Obywatelska Strategia Rozwoju Miasta Konina Raport z badań ilościowych z mieszkańcami oraz jakościowych z liderami lokalnymi Konin 2012 1
Spis treści Wprowadzenie...3 Cel główny badania...3 Cele szczegółowe...3 Cele badawcze...4 Główne pytania badawcze...5 Hipotezy badawcze...6 Opis metod i technik badawczych...7 Triangulacja metodologiczna...7 Wywiad kwestionariuszowy (PAPI)...9 Dobór próby...9 Indywidualny wywiad pogłębiony... 11 Dobór próby... 12 Opis wyników badań... 13 Diagnoza wizerunku wewnętrznego miasta społeczna percepcja miasta Konina z perspektywy jego mieszkańców... 13 Identyfikacja najważniejszych problemów miasta Konina wpływających na jakość życia w odbiorze społecznym spontaniczne wskazania... 21 Ogólna ocena sytuacji oraz warunków życia w Koninie obecnie oraz na przestrzeni 5 lat analiza pytań zamkniętych... 22 Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego obecnie... 23 Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego na przestrzeni ostatnich 5 lat... 32 Identyfikacja kluczowych obszarów strategii - związki między oceną poszczególnych wymiarów sytuacji i jakości życia w Koninie a oceną ogólną obecnie i na przestrzeni 5 lat... 39 Główne źródła informacji na temat miasta... 42 Identyfikacja głównych przyczyn migracji z Konina... 44 Najbardziej pożądane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Konina w opiniach mieszkańców... 48 Subiektywne poczucie bezpieczeństwa w Koninie... 49 Weryfikacja hipotez... 52 H1. Mieszkańcy M. Konina mają głównie negatywne skojarzenia związane z miastem... 52 2
H2. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiego poziomu jakości życia mieszkańców... 52 H3. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiej jakości i skuteczności sprawowania władzy.... 52 H5. Niski poziom jakości życia mieszkańców jest główną determinantą migracji... 56 H6. Niski poziom życia jest głównym czynnikiem niskiej aktywności i społecznego zaangażowania mieszkańców... 57 Wnioski i rekomendacje... 57 Aneks... 63 Kwestionariusz wywiadu... 63 Scenariusz wywiadu pogłębionego (IDI)... 67 Wprowadzenie Cel główny badania Celem głównym badania jest diagnoza sytuacji społecznej i wypracowanie rekomendacji do stworzenia strategii rozwoju społecznego Miasta Konina. Cele szczegółowe Realizacja wywiadów kwestionariuszowych z dorosłymi mieszkańcami miasta Konina techniką PAPI na próbie N=620 Realizacja indywidualnych wywiadów pogłębionych metodą IDI na próbie N=20; Opracowanie raportu końcowego z badań wraz z rekomendacjami; 3
Cele badawcze C1. Zdiagnozowanie wizerunku wewnętrznego miasta a więc odbioru miasta Konina przez jego mieszkańców. C2. Zdiagnozowanie najważniejszych problemów miasta w odbiorze społecznym. C3. Zdiagnozowanie subiektywnego poziomu jakości i warunków życia mieszkańców miasta. C4. Diagnoza zmiany w czasie subiektywnego poziomu jakości i warunków życia mieszkańców miasta. C5. Rozpoznanie oczekiwań mieszkańców wobec głównych kierunków rozwoju miasta. C6. Rozpoznanie opinii mieszkańców o pracy Urzędu Miasta i jego pracowników. C7. Rozpoznanie głównych źródeł informacji mieszkańców na temat miasta. C8. Rozpoznanie głównych determinant migracji mieszkańców. 4
Główne pytania badawcze badawcze: Aby uzyskać założone cele badawcze opracowane zostały następujące pytania P1. Jak miasto Konin jest postrzegane przez mieszkańców? P2. Jakie są najważniejsze problemy do rozwiązania na terenie Konina w zakresie podniesienia poziomu jakości życia mieszkańców? P3. Jakie mieszkańcy Konina oceniają obecne warunki i poziom jakości życia? P4. Jak mieszkańcy Konina oceniają sytuacje gospodarczą i na rynku pracy? P5. Jak mieszkańcy Konina oceniają atrakcyjność inwestycyjną i politykę przestrzenną miasta? P6. Jak mieszkańcy Konina oceniają pracę władz samorządowych? P7. Jak mieszkańcy Konina oceniają politykę transportową miasta? P8. Jak mieszkańcy Konina oceniają sytuacje infrastrukturalną miasta? P9. Jak mieszkańcy Konina oceniają sytuacje w oświacie, pomocy społecznej i służbie zdrowia na terenie miasta? P10. Jak mieszkańcy Konina oceniają sferę kultury i sportu na terenie miasta? P11. Jak mieszkańcy Konina oceniają sferę bezpieczeństwa w mieście? P12. Jak mieszkańcy Konina oceniają poziom społeczeństwa obywatelskiego w mieście? P13. Jak mieszkańcy Konina oceniają sytuacje finansową mieszkańców miasta? P14. Jakie kierunki rozwoju miasta mieszkańcy Konina postrzegają jako ważne a jaki jako najważniejszy? P15. Jakie są główne źródła informacji mieszkańców o mieście? P16. Jaka jest skłonność mieszkańców Konina do migracji? P17. Jakie są główne przyczyny migracji mieszkańców? P18. Jakie jest poczucie bezpieczeństwa mieszkańców Konina? P19. Jaka jest aktywność obywatelska i zaangażowanie społeczne mieszkańców Konina? 5
Hipotezy badawcze Hipotezy stanowią podstawowe twierdzenia, które testuje się w badaniach społecznych. Najczęściej hipoteza stwierdza związek między dwiema zmiennymi, musi być przy tym sprawdzalna, aby można było po przeanalizowaniu wyników uzyskanych w badaniu stwierdzić, czy przewidywanie jest słuszne, czy nie. W oparciu o sformułowane cele badania i główne pytania badawcze postawiono hipotezy badawcze: H1. Mieszkańcy M. Konina mają negatywne skojarzenia związane z miastem. H2. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiego poziomu jakości życia mieszkańców. H3. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiej jakości i skuteczności sprawowania władzy. H4. Mieszkańcy M. Konina nie zauważają pozytywnych zmian zachodzących w mieście. H5. Niski poziom jakości życia mieszkańców jest główną determinantą migracji. H6. Niski poziom życia jest głównym czynnikiem niskiej aktywności i społecznego zaangażowania mieszkańców. 6
Opis metod i technik badawczych Triangulacja metodologiczna Uzyskanie wiarygodnych wyników badań umożliwiających osiągnięcie celów badania, udzielenie odpowiedzi na postawione pytania badawcze, a także zweryfikowanie hipotez badawczych wymaga wieloaspektowych i wielkowymiarowych analiz zawierających rożne rodzaje danych, a także przeprowadzenia wieloetapowego badania łączącego odmienne i wzajemnie uzupełniające się metody badawcze. Takie połączenie nosi nazwę triangulacji 1. Triangulacja w przedmiotowych badaniach społecznych rozumiana jest jako zwielokrotnienie: metod i technik badawczych; źródeł informacji; perspektyw badawczych. Wykorzystanie triangulacji w pozwoliło na uchwycenie różnych aspektów przedmiotu badań, np. udzielenie odpowiedzi na pytania o skalę zjawisk (dzięki zastosowaniu metod ilościowych) oraz głębsze zrozumienie specyfiki problemów (dzięki zastosowaniu metod jakościowych). Zastosowanie różnorodnych metod i technik badawczych, uwzględnienie odmiennych perspektyw badawczych, a także wykorzystanie szerokiego zakresu danych wtórnych umożliwia testowanie hipotez badawczych bez obciążania tego procesu błędami wynikającymi z niedoskonałości i ograniczeń poszczególnych technik. Kolejną zaletą tego podejścia jest możliwość pogłębienia i poszerzenia wiedzy o przedmiocie badań. 1 M. Jasiński, M. Kowalski, Fałszywa sprzeczność: metodologia jakościowa czy ilościowa? [w.:] Ewaluacja expost. Teoria i praktyka badawcza, pod. red. Agnieszki Haber, Warszawa 2007, s. 101. 7
Rys. 1. Triangulacja metodologiczna, analityczna i źródeł informacji. Opracowanie własne DSiG. Poniżej przedstawiono opis technik badawczych odpowiadających poszczególnym metodom badawczym: metody niereaktywne: analiza danych zastanych 2 ; metody ilościowe: wywiad kwestionariuszowy PAPI; metody jakościowe : indywidualny wywiad pogłębiony (IDI). 2 Raport z przeprowadzonej analizy danych zastanych stanowi oddzielne opracowanie. 8
Wywiad kwestionariuszowy (PAPI) Badania ilościowe zostały przeprowadzone przy wykorzystaniu techniki bezpośredniego wywiadu kwestionariuszowego (PAPI) na próbie 620 dorosłych mieszkańców M. Konina. Część terenowa badania PAPI została przeprowadzona przez doświadczonych i przeszkolonych ankieterów według strukturalizowanego narzędzia, jakim był kwestionariusz wywiadu. Zawarte zostały w nim zarówno pytania zamknięte, jak i otwarte. Dzięki wykorzystaniu tej techniki możliwa była ilościowa analiza uzyskanych danych. Zastosowany reprezentatywny dobór próby umożliwił uogólnienie wyników i wnioskowanie o badanej populacji. Technika PAPI łączy w sobie wywiad twarzą w twarz z wykorzystaniem tradycyjnego, papierowego kwestionariusza ankiety, który zapewnia odpowiednio przeszkolonemu ankieterowi możliwość szybkiej realizacji badania, doprecyzowania pytania w przypadku niezrozumienia po stronie respondenta, poczynienia ważnych notatek dodatkowych z wywiadu na wolnej przestrzeni formularza, czy korekty wcześniejszego zaznaczenia odpowiedzi w przypadku ewidentnej pomyłki badanego zidentyfikowanej w dalszym toku badania. Wzbogacenie badań obejmujących metody jakościowe o podejście ilościowe jest współcześnie standardem badawczym, pozwalającym na uzyskanie danych poddających się analizie statystycznej. Możliwości takie nie ma w przypadku zastosowania metod jakościowych, takie jak np. wywiady pogłębione, przy wszystkich swoich zaletach nie uprawniają do uogólniania wniosków na całą badaną populację. Dobór próby Badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców M. Konina. Dobór próby miał charakter proporcjonalny z elementem losowym. Zastosowane reguły doboru próby gwarantują, że z 95% prawdopodobieństwem możliwe było szacowanie wyników z błędem wynoszącym 3,9%. Oznacza to, że wyniki badań ilościowych obarczone będą powyższym błędem. Jednostką analizy w badaniu ilościowym są dorośli mieszkańcy M. Konina. 9
