Upadek Barings Bank Ltd.
Mówi się, że historia jest matką narodów. Wydaje się jednak, że zarząd Banku Barings zapomniał przez kilka lat o tej złotej myśli, angażując na stanowisko dyrektora oddziału maklerskiego w Singapurze, człowieka(z kryminalną przeszłością), który dopiero co skończył szkołę wyższą. Historia całej afery zaczęła się w Londynie, w 1992 roku, kiedy to Zarząd banku postanowił zatrudnić na stanowisku maklera Nicka Leesona, 26 letniego wówczas, byłego pracownika Morgan Stanley. W tejże firmie Leeson nabył podstawową wiedzę z funkcjonowania wewnętrznych zabezpieczeń banków i kontroli ryzyka. W jego zatrudnieniu w Wielkiej Brytanii przeszkadzało jednak postępowanie cywilne przeciwko bohaterowi naszej historii, więc postanowiono go wysłać do oddziału Baringsa w Singapurze. Jego zadaniem było dokonywanie transakcji arbitrażowych głównie na indeks spółek japońskich NIKKEI 225. W związku z tym, że kontrakt ten był notowany na dwóch giełdach: w Singapurze i Osace, i że od czasu do czasu dochodziło do niewielkich odchyleń cen w jednym czasie tego instrumentu, możliwe było zarabianie pieniędzy poprzez kupno kontraktów na jednym parkiecie i jednoczesnej sprzedaży tych samych kontraktów na drugiej giełdzie. Praca ta nie była zbyt skomplikowana i pasjonująca, toteż Nickowi Leeson owi najwidoczniej zaczynało brakować emocji i prawdziwych zysków. Nick Leeson piastował w tamtym czasie nie tylko stanowisko tradera do arbitrażu, lecz również dyrektora naczelnego odpowiedzialnego za rozliczanie transakcji giełdowych. Jego wiedza i sytuacja panująca w oddziale stwarzała mu możliwość obejścia systemu kontroli wewnętrznej. Generalnie chodziło o to, że Nick Leeson mógł bez żadnego problemu ukrywać straty przed zwierzchnikami z Wielkiej Brytanii, jak i księgować fikcyjne zyski. Ego i panika Leesona. W 1992 roku, w kilka miesięcy po przybyciu do Singapuru, Nick postanowił zawojować giełdę SIMEX i zaczął w jednym czasie spekulować kontraktami terminowymi na NIKKEI 225 i wystawiać opcje sprzedaży na ten sam indeks. W związku z tym na jednym koncie w 1992r.(tym, na którym księgował premie z opcji) pojawiło się Ł28,5 mln zysku, za który to Leeson wyłudził premie dla siebie i innych pracowników. W tym samym czasie straty z handlu kontraktami terminowymi zaczęły rosnąć. Odpowiednio w 1992r. wynosiły Ł2 mln, w 1993r. Ł 3 mln, w 1994 r. Ł208 mln!. Największe problemu młodego, zdolnego maklera zaczęły się, kiedy Leeson jednocześnie wystawił 40 000 opcji. Wszystko wskazywało na to, że będzie to dla Leesona bardzo korzystna transakcja, lecz na całe nieszczęście 17 stycznia w Kobe wystąpiło wielkie trzęsienie ziemi i indeks Nikkei spadł. Wszystko byłoby zgodnie z planem, gdyby japoński indeks utrzymał się w przedziale 18500 19500. Chcąc potrzymać ten poziom Leeson postanowił kupować kontrakty w niebotycznych ilościach(kontrakty na indeks giełdowy za $7 mld, sprzedaż kontraktów na obligacje i stopę procentową za $20mld!), żeby sztucznie utrzymać kurs w nadziei, że do dnia rozliczenia kontraktów(24 lutego) uda mu się wpłynąć na rynek. Cały plan poszedł na marne, bo jak to zwykle bywa, tylko RYNEK MA RACJĘ, a Barings stracił w dwa tygodnie ponad $800 mln! Warto zauważyć, że bohater tej historii wpadł w typową pułapkę, która dotyczy większości amatorów rynków terminowych. Leeson po prostu dokupował kontrakty w celu uśrednienia ceny zakupu w dół, co pozwoliłoby mu na odrobienie strat podczas znacznie krótszego ruchu rynku w górę(albo na dokonanie potężnej, niekontrolowanej straty). Z jednej strony żywioł rynku miał po prostu inne zdanie, a po drugie skończyła mu się gotówka i był bezsilny wobec innych inwestorów. Warto w tym momencie skorzystać z tej cennej nauki, która kosztowała mnóstwo pieniędzy. Przejęcie przez ING. Wobec tak potężnych strat, Barings Bank największy bank kupiecki w Wielkiej Brytanii stał się z dnia na dzień niewypłacalny, co spowodowało potężne straty akcjonariuszy i chwilowe zawirowanie na rynkach finansowych. Początkowo
