Tytuł oryginalny: Pregnancy For Dummies, 3rd Edition Tłumaczenie: Joanna Sugiero z wykorzystaniem fragmentów książki Ciąża w tłumaczeniu Izabeli Szybilskiej-Fiedorowicz ISBN: 978-83-246-7272-1 Original English language edition Copyright 2008 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana All rights reserved including the right of reproduction in whole or in part any form. This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc. Oryginalne angielskie wydanie 2008 by Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, Indiana. Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley and Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and/or other countries. Used under License. Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji. Translation copyright 2014 by Helion S.A. Polish language edition published by Wydawnictwo Helion. Copyright 2014. All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock. Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/ciazab Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwice tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: dlabystrzakow@dlabystrzakow.pl WWW: http://dlabystrzakow.pl Printed in Poland. Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność
Spis treci O autorach...15 Podzikowania od autorów...17 Wstp...19 O ksice...19 Co nowego dodano do tego wydania ksiki?...20 Konwencje zastosowane w ksice...21 Czego nie czyta...21 Naiwne zaoenia...22 Jak podzielona jest ksika...22 Cz I: Plan gry...22 Cz II: Cia rado w trzech aktach...22 Cz III: Wielkie wydarzenie akcja porodowa, poród i poóg...23 Cz IV: Szczególne przypadki...23 Cz V: Dekalogi...23 Ikony uyte w ksice...23 Co dalej...24 Cz I: Plan gry... 25 Rozdzia 1: Std do macierzystwa...27 Jak przygotowa si do poczcia wizyta u lekarza przed zajciem w ci...27 Rzut oka na histori chorób...28 Ocena biecego stanu zdrowia...29 Odpowiedzi na najczciej zadawane pytania...30 Osiganie idealnej wagi ciaa...30 Przegld przyjmowanych leków...30 Co z preparatami odywczymi?...33 Znaczenie szczepie i odpornoci...33 Koniec z kontrol urodzin...35 Spotkanie nasienia z jajeczkiem najwaniejsze jest zgranie w czasie...36 Okrelanie czasu owulacji...37 Skuteczna (i radosna) postawa...39
6 Cia dla bystrzaków Rozdzia 2: Chyba jestem w ciy!... 41 Rozpoznawanie objawów ciy...41 Jak stwierdzi, czy jeste w ciy?...42 Jak otrzyma odpowied w domu?...42 Wizyta u lekarza w celu uzyskania odpowiedzi...43 Wybór odpowiedniego lekarza...43 Jakie masz moliwoci?...43 Pytania, które powinna sobie zada, zanim dokonasz wyboru...44 Obliczenie daty porodu...47 Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy... 49 Planowanie wizyt przedporodowych...49 Przygotowanie si na zmiany fizyczne...52 Jak sobie radzi z wahaniami nastrojów?...52 Jak y ze skurczami nóg?...52 Zwró uwag na upawy...53 Jak znie bóle pleców?...53 Jak radzi sobie ze stresem?...54 Wpyw leków, alkoholu i narkotyków na dziecko...54 Przyjmowanie leków...55 Palenie...56 Picie alkoholu...57 Zaywanie narkotyków...57 Rzut oka na zmiany trybu ycia...58 Dogadzanie sobie za pomoc zabiegów kosmetycznych...58 Relaks podczas ciepych kpieli z masaem, w jacuzzi, saunie i aniach parowych...60 Podróe...60 Zabiegi stomatologiczne...61 Uprawianie seksu...62 Praca w czasie ciy...63 Ryzyko zawodowe...63 Cia a prawo...64 Rozdzia 4: Dieta i wiczenia przyszej mamy... 67 Zdrowy przyrost masy ciaa...67 Jak okreli, jaka waga jest wystarczajca?...68 Nie ulegaj obsesji na punkcie swojej wagi...69 Przyrost wagi u dziecka...69 Bilans przyjmowanego pokarmu...71 Piramida ywieniowa...71 Uzupenianie diety...74 Które pokarmy s bezpieczne?...76 Potencjalnie szkodliwe pokarmy...76 Obalanie rozpowszechnionych mitów na temat jedzenia...77 Specjalne wymogi dietetyczne...78 Waciwy wegetariaski sposób odywiania...78 Walka z zaparciami...79 Cukrzyca...79
