Zasady oceniania z języka polskiego w III Liceum Ogólnokształcącym w Łomży

Zasady oceniania z języka polskiego w III Liceum Ogólnokształcącym w Łomży Informacje wstępne Niniejsze zasady oceniania są zgodne z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, a także Zasadami oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Uczniowie zostają poinformowani o zasadach oceniania z języka polskiego na początku roku szkolnego (na pierwszych 3 lekcjach). Celem oceniania jest: 1. Ustalenie zasad i form oceniania ucznia oraz jasnych, obiektywnych kryteriów. 2. Informowanie o aktualnym stanie wiedzy i umiejętności ucznia. 3. Diagnozowanie postępów i niepowodzeń. 4. Określenie zasad i form poprawy. 5. Ustalenie praw i obowiązków ucznia na lekcji języka polskiego. 6. Pomoc uczniom w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju. 7. Motywowanie ucznia do dalszej pracy. 8. Umożliwienie nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy na lekcjach. Na lekcjach języka polskiego uczeń ma prawo do: - zdobywania wiedzy i umiejętności zgodnie ze wskazaniami podanymi w podstawie programowej, - rozwijania różnych form aktywności, twórczości, brania udziału w konkursach i olimpiadach, - jasnego określania kryteriów oceny, - jawnej, uzasadnionej oceny osiągnięć, - wcześniejszego (przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem) poznania terminu sprawdzianów, prac klasowych i domowych prac stylistycznych (nie dotyczy to krótkich sprawdzianów z ostatnich lekcji), - określenia zakresu materiału objętego sprawdzianem i form sprawdzania, - oczekiwania od nauczyciela pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z przedmiotem, - wyrażania w sposób zgodny z zasadami kultury swoich opinii, ocen, - raz w semestrze zgłosić uzasadnione nieprzygotowanie, które w dzienniku zapisywane jest np. Na lekcjach języka polskiego uczeń ma obowiązek: - systematycznie czytać lektury, przygotowywać się do lekcji, odrabiać zadane prace domowe (ilość prac zgodna z potrzebami), - brać aktywny udział w lekcji, w pracy grup, - uczestniczyć w różnych formach sprawdzania wiadomości i umiejętności, - napisać co najmniej dwie kontrolne prace klasowe, - prowadzić zeszyt według zasad: - systematycznie sporządzać notatki, - dbać o ich poprawność pod względem rzeczowym, kompozycyjnym, językowym, - dbać o estetykę zeszytu, przejrzystość, czytelność zapisu, eksponować treści ułatwiające zapamiętanie i łatwe odszukanie potrzebnych informacji. 1

Co podlega ocenie? Praca ucznia podlega ocenie w skali od 1 do 6 z możliwością rozszerzenia o +, -. W szczególności podlegać jej będą: - matury próbne, - sprawdziany diagnostyczne i dyrektorskie, - prace stylistyczne (klasowe i domowe), - sprawdziany umiejętności czytania ze zrozumieniem tekstu literackiego, filozoficznego i publicystycznego, - rzeczówki, - kartkówki, - odpowiedzi przy tablicy, - przygotowanie do lekcji i aktywność na niej (wypowiedzi ustne), - prace domowe. Ustalenie oceny śródrocznej lub rocznej Na ocenę śródroczną lub roczną największy wpływ mają oceny z : - matury próbnej, sprawdzianów diagnostycznych i dyrektorskich waga 4 - prac klasowych (rzeczówki, prace stylistyczne) waga 3, - sprawdzianów czytania ze zrozumieniem waga 3, - prac domowych stylistyczne waga 2, - kartkówek waga 2, - referaty waga 1, - odpowiedzi waga 1, - prac domowych z ostatniej lekcji waga 1, - aktywności na zajęciach, przygotowania do lekcji - waga 1, -udział w konkursach, działalność w Kole Żywego Słowa 1 - innych prac- wagę określa nauczyciel. Ocena śródroczna i roczna Wystawienie ocen śródrocznych i rocznych odbywa się zgodnie z Zasadami oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Warunki i sposób poprawy ocen rocznych Oceny roczne mogą być poprawiane kryteria i formę poprawy określają Zasady oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Sposób informowania uczniów i rodziców o ocenach śródrocznych lub rocznych określają Zasady oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Warunki i sposób poprawy ocen bieżących Poprawianie ocen bieżących odbywa się zgodnie z Zasadami oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Uczeń może poprawić jedynie oceny z prac klasowych i prac domowych stylistycznych, ale tylko wtedy, gdy uzyskał z nich ocenę niedostateczną lub dopuszczającą. W przypadku nieobecności na sprawdzianie czytania ze zrozumieniem uczeń nie otrzymuje 0 tylko wtedy, jeśli jego nieobecność w szkole jest usprawiedliwiona i trwa minimum trzy dni. Prace domowe stylistyczne można poprawić (pisząc pracę na inny temat) w ciągu 2 dni od daty oddania wypracowań. Za pracę domową stylistyczną, której uczeń nie oddał w terminie, do omegi wstawia się 0. 2

