Spis treści Wstęp......................... XV CZĘŚĆ OGÓLNA Zagadnienia ogólne ROZDZIAŁ 1 Budowa i czynność ściany naczyń systemowych Piotr Religa..................... 3 1.1. Budowa naczyń................ 4 1.1.1. Tętnice sprężyste............... 4 1.1.2. Tętnice mięśniowe.............. 5 1.1.3. Tętniczki i naczynia włosowate........ 5 1.1.4. Żyły...................... 5 1.2. Powstawanie naczyń............. 6 1.3. Komórki stanowiące elementy składowe ściany naczyń................. 6 1.3.1. Komórki śródbłonka............. 6 1.3.2. Komórki mięśni gładkich........... 9 1.3.3. Macierz pozakomórkowa........... 11 ROZDZIAŁ 2 Budowa i czynność ściany naczyń płucnych Adam Torbicki.................... 13 2.1. Anatomia i histologia naczyń płucnych... 13 2.2. Czynność naczyń płucnych.......... 14 ROZDZIAŁ 3 Fizjologia układu krwionośnego Jacek Przybylski, Krzysztof Cieślicki................... 16 3.1. Fizjologia krążenia tętniczego........ 16 3.1.1. Chwilowe i średnie ciśnienie tętnicze.... 16 3.1.2. Natężenie przepływu krwi.......... 17 3.1.3. Czynniki wpływające na opór naczyniowy.. 17 3.1.4. Maksymalna i minimalna wartość ciśnienia tętniczego................... 21 3.1.5. Organizacja naczyń mikrokrążenia i jej implikacje czynnościowe........... 21 3.2. Fizjologia krążenia żylnego.......... 23 3.2.1. Wpływ grawitacji na układ żylny....... 24 3.3. Zróżnicowanie oporu naczyniowego w krążeniu systemowym i płucnym...... 25 ROZDZIAŁ 4 Metabolizm lipidów Małgorzata Bednarska-Makaruk 27 4.1. Lipidy..................... 27 4.1.1. Cholesterol................... 27 4.1.2. Triglicerydy i wolne kwasy tłuszczowe.... 29 4.1.3. Fosfolipidy................... 30 4.2. Lipoproteiny.................. 30 4.3. Apolipoproteiny................ 31 4.4. Enzymy biorące udział w metabolizmie lipoprotein..................... 32 4.5. Komórkowe receptory dla lipoprotein..... 32 4.5.1. Receptor LDL................. 32 4.5.2. Receptor LRP................. 33 4.5.3. Receptory zmiatające............. 33 4.5.4. Receptory biorące udział w metabolizmie HDL 33 4.5.5. Receptor VLDL................ 33 4.6. Metabolizm lipoprotein............ 33 4.6.1. Szlak egzogenny................ 34 4.6.2. Szlak endogenny................ 35 4.6.3. Zwrotny transport cholesterolu........ 37 VII
4.7. Metabolizm cholesterolu mechanizmy regulacyjne.................. 38 ROZDZIAŁ 5 Krzepnięcie i fibrynoliza Michał Myśliwiec... 42 5.1. Rola ściany naczyń w procesach krzepnięcia i fibrynolizy.................. 42 5.2. Rola płytek krwi w procesach krzepnięcia i fibrynolizy.................. 43 5.3. Osoczowy układ krzepnięcia krwi...... 45 5.4. Układ fibrynolityczny krwi.......... 47 ROZDZIAŁ 6 Rozwój i regresja miażdżycy Tomasz Pasierski, Zbigniew Gaciong................... 50 6.1. Rola cholesterolu w patogenezie miażdżycy.................. 50 6.2. Miażdżyca jako proces zapalny....... 51 6.3. Patomorfologia miażdżycy.......... 52 6.4. Przebudowa tętnicy.............. 54 6.5. Umiejscowienie zmian miażdżycowych... 55 6.6. Regresja miażdżycy............. 55 ROZDZIAŁ 7 Czynniki ryzyka miażdżycy Tomasz Pasierski.. 59 7.1. Wiek..................... 60 7.2. Płeć...................... 60 7.3. Spożycie tłuszczów nasyconych....... 60 7.4. Palenie tytoniu................ 61 7.5. Otyłość.................... 61 7.6. Mała aktywność fizyczna........... 61 7.7. Zaburzenia lipidowe............. 61 7.8. Ciśnienie tętnicze............... 62 7.9. Wskaźniki aktywności zapalnej....... 63 7.10. Homocysteina................. 63 7.11. Zaburzenia układu krzepnięcia........ 64 7.12. Inne czynniki ryzyka............. 64 ROZDZIAŁ 8 Zakrzepica żylna i tętnicza Michał Myśliwiec.. 66 8.1. Zakrzepica żylna............... 66 8.2. Zakrzepica tętnicza.............. 68 ROZDZIAŁ 9 Cukrzyca jako czynnik ryzyka chorób naczyń Stanisław Czekalski................. 70 9.1. Wpływ hiperglikemii na rozwój zmian miażdżycowych................ 70 9.2. Mikroangiopatia cukrzycowa......... 71 9.3. Makroangiopatia cukrzycowa........ 