Spis treci 7 wiczy za dwoje...79 Dostosowywanie si do zmian zachodzcych w ciele...80 Nie przewicz si...81 Porównanie rónych form wicze fizycznych...82 Cz II: Cia rado w trzech aktach... 85 Rozdzia 5: Pierwszy trymestr...87 Ksztatuje si nowe ycie...87 Dostosowywanie si do zmian zachodzcych w Twoim ciele...90 Zmiany zachodzce w piersiach...90 Zmczenie...91 Poranne, poudniowe i wieczorne nudnoci...91 Puchnicie...92 Czste oddawanie moczu...93 Bóle gowy...93 Zaparcia...94 Skurcze...94 Pierwsza wizyta u lekarza...95 Zrozumie, co mówi lekarz...95 Jak wyglda badanie fizyczne?...99 Rzut oka na standardowe badania...99 Kiedy naley si martwi?...102 Krwawienie...102 Poronienie...103 Cia pozamaciczna...104 Z perspektywy ojca: reakcja na nowin...104 Rozdzia 6: Drugi trymestr...107 Jak rozwija si Twoje dziecko?...107 Twoje ciao si zmienia zrozum je...109 Skonno do zapominania i niezdarno...110 Gazy...110 Wzrost wosów i paznokci...110 Zgaga...110 Ból w dolnej czci brzucha (w pachwinach)...112 Zatkany nos...112 Krwawienie z nosa i dzise...112 Zmiany skórne...113 Kontrola wizyty przedporodowe...113 Kiedy naley si martwi?...113 Krwawienie...115 Anomalie podowe...115 Niewydolno szyjki macicy...115 Kiedy powinna zwróci si o pomoc...116 Z perspektywy ojca: drugi trymestr, mama ronie...116
8 Cia dla bystrzaków Rozdzia 7: Trzeci trymestr... 119 Twoje dziecko przygotowuje si do przyjcia na wiat...119 Ruchy podu: fikoki i kozioki...121 Napinanie mini oddechowych...121 Czkawka w macicy...121 Dotrzymywanie kroku zmianom zachodzcym w Twoim ciele...122 Wypadki i upadki...123 Skurcze Braxtona-Hicksa...123 Zespó cieni nadgarstka...124 Zmczenie...124 Hemoroidy...124 Bezsenno...125 Wraenie, e dziecko spada...126 Wysypki i uczulenia ciowe...127 Przygotowanie si do karmienia piersi...128 Rwa kulszowa...128 Pytki oddech...128 Rozstpy...129 Opuchnicia...129 Wysikowe nietrzymanie moczu...130 ylaki...130 Pomyl o porodzie...131 Lekcje w szkole rodzenia...131 Cesarskie cicie na danie...133 Decyzja o tym, kto pojedzie z Tob do szpitala...133 Wpywanie na termin porodu...134 Masa krocza...135 Ostatnia faza wizyty przedporodowe w trzecim trymestrze...135 Kiedy naley si martwi?...135 Krwawienie...135 Uoenie poladkowe...136 Zbyt maa objto pynu owodniowego...136 Rzadsze ruchy podu...136 Problemy ze wzrostem podu...137 Wyciekanie pynu owodniowego...138 Zatrucie ciowe...138 Przedwczesny poród...138 Kiedy dziecko si spónia...139 Przygotowanie si do pobytu w szpitalu...140 Pakowanie torby...140 Wybór (i uywanie) fotelika samochodowego...141 Z perspektywy ojca: ju prawie na mecie trzeci trymestr...142 Rozdzia 8: Badania prenatalne... 145 Badania w ramach diagnostyki prenatalnej wykonywane w pierwszym trymestrze...145 Biopsja kosmówki (badanie CVS)...148 Wczesna punkcja owodni...150
Spis treci 9 Badania wykonywane w drugim trymestrze...150 Badania krwi wykonywane w drugim trymestrze...150 Przyjrzyj si falom dwikowym USG...154 Badanie za pomoc punkcji owodni...156 Inne badania prenatalne i zabiegi...160 Badania wykonywane w trzecim trymestrze...161 Pomiar dojrzaoci puc...161 Ocena stanu zdrowia dziecka...161 Rozdzia 9: Cia tydzie po tygodniu...165 0. 4. tydzie...165 5. 8. tydzie...166 9. 12. tydzie...167 13. 16. tydzie...167 17. 20. tydzie...168 21. 24. tydzie...168 25. 28. tydzie...169 29. 32. tydzie...169 33. 36. tydzie...170 37. 40. tydzie...171 40. 42. tydzie...171 Cz III: Wielkie wydarzenie akcja porodowa, poród i poóg... 173 Rozdzia 10: Kochanie, chyba rodz!...175 Kiedy poród rzeczywicie si zaczyna, a kiedy nie?...175 Zmiany przed rozpoczciem akcji porodowej...176 Odrónianie prawdziwej akcji porodowej od faszywej...177 Kiedy skontaktowa si z lekarzem?...178 Badanie wewntrzne w celu rozpoznania akcji porodowej...178 Przyjcie do szpitala...179 Ulokowanie si w óku albo pokoju...179 Co znajduje si wokó Ciebie?...180 Kontrolowanie dziecka...181 Monitorowanie pracy serca podu...181 Inne badania stanu zdrowia podu...182 Przyspieszanie sprawy wywoanie porodu...183 Wywoanie porodu na yczenie...183 Indukcja wskazana...184 Wywoywanie porodu...185 Przyspieszanie akcji porodowej...185 Spojrzenie z szerszej perspektywy fazy i cechy porodu...186 Etap I...187 Etap II...189 Etap III...189
10 Cia dla bystrzaków Opanowanie bólu porodowego...189 Leki o dziaaniu ogólnoustrojowym...190 Miejscowe rodki znieczulajce...190 Znieczulenie ogólne (narkoza)...193 Alternatywne metody rodzenia...193 Poród bez znieczulenia...193 Poród domowy...195 Poród w wodzie...195 Rozdzia 11: Przesyka specjalna dostarczenie Twojego dziecka na wiat... 197 Poród pochwowy...197 Wypieranie dziecka na zewntrz...199 Nacicie krocza (epizjotomia)...201 Co si dzieje, gdy drugi etap porodu si przedua?...202 Wielka chwila urodzenie dziecka...203 Rodzenie oyska...204 Zaszywanie krocza...204 Pomaganie naturze wspomagany poród pochwowy...204 Cesarskie cicie...205 Informacje na temat znieczulenia...206 Wskazania do cesarskiego cicia...207 Rekonwalescencja po cesarskim ciciu...209 Gratulacje! Dokonaa tego!...209 Dreszcze po porodzie...210 Krwawienie poporodowe...210 Pierwszy krzyk dziecka...210 Kontrola stanu zdrowia dziecka...210 Przecinanie ppowiny...211 Rozdzia 12: Twój noworodek witaj, wiecie!... 