Dobór respondentów był prowadzony metodą random-route (element losowy). Polegała ona na tym, że ankieter otrzymał adres (wyłoniony w drodze losowania), który był tzw. punktem startowym. Od tego adresu rozpoczynała się realizacja badania, a kolejne wywiady przeprowadzane były w co n-tym mieszkaniu, licząc od punktu startowego. Jeżeli pod wskazanym adresem znajdowała osoba odpowiadająca założonym kryteriom rekrutacyjnym (pełnoletnia osoba, faktycznie zamieszkała w M. Koninie) ankieter podejmował próbę przeprowadzenia wywiadu. Ankieter mógł podjąć drugą próbę przeprowadzenia wywiadu, jeżeli pierwsza próba zakończyła się niepowodzeniem ze względu na: odmowę respondenta, brak osób spełniających określone kryteria, brak osób którzy mogliby w rzetelny sposób odpowiedzieć na pytania zawarte w kwestionariuszach wywiadu (np. osoby pod wpływem środków odurzających). Ankieter po podjętej próbie realizacji wywiadu, niezależnie od jej rezultatu kierował się pod następny adres w celu próby realizacji kolejnego wywiadu. Starannie dobrana próba losowa w połączeniu ze standaryzowanym kwestionariuszem ankiety umożliwiła trafne formułowanie wniosków o objętej badaniami zbiorowości. Wielkość próby badawczej wyniosła ostatecznie 621 mieszkańców i umożliwiła dokonywanie uogólnień na populację mieszkańców miasta Konina. Proporcjonalno losowy dobór próby ze względu na miejsce zamieszkania oddający możliwie najdokładniej strukturę w populacji generalnej zapewnił reprezentatywność i poprawność metodologiczną statystycznego wnioskowania. 10
Wielkość próby wyznaczono za pomocą następującego wzoru: gdzie: P oszacowana proporcja w populacji (przyjmuje się 50%) e błąd oszacowania n wielkość próby N wielkość populacji (65 452 pełnoletnich mieszkańców Konina) Z wartość Z wynika z przyjętego poziomu ufności Z = 1,96. Indywidualny wywiad pogłębiony Istotą indywidualnego wywiadu pogłębionego jest uzyskiwanie szczegółowych informacji od jednego respondenta, bez wpływu osób trzecich. Wywiady przeprowadzane były przez przeszkolonych ankieterów według scenariusza wywiadu, w którym zawarte były tylko i wyłącznie pytania otwarte. Przebieg wywiadu pogłębionego jest wyznaczony przez scenariusz wywiadu, który go porządkuje i stanowi narzędzie badacza w trakcie jego pracy. Scenariusz ma za zadanie wyznaczyć strukturę prowadzenia rozmowy. Struktura ta może być bardziej lub mniej sztywna w zależności od przyjętego podejścia. Stosowanie pytań otwartych oznacza, że badacz w ograniczonym jedynie zakresie nadaje kierunek udzielanym odpowiedziom to respondent decyduje w jaki sposób udzielać będzie odpowiedzi, co jego zdaniem jest najważniejsze w kontekście poruszanych zagadnień. Wypowiedzi badanych są w dużej mierze spontaniczne, dzięki czemu pozwalają na zrekonstruowanie rzeczywistych poglądów, sposobów myślenia, postaw występujących w badanej zbiorowości. Jednocześnie osoba prowadząca wywiad ma możliwość zadawania dodatkowych, pogłębiających pytań, co prowadzi do dużej wartości i wyczerpującego charakteru uzyskiwanych informacji. W ramach indywidualnych wywiadów pogłębionych przeprowadzony został celowy dobór próby. Osoby z którymi prowadzono wywiady to kategoria liderów społecznych. Liderami społecznymi były osoby piastujące funkcje publiczne, przedsiębiorcy oraz liderzy nieformalni ważni dla lokalnej społeczności. 11
Dobór próby Dobór próby miał zatem charakter celowy (ekspercki). Dzięki temu respondentami były osoby o wysokich kompetencjach i z dużą znajomością tematu przedmiotowego badania. Z drugiej strony stosunkowo duża liczba respondentów i wielość kategorii respondentów pozwoliła na zebranie opinii ekspertów z różnych środowisk i skonfrontowanie ich ze sobą na etapie analizy. 12
Opis wyników badań Diagnoza wizerunku wewnętrznego miasta społeczna percepcja miasta Konina z perspektywy jego mieszkańców Wizerunek miasta Konina z perspektywy mieszkańców był pierwszym zagadnieniem badawczym poruszanym w kwestionariuszu, jako obszar kluczowy dla określenia profilu miasta w kontekście społecznych wyobrażeń. W pytaniu otwartym badani przywoływali ich zdaniem określenia pasujące do miasta. Pomimo, że najliczniejsza kategoria badanych uznała je za po prostu sympatyczne (20,8%), to w dalszej kolejności w swego rodzaju rankingu znalazły się określenia zawierające się w dającym się uogólnić stwierdzeniu odnośnie miasta, jak: nudne i bez przyszłości (15,2%) oraz przeciętne (9,8%), mało atrakcyjne (8,5%). Oceny kierunku rozwoju miasta można uznać za nie do końca jednoznaczne, gdyż znalazło się 8% badanych, którzy wskazywali na to, że w ich opinii Konin się rozwija. Pozostałe wskazania uzyskały mniej niż 7%. Wykres 1. Określenia mieszkańców dotyczące ich postrzegania miasta Konina. Miasto Konin jest : sympatyczne nudne i bez przyszłości przeciętne mało atrakcyjne rozwijające się brudne i smutne nieduże miasto nieprzyjazne i niebezpieczne bardzo atrakcyjne miasto emerytów i rencistów moim domem niezmienne od wielu lat brak miejsc pracy mało anonimowe nie mam zdania miejscowością turystyczną 20,8 15,2 9,8 8,5 8 6,9 5,7 4,6 4,2 3,8 3,4 3,4 3,3 1,1 0,8 0,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. Pytanie otwarte wielokrotnego wyboru. Poszczególne wskazania (zagregowane w nieco szersze kategorie odpowiedzi przedstawione na powyższym wykresie) zostały w dalszej kolejności pogrupowane wg 13
emocjonalnego wydźwięku w klasy trojakiego rodzaju: stwierdzenia o charakterze pozytywnym, neutralnym oraz negatywnym. Zabieg taki miał na celu uchwycenie przede wszystkim rzeczywistej proporcji pomiędzy poglądami badanych. Za szczególnie ważne należy uznać duże zróżnicowanie odpowiedzi, w którym te odwołujące się do satysfakcji, jak i negacji zostały wskazane niemal w identycznej liczbie (37-38%). Do przywołań neutralnych zaliczono 25% przykładów. W konsekwencji ocena wizerunku Konina staje się bardzo skomplikowana. Wykres 2. Zabarwienie emocjonalne ocen mieszkańców dotyczących Konina pozytywny negatywny neutralny 25% 37% 38% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. Pomimo to już na tym pierwszym, ogólnym etapie analizy można powiedzieć, że zasadniczo rozkłady odcieni emocjonalnych wskazań są spójne ze strukturą pozycji w rankingu przedstawionym na początku rozdziału. Wiąże się to z konkluzją, do jakiej na podstawie analizy dochodzi obserwator z zewnątrz - nasuwa się mu bowiem nieodparte wrażenie, że Konin to może wprawdzie miasto, w którym dobrze się żyje, ale nie można się po nim spodziewać ani większych atrakcji, ani możliwości zrobienia kariery. Tym samym podobne przeświadczenia lokują w wyobraźni społecznej na globalnym poziomie jeden z poważniejszych ośrodków przemysłowych w regionie wśród innych pozycji mogących śmiało zostać nazwanymi małomiasteczkowymi. Dwie grupy wiekowe zdecydowanie wyróżniają się spośród mieszkańców miasta pod względem oceny wizerunku Konina. Osoby między 25 a 34 rokiem życia oraz koninianie 14
powyżej 65 roku życia najmocniej kładą akcent na negatywne aspekty postrzegania miasta (różnice wynoszą ponad 10 pkt. %). Wykres 3. Wiek a zabarwienie emocjonalne ocen Konina 65 i więcej 42,1% 57,9% 55-64 25,8% 33,3% 40,9% 45-54 27,1% 34,1% 38,8% 35-44 28,9% 33,9% 37,2% 25-34 18-24 24,8% 22,6% 32,2% 38,9% 38,4% 43,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% neutralny negatywny pozytywny Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. W przypadku najmłodszych kategorii wiekowych, z reguły absolwentów, bądź osób wchodzących w okres kariery związany z krystalizowaniem się wizji rozwoju zawodowego i najbardziej intensywną walką o pozycję w pracy, zarobki i prestiż (bądź poszukiwaniem po prostu jakiejkolwiek pracy) należy uwzględnić względnie wysokie oczekiwania względem możliwości wyboru. Wychodząc poza grunt stricte zawodowy to właśnie ten segment mieszkańców z reguły ma największe oczekiwania względem oferty kulturalnej czy rozrywkowej w miejscu zamieszkania. Jeszcze większa dysproporcja między ocenami pozytywnymi a negatywnymi została zidentyfikowana wśród seniorów w wieku emerytalnym. W badaniach jakości życia często obserwowana jest prawidłowość związana z pogorszeniem się ocen i nastrojów wśród tej kategorii społecznej, co związane jest w dużej mierze z okolicznościami zakończenia aktywności zawodowej, znacznego zmniejszenia się realnego dochodu, z reguły 15