71 9.4. Inne czynniki nasilające rozwój miażdżycy dużych naczyń................ 72 ROZDZIAŁ 10 Patogeneza pierwotnego nadciśnienia tętniczego Zbigniew Gaciong, Bartosz Symonides....... 74 10.1. Zmiany w hemodynamice krążenia w przebiegu nadciśnienia tętniczego... 74 10.2. Czynniki genetyczne............. 75 10.3. Czynniki środowiskowe........... 76 10.4. Zaburzenia czynności nerek......... 76 10.5. Rola układu nerwowego........... 77 10.6. Zaburzenia mikrokrążenia.......... 78 ROZDZIAŁ 11 Patofizjologia zabiegów wewnątrznaczyniowych Marek Dąbrowski.................. 80 11.1. Procesy przyczyniające się do poszerzenia światła tętnicy w czasie angioplastyki.... 80 11.2. Patogeneza restenozy............. 81 13.3. Metody ograniczania hiperplazji neointimy. 84 Diagnostyka ROZDZIAŁ 12 Kliniczne badanie układu naczyniowego Zbigniew Gaciong, Tomasz Pasierski........ 87 12.1. Wywiady................... 87 12.1.1. Dolegliwości ogólne............. 87 12.1.2. Bóle głowy.................. 87 12.1.3. Ból w klatce piersiowej............ 88 12.1.4. Bóle brzucha................. 88 12.1.5. Bóle kończyn................. 88 12.1.6. Kaszel..................... 89 12.1.7. Duszność................... 89 12.1.8. Zaburzenia widzenia............. 89 12.1.9. Inne dolegliwości............... 89 12.2. Badanie fizykalne............... 89 12.2.1. Powłoki ciała................. 89 12.2.2. Układ tętniczy................. 91 12.2.3. Układ żylny.................. 94 ROZDZIAŁ 13 Badania czynnościowe układu naczyniowego Piotr Ciostek..................... 97 13.1. Badania układu tętniczego kończyn..... 98 13.1.1. Wskaźnik kostka ramię............ 98 13.1.2. Ocena segmentowego ciśnienia krwi w kończynach................. 98 13.1.3. Ocena powysiłkowa.............. 98 13.1.4. Ocena odruchowego przekrwienia...... 99 13.2. Badania układu żylnego kończyn....... 99 13.2.1. Ocena refluksu żylnego............ 99 13.2.2. Ocena maksymalnego odpływu żylnego... 100 ROZDZIAŁ 14 Ultrasonografia Grzegorz Małek.......... 102 14.1. Technika badania............... 102 14.2. Zastosowanie ultrasonografii do badania poszczególnych naczyń............ 103 14.2.1. Aorta brzuszna................ 103 14.2.2. Tętnice szyjne................. 104 14.2.3. Tętnice kręgowe................ 107 14.2.4. Tętnice biodrowe............... 107 14.2.5. Tętnice kończyn dolnych........... 108 14.2.6. Tętnice kończyn górnych........... 109 14.2.7. Tętnice trzewne................ 110 14.2.8. Tętnice nerkowe................ 110 14.2.9. Żyły kończyn................. 110 14.2.10.Żyły układu wrotnego............ 113 VIII
ROZDZIAŁ 15 Angiografia Olgierd Rowiński, Piotr Kulisiewicz. 115 15.1. Analiza obrazu................ 115 15.2. Wskazania i przeciwwskazania do angiografii 116 15.3. Przygotowanie pacjenta do badania...... 116 15.4. Środki cieniujące............... 116 15.5. Powikłania angiografii............ 117 15.6. Diagnostyka pierwotnych chorób naczyń... 117 15.6.1. Zwężenia i niedrożności naczyń........ 117 15.6.2. Zwężenia miażdżycowe............ 120 15.6.3. Rozwarstwienie tętnic............. 120 15.6.4. Tętniaki.................... 121 15.6.5. Anomalie naczyniowe............. 121 15.7. Metody rekanalizacji naczyń......... 122 15.7.1. Angioplastyka balonem wysokociśnieniowym 122 15.7.2. Aterektomia.................. 122 15.7.3. Systemy laserowe............... 122 15.7.4. Stenty naczyniowe.............. 123 15.7.5. Tromboliza wewnątrznaczyniowa....... 124 15.8. Arteriografia płucna.............. 124 15.9. Flebografia.................. 124 15.9.1. Wskazania................... 124 15.9.2. Powikłania................... 125 ROZDZIAŁ 16 Rezonans magnetyczny naczyń Marek Gołębiowski 126 16.1. Metodyka badania............... 126 16.2. Zastosowanie rezonansu magnetycznego do badania poszczególnych naczyń....... 128 16.2.1. Naczynia ośrodkowego układu nerwowego. 128 16.2.2. Tętnice domózgowe.............. 129 16.2.3. Tętnice płucne................. 130 16.2.4. Naczynia jamy brzusznej........... 