Dostępność dlaczego jest nam potrzebna

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Spis treści Dostępność dlaczego jest nam potrzebna... 4 Dostępność jest ważna dla kogo?... 4 Dostępność jest ważna dlaczego?... 9 Bariery w dostępności... 11 Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć?... 24 Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej informacji i komunikacji... 27 Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej przestrzeni publicznej... 28 Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnego transportu publicznego... 30 Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnych usług publicznych... 32 Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej obsługi pasażera po zakończeniu podróży... 33 Dostępność to nie tylko koncepcja, to również kwestia nastawienia!... 34 2

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna O projekcie ISEMOA Projekt ISEMOA (Improving seamless energy-efficient mobility chains for all) trwa 3 lata, jest współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach programu IEE (Inteligentna Energia Europa). Jego celem jest pomoc władzom na szczeblu lokalnym i regionalnym w Europie w zwiększeniu energooszczędności w transporcie poprzez poprawę dostępności przestrzeni i transportu publicznego w perspektywie od drzwi do drzwi i umożliwienie mieszkańcom oraz turystom (także osobom z ograniczonymi możliwościami poruszania się PRM People with Reduced Mobility) poruszania się bez samochodu. Ponadto poprawa dostępności przestrzeni i transportu publicznego podnosi jakość i atrakcyjność transportu publicznego i przyczynia się do wzrostu bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów. Aby osiągnąć ten cel, w ramach projektu opracowywany jest system zarządzania jakością służący ciągłej poprawie dostępności w europejskich gminach, miastach i regionach. W centrum systemu ISEMOA znajduje się moderowany proces audytu, którego celem jest pomoc lokalnym i regionalnym interesariuszom, wspólnie z audytorem zewnętrznym, w ocenie prac nad zwiększeniem dostępności oraz opracowaniu strategii i środków do ciągłej poprawy jej jakości. Więcej informacji o projekcie dostępnych jest na stronie www.isemoa.eu. Koordynator projektu: FGM-AMOR, Michaela Kargl, kargl@fgm.at Zastrzeżenia prawne: Wyłączna odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji leży po stronie jej autorów. Nie odzwierciedla ona opinii Unii Europejskiej. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie zawartych tu informacji. Niniejsza broszura została opracowana w ramach europejskiego projektu ISEMOA Wolna od barier i energooszczędna mobilność dla wszystkich w październiku 2011 r. Projekt ISEMOA jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu IEE 2009 STEER. 3

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Dostępność jest ważna dla kogo? To jest Tomasz. Tomasz ma 11 lat. Po odrobieniu lekcji lubi odwiedzać swoich kolegów. Często porusza się na hulajnodze lub na łyżworolkach. Sprawia mu to więcej przyjemności niż chodzenie pieszo. Może też szybciej dotrzeć do celu. Kiedy chce odwiedzić kolegę z klasy, który mieszka 15 km od niego, korzysta z autobusu. To jest Pani G. Ma 85 lat. Każdego dnia spaceruje dla zdrowia. Porusza się sama o lasce, ale woli gdy ktoś jej towarzyszy. Jeszcze do zeszłego roku uwielbiała grać w karty, ale odkąd jej wzrok znacznie się pogorszył musiała zrezygnować z tej rozrywki. 4

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna To jest Pan M. Cztery miesiące temu został ojcem ślicznego chłopca. Bardzo lubi swoją pracę w zakładzie stolarskim, ale cieszy się każdą chwilą spędzoną w domu z żoną i synkiem. Zwłaszcza w weekendy lubi zabierać synka na spacery. To jest Pan R. Jest ojcem czteroletniej dziewczynki i dwuletniego chłopca. Jest zadowolony, że jego dzieci mogą chodzić do tego samego przedszkola. To ułatwia życie i pozwala zaoszczędzić czas, gdyż przywozi dzieci rano do przedszkola, a potem na rowerze jedzie do pracy bez konieczności objazdów. To jest Pani O. W ostatnim czasie ukończyła studia na wydziale geografii i obecnie pracuje w branży turystycznej. Podobnie jak wiele młodych kobiet lubi spędzać czas na zakupach i wychodzić wieczorami na spotkania ze znajomymi. W trakcie wakacji lubi podróżować zwiedzając inne kraje. Od 10 lat używa elektrycznego wózka inwalidzkiego. 5