213 Spojrzenie na ródo radoci ma, krostki i inne przyjemnoci...213 Pokryte mazi...214 Ksztat gówki...214 Siniaki...216 Krostki, plamki i inne zmiany skórne...216 Woski dziecka...217 Koczyny...217 Oczy i uszy...217 Narzdy pciowe i piersi...218 Ppowina...218 Wielko noworodka...218 Dziecko zaczyna oddycha...218 Czego naley oczekiwa w szpitalu?...219 Przygotowanie dziecka do ycia poza onem matki...219 Ukad trawienny dziecka wci si rozwija...221 Obrzezanie...221 Oddzia intensywnej opieki nad noworodkiem...222
Spis treci 11 Kontrola pierwsza wizyta dziecka u lekarza...223 Zmiany pracy serca i ukadu krenia...223 Zmiany wagi...223 Z perspektywy ojca: nareszcie w domu w powikszonym gronie...224 Rozdzia 13: Zadbaj o siebie po porodzie...225 Odzyskiwanie si po porodzie...225 Zaczniesz wyglda i czu si jak mama...226 Krwawienie poporodowe...226 Ból w okolicach krocza...227 Opuchnicie ciaa...229 Problemy z pcherzem...229 Batalia z hemoroidami...230 Praca jelit po porodzie...230 Dalsza rekonwalescencja w domu...231 Rekonwalescencja po cesarskim ciciu...231 Pobyt w sali pooperacyjnej...231 Nie spiesz si...232 Ból po cesarskim ciciu...233 Jak sobie radzi z bólem pooperacyjnym?...233 Przygotowanie do powrotu do domu...234 Dalsza rekonwalescencja w domu...234 Jeszcze wicej zmian poporodowych...236 Poci si jak mama...236 Nawa mleczny...236 Wypadanie wosów...237 Hutawka nastrojów...237 Jak rozpozna depresj poporodow?...238 Kontrola postpów pierwsza wizyta u lekarza po porodzie...240 Powrót do normalnego ycia...240 Odzyskiwanie kondycji...240 Utrata na wadze...241 Dieta poporodowa...242 Przyjmowanie witamin...242 Wykonywanie wicze Kegla...243 Ponowne podjcie wspóycia...243 Wybór rodków antykoncepcyjnych...244 Rozdzia 14: Karmienie dziecka...245 Wybór midzy karmieniem piersi a karmieniem butelk...245 Lista korzyci karmienia piersi...246 Korzyci wynikajce z karmienia butelk...247 Przygotowania do karmienia piersi...248 Mechanizmy laktacji...248 Pozycje do karmienia piersi...250 eby dziecko zaczo ssa...251 Organizowanie karmienia...252 Dbanie o diet...254
12 Cia dla bystrzaków Moliwoci antykoncepcji...254 Które leki s bezpieczne?...255 Rozwizywanie typowych problemów...256 Karmienie piersi blinit...259 Karmienie butelk dla pocztkujcych...259 Zatrzymanie produkcji mleka...259 Wybieranie najlepszych butelek i smoczków...260 Karmienie dziecka butelk...260 Kopoty z rozwijajcym si ukadem trawiennym dziecka...262 Cz IV: Szczególne przypadki...265 Rozdzia 15: Cie specjalnej troski... 267 Jak due znaczenie ma wiek?...267 Trzydziestokilkuletnie (albo starsze) mamy...267 Niezbyt modzi tatusiowie...268 Bardzo mode mamy...270 Cie mnogie blinita i wicej dzieci...271 Róne rodzaje ci mnogich...271 Blinita jedno- czy dwujajowe?...272 Badania przesiewowe w kierunku zespou Downa w ciach bliniaczych i liczniejszych...274 Testy genetyczne w ciach bliniaczych i liczniejszych...274 Jak nie pomyli dzieci?...275 Dzie po dniu w ciy mnogiej...275 Akcja porodowa i poród blinit...277 Problemy, które mog wystpi u kobiet w ciy mnogiej...278 Monitorowanie blinit pod ktem przedwczesnego porodu...280 Ponowne zajcie w ci...281 Kada cia jest inna...281 Poród po uprzednim cesarskim ciciu...282 Samotne matki i rodziny nietradycyjne...284 Przygotowanie dziecka (bd dzieci) na pojawienie si rodzestwa...285 Tumaczenie, czym jest cia...285 Zorganizowanie opieki nad dziemi na czas porodu...286 Powrót do domu...286 Rozdzia 16: Gdy dochodzi do powika... 289 Przedwczesny poród...289 Kontrola oznak przedwczesnej akcji porodowej...291 Zahamowanie przedwczesnej akcji porodowej...292 Zapobieganie przedwczesnemu porodowi...292 Przedwczesne urodzenie dziecka...293 Problemy z zatruciem ciowym...293 Problemy z oyskiem...295 oysko przodujce...295 Odklejenie si oyska...296