130 16.2.5. Naczynia kończyn............... 133 ROZDZIAŁ 17 Tomografia komputerowa naczyń Ryszard Pacho, Mieczysław Pasowicz................. 135 17.1. Metodyka badania............... 136 17.1.1. Układ tętniczy................. 136 17.1.2. Układ żylny.................. 136 17.2. Zastosowanie tomografii komputerowej do badania poszczególnych naczyń....... 136 17.2.1. Aorta...................... 136 17.2.2. Krążenie płucne................ 139 17.2.3. Naczynia wątroby............... 139 17.2.4. Naczynia nerkowe............... 140 17.2.5. Tętnice szyjne................. 141 17.2.6. Tętnice śródmózgowe............. 141 17.2.7. Naczynia kończyn............... 142 17.3. Ocena perfuzji za pomocą tomografii komputerowej................. 142 17.4. Postęp w badaniach naczyniowych tomografii komputerowej................. 143 ROZDZIAŁ 18 Badania właściwości ściany tętnic Cezary Szmigielski, Grzegorz Styczyński........... 145 18.1. Pomiar grubości kompleksu błona wewnętrzna błona środkowa dużych tętnic. 145 18.2. Ocena czynności śródbłonka tętnic...... 146 18.3. Ocena elastyczności dużych tętnic...... 147 18.4. Prędkość fali tętna............... 149 18.5. Tonometria aplanacyjna............ 149 18.6. Fotopletyzmografia.............. 149 18.7. Ciśnienie tętna................. 149 ROZDZIAŁ 19 Diagnostyka zaburzeń mikrokrążenia Justyna Sicińska, Lidia Rudnicka................ 151 19.1. Badanie dopplerowskie z użyciem lasera... 151 19.2. Pletyzmografia................. 151 19.3. Termografia.................. 152 19.4. Kapilaroskopia................. 152 19.5. Pomiary ciśnienia tętniczego......... 153 Leczenie ROZDZIAŁ 20 Modyfikacja czynników ryzyka miażdżycy Tomasz Pasierski, Zbigniew Gaciong.............. 155 20.1. Odzwyczajenie się od palenia tytoniu..... 155 20.2. Zmniejszenie masy ciała............ 156 20.3. Modyfikacja zaburzeń lipidowych....... 156 20.3.1. Zmniejszanie stężenia cholesterolu LDL... 156 20.3.2. Zwiększanie stężenia cholesterolu HDL... 159 20.3.3. Zmniejszanie stężenia triglicerydów..... 160 20.4. Normalizacja ciśnienia tętniczego....... 160 20.5. Leczenie cukrzycy............... 160 20.6. Zmniejszanie stężenia homocysteiny..... 161 20.7. Menopauzalna terapia hormonalna...... 161 ROZDZIAŁ 21 Leczenie przeciwzakrzepowe Tomasz Pasierski, Adam Torbicki..................... 163 21.1. Kwas acetylosalicylowy............ 163 21.2. Pochodne tienopirydyny............ 164 21.3. Doustne antykoagulanty............ 164 21.4. Heparyny.................... 166 21.4.1. Heparyny drobnocząsteczkowe........ 167 21.5. Pentasacharydy................ 168 21.6. Bezpośrednie inhibitory trombiny pochodne hirudyny.................... 168 21.7. Niekowalentne inhibitory centrum aktywnego trombiny.................... 169 21.8. Leczenie przeciwzakrzepowe w okresie ciąży 169 ROZDZIAŁ 22 Leki trombolityczne Andrzej Budaj........ 171 22.1. Mechanizmy działania............. 171 22.2. Charakterystyka poszczególnych leków trombolitycznych............... 172 22.2.1. Streptokinaza.................. 172 22.2.2. Urokinaza................... 172 22.2.3. Rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu................. 172 22.2.4. Prourokinaza.................. 173 22.2.5. Rekombinowany aktywator plazminogenu.. 173 22.2.6. Stafylokinaza.................. 173 22.3. Interakcje.................... 173 22.4. Wskazania do stosowania leków trombolitycznych...174 IX