Prace poprawkowe nie podlegają określonemu w Zasadach oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym terminowi sprawdzania. Sposób informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach Sposób informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach określają Zasady oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym. Otrzymując ocenioną pracę (domową lub klasową) uczeń może zwrócić się do nauczyciela z prośbą o szczegółowe omówienie jej wartości. Praca z uczniem zdolnym W klasie nauczyciel spotyka się z uczniami o różnym poziomie intelektualnym, dlatego powinien indywidualizować pracę z młodzieżą. Uczeń zdolny, pragnący poszerzać swoją wiedzę z przedmiotu może samodzielnie wykonywać dodatkowe zadania, np.: przygotowywać referaty na tematy wykraczające poza program nauczania, przygotowywać analizy utworów poetyckich lub fragmentów tekstów prozatorskich, dzielić się z kolegami wiedzą zdobytą w procesie samokształcenia. Nauczyciel powinien wspierać ucznia zdolnego. Może zaproponować lektury do samodzielnej analizy, umożliwić uczniowi zaprezentowanie swojej wiedzy i umiejętności na forum klasy. 3

KRYTERIA OCENIANIA PRAC STYLISTYCZNYCH NA POZIOMIE PODSTAWOWYM I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można przyznać maksymalnie 25 punktów, co stanowi 50% wszystkich punktów za pracę) Dla każdego tematu opracowuje się właściwy model odpowiedzi, wskazując elementy, które są dla danego rozwinięcia podstawowe ( zawsze więcej niż liczba punktów możliwa do uzyskania za te odpowiedzi). Jeżeli wypowiedź ucznia będzie trafnie wykraczać poza model, można mu przyznać dodatkowe punkty w ramach szczególnych walorów pracy ( max 4). II. KOMPOZYCJA (można przyznać maksymalnie 5 punktów, co stanowi 10% wszystkich punktów za pracę) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. - podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5pkt. - uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficznie wyodrębnione główne części, 3pkt. - wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1pkt. III. STYL ( można przyznać maksymalnie 5 punktów, co stanowi 10% wszystkich punktów za pracę) - - jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5pkt. - zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3pkt. - na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.1pkt. IV. JĘZYK (można przyznać maksymalnie 12 punktów, co stanowi 24% wszystkich punktów za pracę) - język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 12pkt. - język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9pkt. - język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia, 6pkt. - język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych, 3pkt. - język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, słownikowych i frazeologicznych. 1pkt/ V. ZAPIS (można przyznać maksymalnie 3 punkty, co stanowi 6% wszystkich punktów za pracę) - bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja ( nieliczne błędy), 3pkt. - Poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja, 2pkt. - poprawna ortografia ( nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów). 1pkt. W wypracowaniu krótszym niż 250 słów ocenia się tylko rozwinięcie tematu; kompozycja, styl, język i zapis nie są oceniane. 4

Kryteria oceny prac stylistycznych: Np. RT 25pkt. 50% K 5,3,1pkt. 10% S 5,3,1pkt. 10% J 12,9,6,3,1pkt 24% Z 3,2,1pkt 6% Przeliczenie punktów na oceny (dotyczy wszystkich sprawdzianów i prac, w których za odpowiedzi stawia się punkty): 100% - 98% - celujący 97% - 86% - bardzo dobry 85% - 70% - dobry 69% - 50% - dostateczny 30% - 49%- dopuszczający 29% - 0% - niedostateczny Oceny za pracę stylistyczną 50 49 cel 48 43 - bdb 42 35 db 34 25 dst 24 15 - dop 14 0 ndst WYMAGANIA NA POSZEGÓLNE OCENY POZIOM PODSTAWOWY KLASA I Ocena niedostateczna Uczeń: nie zdobył podstawowych wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej nie interesuje się przebiegiem zajęć; nie uczestniczy w lekcji; opuszcza prace klasowe; nie przygotowuje zadań domowych; Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wymienić autorów i tytuły utworów literackich wskazanych w liście lektur, opowiedzieć treść omawianych na lekcji tekstów literackich niezbyt dokładnie, czytać ze zrozumieniem tekst literacki i interpretować go z pomocą nauczyciela, odtworzyć z pamięci definicje pojęć np.: mit, topos, archetyp, antyk, tragedia, patos, tragizm, konflikt tragiczny, Biblia, uniwersalizm, apokalipsa, kosmogonia, parafraza, monoteizm, teocentryzm, alegoria, styl romański, gotycki, renesans, reformacja, 5