Spis treci 13 Problemy z pynem i workiem owodniowym...297 Za duo wód podowych...298 Za mao wód podowych...298 Pknicie worka owodniowego...299 Problemy ze wzrostem podu...299 Dzieci mniejsze ni przecitnie...300 Dzieci wiksze ni przecitnie...301 Niezgodno grup krwi...301 Czynnik Rh...302 Inne rodzaje niedopasowania krwi...303 Uoenie poladkowe...303 Cia przeterminowana...305 Rozdzia 17: Cia w zdrowiu i chorobie...307 Infekcja w czasie ciy...307 Zapalenie pcherza i nerek...307 Ospa wietrzna...308 Przezibienie i grypa...310 Alergie sezonowe i katar sienny...311 Wirus cytomegalii (CMV)...311 Róyczka...313 Wirusowe zapalenie wtroby (ótaczka)...313 Opryszczka...313 Wirus zespou nabytego niedoboru odpornoci (HIV)...314 Listerioza...314 Borelioza...315 Zakaenie parwowirusem...315 Wirusy odkowe (nieyty odka i jelit)...315 Toksoplazmoza...316 Zakaenia pochwy...317 Problemy, które miaa jeszcze przed ci...317 Astma...317 Chroniczne nadcinienie ttnicze...318 Zakrzepica y gbokich i zator pucny...318 Cukrzyca...319 Miniaki...320 Problemy immunologiczne...321 Zapalenie jelita grubego...322 Padaczka (epilepsja)...323 Problemy z tarczyc...323 Rozdzia 18: Jak sobie radzi z nieoczekiwanym?...325 Jak przetrwa poronienia nawykowe?...325 Jak sobie poradzi ze strat dziecka pod koniec ciy?...326 Jak sobie radzi z anomaliami podowymi?...327 Gdzie szuka pomocy?...328 Leczenie ran po stracie dziecka...328
14 Cia dla bystrzaków Cz V: Dekalogi...331 Rozdzia 19: Dziesi rzeczy, o których nikt Ci nie powie... 333 Cia trwa duej ni dziewi miesicy...333 Inni ludzie mog Ci doprowadzi do szau...334 W pierwszym trymestrze moesz czu si wyczerpana...334 Ból wizade macicy naprawd boli...334 Twój brzuch staje si magnesem dla cudzych doni...335 Hemoroidy wstydliwy ból królów...335 Czasami podczas parcia kobiety oddaj stolec...335 Waga si utrzymuje po urodzeniu dziecka...335 Wkadki szpitalne to relikt z epoki naszych mam...336 Nawa mleczny to naprawd nieprzyjemna sprawa, a karmienie piersi moe zamieni si w produkcj...336 Rozdzia 20: Dziesi (no, prawie) zdrowych przeksek dla ciarnych kobiet... 337 Musli z suszon fig, wiórkami kokosowymi i migdaami...338 Ciasteczka owsiane, po których nie bdziesz miaa poczucia winy...339 Tortilla z masem orzechowym, czekolad i bananami...340 Podwójny oso w kremowym sosie...341 Biay ser z zioami z kromk penoziarnistego chleba...342 Pieczone pomidorki z mozzarell...343 Kawaki pity z selerem i marchewk w sosie z ciecierzycy...344 Maso orzechowe z kawakami suszonych owoców...345 Koktajl owocowy dla ciarnych bystrzaków...346 Rozdzia 21: Dziesi podstawowych rzeczy, które mona zobaczy na ekranie USG... 347 Pomiar ciemieniowo-poladkowy...347 Twarz...348 Krgosup...349 Serce...349 Rce...350 Stopa...350 Profil...351 Obraz trójwymiarowy...351 To chopiec!...352 To dziewczynka!...352 Skorowidz... 353
Rozdzia 3 Przygotowanie do ycia podczas ciy W tym rozdziale: Odbdziesz typow wizyt przedporodow Nauczysz si radzi sobie ze zmianami zachodzcymi w Twoim ciele i umyle Zmienisz swój styl ycia dla dobra dziecka Dowiesz si, jak pracowa podczas ciy M imo e jeste w ciy i Twoje ciao staje si przedmiotem cudownych zmian, Twoje codzienne ycie toczy si dalej. W jaki sposób bdziesz musiaa zmieni swój tryb ycia, eby Twoja cia przesza jak najbardziej pynnie? Których rzeczy w Twoim yciu nie trzeba zmienia, a które wymagaj jedynie nieznacznych modyfikacji? Musisz wzi pod uwag wiele kwestii: prac, ogólny poziom stresu w Twoim yciu, rodzaj przyjmowanych leków, to, czy palisz bd regularnie pijesz alkohol oraz co zrobi ze zwyczajnymi sprawami, takimi jak wizyta u dentysty czy fryzjera. Jeeli przypominasz wikszo normalnych, zdrowych kobiet, pewnie odkryjesz, e w duej mierze Twoje ycie moe toczy si tak jak do tej pory. Wszystkie kwestie, o jakich tu wspominamy, s tematami, które naley przedyskutowa z lekarzem. W tym rozdziale oraz w nastpnym przedstawiamy ogólny schemat, wedug którego naley zaplanowa swoje ycie podczas ciy. Jeeli ju na samym pocztku zastanowisz si nad tym, na ile Twoje codzienne przyzwyczajenia i nawyki zdrowotne wspógraj z Twoj ci, atwiej Ci bdzie przyzwyczai si do nowego stanu rzeczy. Im wczeniej podejmiesz odpowiedni diet i wiczenia fizyczne oraz zaczniesz prowadzi tryb ycia sprzyjajcy zachowaniu zdrowia, tym lepiej (wicej informacji znajdziesz w rozdziale 4.). Planowanie wizyt przedporodowych Pozytywny wynik testu ciowego oznacza dla Ciebie pocztek nowego ycia. Czas zastanowi si nad tym, co Ci czeka. Gdy ju postanowisz, który lekarz bdzie si Tob zajmowa podczas ciy (zajrzyj do rozdziau 2.), zadzwo do danego orodka i zapytaj, co powinna zrobi. Niektóre praktyki medyczne wymagaj spotkania z poon, która przeprowadzi wywiad medyczny i potwierdzi dobre wieci za pomoc badania krwi lub moczu podczas gdy inne umówi Ci na pierwsz wizyt od razu z lekarzem. Termin pierwszej wizyty zaley po czci od Twoich dawnych bd