22.5. Przeciwwskazania do stosowania leków trombolitycznych............... 174 22.6. Działania niepożądane............ 174 22.7. Monitorowanie leczenia........... 175 22.8. Sposoby podawania.............. 175 22.9. Przyszłość leczenia trombolitycznego.... 175 ROZDZIAŁ 23 Leki naczyniowe i inne leki stosowane w chorobach naczyń Tomasz Pasierski, Zbigniew Gaciong, Adam Torbicki..................... 176 23.1. Leki naczyniorozszerzające......... 176 23.1.1. Mechanizm działania............. 176 23.1.2. Charakterystyka poszczególnych leków naczyniorozszerzających........... 176 23.2. Leki poprawiające przemiany energetyczne w tkankach.................. 181 23.3. Inne leki.................... 181 ROZDZIAŁ 24 Angiogeneza terapeutyczna Katarzyna Koziak.. 183 24.1. Mechanizm angiogenezy........... 183 24.2. Angiogeneza terapeutyczna.......... 184 24.2.1. Metody terapii genowej............ 184 24.3. Kliniczne próby indukcji angiogenezy.... 186 CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA Choroby tętnic ROZDZIAŁ 25 Choroby aorty Tomasz Pasierski......... 191 25.1. Anatomia i czynność aorty.......... 191 25.2. Uwarunkowane genetycznie choroby aorty. 192 25.3. Koarktacja aorty............... 193 25.4. Rozwarstwienie aorty............ 194 25.4.1. Patofizjologia................. 194 25.4.2. Rozpoznawanie................ 195 25.4.3. Rokowanie i postępowanie.......... 196 25.4.4. Rzadkie postacie rozwarstwienia aorty... 197 25.5. Tętniaki aorty................. 197 25.5.1. Patofizjologia................. 197 25.5.2. Rozpoznawanie................ 198 25.5.3. Rokowanie i postępowanie.......... 199 25.6. Miażdżyca aorty............... 200 25.6.1. Zatory pochodzenia aortalnego........ 200 25.6.2. Wrzód drążący aorty............. 200 25.7. Urazy aorty.................. 200 25.8. Zakażenia ściany aorty............ 201 ROZDZIAŁ 26 Chirurgiczne leczenie chorób aorty piersiowej Andrzej Biederman, Piotr Hendzel......... 204 26.1. Rozwarstwienie aorty piersiowej....... 204 26.2. Tętniak aorty wstępującej.......... 205 26.3. Tętniak aorty zstępującej........... 206 26.4. Urazy aorty piersiowej............ 206 ROZDZIAŁ 27 Chirurgiczne leczenie chorób aorty brzusznej Jacek Szmidt...................... 208 27.1. Tętniaki aorty brzusznej........... 208 27.2. Tętniaki aorty piersiowo-brzusznej..... 210 ROZDZIAŁ 28 Wewnątrznaczyniowe leczenie tętniaków aorty Olgierd Rowiński, Jacek Szmidt.......... 215 28.1. Konstrukcja protez i metody implantacji.. 215 28.1.1. Wskazania.................. 215 28.2. Tętniaki aorty brzusznej........... 217 28.2.1. Powikłania wewnątrznaczyniowego leczenia tętniaków brzusznych............. 217 28.3. Tętniaki aorty piersiowej........... 220 28.3.1. Wskazania do implantacji........... 220 ROZDZIAŁ 29 Choroby mózgowo-naczyniowe Hubert Kwieciński 224 29.1. Charakterystyka chorób mózgowo- -naczyniowych... 224 29.2. Epidemiologia i czynniki ryzyka udarów mózgu 225 29.3. Krążenie mózgowe.............. 225 29.4. Udar niedokrwienny i przemijające niedokrwienie mózgu............. 227 29.4.1. Czynniki ryzyka................ 227 29.4.2. Patogeneza niedokrwienia mózgu i podtypy udarów.................... 228 29.4.3 Objawy kliniczne udaru mózgu........ 232 29.4.4. Rozpoznawanie udarów mózgu........ 234 29.4.5. Profilaktyka pierwotna............ 236 29.4.6. Leczenie ostrego udaru niedokrwiennego mózgu... 236 29.4.7. Profilaktyka wtórna.............. 238 29.4.8. Rehabilitacja................. 240 29.5. Charakterystyka poszczególnych chorób... 241 29.5.1. Krwotok śródmózgowy............ 241 29.5.2. Krwawienie podpajęczynówkowe...... 242 29.5.3. Rozwojowe zaburzenia naczyniowe..... 244 29.5.4. Otępienie naczyniowe............. 244 29.5.5. Choroba Binswangera............. 244 ROZDZIAŁ 30 Chirurgiczne leczenie chorób tętnic pozaczaszkowych Piotr Andziak.......... 247 30.1. Zwężenie tętnic szyjnych........... 247 30.1.1. Rozpoznawanie................ 247 30.1.2. Wskazania do udrożnienia tętnicy szyjnej wewnętrznej.................. 248 30.1.3. Przeciwwskazania do udrożnienia tętnicy szyjnej wewnętrznej.............. 248 30.1.4. Udrożnienie tętnicy szyjnej wewnętrznej... 249 30.2. Zagięcia kątowe, wydłużenia i pętle tętnic szyjnych.................... 251 30.3. Rozwarstwienie tętnic szyjnych....... 252 30.4. Przerost włóknisto-mięśniowy tętnic szyjnych 253 X