antropocentryzm, humanizm, klasycyzm, godność, fatum, kontrreformacja, sarmatyzm, racjonalizm, empiryzm, romantyzm, dualizm, irracjonalizm, wskazać ramy chronologiczne epok literackich, przewidzianych w programie, wykazać się znajomością nazw i pojęć gatunków literackich (tragedia, epos, pieśń, fraszka, tren, psalm, przypowieść, hymn, sonet, oda, bajka, satyra, ballada) wymienić cechy bohaterów lektur, wymienić cechy Boga biblijnego, średniowiecznego, renesansowego i barokowego, wymienić kierunki filozoficzne poszczególnych epok i kilka najważniejszych ich założeń, wymienić archetypy i toposy z poszczególnych epok, wymienić cechy tragedii antycznej, przypowieści, dramatu szekspirowskiego, bajki, ballady wymienić cechy postawy stoickiej, epikurejskiej, horacjańskiej, franciszkańskiej, humanistycznej, racjonalistycznej, empirycznej, romantycznej, opisać koncepcję świata i człowieka w poszczególnych epokach, rozpoznać w utworze epitety, porównanie, apostrofę, pytanie retoryczne, przerzutnię, personifikację, animizację, cytować odpowiednie fragmenty tekstu jako uzasadnienie argumentów, cech, opisać dzieła sztuki poszczególnych epok, rozpoznać osobę mówiącą i adresata w utworze literackim, identyfikować motywy mitologiczne, biblijne, średniowieczne, renesansowe, barokowe, oświeceniowe i romantyczne w tekście literackim, Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: wyjaśnić znaczenie realne i metaforyczne związków frazeologicznych, mających źródło w antyku i Biblii, wymienić funkcje tekstów językowych i podać ich ważniejsze cechy, wyjaśnić zasady (reguły) aktu komunikacji, wyjaśnić pojęcia: styl, stylizacja, stylizacja biblijna wymienić podstawowe środki perswazji, poprawnie budować zdania proste, złożone, mało skomplikowane, posługiwać się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej, dostrzec niektóre typy błędów językowych. Na ocenę dostateczną uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wykazać się niepełną wiedzę i podstawowymi umiejętnościami określonymi w podstawie programowej, zna treść i problematykę lektur z klasy I, czyta ze zrozumieniem tekst literacki i samodzielnie przeprowadza chociaż fragmentaryczną jego interpretację wyjaśnić definicję i istotę toposu, symbolu, alegorii, metafory, oksymoronu, inwersji, podać cechy utworów średniowiecznych, renesansowych, barokowych, oświeceniowych, 6

przedstawić świat wartości bohaterów poszczególnych epok, rozpoznać związki tematyczne między dziełami literackimi a innymi dziełami sztuki, odnaleźć najważniejsze informacje zawarte w kilku tekstach, dokonać ich analizy porównawczej, omówić na przykładzie utworu cechy tragedii antycznej, przypowieści, dramatu szekspirowskiego, bajki, ballady, rozpoznać cechy światopoglądu, wartości charakterystyczne dla epok oraz typowe motywy, określić związki renesansu i oświecenia z antykiem, baroku i romantyzmu ze średniowieczem i Biblią, scharakteryzować wizje świata i człowieka w poszczególnych epokach, posługiwać się formami wypowiedzi jak opis, przemówienie, streszczenie, charakterystyka, rozprawka, recenzja, redagować noty biograficzne, przedstawić swoimi słowami myśli różnych autorów, przedstawić różne ujęcia motywów literackich w poszczególnych epokach, scharakteryzować osobę mówiącą i adresata utworu, określić typ liryki, opisać dzieło sztuki plastycznej, podjąć próbę jego interpretacji, rozpoznać w utworach literackich środki stylistyczne: oksymoron, antytezę, paralelizm, peryfrazę, elipsę, anaforę, epiforę, przyporządkować wcześniej poznany tekst kultury (na podstawie konwencji, stylu, obyczaju oraz obrazu kultury materialnej) określonej epoce literackiej, zgromadzić słownictwo potrzebne do omówienia typowego problemu, formułować na podstawie tekstu argumenty i potwierdzać je fragmentami utworów, zabierać głos w dyskusji powtarza obiegowe opinie, Na ocenę dostateczną uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: wyjaśnić znaczenie związków frazeologicznych i słów zaczerpniętych z Biblii, mitologii, wyjaśnić cechy stylów: biblijnego, klasycznego i retorycznego wyjaśnić znaczenie podstawowe i metaforyczne wyrazu, wyjaśnić i zilustrować przykładami środki perswazji wykorzystywane w przemówieniach, reklamie, scharakteryzować pod względem językowym teksty o różnych funkcjach językowych, posługiwać się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej, zgromadzić synonimy o różnym zabarwieniu emocjonalnym, poprawnie budować zdania o schematycznej konstrukcji. dostrzec różne typy błędów językowych. Na ocenę dobrą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wykazać się dużą wiedzą z zakresu kl. I, wykazać się dobrą znajomością treści i problematyki lektur, 7