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna To jest Pan S., który pracuje naukowo w Instytucie Badań Kosmicznych. Prowadzi też wykłady na uniwersytecie, na który dojeżdża komunikacją publiczną. Pan S. jest niewidomy i bardzo odpowiada mu informacja głosowa w autobusach i tramwajach, pozwala mu to wysiąść na właściwym przystanku. To jest Pani W. ze swoją wnuczką Zosią, która uczęszcza do szkoły podstawowej. Obie nie mogą się doczekać, kiedy Zosia sama będzie mogła chodzić do szkoły. Teraz jest to zbyt niebezpieczne, gdyż musiałaby przechodzić przez duże skrzyżowania. Pani W. nie prowadzi samochodu ale lubi chodzić pieszo do sklepu czy odprowadzać Zosię do szkoły. To jest Pan K. Jest już na emeryturze ale prowadzi bardzo aktywny tryb życia dużo majsterkuje w domu i ogrodzie, poświęca się również swojemu hobby pieszym wędrówkom po górach. Ponadto, razem z żoną udzielają się w lokalnym zespole tanecznym. Pan K. ma problemy ze słuchem i od kilku lat nosi aparat słuchowy. 6

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Te osoby mieszkają w naszym sąsiedztwie. Na pierwszy rzut oka nie mają ze sobą wiele wspólnego. Wszyscy jednak natrafiają na bariery i muszą stawić czoła problemom poruszając się w przestrzeni publicznej i korzystając z transportu publicznego. Dlatego należą do grupy osób z ograniczonymi możliwościami poruszania się, tzw. PRM (ang. People with Reduced Mobility). Osoby z ograniczoną mobilnością osoby PRM to nie tylko osoby niepełnosprawne, starsze (głównie powyżej 75. roku życia), dzieci i rodzice z dziećmi. Do tej grupy zalicza się także osoby przenoszące ciężkie lub niewymiarowe bagaże, osoby o nietypowym wzroście, z problemami poznawczymi, nieznające lokalnego języka, osoby mające problemy z orientacją, czytaniem, ze zdrowiem psychicznym, niepełnosprawne intelektualnie, daltoniści, osoby z wadami wzroku, słuchu lub narządu ruchu, z problemami ortopedycznymi i kardiologicznymi, osoby powracające do zdrowia po przebytej operacji lub chorobie, czasowo niepełnosprawne (np. ze złamaniami). 7

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Według ekspertów 1, ponad 1/3 populacji Europy to osoby mające problemy z poruszaniem się osoby PRM, które napotykają bariery poruszając się pieszo lub rowerem w przestrzeni publicznej lub korzystając z transportu publicznego. Uwzględniając również okresowe trudności, takie jak przenoszenie ciężkich bagaży, powracanie do zdrowia po przebytej operacji lub chorobie, wizyta w obcym kraju itp., widzimy, że każdy z nas ma czasami problemy w poruszaniu się. Wszyscy doświadczamy sytuacji, kiedy trudno nam poruszać się pieszo lub rowerem w przestrzeni publicznej lub korzystać z transportu publicznego. Uciążliwość napotykanych barier jest indywidualnie odczuwana przez poszczególne osoby w zależności od stopnia ich sprawności. 1 Access and Inclusion Improving Transport Accessibility for All, CEMT/CM(2006)7FINAL, p. 3. 8

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Dostępność jest ważna dlaczego? Mobilność to nieodłączna część naszego codziennego życia niezbędna w wypełnianiu obowiązków zawodowych czy w czasie wolnym. Każdego dnia jesteśmy mobilni musimy chodzić do szkoły, pracy, do lekarza, załatwiać różne sprawy, ale również spotykamy się ze znajomymi, chodzimy do restauracji, kina lub po prostu spacerujemy czy jeździmy rowerem dla przyjemności. Dostępność to dotarcie do tych miejsc bez przeszkód. Każda podróż składa się z kilku elementów, które można przedstawić za pomocą łańcucha mobilności. Poniższy rysunek pokazuje elementy łańcucha przed, w trakcie i po podróży. Zazwyczaj ludzie zaczynają swoją podróż tylko wtedy, gdy są pewni, że każdy element łańcucha będzie funkcjonował prawidłowo, co pozwoli im na dotarcie do celu. 9