narastającymi problemami zdrowotnymi a niekiedy i postępującą z czasem społeczną izolacją. Poza ogólnymi uwarunkowaniami związanymi z wejściem w jesień życia w badaniu jakościowym zidentyfikowano konkretne zarzuty względem polityki miasta i jego oferty szczególnie dla osób młodych, co obrazują cytaty przytoczone z wywiadów z liderami lokalnymi w badaniu jakościowym: Liczę na dopływ świeżej krwi, bo tutaj urzędnicy są od dawna. Liczę że będą to pomysły na miasto. Przyciąganie przez to też młodych ludzi, bo tutaj to jest problem - w Koninie rynek pracy się kurczy i widzimy ile osób młodych wyjeżdża z Konina i szukają sobie swojego miejsca za granicą albo w większych miastach. Żeby przyciągnąć tych młodych ludzi trzeba coś zmienić. Nie tylko jakieś happeningi, ale też stworzyć nowe miejsca pracy, żeby zostali tutaj. (W9) Obok zastoju czy problemów z zatrzymaniem młodszym mieszkańców wskazywano na bariery rozwojowe, których źródeł należy upatrywać w demografii i strukturze migracyjnej: Natomiast młodzi ludzie, to przed wszystkim trzeba powiedzieć, że jest ich za mało w Koninie. Miasto, które traci mieszkańców, którzy przenoszą się gdzieś indziej, nie może się pochwalić rozwojem. Rozwój wyznaczany jest przez napływ mieszkańców. Natomiast odpływ świadczy o tym, że nie ma co tu robić. To jest bardzo niepokojące. Nie ma też dzieci. Za mało się ich rodzi. Zaczynają zmniejszać się standardowe miejsca pracy jak szkoły, przedszkola. To z niepokojem wielkim obserwujemy. (W12) W badaniu jakościowym ponadto wielu respondentów nie uniknęło porównań, czy odwołań do Kalisza miasta o podobnym rozmiarze, nastawieniu na przemysł i aspiracjach, a jednak innego Ja do Kalisza jeżdżę często, bo mam tam znajomych i tam jest zupełnie inne zainteresowanie kulturą. Tam mają potrzebę. Tu nawet puby są puste, a tam działają nonstop. Ludzie w ogródkach siedzą. Tutaj ludzie zjechali się z całej Polski do huty. Nie ma takiej integracji. Można kupić sobie piwo, zjeść w domu i wypić je, a potem schować się i nic. (W14) Część badanych wyrażała także swego rodzaju niezrozumienie dla bardziej dynamicznego rozwoju gminy Stare Miasto w porównaniu z Koninem. Dało się w rozmowach wyczuć ponadto niekiedy poczucie bezradności i bezsilności. 16
Stare miasto się rozwija i to idzie w dobrym kierunku. Może chociaż to przytrzyma tych ludzi tutaj. Były kiedyś zakłady i współpracowały ze sobą. Tego wszystkiego teraz nie ma. ( ) Co do zakładów to nic się tu nie pobudowało. Powstało masę rond i supermarketów, reszta się zamyka. Konin jest w takim położeniu, że powinien się rozwijać. (W13) Także poziom wykształcenia ma istotny wpływ na postrzeganie miasta przez samych mieszkańców. Osoby z wykształceniem podstawowym zdecydowanie gorzej oceniają Konin niż badani, którzy ukończyli zasadnicze szkoły zawodowe lub średnie zawodowe i ogólnokształcące (odpowiednio negatywnych wskazań 48,56; 35,5%; 36,8%). Pomimo, że wśród części najlepiej wykształconych respondentów oceny negatywne stanowiły dopiero drugą najliczniejszą grupę (po osobach z najniższym wykształceniem), to warto zwrócić uwagę, że dysproporcja tego rodzaju wskazań względem pozytywnych była wyraźniejsza, niż w przypadku badanych z wykształceniem średnim, czy zawodowym. Wykres 4. Wykształcenie a zabarwienie emocjonalne ocen Konina 27,4% wyższe 42,7% 29,9% 24,0% średnie zawodowe / ogólne 36,8% 39,2% 25,5% zasadnicze zawodowe 35,5% 39,1% 22,9% podstawowe/ gimnazjalne 48,6% 28,6% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% neutralny negatywny pozytywny Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. Warto również przyjrzeć się rozkładowi procentowemu osób, które brały udział w ostatnich wyborach lokalnych (z 2010 roku). Oznaczać to będzie przede wszystkim analizę 17
pod kątem tego, czy relatywnie bardziej zaangażowane i aktywne obywatelsko jednostki postrzegają swoje miasto inaczej od pozostałych. Zanim jednak zostaną przedstawione jej wyniki, warto zapoznać się ze strukturą mieszkańców pod kątem aktywności obywatelskiej właśnie. Prawie dwóch na trzech badanych (64%) uczestniczyło w ostatnich wyborach radnych i prezydenta. Widoczna jest również zależność między wyżej wymienionym uczestnictwem, a poziomem wykształcenia. Otóż im wyższe wykształcenie tym większy poziom świadomości obywatelskiej i częstsza deklaracja udziału w poprzednich wyborach samorządowych (odpowiednio badani z wykształceniem podstawowym 34,3%; zasadniczym zawodowym 58,9%). Wykres 5. Aktywność obywatelska mieszkańców Konina. Czy brał/a Pan/i udział w ostatnich wyborach radnych i prezydenta miasta Konina? 7% 29% 64% Tak Nie Nie pamiętam Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. 18
Wykres 6. Aktywność obywatelska mieszkańców Konina. Wykształcenie a udział w ostatnich wyborach lokalnych z 2010 r. Czy brał/a Pan/i udział w ostatnich wyborach radnych i prezydenta miasta Konina? 6,0% wyższe 23,9% 70,1% 6,2% średnie zawodowe / ogólne 27,7% 66,1% 8,9% zasadnicze zawodowe 32,1% 58,9% 14,3% podstawowe 51,4% 34,3% Nie pamiętam Nie Tak Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. Jak się okazuje, miasto Konin jawi się w dużo bardziej negatywnym świetle osobom, które nie uczestniczyły w ostatnich wyborach samorządowych. Badani bardziej świadomi obywatelsko postrzegają swoje miasto zamieszkania bardziej pozytywnie (odpowiednio wskazań negatywnych 44%; 35,4%). Oceny neutralne w obu grupach oscylują na podobnym poziomie. Warto zaznaczyć także, że wytłumaczenie relacji między udziałem w wyborach lokalnych a percepcją miasta dla części mieszkańców opiera się na postawie zakładającej wysoki poziom frustracji. Co więcej, często w ich odczuciu brak dostatecznie pozytywnych zmian w kolejnych kadencjach władz, co przekłada się na utratę zaufania do jakichkolwiek kandydatów oraz utratę wiary w celowość partycypacji udziału w wyborach. 19
Wykres 7. Aktywność obywatelska a zabarwienie emocjonalne ocen Konina. Czy brał/a Pan/i udział w ostatnich wyborach radnych i prezydenta miasta Konina? 16,30% Nie pamiętam 46,50% 37,20% 26,90% Nie 44,00% 29,10% 24,80% Tak 35,40% 39,80% neutralny negatywny pozytywny Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. 20
Identyfikacja najważniejszych problemów miasta Konina wpływających na jakość życia w odbiorze społecznym spontaniczne wskazania Najczęstszym problemem Konina, na który zwracali uwagę respondenci było wysokie bezrobocie. Prawie dwie trzecie wskazań dotyczyło właśnie tej kwestii (65,6%). W dalszej kolejności pojawiły się zagadnienia związane ze sportem i kulturą, drogami, parkingami i chodnikami oraz edukacją (odpowiednio 36,4%; 32,9%; 24,8%). Inne kategorie nie różnicowały znacząco wyników. Wykres 8. Jakie są najważniejsze problemy do rozwiązania na terenie Konina w zakresie podniesienia poziomu jakości życia mieszkańców? bezrobocie kultura, sport drogi, parkingi, chodniki edukacja zieleń, place zabaw, ścieżki rowerowe służba zdrowia brak inwestycji bezpieczeństwo czystość miasta komunikacja miejska bieda, alkoholizm Urząd Miasta i jego pracownicy odpływ młodzieży do innych miast niskie płace brak mieszkań brak atrakcji turystycznych za dużo supermarketów żłobki, przedszkola ekologia nic się nie dzieje pomoc społeczna 65,6% 36,4% 32,9% 24,8% 14,6% 14,3% 13,3% 11,3% 10,8% 10,1% 8,8% 8,7% 5,3% 4,8% 4,5% 4,5% 4,5% 4,0% 3,0% 2,3% 1,3% Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Pytanie otwarte wielokrotnego wyboru. 21
Ogólna ocena sytuacji oraz warunków życia w Koninie obecnie oraz na przestrzeni 5 lat analiza pytań zamkniętych Rozkłady odpowiedzi odwołujących się do ogólnej oceny sytuacji oraz warunków życia w Koninie na 5-stopniowej skali wskazują, że mieszkańcy zdecydowanie nie należą do optymistów. W odniesieniu do stanu obecnego 12,2% badanych wypowiedziało się pozytywnie w przeciwieństwie do ogółem 36,6%. Pomimo to należy podkreślić, że przy ocenie tego samego zagadnienia na przestrzeni 5 lat choć odsetek niezadowolonych pozostał właściwie identyczny (37%, jednak przy mniejszym udziale zdecydowanie niezadowolonych 5,9% wobec 8,2%), to respondenci nastawieni pozytywnie stanowili niemal 1/5 (18,5%). Biorąc pod uwagę kolejność zadawanych pytań i prezentowane poniżej rozkłady można zatem dojść do wniosku, że mieszkańcy przeświadczeni, iż sytuacja ma się ku lepszemu rekrutowali się w głównej mierze z grupy niezdecydowanych. Swoją drogą warto zaznaczyć, że odsetki w ramach tej kategorii sięgające 45-51% to relatywnie spora grupa mieszkańców, którzy albo mają ambiwalentne odczucia co do sytuacji obecnej, albo nie dostrzegają poważniejszych zmian w ciągu ostatnich 5 lat (ani negatywnych, ani pozytywnych). Wykres 9. Ogólna, subiektywna ocena sytuacji oraz warunków życia w Koninie obecnie oraz na przestrzeni 5 lat (%) 0% 20% 40% 60% 80% 100% Jak oceniłby/aby Pan/i ogólnie obecne warunki życia i sytuację w Koninie? 8,2% 28,4% 51,1% 11,9% 0,3% Jak oceniłby/aby Pan/i ogólnie warunki życia i sytuację w Koninie w ciągu ostatnich 5lat? 5,9% 31,1% 44,5% 17,1% 1,4% Zdecydowanie negatywna/ Zdecydowanie się pogorszyła Raczej negatywna/ Raczej się pogorszyła Ani pozytywna, ani negatywna/ Pozostała raczej bez zmian Raczej się pozytywna/ Raczej się polepszyła Zdecydowanie pozytywna/ Zdecydowanie się polepszyła Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Gdyby porównać te wyniki z przytoczoną wcześniej analizą wizerunku na podstawie cech Konina (przywoływanymi na bazie pamięci spontanicznej) okazuje się, że w 22