30.5. Tętniaki tętnic szyjnych............ 253 30.6. Zwężenie i niedrożność tętnic łuku aorty... 254 30.6.1. Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej 254 30.6.2. Zwężenie i niedrożność pnia ramienno- -głowowego.................. 255 30.7. Choroby tętnicy kręgowej........... 255 30.7.1. Zwężenie tętnicy kręgowej.......... 255 30.7.2. Rozwarstwienie tętnicy kręgowej....... 256 30.7.3. Wady tętnic kręgowych............ 256 ROZDZIAŁ 31 Przezskórna angioplastyka tętnic szyjnych Marek Dąbrowski.................. 258 31.1. Przezskórna angioplastyka z implantacją stentu..................... 259 31.2. Wyniki i powikłania angioplastyki...... 260 ROZDZIAŁ 32 Choroby tętnic trzewnych Zbigniew Gaciong, Bartosz Symonides................... 265 32.1. Ostre niedokrwienie jelit........... 265 32.1.1. Patogeneza.................. 265 32.1.2. Objawy kliniczne............... 266 32.1.3. Rozpoznawanie................ 266 32.1.4. Leczenie i rokowanie............. 266 32.2. Przewlekłe niedokrwienie jelit........ 267 32.2.1. Patogeneza................... 267 32.2.2. Objawy kliniczne............... 268 32.2.3. Rozpoznawanie................ 268 32.2.4. Leczenie i rokowanie............. 268 32.3. Czynnościowe niedokrwienie jelit....... 268 32.3.1. Patogeneza................... 268 32.3.2. Objawy kliniczne............... 269 32.3.3. Rozpoznawanie................ 269 32.3.4. Leczenie i rokowanie............. 269 32.4. Zwężenie tętnicy nerkowej.......... 269 32.4.1. Patogeneza.................. 269 32.4.2. Etiologia.................... 270 32.4.3. Rozpoznawanie................ 271 32.4.4. Leczenie.................... 273 32.4.5. Rokowanie................... 274 32.5. Zawał nerki.................. 274 32.5.1. Patogeneza.................. 274 32.5.2. Objawy kliniczne............... 275 32.5.3. Rozpoznawanie................ 275 32.5.4. Leczenie i rokowanie............. 275 ROZDZIAŁ 33 Chirurgiczne leczenie chorób tętnic trzewnych i tętnic nerkowych Jacek Szmidt.......... 277 33.1. Choroby pnia trzewnego........... 277 33.2. Choroby tętnicy śledzionowej......... 278 33.3. Choroby tętnicy wątrobowej......... 279 33.4. Choroby tętnicy krezkowej górnej...... 279 33.4.1. Tętniaki tętnicy krezkowej górnej i jej gałęzi 279 33.4.2. Niedrożność tętnicy krezkowej górnej.... 279 33.4.3. Zwężenie tętnicy krezkowej górnej...... 280 33.5. Choroby tętnicy krezkowej dolnej...... 281 33.6. Choroby tętnic nerkowych.......... 281 33.6.1. Zwężenie lub niedrożność tętnic nerkowych. 281 33.6.2. Tętniaki tętnic nerkowych.......... 282 ROZDZIAŁ 34 Przezskórna angioplastyka naczyń trzewnych Olgierd Rowiński, Edyta Maj............ 285 34.1. Przezskórna angioplastyka tętnic nerkowych. 285 34.2. Przezskórna angioplastyka tętnic trzewnych. 287 34.3. Leczenie nadciśnienia wrotnego........ 288 ROZDZIAŁ 35 Choroby dużych tętnic kończyn Piotr Andziak, Tomasz Pasierski.................... 289 35.1. Tętnice kończyn dolnych........... 289 35.1.1. Anatomia układu tętniczego.......... 289 35.1.2. Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych. 289 35.1.3. Krytyczne niedokrwienie kończyny...... 293 35.1.4. Ostre niedokrwienie kończyny........ 294 35.1.5. Inne choroby dużych tętnic kończyn dolnych. 295 35.2. Tętnice kończyn górnych........... 297 35.2.1. Miażdżyca................... 297 35.2.2. Zespoły uciskowe............... 297 ROZDZIAŁ 36 Chirurgiczne leczenie chorób tętnic kończyn dolnych Walerian Staszkiewicz........... 300 36.1. Ostre niedokrwienie tętnicze......... 300 36.1.1. Zator tętniczy................. 300 36.1.2. Ostre zakrzepy tętnicze............ 301 36.1.3. Urazy tętnic.................. 302 36.2. Przewlekłe niedokrwienie kończyn...... 303 36.2.1. Podstawowe metody i techniki operacyjne.. 303 36.2.2. Wybór strategii postępowania......... 304 36.2.3. Pooperacyjne leczenie farmakologiczne.... 306 36.2.4. Amputacja w zaawansowanym niedokrwieniu kończyn.................... 306 36.2.5. Sympatektomia w leczeniu niedokrwienia kończyn.................... 307 ROZDZIAŁ 37 Przezskórna angioplastyka tętnic kończyn Olgierd Rowiński, Krzysztof Milczarek........ 308 37.1. Klasyfikacja zwężeń tętnic kończyn dolnych. 308 37.2. Przezskórna angioplastyka tętnic kończyn dolnych..................... 