Dostępność dlaczego jest nam potrzebna Nawet jeśli najmniejszy element łańcucha nie funkcjonuje prawidłowo, np. jeśli w którymś elemencie występują bariery, cały łańcuch przestaje funkcjonować. Dlatego kluczowe jest, aby wszystkie elementy łańcucha były dostępne. Ma to zwłaszcza znaczenie dla osób PRM, dla których niedostępne elementy łańcucha są nie tylko niedogodnościami, ale mogą stać się prawdziwym problemem. Na przykład: Jeśli jest jedna ruchliwa ulica, przez którą nie można przejść bezpiecznie, to cała trasa jest niedostępna dla dziecka. Jeśli nie ma wystarczająco dużo miejsc do zrobienia sobie przerwy, to cała trasa może być niedostępna dla starszej osoby. Jeśli zarezerwowanie usługi transportowej na żądanie możliwe jest tylko telefonicznie w języku lokalnym, zagraniczny turysta nie może odbyć takiej podróży. Jeśli na trasie jest tylko jeden wysoki krawężnik, którego nie można pokonać, cała trasa jest niedostępna dla osoby na wózku inwalidzkim. Jeśli na drodze znajdą się schody, których nie można pokonać, to cała trasa staje się niedostępna dla osoby ciągnącej wózek z zakupami. Aby przestrzeń publiczna i transport publiczny były bardziej dostępne, a ludzie korzystali ze zrównoważonych form transportu (poruszanie się pieszo, rowerem, komunikacją publiczną) codziennie, należy uwzględnić potrzeby wszystkich osób na etapie planowania, projektowania, realizacji, organizowania i utrzymywania przestrzeni i transportu publicznego. Należy unikać tworzenia barier, a istniejące likwidować. 10

Potrzeby i często występujące bariery Bariery w dostępności Uniwersalne potrzeby można zidentyfikować na wszystkich etapach łańcucha mobilności: istotne jest, aby przed podróżą zdobyć aktualną, rzetelną, kompletną i dokładną informację w dostępnej formie. Każdy potrzebuje informacji o możliwych i zalecanych trasach i dostępnych usługach, o połączeniach w transporcie publicznym, rozkładzie jazdy, o lokalnych zwyczajach oraz o dostępności trasy, podczas podróży wszyscy potrzebują jasnych wskazówek w celu znalezienia właściwej drogi, a także warunków umożliwiających bezpieczne poruszanie się po wybranej trasie, po odbyciu podróży czasami może zaistnieć potrzeba skontaktowania się z przedstawicielem przedsiębiorstwa transportowego lub władz miasta w celu otrzymania pomocy (np. w przypadku zgubienia czegoś w trakcie podróży) lub przekazania informacji (np. doświadczeń, opinii, zażaleń i sugestii poprawy usług). Jeśli te potrzeby nie są uwzględniane na etapie planowania, projektowania, realizacji, organizacji i utrzymania przestrzeni publicznej i transportu publicznego, bariery będą istniały na wszystkich etapach łańcucha mobilności. Poniżej znajdują się przykłady często występujących barier. 11

Potrzeby i często występujące bariery Przykłady barier i ograniczeń mogących wystąpić przed podróżą, które utrudniają jej planowanie i realizację: Potrzebne informacje nie istnieją lub są niedostępne. Obsługa klienta nie jest dostosowana do potrzeb osób PRM. Przykłady barier często utrudniających lub uniemożliwiających chodzenie pieszo, jazdę rowerem, podróżowanie komunikacją publiczną dla osobom PRM: Chodniki i przystanki komunikacji publicznej są zastawione lub zbyt wąskie. 12

Potrzeby i często występujące bariery Pokonanie schodów to jedyna droga dotarcia do celu, brak jest trasy alternatywnej w postaci podjazdów czy wind. Schody i podjazdy oraz przeszkody nie są dobrze oznakowane. Poręcze są zamontowane tylko po jednej stronie podjazdów i schodów lub nie ma ich w ogóle. Kolory poręczy nie są kontrastowe w odniesieniu do tła. Chodniki są nachylone poprzecznie lub wzdłuż. 13

Potrzeby i często występujące bariery Drogi dla pieszych są wyboiste, nierówne lub mają śliską nawierzchnię. Utrzymywanie infrastruktury dla pieszych nie jest priorytetem. Brak jest namacalnych obiektów, takich jak ściany, ogrodzenia, krawężniki lub odpowiedniej faktury nawierzchni, które ułatwiają poruszanie się osobom niewidomym i niedowidzącym lub obiekty te są zastawione (np. przez parkujące rowery, samochody, zalegający śnieg lub opadające liście). Brak jest różnicy poziomów oraz namacalnych różnic pomiędzy chodnikiem a ulicą / ścieżką rowerową. 14