subiektywnym przekonaniu badanych wizerunek jest gorszy niż wynikałoby to ze struktury spontanicznych skojarzeń ze względu na zabarwienie emocjonalne. W dalszej kolejności należy zatem pogłębić zagadnienie wizerunku miasta oraz szczegółowych jego komponentów - zarówno tych odnoszących się do jakości życia w mieście, jak i sprawności władzy samorządowej. W praktyce na liście zagadnień, do których badani odnosili się na dwubiegunowej, 5- stopniowej skali, znalazło się 28 wskaźników. Odwoływały się one do takich wymiarów, jak m. in. gospodarka, rynek pracy, działania władz samorządowych, komunikacja publiczna, edukacja, bezpieczeństwo, gospodarka przestrzenna, infrastruktura. Przyjęty schemat prezentacji danych zakłada, że w pierwszej kolejności prezentowane są oceny respondentów w odniesieniu do poszczególnych wskaźników w takiej kolejności, w jakiej mieli oni z nimi do czynienia w trakcie wywiadu kwestionariuszowego. Zabieg ten pozwala przede wszystkim na łatwe porównanie zestawienia z tym odnoszącym się do oceny zmian na przestrzeni 5 lat a zawierającym identyczną baterię wskaźników. W dalszej kolejności przedstawiane są natomiast rankingi, powstałe w oparciu o sortowanie cech od tych ocenianych najlepiej. 3 Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego obecnie Odwołując się w pierwszej kolejności do ocen mieszkańców Konina w zakresie obecnych warunków i jakości życia w mieście należy wspomnieć o kluczowym dla formułowania strategii fakcie: niezadowolenie z funkcjonowania lokalnego rynku pracy (pod kątem możliwości znalezienia zatrudnienia) oraz sytuacji gospodarczej sięgało aż 65-73% wskazań. Warto także odnotować, że odnośnie rynku pracy zanotowano bardzo wysoki odsetek ocen skrajnie negatywnych, wynoszący 35,4%. Jest to ewenement na tle pozostałych pozycji, nawet tak negatywnie ocenianych, jak sytuacja gospodarcza (22,4% skrajnie 3 Za kryterium porządkowania wyników obrano sumy poszczególnych wartości, które zostały uprzednio przypisane pojedynczym wskazaniom 1: zdecydowanie negatywna, 2: umiarkowanie negatywna, 3: ambiwalentna/neutralna, 4: umiarkowanie pozytywna, 5: zdecydowanie pozytywna. Innymi słowy, im więcej pozytywnych (mniej negatywnych) wskazań, tym ogólna suma większa i pozycja danego czynnika wyższa. W dalszej kolejności prezentowane jest ponadto zestawienie z przypisanymi wartościami średnich arytmetycznych. 23
negatywnych), dostępność parkingów (21,3% skrajnie negatywnych), służba zdrowia (20,2% skrajnie negatywnych) oraz wysokość wynagrodzeń (19,9% skrajnie negatywnych). Na tym tle próżno szukać jakiegokolwiek obszaru w mieście Koninie poddanego badaniu, do którego można by odnieść chociażby porównywalny odsetek ocen skrajnie (jednoznacznie) pozytywnych. W praktyce nie przekroczyły one 9,1% (najlepiej oceniana oferta handlowa w mieście) a przeważnie oscylowały grubo poniżej błędu statystycznego. Analizując natomiast ranking można przedstawić jego najbardziej ogólne wyniki w formie poniższej tabeli. 24
Tabela 1. Podsumowanie wyników rankingu ocen szczegółowych w wymiarze przewagi ocen pozytywnych i negatywnych Przewaga wskazań pozytywnych nad negatywnymi Przewaga wskazań negatywnych nad pozytywnymi Oferta handlowa w mieście Sport / obiekty sportowe Ekologia / dbałość o środowisko Czystość ulic i miejsc Edukacja na poziomie podstawowym i gimnazjalnym oraz ponadgimnazjalnym Gospodarka przestrzenna Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych Szkolnictwo wyższe Polityka informacyjna władz miasta Oferta handlowa w mieście Sport / obiekty sportowe Ekologia / dbałość o środowisko Czystość ulic i miejsc Edukacja na poziomie gimnazjalnym oraz ponadgimnazjalnym Gospodarka przestrzenna Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych Szkolnictwo wyższe Polityka informacyjna władz miasta Przedsiębiorczość mieszkańców miasta Dostępność przedszkoli Komunikacja / transport miejski Oferta turystyczna i wypoczynkowa Atrakcyjność inwestycyjna miasta Sprawność władzy samorządowej Kultura i rozrywka Bezpieczeństwo mieszkańców Integracja lokalnej społeczności Pomoc społeczna Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna Funkcjonowanie pomocy społecznej Służba zdrowia Dostępność parkingów Sytuacja materialna mieszkańców Konina Wysokość wynagrodzeń Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 25
Wykres 10. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego w opiniach mieszkańców (%) kolejność zadawanych pytań 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 35,4 38,0 21,7 4,5 0,3 Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 22,7 42,5 26,3 7,9 0,6 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 7,5 22,3 47,2 21,3 1,6 Sprawność władzy samorządowej 8,8 19,6 51,4 17,8 2,4 Gospodarowanie przestrzenią 5,9 18,8 42,8 29,2 3,3 Czystość ulic i miejsc publicznych 7,1 18,3 35,8 32,9 5,8 Dostępność parkingów 21,3 35,9 27,9 11,6 3,2 Komunikacja / transport miejski 7,6 23,3 43,5 20,7 5,0 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 8,8 33,4 39,3 15,1 3,4 Dostępność przedszkoli 7,1 20,1 47,7 21,4 3,6 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 3,9 14,4 56,7 21,1 3,9 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 3,7 15,7 54,2 21,7 4,7 Edukacja (szkoły wyższe) 4,9 19,2 50,2 21,1 4,7 Pomoc społeczna 8,3 28,1 47,2 13,8 2,6 Ekologia/ dbałość o środowisko 6,0 17,6 34,8 35,8 5,7 Służba zdrowia 20,2 32,5 32,0 13,3 2,0 Sport / obiekty sportowe 5,2 17,2 33,1 38,2 6,3 Kultura i rozrywka 10,7 24,6 39,0 21,5 4,2 Bezpieczeństwo mieszkańców 11,4 22,7 41,9 18,8 5,2 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 8,3 20,4 46,3 21,4 3,6 Oferta handlowa w mieście 5,1 17,5 30,5 37,8 9,1 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 16,4 40,0 33,0 8,9 1,6 Wysokość wynagrodzeń 19,9 35,9 33,9 8,4 1,9 Integracja lokalnej społeczności 7,7 26,6 51,1 12,4 2,3 Funkcjonowanie pomocy społecznej 6,2 33,0 47,2 11,5 2,1 Polityka informacyjna władz miasta 5,2 20,8 44,8 27,0 2,1 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 4,6 21,5 50,7 20,7 2,6 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 9,6 16,2 41,4 26,9 5,8 Zdecydowanie negatywna Raczej negatywna ani pozytywna, ani negatywna Raczej się pozytywna Zdecydowanie pozytywna Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 26
Wykres 11. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego w opiniach mieszkańców (%) - RANKING 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Oferta handlowa w mieście 5,1 17,5 30,5 37,8 9,1 Sport / obiekty sportowe 5,2 17,2 33,1 38,2 6,3 Ekologia/ dbałość o środowisko 6,0 17,6 34,8 35,8 5,7 Czystość ulic i miejsc publicznych 7,1 18,3 35,8 32,9 5,8 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 3,7 15,7 54,2 21,7 4,7 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 3,9 14,4 56,7 21,1 3,9 Gospodarowanie przestrzenią 5,9 18,8 42,8 29,2 3,3 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 9,6 16,2 41,4 26,9 5,8 Edukacja (szkoły wyższe) 4,9 19,2 50,2 21,1 4,7 Polityka informacyjna władz miasta 5,2 20,8 44,8 27,0 2,1 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 4,6 21,5 50,7 20,7 2,6 Dostępność przedszkoli 7,1 20,1 47,7 21,4 3,6 Komunikacja / transport miejski 7,6 23,3 43,5 20,7 5,0 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 8,3 20,4 46,3 21,4 3,6 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 7,5 22,3 47,2 21,3 1,6 Sprawność władzy samorządowej 8,8 19,6 51,4 17,8 2,4 Kultura i rozrywka 10,7 24,6 39,0 21,5 4,2 Bezpieczeństwo mieszkańców 11,4 22,7 41,9 18,8 5,2 Integracja lokalnej społeczności 7,7 26,6 51,1 12,4 2,3 Pomoc społeczna 8,3 28,1 47,2 13,8 2,6 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 8,8 33,4 39,3 15,1 3,4 Funkcjonowanie pomocy społecznej 6,2 33,0 47,2 11,5 2,1 Służba zdrowia 20,2 32,5 32,0 13,3 2,0 Dostępność parkingów 21,3 35,9 27,9 11,6 3,2 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 16,4 40,0 33,0 8,9 1,6 Wysokość wynagrodzeń 19,9 35,9 33,9 8,4 1,9 Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 22,7 42,5 26,3 7,9 0,6 Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 35,4 38,0 21,7 4,5 0,3 Zdecydowanie negatywna Raczej negatywna ani pozytywna, ani negatywna Raczej się pozytywna Zdecydowanie pozytywna Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 27