50 Cz I: Plan gry obecnych dowiadcze zdrowotnych. Jeeli wczeniej nie odbya wizyty prekoncepcyjnej (przed zajciem w ci) (zobacz rozdzia 1.) i nie przyjmowaa witamin dla kobiet w ciy oraz preparatów zawierajcych kwas foliowy, powiadom o tym swojego lekarza. Preparaty witaminowe dla kobiet w ciy s dostpne bez recepty, dlatego moesz zacz je przyjmowa jeszcze przed odbyciem pierwszej wizyty u lekarza. Wszystkie specyfiki z tej grupy powinny zawiera odpowiedni dawk kwasu foliowego, dlatego jeli cia jest typowa, recepta nie jest potrzebna a jeli masz wtpliwoci, popro o rad farmaceut. Niektóre sprawy takie jak sprawdzanie cinienia krwi, moczu oraz ttna dziecka nie ulegaj zmianie bez wzgldu na trymestr, wic zajmiemy si nimi w tym rozdziale. W rozdziale 5., 6. i 7. w sposób bardziej szczegóowy wyjanimy, co si dzieje podczas wizyt przedporodowych w kadym z trymestrów. Tabela 3.1 podaje zarys typowego planu wizyt przedporodowych. Tabela 3.1. Typowy plan wizyt przedporodowych Etap ciy Czstotliwo wizyt lekarskich Od pierwszej wizyty do 28. tygodnia ciy Od 28. do 36. tygodnia ciy Od 36. tygodnia ciy do porodu Co cztery tygodnie Co dwa, trzy tygodnie Co tydzie Jeeli podczas ciy pojawi si u Ciebie problemy albo Twoja cia zostanie zaliczona do grupy wysokiego ryzyka (czynniki ryzyka opisujemy w rozdziale 2.), lekarz moe zasugerowa, eby czciej przychodzia na wizyty. Terminarz wizyt przedporodowych nie jest ustalony z góry. Jeeli planujesz wyjazd na wakacje lub nie moesz przyj na tak wizyt, poinformuj o tym pracowników medycznych i przeó spotkanie z lekarzem. Jeeli Twoja cia przebiega pynnie, przeoenie wizyty zwykle nie stanowi problemu. Poniewa jednak pewne badania przedporodowe musz zosta przeprowadzone w okrelonych momentach ciy (szczegóowe informacje na ten temat znajdziesz w rozdziaach 8. i 9.), upewnij si, e odoenie wizyty nie wpynie negatywnie na które z nich. Wizyty przedporodowe róni si w zalenoci od osobistych potrzeb kadej kobiety i zawodowego stylu danego lekarza. Niektóre kobiety wymagaj konkretnych bada laboratoryjnych lub fizycznych. Niemniej podczas wizyt przedporodowych standardem s ponisze procedury: Poona kontroluje Twoj wag i cinienie krwi. Wicej informacji na temat tego, ile i kiedy powinna przyty, znajdziesz w rozdziale 4. Oddajesz próbk moczu (wikszo ciarnych kobiet zwykle potrafi z atwoci wykona to zadanie!). Lekarz sprawdza obecno biaka lub glukozy, która moe wskazywa na zatrucie ciowe albo cukrzyc (zobacz rozdziay 16. i 17.). Niektóre testy moczu umoliwiaj równie lekarzowi rozpoznanie objawów infekcji dróg moczowych. Poczynajc od 14. 16. tygodnia, poona lub lekarz mierzy wysoko dna Twojej macicy. Pracownik medyczny uywa centymetra bd doni, aby zmierzy z zewntrz Twoj macic. W ten sposób moe pobienie sprawdzi, jak rozwija si dziecko oraz skontrolowa ilo wód podowych (zobacz rysunek 3.1).
Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 51 Rysunek 3.1. Lekarz moe zmierzy wysoko dna Twojej macicy, aby sprawdzi, czy dziecko rozwija si prawidowo Poona albo lekarz mierzy wysoko dna macicy, czyli odlego od spojenia onowego do szczytu macicy (dno macicy). Okoo 20. tygodnia ciy dno macicy zwykle siga poziomu ppka. Po 20. tygodniu wysoko wyraana w centymetrach równa si w przyblieniu liczbie tygodni, od ilu jeste w ciy. (Odchylenie do 2 cm w jedn lub drug stron mieci si w akceptowanych normach, jeli nie zmienia si w trakcie kolejnych wizyt). Uwaga: Pomiary wysokoci dna macicy mog si nie sprawdzi w przypadku kobiet, które oczekuj dwoje lub wicej dzieci, kobiet, które maj w macicy due wókniakominiaki (w obu przypadkach macica jest znacznie wiksza ni normalnie), lub u tych, które cierpi na powan otyo (poniewa moe by trudno wyczu szczyt macicy). Poona lub lekarz sucha i liczy uderzenia serca dziecka. Zwykle puls dziecka wynosi od 120 do 160 uderze na minut. Wikszo orodków korzysta z elektronicznych detektorów (tzw. dopplerów), sucych do mierzenia ttna dziecka. Przy uyciu tej metody bicie serca dziecka brzmi tak, jakby w Twoim onie galopowao stado koni. Czasami przy uyciu dopplera moesz usysze ttno ju w 8. czy 9. tygodniu, ale czsto nie da si go wyranie zauway przed 10. 12. tygodniem ciy. Przed wynalezieniem takiego detektora do suchania ttna dziecka wykorzystywano specjalny stetoskop. Przy uyciu tej metody lekarz moe usysze bicie serca okoo 20. tygodnia. Trzecim sposobem na sprawdzenie ttna u dziecka jest obejrzenie serca na obrazie USG. Serce mona dojrze zwykle po okoo szeciu tygodniach.