Potrzeby i często występujące bariery Na przejściach są wysokie krawężniki. Korzystanie z sygnalizacji świetlnej nie jest dostępne dla wszystkich. Brak jest bezpiecznych możliwości przejścia przez jezdnię. Brak jest dostępnych miejsc do odpoczynku lub schronienia (np. przed deszczem). 15

Potrzeby i często występujące bariery Brakuje dostępnych toalet publicznych. Piesi zmuszani są do poruszania się okrężną drogą (np. z powodu braku odpowiedniej infrastruktury dla pieszych, błędnego oznakowania, braku skrótów itp.). Zdarzają się niebezpieczne sytuacje: duże natężenie ruchu, pojazdy przejeżdżające z dużą prędkością itp. Są miejsca, w których piesi nie czują się bezpiecznie i komfortowo, np. w przejściach podziemnych, podziemnych przystankach komunikacji (dworce itp.), miejscach źle oświetlonych. 16

Potrzeby i często występujące bariery Miejsca użyteczności publicznej (zwłaszcza supermarkety, ośrodki sportowe, kina itp.) nie są przystosowane dla osób przychodzących pieszo, przyjeżdżających rowerem czy komunikacją publiczną. Infrastruktura nie jest przystosowana dla rowerów z przyczepkami, tandemów itp. Brakuje dostępnej i jasnej informacji dla pasażerów na przystankach i dworcach komunikacji publicznej. Orientacja i odnalezienie właściwej drogi jest trudne w dużych węzłach komunikacji publicznej (np. kolej + autobus + metro + tramwaj). 17

Potrzeby i często występujące bariery Kupienie biletu w automacie pozostaje dużym wyzwaniem. Trudno jest odnaleźć właściwy autobus na dworcach, z których odjeżdża duża liczba pojazdów. Odczytanie numeru linii lub końcowego przystanku jest trudne ze względu na refleksy świetlne, słabe oświetlenie, małe cyfry i litery, kurz i brud. Wsiadanie i wysiadanie z pojazdów komunikacji publicznej jest trudne z powodu dużych odstępów od krawężnika lub różnic w poziomach autobusu i przystanku lub schodów w pojeździe. 18

Potrzeby i często występujące bariery Pojazdy komunikacji publicznej zatrzymują się w dużej odległości od krawężników, gdyż albo kierowca nie zwraca na to uwagi, albo dostęp do przystanku ograniczają zaparkowane samochody lub inne przeszkody. Dotarcie do miejsca siedzącego przed ruszeniem pojazdu nie zawsze jest możliwe. Przestrzeń w pojeździe przeznaczona na wózki inwalidzkie lub dziecięce jest ograniczona. Brakuje łatwodostępnych i łatworozpoznawalnych poręczy oraz innych uchwytów w pojazdach komunikacji publicznej. 19

Potrzeby i często występujące bariery Pojazdy komunikacji publicznej nadal są w ciągłym użyciu, pomimo iż niektóre ich elementy, takie jak rampy, głośniki, wyświetlacze informacji w czasie rzeczywistym, dostępne toalety itp., mogą być uszkodzone. Informacja dla pasażerów (w czasie rzeczywistym) jest dostępna tylko w formie wizualnej lub audialnej lub brak jest jakiejkolwiek informacji. Istnieją obawy, że nie będzie możliwości kontaktu z obsługą pojazdu w razie konieczności udzielenia pomocy. Obsługa transportu publicznego nie jest świadoma potrzeb osób PRM, ani nie wie jak najlepiej im sprostać. W rezultacie wzajemne nieporozumienia pomiędzy obsługą i pasażerami lub niezrozumienie intencji pasażera prowadzą do nieprzyjemnych sytuacji. 20