Wykres 12. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego w opiniach mieszkańców RANKING wartości średnich (skala 1-5),00,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 Oferta handlowa w mieście Sport / obiekty sportowe Ekologia/ dbałość o środowisko Czystość ulic i miejsc publicznych Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) Gospodarowanie przestrzenią Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb Edukacja (szkoły wyższe) Polityka informacyjna władz miasta Przedsiębiorczość mieszkańców miasta Dostępność przedszkoli Komunikacja / transport miejski Oferta turystyczna i wypoczynkowa Atrakcyjność inwestycyjna miasta Sprawność władzy samorządowej Kultura i rozrywka Bezpieczeństwo mieszkańców średnia Integracja lokalnej społeczności Pomoc społeczna Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna Funkcjonowanie pomocy społecznej 3,29 3,23 3,17 3,12 3,08 3,07 3,05 3,03 3,02 3,00 2,95 2,94 2,92 2,92 2,87 2,86 2,84 2,84 2,82 2,75 2,74 2,71 2,70 Służba zdrowia Dostępność parkingów Sytuacja materialna mieszkańców Konina Wysokość wynagrodzeń Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja 2,44 2,40 2,39 2,36 2,21 Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 1,96 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 28
W badaniu jakościowym liderzy lokalni mieli zróżnicowane poglądy na temat źródeł obecnego stanu lokalnej gospodarki i rynku pracy. Kategoryzując opinie można wyróżnić kilka zasadniczych: Powody wynikające ze struktury lokalnej gospodarki Oprócz kilku bardzo dużych zakładów państwowych czy spółek z udziałem skarbu państwa tak naprawdę można na palcach jednej ręki wymienić firmy, które wyróżniają się. I poza tymi kilkoma wyraźnymi przedsiębiorstwami jest próżnia. Później są małe przedsiębiorstwa zatrudniające kilka, kilkanaście osób, ale nie ma sytuacji takiej jak w Poznaniu, gdzie można wymieniać z jednej strony zakłady takie jak Cegielski i powiedzmy zakłady tworzone przez osoby prywatne. Tutaj tego nie ma. (W1) Koniński rynek pracy był zawsze trudnym rynkiem w związku z tym, że jest wysokie bezrobocie i praktycznie od początku pojawienia się tego oficjalnego bezrobocia było ono wysokie. Zawsze było trudno i rynek jest zmonopolizowany przez trzy duże zakłady pracy czyli hutę, kopalnię, elektrownię, które wpływały na zachowania się na rynku pracy jak i pracodawców i osób bezrobotnych, poszukujących pracy. Dosyć długo pokutowała sytuacja takiej ochronki, takiego dużego kaptura jaki wisiał nad mieszkańcami, stworzonego przez kopalnie i elektrownie, które zapewniały żłobek, przedszkole, wczasy. Ten człowiek nic nie robił ze sobą i w momencie kiedy znalazł się na rynku pracy był tak nieporadny, a miał takie potrzeby roszczeniowe, że to przewyższyło nasze możliwości (urzędu pracy) oraz pracodawców. (W14) Powody wynikające ze specyficznych postaw pracowników funkcjonujących na lokalnym rynku pracy (pośrednio w związku ze specyfiką przedsiębiorstw będących głównymi pracodawcami): Ludzie kształceni w Koninie wyjeżdżają stąd. Tak naprawdę przez to, że mamy ten twardy system z sektorem paliwowym, energetycznym i pochłanianie ludzi którzy są wyuczeni do tego to jest jedno, a (drugie przyp. aut.), że ludzie tutaj nie mają inicjatywy, żeby zakładać własne firmy. Jeśli ktoś już szkoli się w jakimś dziwnym czy wąskim kierunku to znajduje 29
prace poza miastem. Czyli tak naprawdę inwestujemy w ludzi, którzy i tak uciekają z miasta od lat, bo ludzie nie są do wchłonięcia przez lokalny rynek. (W1) Powody wynikające z położenia geograficznego: Jesteśmy takim miejscem, które ma niedaleko do wszystkich głównych miast. Położenie nasze z jednej strony jest świetne, centralne - mamy 100 km do Poznania, 110 do Łodzi, 120 Toruń, Bydgoszcz, 200 do Warszawy, 180 do Wrocławia. Dlatego też jest duża ilość młodych ludzi, którzy decydują się na kontynuowanie nauki na wyższych uczelniach poza Koninem, bo w Koninie oferta ograniczona jest do Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej. Młodzi decydują się na pozostawienie tego miejsca i tam szukają dla siebie szansy na przyszłość. ( ) Do tego niewielki dostęp do mieszkalnictwa. (W4) Powody wynikające z niedoskonałości systemu doradztwa zawodowego w szkołach i zawyżonych oczekiwań płacowych młodzieży: Inny istotny problem jest taki, że mało kto z młodzieży, ale i ich rodziców rzetelnie podchodzi do rozpoznania oferty szkół ponadgimnazjalnych, czy innych. Nie wiedzą, nie wkładają wysiłku w to, co tak naprawdę można wykonując dany zawód robić, czy można znaleźć w tym pracę, która jest dostosowana do ich potrzeb i oczekiwań. (W5) Rynek pracy w Koninie jest kiepski, młodzież ma wygórowane oczekiwania płacowe. Jednocześnie nie ma rozeznania na temat pensji. Nie wiedzą co to brutto, co to netto. Pracodawca się pyta ile chcą zarabiać,to mówią o średniej krajowej myśląc o minimalnej. (W5) Jest to chyba niezbadany obszar, próbowaliśmy dojść do takich analiz, żeby zaplanować swoje działania na przyszłe lata. Szukaliśmy w różnych miejscach takich materiałów, może nie dotyczących aktualnego stanu gospodarki, ale bardziej: perspektyw, które wiążą się z tendencjami takimi a nie innymi dotyczącymi rozwoju gospodarki, co w konsekwencji miałoby oddziaływać na powstawanie nowych miejsc pracy dla młodzieży: nas ta grupa interesuje najbardziej: młodzieży, która ukończyła szkołę zawodową i znajduje się na początku kariery zawodowej, wchodzi na rynek pracy. Nie znaleźliśmy takich perspektyw, 30
właściwie wszystkie instytucje lokalne taką informację przekazywały, że nie ma prognoz na przyszłość. (W6) 31
Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego na przestrzeni ostatnich 5 lat Zasadnicza konkluzja, która wyłania się z analizy kolejnego rankingu odwołującego się do perspektywy 5-letniej, wskazuje na silną zbieżność z ocenami sytuacji obecnej. Polega ona na tym, że zasadnicza percepcja zmian i natężenie postaw zarówno pozytywnych, jak i negatywnych w odniesieniu do poszczególnych wymiarów jakości życia i sytuacji w mieście jest zbliżona. Ponownie 4 najgorzej oceniane sfery to odpowiednio rynek pracy, gospodarka, wysokość wynagrodzeń oraz sytuacja materialna mieszkańców Konina. Analogicznie, względnie najbardziej pozytywnie oceniane są: oferta handlowa w mieście, sport / obiekty sportowe oraz ekologia / dbałość o środowisko. Jednocześnie warto zauważyć, że na polach, w których się poprawia jeśli chodzi o jakość i warunki życia, jednocześnie z reguły jest względnie dobrze w ocenie respondentów. Natomiast obszary wymagające pewnych korekt czy radykalnych zmian (jak np. rynek pracy i gospodarka) notują słabe wyniki i nic nie wskazuje na poprawę sytuacji w ostatnim czasie. 32
Wykres 13. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego na przestrzeni ostatnich 5 lat w opiniach mieszkańców (%) kolejność zadawanych pytań 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 32,6 42,5 20,8 3,2 0,8 Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 21,6 45,1 25,5 6,8 1,0 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 8,9 28,6 42,2 18,1 2,3 Sprawność władzy samorządowej 11,3 22,1 48,5 15,7 2,4 Gospodarowanie przestrzenią 7,5 20,7 42,0 26,3 3,6 Czystość ulic i miejsc publicznych 8,0 23,5 32,4 31,8 4,4 Dostępność parkingów 16,3 37,8 29,2 14,4 2,3 Komunikacja / transport miejski 9,1 23,3 44,6 17,9 5,0 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 9,4 35,0 37,3 14,7 3,6 Dostępność przedszkoli 9,9 19,4 48,4 18,6 3,7 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 5,9 16,6 55,8 17,2 4,6 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 5,7 18,0 55,2 17,3 3,9 Edukacja (szkoły wyższe) 5,2 20,7 51,2 17,8 5,2 Pomoc społeczna 8,3 30,0 44,4 13,1 4,2 Ekologia/ dbałość o środowisko 7,7 18,4 33,1 35,5 5,4 Służba zdrowia 17,5 33,4 33,0 13,7 2,4 Sport / obiekty sportowe 7,8 16,6 35,0 34,4 6,2 Kultura i rozrywka 8,8 24,2 43,8 18,8 4,4 Bezpieczeństwo mieszkańców 10,2 22,5 45,5 18,2 3,6 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 8,4 19,5 45,1 22,1 4,9 Oferta handlowa w mieście 6,9 16,2 28,9 38,3 9,8 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 15,7 40,7 32,5 8,3 2,8 Wysokość wynagrodzeń 19,4 35,2 36,1 7,0 2,3 Integracja lokalnej społeczności 11,9 25,1 52,8 9,0 1,3 Funkcjonowanie pomocy społecznej 11,1 30,5 48,0 8,81,6 Polityka informacyjna władz miasta 10,3 18,2 45,1 24,9 1,5 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 8,8 20,0 52,4 16,8 2,0 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 11,8 17,6 37,9 27,6 5,1 Zdecydowanie się pogorszyły Raczej się pogorszyły Pozostały bez większych zmian Raczej się poprawiły Zdecydowanie się poprawiły Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 33