309 37.2.1. Tętnice biodrowe............... 309 37.2.2. Odcinek udowo-podkolanowy......... 310 37.2.3. Tętnice goleni................. 311 37.3. Przezskórna angioplastyka tętnic kończyn górnych.................... 312 37.4. Powikłania angioplastyki........... 312 ROZDZIAŁ 38 Ocena ryzyka przed operacjami i zabiegami naczyniowymi Wojciech Braksator......... 314 38.1. Badanie kliniczne............... 314 38.2. Dodatkowe badania diagnostyczne...... 316 38.3. Sposoby zmniejszenia ryzyka okołooperacyjnego... 317 ROZDZIAŁ 39 Zapalenia dużych tętnic Zbigniew Gaciong.... 318 39.1. Choroba Takayasu............... 318 39.1.1. Patogeneza................... 318 39.1.2. Objawy kliniczne............... 319 XI
39.1.3. Rozpoznawanie................ 320 39.1.4. Rokowanie.................. 321 39.1.5. Leczenie................... 322 39.2. Zapalenie wielkokomórkowe tętnic..... 322 39.2.1. Patogeneza.................. 322 39.2.2. Objawy kliniczne............... 323 39.2.3. Zapalenie wielkokomórkowe tętnic a polymyalgia rheumatica.......... 323 39.2.4. Rozpoznawanie................ 324 39.2.5. Leczenie................... 324 39.2.6. Rokowanie.................. 325 39.3. Choroba Behçeta............... 325 39.4. Zespół Cogana................ 325 ROZDZIAŁ 40 Zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń (choroba Buergera) Zbigniew Gaciong........... 327 40.1. Patogeneza.................. 327 40.2. Objawy kliniczne............... 328 40.3. Rozpoznawanie................ 328 40.4. Rokowanie.................. 329 40.5. Leczenie................... 329 ROZDZIAŁ 41 Zapalenia małych tętnic i tętniczek Grzegorz Senatorski, Leszek Pączek, Zbigniew Gaciong.... 331 41.1. Patogeneza.................. 331 41.2. Klasyfikacja i rozpoznawanie........ 332 41.3. Charakterystyka poszczególnych zapaleń naczyń... 332 41.3.1. Guzkowe zapalenie tętnic.......... 332 41.3.2. Zapalenie naczyń w przebiegu samoistnej krioglobulinemii mieszanej.......... 334 41.3.3. Zapalenia naczyń związane z obecnością przeciwciała przeciwko cytoplazmie granulocytów (ANCA)............ 336 41.3.4. Mikroskopowe zapalenie naczyń....... 336 41.3.5. Zapalenie naczyń z nadwrażliwości..... 337 41.3.6. Plamica Schönleina-Henocha........ 337 41.3.7. Pokrzywkowe zapalenie naczyń....... 338 41.3.8. Choroba Kawasaki.............. 339 Choroby żył ROZDZIAŁ 42 Choroby żył głębokich kończyn Maciej Skórski, Piotr Pruszczyk.................... 341 42.1. Choroby żył głębokich kończyn dolnych.. 341 42.1.1. Anatomia układu żył głębokich....... 341 42.1.2. Fizjologia układu żył głębokich....... 342 42.1.3. Zakrzepica żył głębokich........... 342 42.1.4. Przewlekła niewydolność żył głębokich... 348 42.2. Choroby żył głębokich kończyn górnych.. 351 ROZDZIAŁ 43 Choroby żył powierzchownych kończyn Maciej Skórski......................... 354 43.1. Anatomia układu żył powierzchownych... 354 43.2. Żylaki kończyn dolnych........... 355 43.2.1. Etiologia i patogeneza............ 355 43.2.2. Klasyfikacja.................. 355 43.2.3. Objawy kliniczne............... 356 43.2.4. Rozpoznawanie................ 356 43.2.5. Leczenie.................... 356 43.2.6. Szczególne formy żylaków.......... 358 43.3. Zakrzepica żył powierzchownych...... 358 43.3.1. Objawy kliniczne............... 359 43.3.2. Rodzaje zakrzepowego zapalenia żył powierzchownych............... 359 43.3.3. Leczenie.................... 359 ROZDZIAŁ 44 Przewlekła niewydolność żylna Maciej Skórski.. 362 44.1. Epidemiologia................. 362 44.2. Patogeneza i patofizjologia.......... 362 44.3. Objawy kliniczne............... 363 44.4. Klasyfikacja.................. 364 44.5. Badania dodatkowe.............. 365 44.6. Leczenie.................... 366 44.6.1. Leczenie zachowawcze............ 366 44.6.2. Leczenie chirurgiczne............. 367 44.7. Rokowanie.................. 368 ROZDZIAŁ 45 Choroby żył czaszkowych Andrzej Marchel, Antoni Krzeski..................... 369 45.1. Anatomia żył mózgowia........... 