52 Cz I: Plan gry W niektórych orodkach medycznych asystent medyczny (albo poona) sprawdza cinienie krwi; w innych procedur t przeprowadza sam lekarz. Jednak bez wzgldu na to, kto wykonuje zadania techniczne podczas wizyty przedporodowej, zawsze powinna mie moliwo zadania lekarzowi pyta przed wyjciem z placówki. Przygotowanie si na zmiany fizyczne Gdy jeste w ciy, Twoje ciao przechodzi transformacj. Moesz si spodziewa hutawki nastrojów, skurczów w nogach oraz nasilenia stresu. Pewnie ju wczeniej dowiadczaa takich dolegliwoci, jednak nie a tak intensywnie. W kolejnych podrozdziaach zajmiemy si tymi i innymi problemami, eby wiedziaa, czego moesz si spodziewa. Niech Twoja rodzina i przyjaciele równie je przeczytaj a gdy to zrobi, powiedz im, e powinni czu si uprzedzeni. Jak sobie radzi z wahaniami nastrojów? Zmiany hormonalne wpywaj na nastrój, o czym wie wikszo kobiet, a zwaszcza te, które cierpi na PMS (zespó napicia przedmiesiczkowego). Towarzyszce ciy wahania stenia hormonów we krwi s prawdopodobnie najpowaniejszymi zmianami tego typu, jakich kobieta moe dowiadczy w caym swoim yciu, trudno si wic dziwi, e ciarnej towarzysz zazwyczaj emocjonalne wzloty i upadki. Odczuwane podczas ciy zmczenie moe jeszcze bardziej wzmóc ich dokuczliwo. Jeeli do tej mieszanki biochemicznej doda si jeszcze normalne obawy, które zazwyczaj odczuwa oczekujca na dziecko kobieta o to, czy urodzi si ono zdrowe i czy ona sama bdzie dobr matk otrzymamy wystarczajc ilo paliwa do podsycenia starych, znajomych waha nastrojów. Nie jeste sama. Hutawka nastrojów jest normalnym elementem ciy i nie jeste pierwsz kobiet, która jej dowiadcza. Nie wi si zatem. Twoja rodzina i przyjaciele zrozumiej. Wystpujce u Ciebie wahania nastrojów mog by szczególnie widoczne w pierwszym trymestrze ciy, poniewa Twoje ciao stara si dostosowa do nowych warunków. Moesz zauway, e przesadnie reagujesz na niezbyt wane sprawy. Idiotyczna i ckliwa reklama telewizyjna doprowadza Ci do ez. Wpadasz w panik, gdy zapodziejesz gdzie notes. Zgrzytasz zbami ze zoci, kiedy sprzedawca w piekarni przez przypadek zamie Twój bochenek chleba. Nie martw si po prostu jeste w ciy. We kilka gbokich oddechów, pójd na spacer albo zamknij oczy i na chwil si wycz. Takie uczucia czsto mijaj równie szybko, jak si pojawiaj. Jak y ze skurczami nóg? Skurcze nóg to powszechna dolegliwo kobiet w ciy. Wraz z upywem miesicy stan si pewnie jeszcze czstsze. Ich przyczyn jest nage cinicie mini. Moe tak si zdarzy z rónych powodów, takich jak brak pynów, napicie mini albo zbyt dugie pozostawanie w jednej pozycji. Kiedy lekarze sdzili, e podoem tej dolegliwoci jest niedobór wapnia lub potasu w diecie, ale ta teoria nie zostaa potwierdzona przez adne badania. Niektórzy twierdz, e przyjmowanie doustnych preparatów zawierajcych magnez moe zmniejszy czstotliwo wystpowania skurczów.
Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 53 Aby pozby si problemu skurczów, wypróbuj nastpujce rady: poó ciepy okad na ydki; wypijaj duo pynów; nie pozostawaj w jednej pozycji zbyt dugo; czsto rozcigaj nogi i stopy; Codziennie wieczorem przed pójciem do óka rozcigaj minie nóg. Unie nogi do góry, tak jakby chciaa palcami dotkn sufitu. Postaraj si przy tym jak najbardziej rozcign ydki. Powtórz to wiczenie okoo 10 razy. To samo zrób rano od razu po przebudzeniu, najlepiej zanim jeszcze otworzysz oczy (wystarczy kilka powtórze). Nie prostuj stóp, eby nie wywoa nagego skurczu. przejd si na krótki spacer; popro partnera, eby zrobi Ci masa stóp albo nóg. Zwró uwag na upawy Podczas ciy nasileniu ulegaj upawy, co jest zupenie normalnym zjawiskiem. Niektóre kobiety musz codziennie stosowa cienkie wkadki higieniczne. Wydzielina zwykle jest rzadka, biaa i waciwie pozbawiona zapachu. Nie naley stosowa irygatorów dopochwowych, gdy moe to doprowadzi do zachwiania naturalnej, kobiecej zdolnoci do zwalczania infekcji pochwy. Jeeli upawy przybior brzowy, óty bd zielony kolor, zaczn wydziela niezdrowy zapach albo wywoywa swdzenie, powiadom lekarza. (Zdaj si jednak na wasny osd co do pilnoci tego problemu nie jest to bowiem sprawa, która wymaga wykonania telefonu do lekarza o 3.00 nad ranem). Cia nie zabezpiecza Ci przed zakaeniami pochwy, a wysoki poziom estrogenu w Twojej krwi sprawia, e jeste bardziej naraona na kandydoz pochwy (infekcj drodakow). W wyniku takiego zakaenia zwykle wydzielaj si gste, biao-óte upawy, którym w niektórych przypadkach towarzyszy swdzenie i zaczerwienienie. Problem powinny rozwiza maci do uytku miejscowego, które nie stanowi zagroenia dla podu. Wikszo rodków mona naby w 1-, 3- i 7-dniowych dawkach, które s cakowicie bezpieczne dla dziecka. Jeeli infekcja jest wyjtkowo trudna do zwalczenia, porozmawiaj z lekarzem o Fluconazole jest to lek przyjmowany doustnie, który mona bezpiecznie stosowa podczas ciy. Jak znie bóle pleców? Bóle pleców s typow dolegliwoci, której wiele kobiet dowiadcza podczas ciy. Zwykle pojawiaj si one w póniejszej fazie ciy, chocia mog wystpi te wczeniej. Jednym z powodów moe by przesunicie rodka cikoci w ciele ciarnej kobiety. Innym za zmiany krzywizny krgosupa wraz ze wzrostem dziecka i powikszaniem si macicy. Nieco ulgi moe Ci przynie jak najczstsze przysiadanie, przykadanie ciepego termoforu lub przyjmowanie acetaminofenu (Paracetamolu). Nasze pacjentki
