozostawiony jes mało widoczny a linie bywaja zazwyczaj niepewne, drżące i cienkie Nadmierne napięcie mięśniowe wyraża się w całej sylwetce dziecka, które jest przygarbione, przywarte do ławki, kurczowo trzyma ołówek w palcach a czasem w całej dłoni i zbyt silnie naciska na ołówek co powoduje łamanie grafitu, dziurawienie kartki lub wyginanie stalówki w piórze takiemu napięciu towarzyszą współruchy- czyli ruchy mimowolne tj. wysuwanie języka podczas pisania, gryzienie warg; jeśli dziecko nie nadąża za klasa i towarzyszą mu reakcje lękowe może wystąpić reakcja nerwicowa, bolesny skurcz mięśni tzw. Skurcz pisarski Należy dbać o to, aby:
Dziecko leworęczne potrafiło sobie uświadomić własne napięcie mięśniowe Umiało świadomie kontrolować i regulować swe napięcie mięśniowe Napięcie ograniczało się do pracy potrzebnych grup mięsni bez nie potrzebnego włączania grup mięśni, które nie uczestniczą w danej czynności 10. Koordynacja ruchów obu rąk W procesie pisania uczestniczą obie górne kończynywspółdziałają ze sobą, ręka wiodąca pisze zaś druga: przytrzymuje zeszyt, aby nie poruszał się podczas pisania, przesuwa zeszyt ku górze w miarę jak dziecko pisze w kolejnych linijkach i zmierza ku dołowi kartki; dzięki temu ręka wiodąca jest stabilna Ważne jest nie tylko usprawnianie ręki dominującej lecz także ćwiczenie precyzji ruchów każdej z rąk oraz rozwijanie ich współdziałania ze sobą podczas czynności wymagających ich współpracy!!! 11. Współdziałanie oka i ręki Warunkiem poprawnego zapisu, szybkiego tempa i dobrego poziomu graficznego pisma jest śledzenie wzrokiem czynności pisania- powstającego zapisu i ruchu ręki! Zaburzenia tego procesu mogą wynikać z: nieprawidłowego funkcjonowania wzroku i motoryki ( konsekwencją jest wolne tempo pisania, niski poziom graficzny pisma i błędy w pisaniu); skrzyżowania oka i ręki( konsekwencją może być dysleksja lub dysortografia) W celu dobrej współpracy ręki i oka podczas pisania ważne jest:
Usprawnianie współdziałania czynności ruchowych lewej ręki i wzroku poprzez ćwiczenia Rozwijanie współdziałania ręki i okaz znajdujących się po tej samej stronie; u dzieci oburęcznych należy usprawniać rękę która znajduje się po stronie oka dominującego Umożliwianie ciągłego śledzenia wzrokiem czynności pisania dzięki poprawnej pozycji ręki piszącej, zeszytu, właściwego położenia palców i uchwytu pióra Najważniejszą zasadą jest ta, która uznaje prawo dziecka leworęcznego do posługiwania się lewą ręką!!!!!! Opracowała Katarzyna Wodnicka-Sałacińska Bibliografia: 1. Bogdanowicz Marta : Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. - Wyd. 2 popr.. - Warszawa : WSiP, 1991. - S. 129-142 : Lateralizacja i jej zaburzenia. 2. Bogdanowicz Marta : Leworęczność u dzieci. - Wyd. 2. - Warszawa : WSiP, 1992 3. Bogdanowicz Marta, Rożyńska Małgorzata : Lewa ręka rysuje i pisze. Ćwiczenia przygotowujące do pisania dla dzieci leworęcznych (cz. 1,2,3) - Gdańsk : Harmonia, 2003 4. Healey Jane : Leworęczność : Jak wychowywać leworęczne dziecko w świecie ludzi praworęcznych. - Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004