369 45.2. Zakrzepica układu żylnego mózgu...... 370 45.2.1. Epidemiologia................. 370 45.2.2. Patogeneza.................. 371 45.2.3. Przebieg kliniczny i objawy......... 372 45.2.4. Badania diagnostyczne............ 372 45.2.5. Wyniki leczenia i rokowanie......... 373 45.3. Zakrzepowe zapalenie zatok żylnych opony twardej..................... 374 45.4. Zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej.... 375 ROZDZIAŁ 46 Choroby żył trzewnych Piotr Małkowski..... 377 46.1. Anatomia żył trzewnych........... 377 46.2. Nadciśnienie wrotne i żylaki przełyku.... 378 46.3. Zakrzepica żył trzewnych........... 379 46.3.1. Objawy kliniczne............... 379 46.3.2. Rozpoznawanie................ 382 46.3.3. Leczenie.................... 384 ROZDZIAŁ 47 Zespół żyły głównej górnej Tadeusz M. Orłowski, Dariusz Dziedzic.................... 387 47.1. Anatomia żyły głównej górnej........ 387 47.2. Patomechanizm................ 387 47.3. Etiologia.................... 388 47.4. Objawy kliniczne............... 389 47.5. Rozpoznawanie................ 389 47.6. Leczenie.................... 390 ROZDZIAŁ 48 Filtry żylne Witold Z. Tomkowski.......... 393 48.1. Rodzaje filtrów................ 393 48.2. Wskazania do implantacji........... 394 48.3. Zabieg implantacji.............. 395 XII
ROZDZIAŁ 49 Zabiegi chirurgiczne na żyle głównej dolnej Jerzy Polański.................... 396 49.1. Przyczyny niedrożności żyły głównej dolnej. 396 49.2. Objawy kliniczne i rozpoznawanie...... 396 49.3. Wybór zabiegu................ 398 49.4. Rokowanie................... 398 Choroby małych naczyń ROZDZIAŁ 50 Choroby naczyń siatkówki Ewa Dróbecka-Brydak 401 50.1. Zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki... 401 50.2. Zamknięcie żyły środkowej siatkówki.... 402 50.3. Zapalenia naczyń............... 402 50.3.1. Zapalenie naczyń siatkówki.......... 403 ROZDZIAŁ 51 Objaw i choroba Raynauda Justyna Sicińska, Lidia Rudnicka..................... 407 51.1. Patogeneza.................. 407 51.2. Objawy kliniczne............... 408 51.2.1. Choroba Raynauda.............. 408 51.2.2. Objaw Raynauda............... 409 51.3. Badania diagnostyczne............ 409 51.3.1. Wywiady................... 409 51.3.2. Badania laboratoryjne............. 410 51.3.3. Testy tolerancji zimna............. 411 51.4. Leczenie.................... 411 51.4.1. Ochrona kończyn przed oziębieniem..... 411 51.4.2. Leczenie farmakologiczne.......... 411 51.4.3. Balneoterapia................. 412 51.4.4. Postępowanie chirurgiczne.......... 412 51.5. Rokowanie................... 412 ROZDZIAŁ 52 Zaburzenia wzwodu prącia wynikające z chorób naczyń Andrzej Borówka.............. 414 52.1. Fizjologia wzwodu prącia........... 414 52.2. Przyczyny zaburzeń wzwodu prącia..... 416 52.3. Klasyfikacja.................. 417 52.4. Rozpoznawanie................ 417 52.5. Leczenie.................... 418 Choroby naczyń płucnych ROZDZIAŁ 53 Zator tętnicy płucnej Piotr Pruszczyk, Adam Torbicki........................ 421 53.1. Etiologia i patogeneza............. 421 53.2. Epidemiologia................. 422 53.3. Czynniki predysponujące do zatorowości płucnej..................... 422 53.4. Objawy kliniczne............... 423 53.5. Rozpoznawanie................ 424 53.5.1. Badania podstawowe............. 424 53.5.2. Ocena klinicznego prawdopodobieństwa zatorowości płucnej.............. 425 53.5.3. Badania diagnostyczne przydatne przy decyzjach terapeutycznych.......... 426 53.5.4. Strategie diagnostyczne............ 431 53.6. Leczenie.................... 432 53.6.1. Leczenie trombolityczne............ 433 53.6.2. Leczenie przeciwzakrzepowe......... 434 53.6.3. Heparyny drobnocząsteczkowe........ 435 53.7. Wtórna profilaktyka zatorowości płucnej... 435 53.7.1. Czas trwania wtórnej profilaktyki....... 435 53.8. Sytuacje szczególne.............. 436 53.8.1. Zator jeździec................ 436 53.8.2. Ciąża...................... 