czytać ze zrozumieniem tekst literacki i interpretować go, sprawnie wiązać fakty w łańcuchy przyczynowo-skutkowe, na podstawie tekstów literackich i filozoficznych scharakteryzować światopogląd epok, system wartości bohaterów, charakteryzować bohaterów utworów literackich w kontekście epoki, porównać różne realizacje toposów i archetypów literaturze sztuce, wskazać i uzasadnić obecność tradycji starożytnej, biblijnej, średniowiecznej, renesansowej i barokowej i oświeceniowej w późniejszych tekstach kultury, porównać dramat antyczny i szekspirowski, samodzielnie analizować i interpretować wybrane teksty antyczne, średniowieczne, renesansowe i barokowe i oświeceniowe, omówić realizację w tekstach literackich problemów np.: miłości, śmierci, przemijania, patriotyzmu, rozumu, wiary, uczucia/czucia, wyjaśnić metaforyczne i alegoryczne znaczenie utworów, określić role poszczególnych motywów w kulturze, określić funkcje najprostszych środków stylistycznych wykorzystanych w utworach, porównać i ocenić postawy bohaterów, wykorzystywać różne konteksty w toku pracy nad lekturą, skonfrontować świat wartości bohaterów ze swoim własnym, interpretować dzieła sztuki plastycznej, samodzielnie formułować proste argumenty i potwierdzać je fragmentami tekstu, odtworzyć tok myślowy autora tekstu, wskazać myśl przewodnią utworu, porównywać teksty różnych dziedzin sztuki, gromadzić, selekcjonować i wykorzystywać w wypowiedziach ustnych i pisemnych materiały z różnych źródeł, wybrać sposób rozwiązania problemu, przydzielić zadania poszczególnym osobom w zespole i koordynować pracę zespołu, zabierać głos w dyskusji, samodzielnie formułować sądy, Na ocenę dobrą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: rozpoznać dominującą funkcję w tekście językowym i uzasadnić swoje zdanie, wyjaśnić zasadność użycia odpowiednich środków perswazji, rozpoznać w nowych tekstach elementy stylów: biblijnego, klasycznego, retorycznego, sklasyfikować synonimy w odpowiednie grupy, stosować w wypowiedziach ustnych i pisemnych urozmaiconą składnię, wykazać się bogatym słownictwem, posługiwać się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wykazać się pełną wiedzą i umiejętnościami określonymi w podstawie programowej, posługiwać się nimi w różnych sytuacjach problemowych, 8