Wykres 14. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego na przestrzeni ostatnich 5 lat w opiniach mieszkańców (%) - RANKING 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Oferta handlowa w mieście 6,9 16,2 28,9 38,3 9,8 Sport / obiekty sportowe 7,8 16,6 35,0 34,4 6,2 Ekologia/ dbałość o środowisko 7,7 18,4 33,1 35,5 5,4 Czystość ulic i miejsc publicznych 8,0 23,5 32,4 31,8 4,4 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 5,9 16,6 55,8 17,2 4,6 Gospodarowanie przestrzenią 7,5 20,7 42,0 26,3 3,6 Edukacja (szkoły wyższe) 5,2 20,7 51,2 17,8 5,2 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 11,8 17,6 37,9 27,6 5,1 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 5,7 18,0 55,2 17,3 3,9 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 8,4 19,5 45,1 22,1 4,9 Polityka informacyjna władz miasta 10,3 18,2 45,1 24,9 1,5 Dostępność przedszkoli 9,9 19,4 48,4 18,6 3,7 Komunikacja / transport miejski 9,1 23,3 44,6 17,9 5,0 Kultura i rozrywka 8,8 24,2 43,8 18,8 4,4 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 8,8 20,0 52,4 16,8 2,0 Bezpieczeństwo mieszkańców 10,2 22,5 45,5 18,2 3,6 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 8,9 28,6 42,2 18,1 2,3 Sprawność władzy samorządowej 11,3 22,1 48,5 15,7 2,4 Pomoc społeczna 8,3 30,0 44,4 13,1 4,2 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 9,4 35,0 37,3 14,7 3,6 Integracja lokalnej społeczności 11,9 25,1 52,8 9,0 1,3 Funkcjonowanie pomocy społecznej 11,1 30,5 48,0 8,8 1,6 Służba zdrowia 17,5 33,4 33,0 13,7 2,4 Dostępność parkingów 16,3 37,8 29,2 14,4 2,3 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 15,7 40,7 32,5 8,3 2,8 Wysokość wynagrodzeń 19,4 35,2 36,1 7,0 2,3 Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 21,6 45,1 25,5 6,8 1,0 Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 32,6 42,5 20,8 3,2 0,8 Zdecydowanie się pogorszyły Raczej się pogorszyły Pozostały bez większych zmian Raczej się poprawiły Zdecydowanie się poprawiły Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 34
Wykres 15. Ocena szczegółowych wymiarów jakości życia i rozwoju lokalnego na przestrzeni ostatnich 5 lat w opiniach mieszkańców - RANKING - wartości średnich (skala 1-5),00,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 Oferta handlowa w mieście Sport / obiekty sportowe Ekologia/ dbałość o środowisko Czystość ulic i miejsc publicznych Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) Gospodarowanie przestrzenią Edukacja (szkoły wyższe) Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) Oferta turystyczna i wypoczynkowa Polityka informacyjna władz miasta Dostępność przedszkoli Komunikacja / transport miejski Kultura i rozrywka Przedsiębiorczość mieszkańców miasta Bezpieczeństwo mieszkańców średnia Atrakcyjność inwestycyjna miasta Sprawność władzy samorządowej Pomoc społeczna Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna Integracja lokalnej społeczności Funkcjonowanie pomocy społecznej Służba zdrowia Dostępność parkingów Sytuacja materialna mieszkańców Konina Wysokość wynagrodzeń Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 35
Jak zauważył jeden z badanych liderów społecznych odwołując się do okresu ostatnich 5 lat, Konin zatrzymał się na pewnym etapie rozwoju. Miastu brak przede wszystkim spójnej i adekwatnej do wymagań nowoczesności wizji samego rozwoju oraz jego kierunku: W ciągu ostatnich pięciu lat raczej dotyka nas regres. Jest to miasto przemysłowe, w którym nie widać, żeby przechodziło etap rozwoju. To jest miasto, które ma mniejszą ilość mieszkańców niż dziesięć, piętnaście lat temu, tak samo jeżeli chodzi o ilość inwestycji. Znaczy nie tyle jest to upadek, tylko to, że miasto było tworzone jako miasto przemysłowe, ten okres największego rozwoju w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych mamy za sobą i obecnie nie ma tego co miałoby nastąpić dalej. Jest to miasto, które utrzymuje dawny status quo a nie widać nowych dziedzin gospodarki czy inwestycji. Są ruchy wykonywane w kierunku przebudowania profilu miasta czy powiatu w kierunku turystyki, zainteresowania ludzi z zewnątrz właśnie wypoczynkiem na terenie regionu, ale wydaje mi się, że to będzie dość skomplikowane. Tak samo kwestia tego czym się dysponuje, a co chce się zrobić. To jest powiat rolniczy a miasto przemysłowe i nagle tutaj wychodzenie z propozycją, że wszyscy Wielkopolanie mają tutaj wypoczywać jest takie dosyć nietrafione. (W1) Problemem, który podnosili także badani był brak wypracowania przez długie lata alternatywy dla przemysłu paliwowo-energetycznego: Cały czas się mówiło, że trzeba szukać alternatywy bo możliwości przemysłu się kurczą, nie trzeba było czekać na kryzys. Oczywiście jeżeli zakłady inwestowały, płaciły podatki to się za bardzo nie zastanawiano nad konsekwencjami. Prowadzono dyskusje, ale nie do końca przełożyło się to na realizację. (W21) Bardzo poważnym problemem w tym kontekście jest, zdaniem jednego z badanych, nierozstrzygnięty pomysł utworzenia holdingu przez hutę i elektrownię: Poza tym istotne jest "niedogadanie się" huty z elektrownią. Elektrownia była tutaj budowana, bo było bliżej źródła energii i spodziewano się mniejszych kosztów. Ale nie umieli tego dograć. W innych krajach jest w ten sposób, że przesył energii jest związany z ceną energii, czyli bliżej energii mieszkam, mam ją tańszą, dalej jest droższa. U nas wszędzie jest jednakowo. (W21) Niezwykle istotnym aspektem tworzenia nowych podwalin pod strategię jest to, co także zauważali często badani liderzy lokalni w trakcie wywiadów. Chodzi w tym przypadku o dobre praktyki w zakresie współpracy międzysektorowej: 36
Myślę, że przygotowanie strategii rozwoju, która jest przygotowana pomiędzy organizacjami pozarządowymi a miastem i biznesem oraz edukacją może pokazać kierunki, które mogłyby być interesujące. Natomiast nie jestem w stanie ich wskazać. Bo to, co jest dzisiaj, jest odpowiednikiem tego co się tu działo dziesięć, dwadzieścia, trzydzieści lat temu i moim zdaniem zupełnie nie odpowiada temu co dzieje się na zewnątrz na świecie. Zatrzymaliśmy się w rozwoju. Będą wyniki myślę jesienią, kiedy strategia robiona przez mieszkańców miasta we współpracy z administracją będzie widoczna. Wtedy analiza tego co mamy i możliwości rozwoju będą wskazane. (W1)Wiem, że czynione są starania, żeby opierać się na współpracy. Wiem, że przygotowywane są plany czy dokumentacja strefy inwestycyjnej, czyli w ciągu ostatniego roku widać ruch w tym kierunku. Natomiast tak jak mówiłem wcześniej na przestrzeni kilkunastu lat niewiele działo się tutaj. Teraz wreszcie zaczyna się to ocieplać. Nie tyle rzeczy, które można zrobić, bo są one już wprowadzane w życie. System komunikacji jest usprawniany i odtwarzanie bazy tych kontaktów. (W1) Przedstawiciele organizacji pozarządowych, którzy brali udział w badaniach zostali także zapytani o sposoby i formy wsparcia, jakiego udzielają aktorom rynku pracy - zarówno przedsiębiorcom, pracownikom, jak i poszukującym pracy. Wsparcie to ma dwustronny charakter, to znaczy, że organizacje nie tylko wspierają, ale także bardzo często same są wspierane (konkretnie przez przedsiębiorców). Jednym z takich elementów jest na przykład promocja, natomiast ze strony przedsiębiorców wsparcie finansowe działalności statutowej organizacji: To raczej my jesteśmy wspierani przez przedsiębiorców i to raczej my udajemy się do nich w celu pozyskania funduszy, choć również i my mamy ofertę dla nich. (...) My promujemy tych przedsiębiorców, wspominamy o nich przy okazji organizowania różnego rodzaju imprez, dziękujemy im na łamach mediów, także rzeczą jaką mamy do zaoferowania jest swego rodzaju forma promocji. (W19) Jak zauważali badani, organizacje pozarządowe są coraz bardziej aktywne w zakresie inicjowania lokalnych partnerstw, głównie w ramach realizacji projektów unijnych w regionie. Pomimo, że efekty współpracy w tym zakresie dopiero rodzą się i niektóre działania przebiegają mozolnie, to są już przykłady dobrych praktyk międzysektorowych w tym zakresie: Są to przede wszystkim funkcje informacyjne, dotyczące pozyskiwania środków unijnych, są to funkcje doradcze, animacyjne, jeżeli chodzi o propozycje unijne z nawiązaniem 37
współpracy. Tu muszę przyznać, że to idzie opornie. Nie do końca ta współpraca przekonała beneficjentów, ale jest coraz lepiej i myślę, ze niedługo uda się pewne partnerstwa projektowe zawiązać. Dotychczas jest kilka takich przykładów, ale one są na niewielką skalę. Mam nadzieję, że wkrótce i pracodawcy i inne samorządy przekonają się, że warto być w partnerstwie. Zgodnie z hasłem w jedności siła. Ponadto pracownicy coraz lepiej się znają i mają do siebie zaufanie, wiedzą, że można te siły połączyć. Dodatkowo, kolejnym atutem są projekty szkoleniowe, realizowane na potrzeby przedsiębiorców, to znaczy pracodawców, a kadry są w tej chwili niezbędne, a kwalifikacje bardzo istotne. Pracodawcy chętnie z tego korzystają, ale pod warunkiem, że jest im to potrzebne. Spełniamy funkcje informacyjne, czyli dostarczamy informacji, kiedy i jaki projekt się rozpoczyna, czy można wziąć udział. (W19) 38
