o Spis treści Jak by tu zacząć, czyli: dlaczego ekonomia?.... Podstawowe pojęcia ekonom iczne... 0.. To warto wiedzieć już na p o czątk u... 0.2. Wykresy a ek o n o m ia... 6.2.. Wykresy zależności między dwiema zm iennym i... 7.2.2. Wykresy szeregów czasowych... 24.2.3. Sztuka interpretowania wykresów... 25 () Podstawowe pojęcia i definicje... 27 () Sprawdź, czy zrozum iałeś... 2 2. Rynek. Strona popytu i podaży na rynku... 33 2.. Rynek... 33 2... Co to jest ry n ek?... 33 2..2. Struktura rynku, czyli ilu jest sprzedających, a ilu kupujących... 34 2..3. Własność p ry w a tn a... 34 2..4. Efektywność mechanizmu rynkow ego... 35 2..5. Konkurencja... 36 2..6. Mechanizm rynkow y... 36 2.2. Strona popytu na ry n k u... 37 2.3. Prawo popytu i krzywa p o p y tu... 3 2.4. Strona podaży na ry n k u... 43 2.5. Prawo podaży i krzywa p o d a ż y... 44 (2) Podstawowe pojęcia i definicje... 4 (2) Streszczenie rozdziału... 4 (2) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 50 3. Rynek podczas p ra c y... 53 3.. Równowaga na r y n k u... 53 3.2. Zmiany popytu i p o d a ż y... 55 3.2.. Wzrost p o p y tu... 55 3.2.2. Spadek p o p y tu... 57 3.2.3. Wzrost p o d a ż y... 57 3.2.4. Spadek p o d a ż y... 5 3.2.5. Wzrost popytu i wzrost p o d a ż y... 5 3.2.6. Wzrost popytu i spadek p o d a ż y... 60 3
3.2.7. Spadek popytu i wzrost p o d a ż y... 3.2.. Spadek popytu i spadek p o d aży... 3.3. Elastyczność p o p y tu... 3.3.. Cenowa elastyczność p o p y tu... 3.3.2. Dochodowa elastyczność p o p y tu... 3.3.3. Mieszana elastyczność p o p y tu... 3.4. Elastyczność p o d a ż y... (3) Podstawowe pojęcia i definicje... (3) Streszczenie rozdziału... (3) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 4. Decyzje konsumenta 4.. Konfrontacja korzyści i kosztów... 4.2. Użyteczność... 4.3. Preferencje i krzywe obojętności... 4.4. Ścieżka cen, czyli ograniczenie budżetow e... 4.5. Równowaga konsum enta... 4.6. Zmiany stanu równowagi konsum enta... 4.7. Koszty alternatyw ne... (4) Podstawowe pojęcia i definicje... (4) Streszczenie rozdziału... (4) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 60 6 62 62 6 6 6 7 i: r 7( 7 7. 5. Decyzje producenta 5.. Rodzaje f i r m... 5.2. Cele i ograniczenia f ir m... 5.3. Funkcja produkcji w krótkim okresie... 5.4. Koszty w krótkim okresie... (5) Podstawowe pojęcia i definicje... (5) Streszczenie rozdziału... (5) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 6. Producenci na rynku konkurencji doskonałej... 6.. Konkurencja doskonała i jej cechy charakterystyczne... 6.2. Funkcjonowanie firmy wolnokonkurencyjnej... 6.3. Przychody firmy wolnokonkurencyjnej... 6.4. Równowaga firmy wolnokonkurencyjnej... 6.5. Trzy sytuacje możliwe w krótkim okresie... 6.6. Krzywa podaży firmy doskonale konkurencyjnej i gałęzi doskonale konkurencyjnej 6.7. Rola czasu na rynku konkurencji doskonałej... (6) Podstawowe pojęcia i definicje... (6) Streszczenie rozdziału... (6) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 7. Producent na rynku monopolu... 7.. Monopol i jego cechy charakterystyczne... 7.2. Funkcjonowanie firmy-gałęzi w monopolu. Przychody tej firm y... 7.3. Przychody i elastyczność... 7.4. Równowaga m o n o p o lu... 7.5. Rola czasu na rynku m onopolu... (7) Podstawowe pojęcia i definicje... (7) Streszczenie rozdziału... (7) Sprawdź, czy zrozum iałeś... ( ( ( < II li I I 4