wykazać się szczegółową znajomością treści i problematyki lektur, wskazać związki omawianych epok z kulturą powszechną na podstawie lektur, ustalić konteksty filozoficzne i estetyczne, społeczno polityczne i wykorzystać je w interpretacji utworu, interpretować różne teksty kultury, wskazać sposoby funkcjonowania motywów, toposów i wzorców osobowych w tekstach literackich, analizować i oceniać zjawiska literackie omawianych epok, analizować, oceniać i syntezować zjawiska kulturowe poznanych w toku nauki epok, wskazać związki omawianych epok z kulturą powszechną na podstawie dzieł poznanych w trakcie samodzielnej pracy, wykorzystywać wiedzę z różnych źródeł w interpretacji utworów i faktów literackich, interpretować różne znaki kultury w nowych tekstach, analizować teksty literackie ze wskazaniem poznanych środków stylistycznych, oceniać i wartościować teksty literackie i postawy, dowieść swojej racji w ocenie dzieł literackich, malarskich, filmowych, teatralnych, zabrać konstruktywny głos w dyskusji, skutecznie argumentować swoje stanowisko, samodzielnie przygotować dodatkowe materiały wzbogacające pracę na lekcji, odczytać i wyjaśnić sensy symboliczne tekstów i odnieść je do współczesności, zaplanować pracę zespołu w celu rozwiązania nowego problemu, ocenić osiągnięcia różnych epok, syntetyzować i selekcjonować materiał. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: sprawnie posługiwać się współczesną polszczyzną, wykorzystywać w swoich wypowiedziach ustnych i pisemnych style poznane w toku kształcenia, budować wypowiedzi o różnych funkcjach językowych; Na ocenę celującą uczeń klasy I liceum w zakresie kształcenia literackiego i językowego potrafi wykazać się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza wymagania na ocenę bardzo dobrą. KLASA II Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wymienić autorów i tytuły utworów literackich wskazanych w liście lektur (oświecenie, romantyzm, pozytywizm), wymienić bohaterów literackich poznanych utworów i opowiedzieć ich losy, wskazać ramy czasowe epok z klasy II, zdefiniować pojęcia związane z epoką np.: oświecenie, racjonalizm, empiryzm, sentymentalizm, ironia, demagogia, romantyzm, mistycyzm, orientalizm, mesjanizm, 9

historyzm, prometeizm, indywidualizm, ludowość, werteryzm, winkelriedyzm, rewolucja, profetyzm, synkretyzm, improwizacja, realizm, pozytywizm, powieść, nowela, scjentyzm, praca u podstaw, praca organiczna, utylitaryzm, ewolucjonizm, naturalizm, determinizm, asymilacja, powieść tendencyjna, powieść historyczna, przedstawić główne elementy biografii artysty romantycznego, pozytywistycznego, wymienić gatunki charakterystyczne dla oświecenia, romantyzmu, pozytywizmu i wymienić ich cechy, wymienić oświeceniowe sposoby rozbawiania i uczenia, wymienić na podstawie utworów wady sarmatów, wymienić cechy oświeceniowej, romantycznej i pozytywistycznej koncepcji patriotyzmu, wymienić romantyczne i pozytywistyczne narzędzia poznawania świata, wskazać cechy typowe dla postawy oświeceniowej, romantycznej, pozytywistycznej, wymienić cechy poety oświeceniowego, romantycznego i artysty pozytywistycznego, wymienić cechy bajki, satyry, ballady, dramatu romantycznego, epopei, powieści realistycznej, noweli, wymienić i rozpoznać środki stylistyczne charakterystyczne dla poszczególnych epok, wymienić i opisać najważniejsze krajobrazy fascynujące romantyków, wymienić najważniejsze wartości i hasła charakterystyczne dla epok, opisać dzieło sztuki oświeceniowej, romantycznej, pozytywistycznej, odnaleźć potrzebne informacje w encyklopediach, słownikach, podręczniku, zidentyfikować osobę mówiącą i adresata w utworze, odnaleźć w utworach literackich fragmenty potwierdzające cechy bohatera, przedstawić sytuację społeczno polityczną w Polsce i w Europie w okresie oświecenia, romantyzmu i pozytywizmu, zabrać głos w dyskusji (powtarza obiegowe sądy). Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: wyjaśnić znaczenie realne i metaforyczne wyrazu, rozpoznać homonimy, synonimy, antonimy, wyjaśnić pojęcie treści i zakresu znaczeniowego wyrazu, wymienić cechy stylu artystycznego i potocznego, wymienić środki stylistyczne służące ekspresji, wyjaśnić znaczenie stałych związków frazeologicznych, wymienić cechy arcydzieła i kiczu, poprawnie budować zdania proste, złożone, mało skomplikowane. Na ocenę dostateczną uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: streścić utwory oświeceniowe, romantyczne i pozytywistyczne, scharakteryzować bohaterów literackich poznanych utworów, wykazać się wiedzą z zakresu kl. II, nazwać i uzasadnić fragmentami tekstu cechy bohaterów, omówić zadania artysty i sztuki w oświeceniu, romantyzmie i pozytywizmie, wyjaśnić cechy stylu oświeceniowego, romantycznego i pozytywistycznego, 10