436 ROZDZIAŁ 54 Leczenie chirurgiczne zatorowości płucnej Andrzej Biederman, Wojciech Dyk.......... 440 54.1. Ostra zatorowość płucna............ 440 54.1.1. Embolektomia chirurgiczna bez krążenia pozaustrojowego................ 440 54.1.2. Embolektomia chirurgiczna z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego........... 441 54.2. Przewlekłe zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne............... 441 54.2.1. Trombendarterektomia płucna......... 441 ROZDZIAŁ 55 Nadciśnienie płucne Adam Torbicki, Marcin Kurzyna 443 55.1. Podział (aspekty patofizjologiczne)...... 443 55.2. Klasyfikacja.................. 444 55.3. Charakterystyka poszczególnych kategorii nadciśnienia płucnego............. 445 55.3.1. Tętnicze nadciśnienie płucne......... 445 55.3.2. Żylne nadciśnienie płucne........... 448 55.3.3. Nadciśnienie płucne związane z chorobami układu oddechowego i(lub) hipoksją..... 448 55.3.4. Zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne.. 449 55.3.5. Inne przyczyny nadciśnienia płucnego.... 449 55.4. Postępowanie w nadciśnieniu płucnym.... 449 55.4.1. Tętnicze nadciśnienie płucne......... 449 55.4.2. Zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne.. 452 ROZDZIAŁ 56 Pierwotne zapalenia naczyń płucnych Elżbieta Wiatr.................... 455 56.1. Patogeneza................... 455 56.2. Objawy kliniczne............... 456 56.3. Rozpoznawanie................ 457 56.4. Leczenie.................... 458 ROZDZIAŁ 57 Zaburzenia rozwojowe naczyń płucnych Liliana Wawrzyńska, Barbara Burakowska.......... 460 57.1. Zaburzenia rozwojowe naczyń tętniczych... 460 57.1.1. Brak lub zarośnięcie (agenezja) tętnicy płucnej 460 57.1.2. Niedorozwój pnia płucnego i brak prawej lub lewej tętnicy płucnej.............. 461 57.1.3. Nieprawidłowe odejście lewej tętnicy płucnej od prawej tętnicy płucnej (sling)... 461 57.1.4. Zwężenie pnia płucnego............ 462 57.1.5. Rozszerzenie tętnicy płucnej......... 462 57.1.6. Wrodzone tętniaki tętnic płucnych...... 462 57.1.7. Nieprawidłowe połączenie prawej gałęzi tętnicy płucnej z lewym przedsionkiem.... 463 XIII
57.2. Zaburzenia rozwojowe naczyń żylnych... 463 57.2.1. Zwężenie i(lub) zarośnięcie żył płucnych.. 463 57.2.2. Żylaki żył płucnych............. 463 57.2.3. Nieprawidłowy spływ żylny......... 463 57.3. Zaburzenia rozwojowe tętnic i żył płucnych. 464 57.3.1. Zespół szabli tureckiej............ 464 57.3.2. Sekwestracja płucna (płuco dodatkowe)... 465 57.3.3. Przetoki tętniczo-żylne............ 466 57.4. Zaburzenia rozwojowe naczyń chłonnych.. 467 57.4.1. Naczyniaki chłonne.............. 467 57.4.2. Rozlana postać chłonnej naczyniakowatości płucnej.................... 468 57.4.3. Wrodzona chłonna naczyniakowatość płucna 468 Inne choroby naczyń ROZDZIAŁ 58 Stopa cukrzycowa Waldemar Karnafel...... 469 58.1. Patogeneza.................. 469 58.2. Objawy kliniczne............... 469 58.3. Postępowanie................. 470 ROZDZIAŁ 59 Choroby naczyń chłonnych Waldemar L. Olszewski 472 59.1. Anatomia i fizjologia układu chłonnego... 472 59.2. Patofizjologia obrzęku chłonnego...... 474 59.3. Klasyfikacja i stadia obrzęku chłonnego... 474 59.4. Objawy kliniczne obrzęku chłonnego.... 476 59.5. Badania diagnostyczne stosowane w obrzęku chłonnym................... 476 59.5.1. Badania rentgenowskie tkanek miękkich... 477 59.5.2. Limfoscyntygrafia............... 477 59.5.3. Limfangiografia kontrastowa......... 477 59.5.4. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny.................. 478 59.5.5. Posiewy bakteryjne skóry........... 478 59.5.6. Biopsja skóry................. 478 59.6. Leczenie obrzęku chłonnego......... 478 59.7. Powikłania obrzęku chłonnego........ 479 ROZDZIAŁ 60 Zaburzenia rozwojowe układu naczyniowego Radosław Pietura.................. 481 60.1. Podział.................... 481 60.2. Naczyniaki.................. 482 60.3. Wady naczyniowe............... 483 60.3.1. Wady tętniczo-żylne............. 483 60.3.2. Wady żylne.................. 488 Skorowidz....................... 491 XIV