Bank Anglii zastanawiał się nad pomocą rządową dla tej instytucji, jednak po zbadaniu wszystkich potencjalnych korzyści i kosztów stwierdzono, że upadek tego banku nie wpłynie znacząco na sektor finansowy w Wielkiej Brytanie i postanowiono poszukać inwestora strategicznego. 6 marca 1995 r. ING Bank za symbolicznego Ł1 przejął Barings Bank. Kontrakt zawarty pomiędzy holenderską i brytyjską spółką traktował przede wszystkim o przyszłych i bieżących zobowiązaniach upadłej firmy, a mianowicie ING miało przejąć odpowiedzialność za dotychczasowe zobowiązania firmy Barings(szacowane na ok. Ł680 mln), jednak wszelkie przyszłe zobowiązania miały być pokrywane przez Barings plc spółkę holdingową, której ING nie kupił. Uznaje się powszechnie, że w banku Barings zdecydowanie brakowało odpowiednich mechanizmów kontroli i ograniczania ryzyka. Pod koniec 1994 roku utworzono nawet osobny organ, Group Treasury and Risk, który miał za zadanie nadzorować ekspozycję kapitału na ryzyko. Nowa jednostka miała być kolejnym krokiem na drodze połączenia kupieckiego Banku Barings Brothers z Barings Securities w jeden, potężny bank inwestycyjny. Twierdzi się, że bank zbyt szybko zaangażował się w działalność maklerską i nie zdążył opracować własnej kultury dotyczącej mechanizmów kontroli. Prawdopodobnie firma nie wyznaczyła nawet odgórnych limitów dotyczących liczby otwartych pozycji dla operacji przeprowadzanych na własny rachunek. Transakcje Leesona nie budziły podejrzeń zarządu banku, jednak z drugiej strony traderzy z konkurencyjnych firm byli (co najmniej) zdziwieniu nagłym wzrostem liczby zawieranych pozycji. Nie bez winy pozostaje również nadzór giełdy SIMEX i giełdy w Osace, ponieważ w ogóle nie zareagowały one na wzrost liczby otwartych kontraktów. Prezes giełdy towarowej w Chicago(CME), John Sander, zwrócił uwagę, że taka sytuacja nie mogłaby się pojawić na CME. Gdyby, któryś z uczestników rynku kupował lub sprzedawał większą liczbę kontraktów niż dopuszczają przepisy, zostałby automatycznie zawieszony w prawach maklera i usunięty z parkietu. Zarząd SIMEX z kolei obwinia londyńskie kierownictwo Banku Barings, które wielokrotnie zapewniało, że grupa kapitałowa ma zdolność pokrycia wszystkich powstałych zobowiązań Kiedy potężne straty Barings Banku wyszły na jaw, ich autor postanowił uciec przed wymiarem sprawiedliwości. Swoim pracownikom zostawił jedynie wiadomość z przeprosinami, a swojej żonie podobno rzekł: Posłuchaj. Trudno ci będzie w to uwierzyć. Zrobiłem w pracy kilka okropnych błędów, po czym poleciał do Brunei, później do Malezji, a na końcu próbował się ukryć w Niemczech. Tam jednak go złapano, aresztowano i oddano w ręce Singapurskiej policji. Nick Leeson został skazany na 6,5 roku więzienia, jednak po czterech latach został warunkowo zwolniony z powodu stwierdzenia raka okrężnicy. Chorobę jednak pokonał. Po tych trudnych chwilach Nick Leeson wrócił do Wielkiej Brytanii i postanowił napisać książkę na cześć swoich maklerskich dokonań, zatytułowaną Rogue Trader. Książka spotkała się z dużym zainteresowaniem a sam autor doczekał się ekranizacji swojej autobiografii. Nick Leeson mieszka aktualnie w Barna w hrabstwie Galway w zachodniej Irlandii. Podczas pobytu w więzieniu rozwiódł się, jednak po wyjściu na wolność ożenił się ponownie. Obecnie jest gościem na wielu sympozjach z dziedziny rynków finansowych; w 2005 roku postanowił zmienić nieco branżę i został dyrektorem naczelnym klubu piłkarskiego Galway United.
Stress. 23 czerwca 2005 opublikował nową książkę Back from the Brink: Coping with Oto jak się robi prawdziwą karierę w finansach ;P
Bibliografia: 1. Haffernan, Shelagh, Nowoczesna bankowość, PWN, 2007 2. Kuciński, R., Przestępstwa giełdowe, Wydawnictwo Beck, 2000 3. http://en.wikipedia.org/wiki/barings_bank stan na dzień 5 maja 2009r. 4. http://pl.wikipedia.org/wiki/nick_leeson stan na dzień 5 maja 2009r. 5. http://www.nickleeson.com/ stan na dzień 5 maja 2009r. Łukasz Binkowski