scharakteryzować światopogląd poznanych w klasie II epok i pojęcia z nimi związane, scharakteryzować relacje człowieka i natury w romantyzmie, scharakteryzować człowieka - oświeceniowca, romantyka i pozytywistę, odróżnić gatunki oświeceniowe, romantyczne i pozytywistyczne od innych, odnaleźć hasła i ideały poznawanych epok w utworach literackich, scharakteryzować świat przedstawiony w utworach, scharakteryzować romantyczne drogi do wolności, omówić na podstawie utworu cechy bajki, satyry, ballady, dramatu romantycznego, epopei, powieści realistycznej, noweli, omówić cechy miłości sentymentalnej i romantycznej, przedstawić wymowę utworów z zakresu klasy II, wyjaśnić ewolucję znaczenia słów: np.: naród, patriotyzm, przedstawić świat wartości bohaterów oświeceniowych, romantycznych i pozytywistycznych, przedstawić różne wcielenia bohatera romantycznego, określić wizję świata i człowieka w oświeceniu, romantyzmie i pozytywizmie, opisać krajobraz sentymentalny, romantyczny i pozytywistyczny, rozpoznać motywy antyczne i biblijne w poznanych utworach, rozpoznać różne środki stylistyczne zastosowane w utworze, wskazać utwory literackie późniejszych epok nawiązujące do tradycji romantycznych i pozytywistycznych, rozpoznać związki tematyczne między dziełami literackimi a dziełami sztuki omawianych epok, przedstawić swoimi słowami myśli różnych autorów, podejmować próby interpretacji dzieł sztuki (szczególnie romantycznych) i literatury, rozpoznać w utworach literackich elementy krajobrazu romantycznego, scharakteryzować osobę mówiącą i adresata utworu, zabrać głos w dyskusji (schematyczne, odtwórcze sądy), rozpoznać typ liryki i dominującą funkcję w tekście, posługiwać się formami wypowiedzi jak opis, streszczenie, charakterystyka, notatka, rozprawka, formułować na podstawie tekstu argumenty i potwierdzać je fragmentami utworów. Na ocenę dostateczną uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: klasyfikować synonimy według natężenia cechy, określać treść i zakres wyrazu, wyjaśnić cechy stylu artystycznego i potocznego, rozpoznać w tekście środki stylistyczne, klasyfikować frazeologizmy do poszczególnych grup, poprawnie budować zdania o schematycznej konstrukcji. Na ocenę dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wykazać się dużą wiedzą z zakresu kl. II, 11

scharakteryzować na podstawie tekstów literackich i filozoficznych światopogląd epok, system wartości, scharakteryzować bohaterów utworów literackich w kontekście epoki, scharakteryzować program polskich pozytywistów i odnieść go do utworów literackich, interpretować i analizować wybrane teksty oświeceniowe, romantyczne i pozytywistyczne, dokonać analizy i interpretacji porównawczej tekstów z jednej epoki, wyjaśnić istotę romantycznego i pozytywistycznego rozumienia narodu i wolności, wyjaśnić metaforyczne i alegoryczne znaczenie utworów, wyjaśnić wymowę utworów z zakresu klas II, porównać oświeceniowe, romantyczne i pozytywistyczne wzorce patriotyzmu, porównać postawy bohaterów, porównać miłość sentymentalną i romantyczną, porównać zadania artysty i sztuki w oświeceniu, romantyzmie i pozytywizmie przedstawić ewolucję poglądów A. Mickiewicza na temat dróg do wolności, przedstawić ewolucję bohatera romantycznego, samodzielnie formułować proste argumenty i potwierdzać je fragmentami tekstu, określić role poszczególnych motywów w kulturze, określić funkcje środków stylistycznych w utworach, ocenić bohaterów oświeceniowych, romantycznych i pozytywistycznych, wskazać myśl przewodnią utworu, zabierać głos w dyskusji - samodzielnie formułować sądy, porównywać różne realizacje toposów i archetypów w literaturze i sztuce, wykorzystywać konteksty biograficzne i historyczne w pracy nad lekturą, skonfrontować świat wartości bohaterów ze swoim własnym, interpretować dzieła sztuki plastycznej, definiować pojęcia z kontekstu, omówić cechy gatunków popularnych w romantyzmie, pozytywizmie i Młodej Polsce, gromadzić, selekcjonować i wykorzystywać w wypowiedziach ustnych i pisemnych materiały z różnych źródeł, wybrać sposób rozwiązania problemu, przydzielić zadania poszczególnym osobom w zespole i koordynować pracę zespołu. Na ocenę dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: tworzyć różnego typu synonimy, homonimy, wykorzystać w pracy różnorodne synonimy, homonimy, rozpoznać w utworach elementy stylu artystycznego i potocznego, wyjaśnić znaczenie różnych frazeologizmów i zaklasyfikować je do odpowiednich grup, stosować w wypowiedziach ustnych i pisemnych urozmaiconą składnie. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wykazać się bardzo dużą wiedzą z zakresu kl. II, 12