Potrzeby i często występujące bariery Brakuje jasnej informacji i procedur postępowania w nagłych sytuacjach, które uwzględniają konieczność dostępności w razie ich wystąpienia. Stres spowodowany jest pośpiechem i szybkim tempem, zwłaszcza w godzinach szczytu (podczas wsiadania i wysiadania do/z pojazdów komunikacji publicznej). Nie ma wystarczająco dużo czasu na przesiadkę; nie bierze się pod uwagę tego, że niektóre osoby PRM mogą poruszać się wolniej. Podczas planowania rozkładów jazdy transportu publicznego, priorytetem jest zminimalizowanie czasu podróży, a nie czas na wsiadanie/wysiadanie do/z pojazdu wszystkich pasażerów. To stawia kierowców, którzy starają się nie odbiegać od rozkładu, pod ogromną presją. W rezultacie kierowcy ci nie mają cierpliwości i nie traktują osób PRM z uwagą. 21

Potrzeby i często występujące bariery Brak jest (dostępnych) przechowalni bagażu na stacjach i w punktach przesiadkowych. Poniżej przedstawiono wybrane bariery, które można napotkać po zakończeniu podróży: Brakuje jasnej i dostępnej informacji z kim należy się skontaktować iw sprawie przekazania wniosków i zażaleń odnośnie przestrzeni publicznej lub transportu publicznego. Pracownicy punktów obsługi klienta lub biur rzeczy znalezionych nie są szkoleni w zakresie dostępności lub komunikacji z osobami PRM. Brakuje jasnej i dostępnej informacji gdzie należy się udać w przypadku znalezienia cudzej własności (np. dokumentów, telefonu komórkowego, parasola, itp.) i jak można się tam dostać. Ponadto miejsca takie często są niedostępne. 22

Potrzeby i często występujące bariery Jedyną możliwością kontaktu z biurem rzeczy znalezionych jest często kontakt osobisty. Może to być barierą dla wielu osób, zwłaszcza jeśli mieszkają one daleko od takich punktów lub punkty te są niedostępne. Istnieje wiele biur rzeczy znalezionych, z którymi nie można skontaktować się pisemnie, np. za pomocą SMS, e-maila, czy faksu. 23

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Bardzo ważne jest, aby usunąć bariery w przestrzeni publicznej i transporcie publicznym oraz poprawić dostępność dla pasażerów tego transportu, rowerzystów i pieszych (zarówno poruszających się ze sprzętem wspierającym, jak i bez niego), do codziennych usług, takich jak sklepy, przedszkola, centra sportu i rekreacji oraz rozrywki. Istnieje wiele wytycznych dotyczących projektowania bez barier w przestrzeni publicznej, projektowania budynków oraz infrastruktury i pojazdów transportu publicznego. W większości krajów europejskich istnieją również normy i standardy techniczne dotyczące dostępności w tym zakresie. Jednak te standardy i zalecenia nie są jednolite w Europie. W niniejszej broszurze przedstawiono podstawowe rekomendacje dotyczące tego w jaki sposób unikać tworzenia powszechnych barier w łańcuchu mobilności. Korzystając z broszury proszę pamiętać, że: Nie istnieje uniwersalna recepta na to, w jaki sposób przestrzeń publiczną i transport publiczny można uczynić bardziej dostępnymi; w większości przypadków istnieje kilka możliwych rozwiązań usunięcia lub ograniczenia konkretnych barier. Istotne jest, aby stosowane rozwiązania były zaadaptowane do lokalnych warunków. Należy pamiętać, że poniższe zalecenia nie wyczerpują całości zagadnienia, a ich lista nigdy nie będzie w pełni kompletna. W zaleceniach tych nie są zawarte żadne standardy techniczne (jak np. minimalna szerokość chodnika, maksymalne nachylenie itp.), dlatego zawsze trzeba się odnosić do odpowiednich norm krajowych i standardów w tym zakresie! 24

