ZMIENNOŚĆI CENOWE NA RYNKACH ROLNYCH Mariusz Hamulczuk SGGW
2 Wstęp Rola cen w gospodarce rynkowej, Funkcja celu uczestników rynku rolnego, Zmiany ceny jako źródło ekspozycji na ryzyko dochodowe (zmienność + ekspozycja = ryzyko), Wzrost zmienności cenowej na rynkach surowcowych i jego przyczyny, Cel przedstawienie charakterystyk zmienności cenowej na wybranych rynkach rolnych.
3 Zmienność a możliwości prognozowania cen Prognozowanie jako sposób ograniczenia ryzyka, Prognoza sąd indywidualny, Przewidywanie cen na podstawie prawidłowości obserwowanych w przeszłości, Dekompozycja (rozłożenie) cen na różne składowe (trend, wahania cykliczne, wahania sezonowe i wahania losowe), Cena = (Trend+Cykl) + Sezonowość + Losowość Y t =TC t *S t *I t
4 Zmienność cen a ryzyko Zmienność jest nieobserwowalna stąd ocena zmienności i ryzyka ma charakter porównawczy, Zmienność (stąd i ryzyko) - stała czy zmienna? Nie każdy rodzaj zmienności cenowej jest wyrazem ryzyka cenowego uczestnicy rynku przewidują, Szacując ryzyko należy brać pod uwagę zmienność związaną z nieprzewidywalnymi zmianami cen, Zmienność historyczna a zmienność oczekiwana.
5 Ceny pszenicy w Polsce na tle cen pszenicy w USA (PLN/100 kg) 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 Ceny pszenicy - Polska Ceny pszenicy - USA (SRW) 20
6 Ceny pszenicy w Polsce i ich trend (PLN/100kg) 110 100 90 80 70 60 50 40 30 Ceny pszenicy - Polska Trend i cykl Trend 20
7 Wahania cykliczne ceny pszenicy w Polsce 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 Wskaźniki wahań cyklicznych cen pszenicy Cykl 43 miesiące
8 Wzorzec sezonowości cen pszenicy 1,06 1,04 1,02 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 Wskaźniki sezonowości cen pszenicy I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
9 Roczna zmienność cen pszenicy w Polsce (%) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 Zmienność cen pszenicy 1996-2004 13,70 2005-2012 18,56 0
10 Roczna zmienność ceny pszenicy w świecie (%) Źródło: Roache S. K. 2010. What Explains the Rise in Food Price Volatility, IMF Working Paper.
11 Ceny skupu wieprzowiny w Polsce i w USA (PLN/kg) 7 6 Ceny wieprzowiny - Polska Ceny wieprzowiny - USA (Barrows and gilts) 5 4 3 2 1 0
12 Ceny wieprzowiny w Polsce i ich trend (PLN/kg) 6,5 6,0 5,5 5,0 Ceny wieprzowiny w Polsce Trend i cykl Trend 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0
13 Wahania cykliczne ceny wieprzowiny w Polsce 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 Wskaźniki wahań cyklicznych cen wieprzowiny Cykl 43 miesiące
14 Wahania cykliczne ceny pszenicy w Polsce 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 Wskaźniki wahań cyklicznych cen pszenicy Wskaźniki wahań cyklicznych cen wieprzowiny 0,60
15 Wzorzec sezonowości cen wieprzowiny 1,10 1,08 1,06 1,04 1,02 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 Wskaźniki sezonowości cen wieprzowiny I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
16 Roczna zmienność cen wieprzowiny w Polsce (%) 40 35 30 25 20 15 10 5 Zmienność cen wieprzowiny 1996-2004 14,64 2005-2012 12,89 0
17 Ceny skupu mleka w Polsce na tle cen skupu w USA (PLN/100kg) 180 160 Ceny skupu mleka - Polska Ceny skupu mleka - USA (All milk) 140 120 100 80 60 40
18 Ceny skupu mleka w Polsce i ich trend (PLN/100kg) 140 130 120 110 Ceny mleka - Polska Trend i cykl Trend 100 90 80 70 60 50 40
19 Wahania cykliczne cen mleka w Polsce 1,30 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 Wskaźniki wahań cyklicznych cen skupu mleka Cykl (40 +67) miesiące
20 Wzorzec sezonowości cen wieprzowiny 1,06 1,04 Wskaźniki sezonowości cen mleka 1,02 1,00 0,98 0,96 0,94 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
21 Roczna zmienność cen skupu mleka w Polsce (%) 9 8 7 1996-2004 4,18 2005-2012 3,87 6 5 4 3 2 1 0 Zmienność cen mleka
r t 22 Czy prognozowanie ogranicza ryzyko? Średnia roczna zmienność cen z lat 2005-2012 (%) Z prognozowaniem Bez prognozowania Mleko Wieprzowina Pszenica 0 5 10 15 20 25
23 Podsumowanie 23 Poziom cen krajowych jest funkcją cen światowych sytuacja wewnętrzna ma niewielki wpływ na ceny, Uczestnicy rynku przewidują stąd nie każdy przejaw zmienności cen jest bezpośrednio związany z ryzykiem, Prognozowanie tylko w niewielkim stopniu umożliwia ograniczenie ryzyka cenowego, Zmienność co za tym idzie ryzyko cenowe ulega zmianom w czasie, Wzrost zmienności cen obserwuje się przede wszystkim na rynku zbóż, Przyczyny wzrostu zmienności i ryzyka: polityka ekonomiczna (handlowa, energetyczna), niski stan zapasów, zmiany kursów walutowych czy spekulacja.
Dziękuję za uwagę 24