interpretować i analizować wybrane teksty oświeceniowe, romantyczne i pozytywistyczne z wykorzystaniem w kontekstu biograficznego, historycznego, filozoficznego, dokonać analizy i interpretacji porównawczej tekstów z jednej epoki lub różnych epok, omówić w kontekście epoki ewolucję bohatera romantycznego (Mickiewiczowskiego i Słowackiego), wyjaśnić artystyczne kreacje bohaterów omawianych epok na tle epoki i w późniejszym odbiorze czytelników, dostrzec obecność różnych kultur w utworach oświeceniowych, romantycznych i pozytywistycznych, określić funkcję metaforyki i obrazów poetyckich w utworach oświeceniowych, romantycznych i pozytywistycznych, określić funkcje różnych zabiegów stylistycznych i stylizacyjnych (np.: aluzja, pastisz, trawestacja) wykryć i określić funkcję występujących w utworach znaków, symboli, motywów, porównać utwory literackie z różnych epok o podobnych motywach, określić wartość uniwersalną dzieł oświeceniowych, romantycznych i pozytywistycznych, snuć refleksje o związku człowieka z naturą, ojczyzną historią, rozważać problem indywidualizmu w omawianych epokach i współczesności odczytać i wyjaśnić sensy symboliczne tekstów i odnieść je do współczesności, skutecznie argumentować swoje stanowisko, samodzielnie przygotować dodatkowe materiały wzbogacające pracę na lekcji, zaplanować pracę zespołu w celu rozwiązania nowego problemu, ocenić osiągnięcia różnych epok, syntetyzować i selekcjonować materiał. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi: sprawnie posługiwać się współczesną polszczyzną, wykorzystywać w swoich wypowiedziach ustnych i pisemnych style poznane w toku kształcenia, budować wypowiedzi o różnych funkcjach językowych. Na ocenę celującą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego i językowego potrafi wykazać się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza wymagania na ocenę bardzo dobrą. KLASA III Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi : wymienić tytuły i autorów utworów literackich wskazanych w kanonie lektury podstawowej (Młoda Polska, dwudziestolecie i współczesność), wymienić bohaterów literackich poznanych utworów i ich cechy charakterystyczne, 13

wymienić główne założenia filozofii Młodej Polski, opowiedzieć fabułę poznanych utworów, odtworzyć z pamięci definicje pojęć, np.: dekadentyzm, katastrofizm, filister, symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm, neoromantyzm, synteza sztuk, chłopomania, franciszkanizm, klasycyzm, awangarda, katastrofizm, martyrologia, apokalipsa spełniona, holocaust, reportaż, poezja lingwistyczna określić czas i miejsce akcji w poznanych utworach, wskazać ramy chronologiczne epok literackich przewidzianych w programie klasy III, wymienić informacje na temat warunków życia w łagrach, lagrach i getcie, wymienić cechy typowe dla postawy dekadenckiej, niczeańskiej, franciszkańskiej, prometejskiej, wyprostowanej, na kolanach, humanisty w odniesieniu do konkretnych bohaterów, wymienić sposoby upadlania człowieka w systemach totalitarnych, wymienić cechy powojennego człowieka i świata, przedstawić młodopolską koncepcję artysty i sztuki, przedstawić zadania artysty i sztuki w czasie wojny i po wojnie, wymienić najważniejsze wartości i hasła charakterystyczne dla epok, wymienić i rozpoznać środki stylistyczne charakterystyczne dla poszczególnych epok, wskazać w tekście literackim symbol, metaforę i obraz poetycki, archaizację, wykazać się znajomością nazw i cech gatunków literackich objętych programem, wymienić cechy stylu utworów młodopolskich, dwudziestolecia międzywojennego i współczesnych, przedstawić wymowę utworów z zakresu klasy III, zidentyfikować i scharakteryzować osobę mówiącą i adresata w utworze, rozpoznać dzieło sztuki impresjonistycznej, ekspresjonistycznej i symbolicznej, odnaleźć w utworach literackich fragmenty potwierdzające cechy bohatera, wymienić przedstawicieli głównych kierunków artystycznych w sztuce Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i współczesności, przedstawić sytuację społeczno-polityczną w Polsce i w Europie w okresie Młodej Polski, dwudziestolecia i współczesności, zabrać głos w dyskusji (powtarza obiegowe sądy). Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi : zdefiniować pojęcia: stylizacja gwarowa, archaizacja, rozpoznać błędnie sformułowane konstrukcje językowe, wyliczyć stylistyczne środki językowe, wyjaśnić pojęcie stylu funkcjonalnego i artystycznego, rozróżnić odmiany języka ogólnopolskiego: mówioną i pisaną, potoczną i oficjalną. Na ocenę dostateczną uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi : streścić wybrane wątki z lektur podstawowych, 14