54 Cz I: Plan gry czsto pytaj nas o moliwo uywania specjalnie zaprojektowanego pasa dla kobiet w ciy, który zobaczyy w reklamie lub o którym gdzie usyszay. Niektóre kobiety twierdz, e pas im pomaga, inne za nie widz adnej rónicy. Niektóre kobiety odczuwaj ból, który rozprzestrzenia si od dolnej czci pleców po poladki i w dó jednej albo drugiej nogi. Ból ten (czy te drtwienie) znany jest pod nazw rwy kulszowej, która powstaje w wyniku ucisku na nerw kulszowy wany nerw, biegncy od pleców przez miednic a do bioder i w dó nóg. Lejsze przypadki rwy kulszowej mona zagodzi, wypoczywajc w óku, biorc ciepe kpiele bd uywajc poduszek elektrycznych. Jeeli jednak w Twoim przypadku dolegliwo ta bdzie miaa ostry przebieg, by moe bdziesz potrzebowaa duszego wypoczynku w óku lub specjalnych wicze fizycznych. Czasami ból w dolnym odcinku krgosupa moe by objawem przedwczesnego porodu. Jednak w takim przypadku przypomina bardziej skurcze nie utrzymuje si stale, lecz przychodzi i odchodzi. Jak radzi sobie ze stresem? Wiele kobiet si zastanawia, czy stres ma jaki wpyw na ci. Trudno odpowiedzie na to pytanie, poniewa stres jest niezwykle ulotnym pojciem. Wszyscy wiemy, czym jest, lecz kady zdaje si radzi sobie z nim na swój wasny sposób i nikt nie jest w stanie tak naprawd zmierzy jego intensywnoci. Zdajemy sobie jednak spraw, e chroniczny stres utrzymujcy si dzie po dniu i nieustajcy choby na chwil moe podnie poziom hormonów stresu, które kr w krwiobiegu. Wielu lekarzy sdzi, e tak wysokie stenie tych hormonów moe sprzyja przedwczesnemu porodowi lub problemom z cinieniem krwi w czasie ciy, lecz jedynie nielicznym badaniom udao si potwierdzi t koncepcj. Bdc w ciy, zwracaj uwag na swoj wygod i szczcie. Kady czowiek ma swoje sposoby na rozlunienie moe zastosowa masa, wyj do kina, umówi si z przyjaciómi na obiad, wzi gorcy prysznic bd kpiel z bbelkami, czy te po prostu usi i podnie wysoko nogi. Nie ma potrzeby si spieszy, kiedy powinna szczególnie zadba o siebie. Wpyw leków, alkoholu i narkotyków na dziecko Alkohol, narkotyki i niektóre leki, które wprowadzasz do swojego organizmu, mog przenikn przez oysko i dosta si do ukadu krenia dziecka. Niektóre leki mog równie przedosta si do oyska. Cz z tych substancji jest zupenie nieszkodliwa, podczas gdy inne mog powodowa problemy. W poniszych podrozdziaach podpowiemy, jakie substancje moesz spokojnie stosowa, a jakich powinna unika s to informacje, które maj kluczowe znaczenie dla zdrowia Twojego dziecka.
Rozdzia 3: Przygotowanie do ycia podczas ciy 55 Przyjmowanie leków Podczas ciy prawdopodobnie przynajmniej raz czy dwa dowiadczysz bólu gowy bd okazjonalnego przypadku zgagi. Pojawi si pytanie, czy wolno Ci bezpiecznie stosowa tabletki przeciwbólowe, leki na nadkwasot i inne rodki sprzedawane bez recepty. Wiele kobiet boi si w ogóle przyjmowa leki z obawy, e mog w jaki sposób zaszkodzi dziecku. Wikszo nieprzepisywanych na recept rodków a nawet tych przepisywanych mona swobodnie przyjmowa podczas ciy. Jednak w czasie pierwszej wizyty przedporodowej porozmawiaj z lekarzem o tym, które mona zaywa w ciy. Zapytaj zarówno o te ogólnie dostpne, jak i o te zalecone przez innego lekarza. Jeeli inny specjalista leczy Ci z powodu jakiej dolegliwoci medycznej, powiedz mu, e jeste w ciy, na wypadek gdyby trzeba byo dopasowa leki. Nie przestawaj przyjmowa leków przepisanych przez lekarza i nie zmieniaj samowolnie ich dawki, dopóki z nim nie porozmawiasz. Wiele leków opatrzono etykietk Nie przyjmowa podczas ciy!, poniewa nie przeprowadzono odpowiednich bada sprawdzajcych ich wpyw na kobiety w ciy. Jednake to ostrzeenie niekoniecznie oznacza, e stwierdzono szkodliwe skutki albo e nie wolno Ci stosowa tych rodków. Kiedy tylko masz jakie pytanie dotyczce konkretnego leku, pro o rad lekarza. Nie zdziw si, e opinie lekarzy mog by róne zwaszcza jeli maj oni inne specjalizacje. Wielu lekarzy niemajcych specjalizacji ginekologiczno-pooniczej boi si przepisywa leki kobietom w ciy, poniewa nie wiedz, jak mog one dziaa na pód. Ginekolodzy i poonicy maj wiksz wiedz na ten temat, dlatego s