. P ro d u c en c i n a ry n k u k o n k u ren c ji m onopolistycznej (niedoskonałej). 42.. Konkurencja monopolistyczna (niedoskonała)... 42.2. Funkcjonowanie firmy na rynku konkurencji monopolistycznej...44.3. Rola czasu na rynku konkurencji monopolistycznej...46 () Podstawowe pojęcia i definicje...4 () Streszczenie rozdziału... 4 () Sprawdź, czy zrozum iałeś...4. E fekty w n o ść g o sp o d aro w an ia przedsiębiorstw w różnych stru k tu ra c h r y n k o w y c h...5.. Porównanie cech charakterystycznych różnych struktur rynkow ych... 5.2. Efektywność techniczna i ekonom iczna...53.3. Porównanie firm działających w warunkach konkurencji doskonałej, konkurencji monopolistycznej i m o n o p o lu... 54 () Podstawowe pojęcia i definicje... 57 () Streszczenie rozdziału... 5 () Sprawdź, czy zrozum iałeś...5 0. R y n ek p r a c y...60 0.. Znaczenie rynku p r a c y...60 0.2. Podaż p r a c y... 6 0.3. Czynniki wpływające na podaż p ra c y...62 0.4. Krzywa podaży p r a c y...63 0.5. Popyt na p r a c ę... 66 0.6. Krzywa popytu na p ra c ę...6 / 0.7. Równowaga na rynku p r a c y... 6 0.. Rola związków zaw odow ych... 70 0.. Wpływ polityki rządu na rynek p ra c y...7 (0) Podstawowe pojęcia i definicje... 73 (0) Streszczenie ro zd z iału... 74 (0) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 74. R y n e k k ap itało w y i g i e ł d a... 77.. Kapitał i inw estycje...77.2. Popyt na k a p ita ł... 7.3. Podaż kapitału i popyt na kapitał (popyt na fundusze kredytowe i ich podaż) 0.4. Funkcjonowanie g ie łd y...3.4.. Rodzaje papierów wartościowych...4.4.2. Notowania giełdow e... 5.4.3. Transakcje spekulacyjne... 6.5. Ocena rynku kapitałowego i giełdy w P olsce... 7 () Podstawowe pojęcia i definicje... 7 () Streszczenie ro zd z iału... () Sprawdź, czy zrozum iałeś... 2. R y n e k surow ców n atu ra ln y c h. Z n aczen ie ry n k u surow ców en erg ety czn y ch 2 2.. Ograniczoność zasobów surow ców...2 2... Podaż ziem i...3 2..2. Równowaga na rynku z iem i...3 2.2. Energia a rozwój ekonom iczny... 4 2.2.. Podaż e n e rg ii...5 5
2.2.2. Kontrola c e n...6 2.2.3. Rozwiązywanie problemów braku energii...7 2.2.4. Ochrona środow iska... 7 (2) Streszczenie ro zd z iału... 7 (2) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 3. F unkcjo n o w an ie g o sp o d a rk i ja k o c a ł o ś c i...200 3.. Mikroekonomia i m akroekonom ia... 200 3.2. Krzywa możliwości produkcyjnych... 200 3.2.. Zjawisko rzadkości a krzywa możliwości produkcyjnych... 203 3.2.2. Efektywność produkcji a krzywa możliwości produkcyjnych...203 3.2.3. Zamienność a krzywa możliwości produkcyjnych...204 3.2.4. Koszty alternatywne a krzywa możliwości produkcyjnych... 