Identyfikacja kluczowych obszarów strategii - związki między oceną poszczególnych wymiarów sytuacji i jakości życia w Koninie a oceną ogólną obecnie i na przestrzeni 5 lat Wyznaczając priorytety dla budowy strategii należy wyraźnie oddzielić dwie kwestie w odniesieniu do sondażu przeprowadzonego z mieszkańcami: subiektywną ocenę ogólną czy ocenę szczegółową danego wymiaru od związku oceny wymiaru szczegółowego z oceną ogólną. O ile wyniki w ramach pierwszego z tych zagadnień zostały omówione dość szeroko wcześniej, to w kolejnym kroku warto skupić się na istotnej relacji. Dotyczyć ona będzie identyfikacji konkretnie tych czynników, które najsilniej oddziałują na ogólną percepcję miasta, innymi słowy są z nią najsilniej skorelowane. W tym celu stworzono dwa kolejne rankingi odwołujące się do ocen sytuacji obecnej oraz tej na przestrzeni 5 lat. Analizując najsilniejsze związki z percepcją stanu aktualnego daje się zauważyć przede wszystkim fakt, że 3 pierwsze pozycje zajmują czynniki jednocześnie względnie najgorzej oceniane: sytuacja gospodarcza, rynek pracy oraz sytuacja materialna mieszkańców. Wartym odnotowania jest także fakt, że za względnie ważne uznać należy integrację społeczności lokalnej, sprawność władzy samorządowej, wysokość wynagrodzeń, atrakcyjność inwestycyjną miasta oraz bezpieczeństwo mieszkańców. Paradoksalnie względnie najlepiej oceniane wymiary, jak oferta handlowa w mieście, ekologia / dbałość o środowisko czy czystość ulic i miejsc publicznych miały marginalny związek z ogólną oceną miasta (korelacja słaba, choć występująca). Okazuje się także, że mieszkańcy Konina ogółem nie przywiązują zbytniej wagi do oferty turystycznej / turystyki czy jakości edukacji jako czynników kształtujących jakość ich życia, czy warunki funkcjonowania miasta. 39
Tabela 2. Siła związku między oceną poszczególnych wymiarów sytuacji i jakości życia w Koninie a oceną ogólną obecnie RANKING Jak oceniłby/aby Pan/i ogólnie obecne warunki życia i sytuację w Koninie? Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 0,473 Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 0,416 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 0,357 Integracja lokalnej społeczności 0,338 Sprawność władzy samorządowej 0,331 Wysokość wynagrodzeń 0,322 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 0,311 Bezpieczeństwo mieszkańców 0,3 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 0,297 Służba zdrowia 0,294 Polityka informacyjna władz miasta 0,289 Funkcjonowanie pomocy społecznej 0,285 Dostępność parkingów 0,275 Pomoc społeczna 0,273 Gospodarowanie przestrzenią 0,267 Dostępność przedszkoli 0,262 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 0,231 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 0,223 Sport / obiekty sportowe 0,216 Kultura i rozrywka 0,211 Komunikacja / transport miejski 0,206 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 0,205 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 0,197 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 0,186 Edukacja (szkoły wyższe) 0,184 Czystość ulic i miejsc publicznych 0,163 Oferta handlowa w mieście 0,142 Ekologia/ dbałość o środowisko 0,133 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Współczynnik korelacyjny rho Spearmana, skala 0-1 dla korelacji dodatnich. 40
Co istotne, przy ocenie warunków życia na przestrzeni 5 lat oprócz gospodarki i rynku pracy kluczową rolę odgrywa dla ogólnej percepcji miasta jego atrakcyjność inwestycyjna a także dostępność przedszkoli. Do istotnych czynników należy zaliczyć ponadto powtarzające się wcześniej bezpieczeństwo mieszkańców, sprawność władzy samorządowej, ale i funkcjonowanie pomocy społecznej, służby zdrowia, sfery kultury i rozrywki, gospodarki przestrzennej, infrastruktury drogowej i kanalizacyjnej, obszaru sportu i edukacji, przedsiębiorczość mieszkańców, komunikację, wysokość wynagrodzeń i sytuację materialną czy dostępność parkingów. Już pobieżne prześledzenie samej długości listy czynników umiarkowanie, bądź silnie skorelowanych z oceną jakości życia i warunków w mieście na przestrzeni 5 lat przynosi refleksję, że w perspektywie długookresowej na percepcję miasta w oczach mieszkańców wpływa szeroki wachlarz czynników, w którym to te materialne i ekonomiczne wcale nie odgrywają pierwszorzędnej roli. Gdy natomiast ograniczyć perspektywę wizerunkową do tu i teraz, zarobki, sytuacja materialna, a przede wszystkim stan gospodarki i rynku pracy wysuwają się na pierwszy plan. 41
Tabela 3. Siła związku między oceną poszczególnych wymiarów sytuacji i jakości życia w Koninie a oceną ogólną na przestrzeni 5 lat - RANKING Jak oceniłby/aby Pan/i ogólnie warunki życia i sytuację w Koninie w ciągu ostatnich 5lat? Sytuacja gospodarcza (w tym sytuacja przedsiębiorstw) 0,501 Atrakcyjność inwestycyjna miasta 0,455 Rynek pracy (możliwości znalezienia pracy) 0,444 Dostępność przedszkoli 0,411 Bezpieczeństwo mieszkańców 0,401 Sprawność władzy samorządowej 0,398 Pomoc społeczna 0,384 Służba zdrowia 0,38 Kultura i rozrywka 0,364 Funkcjonowanie pomocy społecznej 0,359 Gospodarowanie przestrzenią 0,356 Infrastruktura drogowa i kanalizacyjna 0,354 Sport / obiekty sportowe 0,348 Edukacja (szkoły podstawowe, gimnazja) 0,341 Edukacja (szkoły ponadgimnazjalne ZSZ, technika, LO) 0,336 Przedsiębiorczość mieszkańców miasta 0,323 Komunikacja / transport miejski 0,312 Edukacja (szkoły wyższe) 0,309 Ekologia/ dbałość o środowisko 0,308 Wysokość wynagrodzeń 0,307 Dostępność parkingów 0,304 Sytuacja materialna mieszkańców Konina 0,3 Polityka informacyjna władz miasta 0,296 Oferta handlowa w mieście 0,291 Czystość ulic i miejsc publicznych 0,283 Oferta turystyczna i wypoczynkowa 0,28 Integracja lokalnej społeczności 0,28 Dostosowanie infrastruktury publicznej do potrzeb niepełnosprawnych 0,274 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Współczynnik korelacyjny rho Spearmana, skala 0-1 dla korelacji dodatnich Główne źródła informacji na temat miasta 42
Respondentów poproszono w dalszej kolejności o wskazanie źródeł, z jakich najczęściej czerpią informację na temat wydarzeń i spraw lokalnych. Najczęstszym medium okazała się oficjalna internetowa strona miasta, w dalszej inne źródła internetowe oraz prasa lokalna (odpowiednio 33,9%; 26,5%; 20,1%). Osoby młodsze częściej korzystają w medium w postaci internetu, natomiast respondenci powyżej 65 roku życia informacji szukają przede wszystkim w radiu i prasie lokalnej. Wykres 16. Źródła informacji o mieście i sprawach lokalnych Internet oficjalna strona miasta Internet źródła inne niż oficjalna strona miasta Prasa Radio Telewizja Rodzina/ znajomi/ sąsiedzi Ogłoszenia na słupach/ przystankach/ w autobusach Ogłoszenia w urzędzie miasta Zebrania osiedlowe/ konsultacje społeczne 33,9% 26,5% 20,1% 14,5% 8,6% 8,2% 3,3% 2,6% 2,1% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Pytanie wielokrotnego wyboru. Kolejne pytanie dotyczyło podobnej kwestii, jednakże z odniesieniem do największej częstotliwości korzystania. Można zaryzykować twierdzenie, że istnieją dwa główne kanały pozyskiwania informacji lokalnych z których korzystają często respondenci. Są to prasa i telewizja (oba po 20,6% wskazań). 43
Wykres 17. Najczęstsze źródła informacji o mieście i sprawach lokalnych Telewizja 20,6% Prasa 20,6% Rodzina/ znajomi/ sąsiedzi Internet źródła inne niż oficjalna strona miasta Radio 16,3% 16,0% 15,6% Internet oficjalna strona miasta Ogłoszenia na słupach/ przystankach/ w autobusach Zebrania osiedlowe/ konsultacje społeczne Ogłoszenia w urzędzie miasta 11,0% 5,0% 2,9% 2,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Identyfikacja głównych przyczyn migracji z Konina Ponad połowa respondentów nie rozważa zmiany dotychczasowego miejsca zamieszkania w ciągu kilku najbliższych lat (55,8%). Jednakże prawie co czwarty badany już taką ewentualność zakładał (24,5%). 44
Wykres 18. Poziom gotowości dokonania migracji: Czy rozważał Pan/i, bądź rozważa w ciągu najbliższych lat zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania na inne, niż Konin? 10,5% 14,0% 28,6% 19,7% 27,1% Zdecydowanie nie Raczej nie Trudno powiedzieć Raczej tak Zdecydowanie tak Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Określając strukturę powodów rozważania migracji najwięcej wskazań zidentyfikowano w obszarze uzasadnień odwołujących się do specyfiki Konina (brak perspektyw, niezadowalające warunki życia, prowincjonalność miasta) oraz zawodowych (przede wszystkim poszukiwanie pracy czy rzadziej zmiana pracy na inną). Do stosunkowo mało istotnych należy zaliczyć powody wynikające ze specyfiki miejsca zamieszkania (np. zbyt wysokie koszty) czy rodzinne (wybór partnera). Należy jednak mieć na uwadze, że o ile tego rodzaju motywacje nie występowały w natężeniu mogącym budzić niepokój, to przy sprzężeniu z niezadowoleniem na gruncie zawodowym czy klimatu w mieście mogą przychylić się ostatecznie do podjęcia decyzji o wyjeździe i ją ugruntować. 45
Wykres 19. Specyfika Konina jako powód rozważania migracji z Konina "Brak perspektyw 67,0% Niezadowalające warunki życia 39,6% Prowincjonalność Konina 38,5% Zbytnie oddalenie od Poznania lub innego dużego miasta 22,0% Inne 2,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=154. Pytanie wielokrotnego wyboru. Wykres 20. Zawodowe powody rozważania migracji z Konina Poszukiwanie pracy 54,8% Zmiana pracy na inną 32,3% Awans 9,7% Przeniesienie 7,3% Inne 6,5% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=137. Pytanie wielokrotnego wyboru. 46