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Poprawa dostępności nie może dotyczyć tylko wybranych grup osób. Wszystkie środki i rozwiązania powinny być oparte o zasady Uniwersalnego Projektowania! Wtedy mobilność będzie łatwiejsza dla wszystkich. Aby skutecznie poprawić dostępność przestrzeni i transportu publicznego należy uwzględnić nie tylko potrzeby specyficznych grup użytkowników, ale również zasady Uniwersalnego Projektowania / Projektowania Dla Wszystkich. Wówczas, zarówno z przestrzeni, jak i z transportu, będzie mogło korzystać jak najwięcej osób (wszyscy). Poniżej zaprezentowano siedem zasad Uniwersalnego Projektowania: Rozwiązania muszą być użyteczne dla osób z różnymi ograniczeniami i możliwościami. Każde rozwiązanie musi uwzględniać indywidualne preferencje i możliwości. Korzystanie z danych rozwiązań musi być łatwe, bez względu na doświadczenie użytkownika, jego wiedzę, umiejętności językowe lub poziom koncentracji. Rozwiązania muszą efektywnie przekazywać informacje, bez względu na otaczające warunki lub zdolności i możliwości poznawcze użytkownika. Rozwiązania muszą ograniczać zagrożenia oraz negatywne konsekwencje przypadkowych lub nieprzemyślanych działań. Rozwiązania muszą być wykorzystane efektywnie i przy minimalnym wysiłku. Rozwiązania powinny posiadać odpowiednie wymiary i przestrzeń, zapewniające swobodny dostęp i użycie, bez względu na posturę użytkownika czy jego możliwości mobilne. Zasady Uniwersalnego Projektowania można również odnieść do przypadków sprzecznych wymagań, takich jak wysokość krawężników na przejściach i np. oznaczenia fakturowego tzw. kierunkowego, które jest połączeniem oznakowania dotykowego i jednopoziomowego skrzyżowania, umożliwiającego wszystkim przejście przez ulicę bezpiecznie i komfortowo. 25

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Należy pamiętać, że zagadnienia bezpieczeństwa oraz postrzegania ryzyka są jednymi z głównych barier, które uniemożliwiają poruszanie się pieszo i rowerem w przestrzeni publicznej oraz korzystanie z komunikacji publicznej. Aby pokonać te bariery, z jednej strony istotne jest projektowanie, planowanie, realizacja i utrzymywanie przestrzeni publicznych i transportu publicznego w taki sposób, aby ryzyko zagrożeń dla wszystkich, włączając osoby PRM, było zminimalizowane. Z drugiej strony ważne jest realizacja szkoleń i wdrożenie środków zwiększających świadomość w celu poinformowania wszystkich, zwłaszcza osób PRM, o zastosowanych rozwiązaniach, aby przezwyciężyć ich obawy i podwyższyć pewność siebie. 26

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej informacji i komunikacji Zawsze przekazuj informację w taki sposób, aby jej odbiór był możliwy przez co najmniej dwa zmysły, np. informacja wizualna i audialna, lub w formacie wizualnym i dotykowym. Zawsze oferuj kilka kanałów komunikacji (np. internet/e-mail, telefon, centrum informacji) dla kontaktu z klientami (w sprawie np. rezerwacji, skarg i wniosków, możliwości uzyskania informacji). Używaj prostego języka (unikaj długich, złożonych zdań, terminów technicznych, skrótów, zwrotów potocznych itp.). Zadbaj, aby informacja była jasna. Używaj łatwych do zrozumienia grafik i piktogramów. Zadbaj, aby informacja wizualna była wyraźna (ten warunek powinien być spełniony o każdej porze dnia i w każdych warunkach pogodowych!). Zadbaj, aby informacja wizualna miała wystarczająco duże litery (pamiętaj: rozmiar czcionki zmienia się wraz z odległością!). Unikaj połączeń czerwieni z zielenią. Nie używaj kolorów, jako jedynych form przekazania informacji (np. na mapach, wykresach, w tabelach, systemach informacji itp.). Udostępnij powtarzającą się informację (wizualną i audialną) na życzenie. Zadbaj o to, aby informacje na stronach internetowych były dostępne zgodnie ze standardami Inicjatywy Dostępności do Sieci (Web Accessibility Initiative WAI). W punktach informacyjnych i obsługi klienta zapewnij obecność systemu ułatwiającego kontakt z osobami używającymi aparatów słuchowych i obsługi ze znajomością języka migowego i języków obcych. Należy oznakować te punkty używając specjalnych piktogramów. 27

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Opracowując materiały informacyjne skonsultuj się z przedstawicielami grup osób PRM i uwzględnij ich uwagi. Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej przestrzeni publicznej Poniższa ilustracja przedstawia minimalną przestrzeń dla osób korzystających ze sprzętu wspierającego poruszanie się. Rysunek 1: Potrzebna minimalna przestrzeń dla osób korzystających ze sprzętu wspierającego poruszanie się (Źródło: Stadt Graz: Barrierefreies Bauen für alle Menschen; Schweizerische Fachstelle für behindertengerechtes Bauen: Obstacle free traffic areas Demands of people with disabilities, UK Department for Transport: Inclusive mobility) 28