204 3.2.5. Koszty alternatywne a prawo rosnących kosztów...205 3.2.6. Przesunięcia krzywej możliwości produkcyjnych...205 3.3. Agregacja...206 3.4. Główne problemy m akroekonomiczne...20 3.5. Produkt krajowy brutto (PKB) w P o lsc e...2 (3) Podstawowe pojęcia i definicje...22 (3) Streszczenie ro zd z iału... 23 (3) Sprawdź, czy zrozum iałeś...24 4. O b ieg o k rężny dochodu i p ro d u k tu w g o s p o d a r c e... 27 4.. Najprostszy obieg o k rę ż n y...27 4.2. Obieg okrężny z rynkami finansow ym i...2 4.3. Obieg okrężny z uwzględnieniem r z ą d u...222 4.4. Obieg okrężny dla gospodarki o tw arte j...223 4.5. Trzy sposoby mierzenia dochodu narodow ego... 225 (4) Podstawowe pojęcia i definicje...227 (4) Streszczenie ro zd z iału... 227 (4) Sprawdź, czy zrozum iałeś...22 5. P o d staw o w y m odel g o sp o d a rk i A D - A S...23 5.. Zagregowany p o p y t...232 5.2. Krzywa zagregowanego p o p y tu... 236 5.3. Zmiany zagregowanego p o p y tu... 23 5.4. Zagregowana p o d a ż... 23 5.5. Krzywa zagregowanej p o d a ż y...24 5.6. Zmiany zagregowanej p o d a ż y...245 5.7. Równowaga m akroekonomiczna... 247 (5) Podstawowe pojęcia i definicje...24 (5) Streszczenie ro zd z iału... 250 (5) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 25 6. P ro b lem b e z r o b o c i a... 254 6.. Podstawowe pojęcia dotyczące rynku p r a c y...255 6.2. Podstawowe pojęcia dotyczące bezrobocia...256 6.3. Rodzaje bezrobocia... 257 6.3.. Bezrobocie cykliczne... 257 6.3.2. Bezrobocie stru k tu raln e...25 6.3.3. Bezrobocie frykcyjne... 260 6
6.4. Bezrobocie w P o lsce... 260 (6) Podstawowe pojęcia i definicje... 265 (6) Streszczenie ro zd z iału... 265 (6) Sprawdź, czy zrozum iałeś...266 7. Z ro z u m ie ć i n f l a c j ę... 26 7.. Podstawowe pojęcia związane z in flacją... 26 7.2. Czym jest inflacja?... 26 7.3. Przyczyny inflacji i jej ro d z a je... 270 7.3.. Inflacja k o sz to w a...27 7.3.2. Inflacja popyto w a...272 7.3.3. Inflacja kosztowa i wzrost zagregowanego p o p y tu...273 7.4. Mierniki in fla c ji... 274 7.5. Wielkości realne i nom inalne...277 7.6. Konsekwencje inflacji... 27 7.7. Oczekiwania inflacyjne... 27 7.. Inflacja w P o lsce... 20 (7) Podstawowe pojęcia i definicje...2 (7) Streszczenie ro zd z iału... 22 (7) Sprawdź, czy zrozum iałeś...22. C y k liczn y w zro st g o sp o d a rk i 26.. Przebieg cyklu koniunkturalnego... 26.2. Charakterystyka cyklu koniunkturalnego...2.3. Wzrost gospodarczy a krzywa możliwości produkcyjnych...22 () Podstawowe pojęcia i definicje...23 () Streszczenie ro zd z iału... 24 () Sprawdź, czy zrozum iałeś...24. P o lity k a f i s k a l n a...27.. Rola rządu i jego funkcje w gospodarce...2.2. Narzędzia polityki fiskalnej...2.2.. Wydatki rz ą d o w e...300.2.2. Działanie m n o żn ik a...303.2.3. Wpływ wydatków rządowych na wielkość produkcji i poziom cen w gospodarce... 