Wykres 21. Miejsce zamieszkania jako powód rozważania migracji z Konina Zbyt wysokie koszty 52,5% Uciążliwi sąsiedzi/ plotki 23,7% Uciążliwy hałas 16,9% Większy/ mniejszy lokal/ dom 15,3% Inne 6,8% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=68. Pytanie wielokrotnego wyboru. Wykres 22. Osobiste/ rodzinne powody rozważania migracji z Konina Wybór partnera 48,4% Sytuacja rodzinna 30,6% Oszczędność czasu na dojazdach 14,5% Inne 8,1% Powody zdrowotne 4,8% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=66. Pytanie wielokrotnego wyboru. 47
Najbardziej pożądane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Konina w opiniach mieszkańców W dalszej kolejności zidentyfikowano poglądy mieszkańców na rozwój społecznogospodarczy Konina. Badanych poproszono m.in. o wskazanie dziedziny bądź dziedzin, które ich zdaniem powinny stać się kołem zamachowym postępu w wymiarze lokalnym. Najwięcej wskazań dotyczyło konieczności sprzyjania głównie sektorowi MŚP (53,9%). Respondenci wskazywali niejednokrotnie przy tej okazji na duże znaczenie tego rodzaju firm dla lokalnego rynku pracy z uwagi na ich elastyczność i możliwość dostosowania się do lokalnego popytu wypełniając luki zwłaszcza masowej produkcji. Dość znaczące okazało się także nastawienie na rozwój głównie przemysłu paliwowoenergetycznego i metalowego (39,4%) oraz co interesujące, rozwój szkolnictwa wyższego (34%). Relatywnie mało ważna okazała się natomiast dla mieszkańców ambicja w postaci stworzenia w Koninie regionalnego centrum logistycznego (9,3%) oraz rozwój szkolnictwa zawodowego (24,6%). Badanych proszono w trakcie wywiadu kwestionariuszowego o wybór jednej i tylko jednej priorytetowej dziedziny spośród wymienionych. W tym przypadku wyszło na jaw silne przywiązanie zdecydowanej większości mieszkańców do ścieżki modernizacyjnej opartej mimo wszystko o przemysł ciężki (66,5%). Sprzyjanie rozwojowi zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw spadło już na drugą lokatę w rankingu priorytetów z wynikiem niemal dwukrotnie niższym (33,5%) niż nastawienie na przemysł. Jako potencjalny priorytet rozwój sfery edukacji (zarówno szkolnictwa wyższego, jak i zawodowego) oraz tworzenie kolejnego zagłębia logistycznego uzyskały marginalne poparcie mieszkańców Konina. Konkluzja, która wyłania się z przedstawionych wyników jest z jednej strony optymistyczna: mieszkańcy dostrzegają potrzebę dywersyfikacji lokalnej gospodarki i rozwoju sfery edukacji (choć na poziomie wyższym, niekoniecznie adekwatnym do potrzeb tej właśnie lokalnej gospodarki). Z drugiej strony patrząc, paradygmat miasta przemysłowego odcisnął tak silne piętno w świadomości społeczności lokalnej, że największa jej część nie wyobraża sobie odejścia od wspierania przede wszystkim tej ścieżki rozwoju w sytuacji, gdyby trzeba maksymalnie zawężyć wysiłki i skoncentrować środki finansowe. 48
Wykres 23. Najbardziej pożądane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Konina odpowiedzi w pytaniu wielokrotnego wyboru Sprzyjanie rozwojowi i wsparcie głównie małych i średnich przedsiębiorstw 53,9% Nastawienie głównie na rozwój przemysłu paliwowo-energetycznego i metalowego Rozwój szczególnie szkolnictwa wyższego Miejsce czyste, zdrowe dla mieszkańców i ekologiczne Miejsce, gdzie po prostu dobrze się żyje 39,4% 34,0% 29,1% 28,6% Rozwój szczególnie szkolnictwa zawodowego 24,6% Regionalne centrum logistyczne 9,3% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Pytanie wielokrotnego wyboru. Wykres 24. Najbardziej pożądane kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego Konina odpowiedzi pytanie jednokrotnego wyboru określenie PRIORYTETU Nastawienie głównie na rozwój przemysłu paliwowo-energetycznego i metalowego 66,5% Sprzyjanie rozwojowi i wsparcie głównie małych i średnich przedsiębiorstw 33,5% Miejsce, gdzie po prostu dobrze się żyje 12,8% Miejsce czyste, zdrowe dla mieszkańców i ekologiczne 11,3% Rozwój szczególnie szkolnictwa wyższego 11,3% Rozwój szczególnie szkolnictwa zawodowego 8,1% Regionalne centrum logistyczne 2,2% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Pytanie jednokrotnego wyboru. Subiektywne poczucie bezpieczeństwa w Koninie Kolejnym ważnym zagadnieniem podjętym w badaniu, w dużej mierze wyznaczającym standardy jakości życia, jest poczucie bezpieczeństwa. Większość 49
mieszkańców miasta zadeklarowała wysoki poziom ocen w tym aspekcie, sięgający rzędu 64% (zagregowane wskazania pozytywne). Pogłębiając temat bezpieczeństwa odwołano się natomiast do indywidualnych doświadczeń oraz doświadczeń najbliższego otoczenia rodzinnego badanych w związku z doświadczeniem bezpośrednich skutków przestępstw. Jak się okazało, zdecydowana większość, bo 78% respondentów bądź członków ich rodzin nie było ofiarą przestępstw na terenie Konina w ciągu ostatnich 3 lat. W przeciwnej sytuacji znalazło się 18% badanych, czyli niespełna 1/5. Wykres 25. Ocena poczucia bezpieczeństwa: Czy czuje się Pan/i bezpiecznie na terenie Konina? Zdecydowanie tak Raczej tak Nie wiem, trudno powiedzieć Raczej nie Zdecydowanie nie 4% 12% 14% 20% 50% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. 50
Wykres 26. Styczność ze skutkami przestępczości: Czy był Pan/i, bądź ktoś z Pana/i członków rodziny ofiarą przestępstwa w ciągu ostatnich 3 lat na terenie Konina? Tak Nie Nie pamiętam 4% 18% 78% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. W pogłębionej analizie statystycznej wykazano ponadto istotny statystycznie, umiarkowanie silny wpływ zetknięcia się badanych bądź ich rodzin z przestępczością (z pozycji ofiary) a oceną poczucia bezpieczeństwa (p < 0.05, test Chi 2 ). Ogółem 51,8% badanych z tej kategorii czuje się bezpiecznie w przeciwieństwie do 69% tych mieszkańców, którzy nie byli ofiarami przestępstw. 51
Weryfikacja hipotez H1. Mieszkańcy M. Konina mają głównie negatywne skojarzenia związane z miastem Odrzucona struktura zabarwienia emocjonalnego spontanicznych skojarzeń mieszkańców przedstawia się w sposób zróżnicowany i nie można mówić o dominacji negatywnych, bądź pozytywnych, które uzyskały zbliżone odsetki wskazań. Wykres 27. Zabarwienie emocjonalne ocen mieszkańców dotyczących Konina pozytywny negatywny neutralny 25% 37% 38% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań. N=621. H2. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiego poziomu jakości życia mieszkańców Odrzucona najliczniej reprezentowane negatywne skojarzenia odwołują się do charakteru miasta, jako nudnego, bez możliwości rozwoju, czy interesującego spędzenia czasu. Współgra z tym struktura uzasadnień dokonania potencjalnej migracji z miasta zakładająca właśnie klimat w Koninie jako główną, obok powodów zawodowych, przyczynę rozważania wyjazdu. H3. Negatywne skojarzenia związane z miastem są następstwem subiektywnie niskiej jakości i skuteczności sprawowania władzy. 52
Potwierdzona - osoby posiadające negatywne skojarzenia z Koninem zdecydowanie gorzej oceniają (na poziomie istotności p < 0.05, test Anova) sprawność władzy samorządowej (negatywne 2,7; pozytywne - 3,0), gospodarowanie przestrzenią (negatywne 2,8; pozytywne - 3,2) oraz politykę informacyjną władz miasta (negatywne 2,8; pozytywne - 3,2) Wykres 28. Ocena sprawności władzy samorządowej - średnie Ogółem 2,85 neutralny 2,66 negatywny 2,75 pozytywny 3,08 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. Wykres 29. Ocena gospodarki przestrzennej - średnie Ogółem 3,05 neutralny 3,06 negatywny 2,84 pozytywny 3,27 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. 53
Wykres 30. Ocena polityki informacyjnej władz miasta - średnie Ogółem 3,01 neutralny 2,91 negatywny 2,81 pozytywny 3,27 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. Ponadto osoby posiadające negatywne skojarzenia z Koninem zdecydowanie gorzej oceniają (na poziomie istotności p < 0.05) następujące cechy urzędników: kulturę osobistą (negatywne 3,1; pozytywne - 3,7), kompetencje (negatywne 3,1; pozytywne - 3,5), sprawność załatwiania spraw (negatywne 2,8; pozytywne - 3,4), terminowość (negatywne 2,9; pozytywne - 3,4), chęć pomocy (negatywne 2,9; pozytywne - 3,4). Wykres 31. Ocena urzędników miejskich kultura osobista - średnie Ogółem 3,44 neutralny 3,39 negatywny 3,19 pozytywny 3,74 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. 54
Wykres 32.. Ocena urzędników miejskich kompetencje - średnie Ogółem 3,35 neutralny 3,37 negatywny 3,13 pozytywny 3,59 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. Wykres 33.. Ocena urzędników miejskich szybkość / sprawność załatwienia spraw - średnie Ogółem 3,17 neutralny 3,15 negatywny 2,90 pozytywny 3,49 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. Wykres 34. Ocena urzędników miejskich terminowość - średnie Ogółem 3,17 neutralny 3,18 negatywny 2,92 pozytywny 3,45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań DSiG 2012. N=621. Skala 1-5. 55