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Zawsze dbaj o to, aby przestrzeń potrzebna do poruszania się była pozbawiona barier. Projektuj i realizuj infrastrukturę dla pieszych tak, aby dwie osoby PRM mogły się łatwo i bezpiecznie minąć. W miastach, miasteczkach i wsiach, zadbaj o to, aby chodniki znajdowały się po obu stronach ruchliwych ulic. Zadbaj o to, żeby alternatywnie dla schodów (zwykłych lub ruchomych) zawsze była dostępna rampa lub winda. Zadbaj o to, żeby poręcze były dostępne po obu stronach schodów czy ramp. Zadbaj o to, żeby nachylenie wzdłużne nie było zbyt duże (najlepiej 6%). Unikaj nachylenia poprzecznego. Unikaj podziemnych przejść dla pieszych. Oznacz granice chodnika, zarówno wizualnie jak i dotykowo. Oznacz schody i bariery wizualnie i dotykowo. Zadbaj o dobre oświetlenie dróg i obiektów dla pieszych. Zadbaj o bezpieczne przejścia dla pieszych (zwłaszcza na ruchliwych ulicach). Zadbaj o to, aby na przejściach nie było wysokich krawężników (maks. 3 cm). Zapewnij wystarczającą liczbę dostępnych miejsc do odpoczynku (zalecana jedna ławka przynajmniej co 300 m). Zapewnij wystarczającą liczbę dostępnych toalet. Wprowadź oznakowanie dotykowe wszędzie tam gdzie nie ma żadnych ścian, ogrodzeń itp. Zapewnij akustyczną/wzbudzaną sygnalizację świetlną na przejściach dla pieszych. 29

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Dbaj na bieżąco o utrzymanie infrastruktury dla pieszych i rowerzystów (zamiatanie, usuwanie śniegu, zapobieganie oblodzeniu, naprawa nawierzchni, sprzątanie ławek, opróżnianie koszy na śmieci, kontrola oświetlenia itp.). Zainstaluj specjalny system informacji dla pieszych i rowerzystów. Planując infrastrukturę dla rowerzystów, uwzględnij również rowery z przyczepkami, trycykle i tandemy, które zazwyczaj potrzebują więcej przestrzeni do poruszania się i wykonywania manewrów, a ich promień skrętu jest większy niż zwykłego roweru. Zapewnij wystarczającą liczbę miejsc parkingowych, które również są odpowiednie dla rowerów z przyczepkami, tandemów i trycykli. Zawsze angażuj przedstawicieli różnych grup osób PRM na etapie planowania, realizacji i ewaluacji podjętych działań i ulepszaj je zgodnie z ich uwagami. Zadbaj o to, aby osoby PRM były zaangażowane od początku etapu planowania i wdrażania rozwiązań shared space w przestrzeni publicznej, tak aby ich potrzeby i wymagania były brane pod uwagę. Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnego transportu publicznego Zadbaj, aby wszystkie przystanki/stacje komunikacji publicznej były dostępne dla osób, które mają problemy z korzystaniem ze schodów i wind. Zapewnij dostępne miejsca siedzące na przystankach i wiatach, zapewniające ochronę przed wiatrem, deszczem i śniegiem. Zapewnij jasną i dostępną informację na wszystkich przystankach. Zadbaj o to, żeby na każdym przystanku komunikacji publicznej było wystarczająco dużo miejsca dla osób na wózkach inwalidzkich i korzystających z balkoników. 30