303.2.4. P o d a tk i... 306.2.5. Rodzaje podatków w P o lsce...30.2.6. T ra n sfe ry... 3.2.7. Deficyt budżetow y...32.3. Konsekwencje stosowania polityki fisk aln ej... 33.4. Polityka fiskalna w P o lsce...34 () Podstawowe pojęcia i definicje...36 () Streszczenie ro zd z iału...37 () Sprawdź, czy zrozum iałeś...3 20. P ie n ią d z, b a n k i i p o lity k a m o n e t a r n a...322 20.. Pieniądz, rynek pieniężny i kreowanie pieniądza bankow ego...322 20... Zdefiniowanie pieniądza i jego funkcje... 322 20..2. Popyt na pieniądz i krzywa popytu na p ieniądz...325 20..3. Podaż pieniądza i krzywa podaży pieniądza... 327 20..4. Równowaga na rynku pieniężnym... 32 20..5. Rozszyfrowanie kosztów alternatyw nych... 330 7
20..6. Kreacja pieniądza przez banki handlow e... 330 20.2. Bank centralny i polityka m o n etarn a... 336 20.2.. Bank centralny i jego fu n k cje...336 20.2.2. Polityka m o n e ta rn a...337 20.2.3. Konsekwencje dla gospodarki spowodowane wyznaczaniem stopy procentowej...34 20.3. Konsekwencje stosowania polityki m onetarnej...342 20.4. Polityka monetarna w P o lsce...343 (20) Podstawowe pojęcia i definicje... 345 (20) Streszczenie ro zd z iału...346 (20) Sprawdź, czy zrozum iałeś...347 2. P o lity k a m o n e ta rn a a p o lity k a f i s k a l n a...35 2.. Stosowanie polityki ekspansywnej i restrykcyjnej... 35 2... Gospodarcze skutki stosowania ekspansywnej polityki monetarnej.. 35 2..2. Gospodarcze skutki stosowania ekspansywnej polityki fiskalnej.... 35: 2..3. Gospodarcze skutki stosowania restrykcyjnej polityki monetarnej... 35. 2..4. Gospodarcze skutki stosowania restrykcyjnej polityki fiskalnej.... 35< 2..5. Polityka fiskalna i monetarna stosowane łą czn ie...35' 2.2. Dylematy związane z wyborem określonej p olityki... 35! 2.2.. Wzrost sektora prywatnego czy publicznego...35! 2.2.2. Rola czasu, czyli konsekwencje inflacyjne... 36 2.2.3. Finansowanie wydatków rządow ych...36 (2) Podstawowe pojęcia i definicje......36 (2) Streszczenie ro zd z iału...36 (2) Sprawdź, czy zrozum iałeś... 36 22. E k o n o m ia m ię d z y n a ro d o w a... 36 22.. Handel m iędzynarodow y... 36 22... Korzyści kom paratyw ne...36 22..2. Korzyści wynikające z handlu międzynarodowego...37 22..3. Ograniczenia w handlu zagranicznym...37 22.2. Rynek w alutow y...37 22.2.. Kurs w alu to w y... 37 22.2.2. Konieczność działania rynku walutowego...37 22.2.3. Popyt na waluty i podaż w a lu t... 37 22.2.4. Kurs ró w n o w a g i... 3S 22.2.5. Stałe i zmienne kursy w alutow e... 3i 22.3. Konsekwencje otwarcia gospodarki dla polityki monetarnej i fiskalnej.... 3 22.3.. Polityka monetarna przy zmiennym kursie w alutow ym...3i 22.3.2. Polityka fiskalna przy zmiennym kursie walutowym... 3i 22.3.3. Polityka fiskalna i monetarna przy stałym kursie walutowym.... 3i 22.3.4. Polityka fiskalna i monetarna a interwencje na rynkach walutowych. 3! (22) Podstawowe pojęcia i definicje...3 (22) Streszczenie ro zd z iału...3! (22) Sprawdź, czy zrozum iałeś...3! J a k by tu skończyć, czyli: co dalej z e k o n o m ią?... 3' O dpow iedzi, czyli: zro zu m iałem, czy n i e?... 3 In d e k s, czyli: gdzie by to zn aleźć? (opracował Tadeusz Siemaszko)... 3 Słowo wstępne, czyli: co i jak jest w indeksie?...3 Indeks... 3