bardziej pewni siebie. Pewne problemy medyczne, takie jak nadcinienie, nios wiksze ryzyko dla podu ni rodki, które by przyjmowaa, eby je leczy. Nawet zwyczajny ból gowy, jeeli jest na tyle mocny, aby spowodowa, e nie zauwaysz czerwonego wiata, gdy bdziesz siedziaa za kierownic, moe by bardziej niebezpieczny ni tabletka acetaminofenu (Paracetamolu), który w ogóle nie stanowi zagroenia, o ile przyjmuje si go w odpowiednich dawkach. Coraz czciej zauwaamy, e wiele ciarnych kobiet niepotrzebnie cierpi z powodu typowych dolegliwoci, które mona by uleczy za pomoc bezpiecznych dla dziecka rodków. W rozdziale 1. wymieniamy wiele leków/rodków chemicznych, które wikszo kobiet w ciy moe bezpiecznie przyjmowa. Omawiamy te niektóre ze rodków, o których wiemy, e maj dziaanie teratogenne, czyli mog spowodowa wady urodzeniowe lub wywoa problemy ze wzrostem i rozwojem dziecka. Jeeli przyja jakie leki teratogenne, zanim dowiedziaa si, e jeste w ciy albo zanim dowiedziaa si, i dany rodek moe stanowi problem nie wpadaj w panik. W wielu przypadkach (co zaley od tego, w którym okresie ciy i w jakich ilociach je zastosowaa) leki te nie wyrzdzaj szkody. Niektóre rodki mog powodowa problemy w pierwszym trymestrze, lecz s zupenie bezpieczne w trzecim i na odwrót. W rzeczywistoci dowiedziono, e wzgldnie niewielka liczba substancji wpywa teratogennie na ludzi, a nawet gdy tak si dzieje, nie za kadym razem dochodzi do wad urodzeniowych. Porozmawiaj z lekarzem o lekach, które przyjmujesz, i o tym, jakie mona przeprowadzi badania, eby sprawdzi, jak przebiega wzrost i rozwój dziecka.
56 Cz I: Plan gry Moesz równie zasign informacji na temat substancji teratogennych, dzwonic lub udajc si do najbliszej stacji sanitarno-epidemiologicznej (sanepidu) bd do orodka toksykologii, jeeli taki znajduje si w Twoim szpitalu. Pomoc suy równie Biuro do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych. Wykaz szkodliwych substancji dostpny jest na stronie Biura: http://www.chemikalia.gov.pl/ w dziale Prawo. Naley zauway, e prawna klasyfikacja substancji nie wyszczególnia samych substancji teratogennych, lecz wprowadza szersz kategori, obejmujc substancje i preparaty dziaajce szkodliwie na rozrodczo. Palenie O ile przez ostatnich dziesi lat nie ya na Marsie, bez wtpienia jeste wiadoma tego, e palenie zagraa Twojemu zdrowiu. Jeeli palisz, ryzykujesz, e wystpi u Ciebie rak puc, rozedma puc bd jaka choroba serca, nie liczc innych dolegliwoci. Palenie podczas ciy stanowi zagroenie równie dla Twojego dziecka. Wydobywajcy si z palonego papierosa tlenek wgla zmniejsza ilo tlenu, jak otrzymuje Twoje rozwijajce si dziecko, a nikotyna redukuje dopyw krwi do podu. W rezultacie palce kobiety ryzykuj tym, e ich dziecko bdzie miao mniejsz mas urodzeniow, co moe spowodowa jeszcze wicej problemów medycznych. Badania dowodz, e dzieci palaczek wa o 250 gramów mniej ni noworodki wydane na wiat przez kobiety niepalce. Dokadna rónica wagi urodzeniowej zaley od tego, ile pali matka. Bierne palenie wie si z takimi samymi zagroeniami. Poza tym palenie podczas ciy wie si take z wikszym prawdopodobiestwem przedwczesnego porodu, poronienia, oyska przodujcego (zobacz rozdzia 16.), przedwczesnego oddzielenia oyska (zobacz rozdzia 16.), przedwczesnego pknicia pcherza podowego, a nawet zespou nagej mierci óeczkowej (tzw. SIDS) ju po urodzeniu dziecka. Rzucenie palenia moe by niezwykle trudne. Jednak pamitaj, e nawet ograniczenie liczby spalanych papierosów bdzie korzystne dla Twojego dziecka (i Ciebie). Jeeli rzucisz palenie podczas pierwszych trzech miesicy ciy, moesz sobie pogratulowa. Masz bowiem pewno, e Twoje dziecko po urodzeniu prawdopodobnie bdzie miao normaln wag i nie bdzie miao powanych problemów zdrowotnych. Niektóre kobiety uywaj antynikotynowych plastrów, gum, tabletek do ssania czy inhalatorów, aby zerwa z naogiem. Nikotyna zawarta w tych produktach wci dostaje si do krwiobiegu i moe przenikn do podu, ale przynajmniej eliminacji ulega tlenek wgla i inne toksyny znajdujce si w dymie papierosowym. Amerykaskie Kolegium Pooników i Ginekologów zaleca stosowanie tych zamienników w sytuacji, gdy niefarmaceutyczne metody leczenia uzalenienia od naogu nie przyniosy skutku. Ilo nikotyny absorbowanej przez organizm w wyniku sporadycznego uycia gumy lub inhalatora moe by mniejsza ni ilo zawarta w przyklejonym na stae plastrze. Nie przeprowadzono jeszcze obszernych bada dotyczcych wpywu nowszych metod rzucania palenia (np. za pomoc preparatów Zyban czy Wellbutrin) na kobiety w ciy. Jednak pewne kompleksowe badanie wykazao, e ciarne kobiety przyjmujce bupropion czciej rzucaj palenie ni te, które nie bior adnych rodków wspomagajcych walk z tym naogiem.