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Projektuj przystanki komunikacji publicznej w taki sposób, aby ich układ był jasny. Zapewnij jasny i łatwy do zrozumienia system informacji: wizualny i dotykowy, na przystankach transportu publicznego i w punktach przesiadkowych. Zadbaj o to, aby automaty biletowe były dostępne dla wszystkich. Zapewnij alternatywę dla automatów biletowych. Zadbaj o to, aby sieć komunikacyjna, rozkłady jazdy i system taryfowy (biletowy) były łatwe do zrozumienia i zapamiętania. Zadbaj o to, aby procedury postępowania w nagłych sytuacjach były jasno komunikowane wszystkim pasażerom i miały dostępny format. Zadbaj o to, żeby procedury postępowania w nagłych sytuacjach uwzględniały aspekty dostępności. Zadbaj o to, żeby informacja na i w pojazdach komunikacji publicznej (nr i stacja docelowa/kierunek) była łatwoczytelna w każdych warunkach pogodowych i o każdej porze dnia. Wyposaż wszystkie pojazdy komunikacji publicznej w urządzenia techniczne ułatwiające osobom PRM pokonanie odstępu między pojazdem i krawężnikiem (w pionie i poziomie). Ustal jednakowe priorytety dla utrzymania i napraw urządzeń dodatkowych (informacja w czasie rzeczywistym, rampy, windy itp.) jak dla infrastruktury i pojazdów. Przeprowadzaj regularne szkolenia personelu z zagadnień dostępności. Sprawuj nadzór nad parkowaniem w okolicach przystanków. Zapewnij miejsca siedzące dla osób PRM w pojeździe blisko wejść. Zapewnij różnego rodzaju uchwyty wewnątrz pojazdów i dbaj o to, aby były one łatwo rozpoznawalne (dobrze oznakowane, o dużym kontraście w stosunku do wnętrza), łatwo dostępne i łatwe do korzystania dla wszystkich pasażerów. 31

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Zapewnij wystarczającą przestrzeń wewnątrz pojazdu dla wózków inwalidzkich, dziecięcych i balkoników. Zapewnij pasażerom informację (w czasie rzeczywistym) w formie wizualnej i audialnej. Zadbaj o to, żeby pasażerowie mieli możliwość kontaktu z obsługą w razie takiej konieczności. Planując rozkład jazdy komunikacji publicznej, uwzględnij wolniejsze tempo poruszania się osób PRM. Zadbaj o to, żeby odległości do przystanków nie były zbyt duże oraz żeby przystanki były bezpieczne i dostępne dla pieszych. Oferuj szkolenia grupom osób PRM w zakresie mobilności. Zaangażuj przedstawicieli różnych grup osób PRM w planowanie, realizację i ewaluację środków/rozwiązań dot. poprawy dostępności transportu publicznego. Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnych usług publicznych Przeszkol osoby odpowiedzialne za planowanie przestrzenne w mieście, planowanie transportu publicznego, przedstawicieli lokalnych i regionalnych władz, w zakresie znaczenia dostępności codziennych usług (np. centrów handlowych, supermarketów, sklepów spożywczych, centrów sportowych i rozrywki, szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia itp.) dla pieszych, rowerzystów i użytkowników transportu publicznego. Włącz zagadnienia dostępności dla pieszych, rowerzystów i użytkowników transportu publicznego jako wymaganie do uzyskania licencji i pozwolenia na budowę w odniesieniu do codziennych usług. Włącz zagadnienia dostępności codziennych usług dla pieszych, rowerzystów i użytkowników transportu publicznego do planu zagospodarowania terenu. 32

Dostępność dla wszystkich jak to osiągnąć? Zwiększ świadomość społeczeństwa na temat dostępności codziennych usług (bez konieczności korzystania z samochodu) przy wyborze miejsca zamieszkania. Podstawowe zalecenia dotyczące bardziej dostępnej obsługi pasażera po zakończeniu podróży Utwórz punkt kontaktowy do zbierania skarg i wniosków pasażerów odnośnie barier w przestrzeni i transporcie publicznym. Stwórz dostępne biuro rzeczy znalezionych. Zadbaj o to, aby personel w punktach obsługi klienta i biurach rzeczy znalezionych był przeszkolony w zakresie zagadnień dostępności. Zapewnij jasną i dostępną informację na temat tego, jak można dotrzeć do punktu obsługi klienta i biura rzeczy znalezionych. Udostępnij tę informację korzystając z różnych kanałów komunikacji, jak strony internetowe przedsiębiorstwa transportowego, lokalne gazety, drukowane materiały przewoźnika, informacje na tablicy informacyjnej w lokalnym urzędzie i na przystankach itp.). Zadbaj o to, aby pasażerowie mogli skontaktować się z biurem rzeczy znalezionych i punktem obsługi klienta w różny sposób, np. e-mailem, pocztą, poprzez formularz on-line, telefonicznie, faksem, osobiście. Zadbaj o to, aby skargi i wnioski pasażerów przekazywane były bezpośrednio do odpowiedzialnej osoby w mieście lub u przewoźnika. Zadbaj o to, aby pasażerowie otrzymali odpowiedź w dostępnej dla nich formie. 33