scharakteryzować bohaterów literackich Młodej Polski, dwudziestolecia i współczesności, wykazać się wiedzą z zakresu kl. III, interpretować i analizować wybrane teksty literackie lub fragmenty tekstów literackich, powiązać fakty literackie z najważniejszymi zdarzeniami historycznymi i społecznymi, wyjaśnić pojęcia, np.: kultura wysoka, kultura niska, obieg kultury, kultura masowa, kultura elitarna, arcydzieło, kicz, odnosząc je do konkretnych tekstów i zjawisk, odnaleźć hasła i ideały poznawanych epok w utworach literackich, omówić współczesne wzorce patriotyzmu, scharakteryzować dzieło sztuki impresjonistycznej, ekspresjonistycznej i symbolicznej, scharakteryzować w odniesieniu do konkretnych bohaterów postawę dekadencką, niczeańską, franciszkańską, prometejską, wyprostowaną, na kolanach, humanisty, scharakteryzować świat łagrów, lagrów i getta, scharakteryzować metody działania systemów totalitarnych, wyjaśnić na czym polega tragizm życia w czasie wojny i po wojnie, przedstawić powojenny świat i człowieka, rozpoznać elementy impresjonistyczne i ekspresjonistyczne w literaturze, scharakteryzować świat przedstawiony w utworach, scharakteryzować budowę utworu, omówić cechy gatunkowe utworów, odczytać symboliczne znaczenie przedmiotów, postaci i wydarzeń w utworze, sporządzić bibliografię, formułować na podstawie tekstu argumenty i potwierdzać je fragmentami utworów, podejmować próby interpretacji dzieł sztuki (Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i współczesności), selekcjonować materiał pod kątem problemu, tworzyć plan wypowiedzi, dobierać argumenty, potwierdzać je odpowiednimi cytatami, zgromadzić słownictwo potrzebne do omówienia typowego problemu, zabrać głos w dyskusji (powtarza schematyczne, odtwórcze sądy), przedstawić swoimi słowami myśli różnych autorów. Na ocenę dostateczną uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi : wyjaśnić zjawisko stylizacji językowej w utworach z kanonu lektur, rozróżnić style funkcjonalne w tekstach, wskazać w utworach przykłady poznanych środków stylistycznych, określić podstawowe relacje semantyczne (synonimia, homonimia, antonimia), napisać wypowiedź w stylu funkcjonalnym (urzędowym, naukowym, publicystycznym), stosownym do sytuacji komunikacyjnej. Na ocenę dobrą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi : 15

wykazać się dużą wiedzą z zakresu kl. III, interpretować i analizować typowe dla epoki i autora teksty lub fragmenty tekstów, dokonać analizy i interpretacji porównawczej tekstów z jednej epoki lub różnych epok, oceniać bohaterów utworów literackich w kontekście epoki, porównać koncepcje poety i poezji przedstawione w Młodej Polsce, dwudziestoleciu międzywojennym i współczesności, porównać postawy bohaterów literackich w obliczu zagrożenia, porównać realizacje w różnych utworach motywów, np.: śmierci, miłości, pracy, porównać lagry, łagry i getta, porównać totalitaryzm niemiecki i radziecki w odniesieniu do konkretnych utworów skomentować metody działania systemów totalitarnych, scharakteryzować świat i człowieka w kontekście epoki, scharakteryzować i skomentować poglądy polityczne i społeczne bohaterów literackich, wskazać związki literatury z historią i przemianami polityczno ustrojowymi, filozofią, przyspieszeniem rozwoju cywilizacyjnego, przeobrażeniami świadomości społecznej, określić funkcje elementów impresjonistycznych, ekspresjonistycznych i symboli w utworze, sformułować wymowę utworu, przedstawić ewolucję bohatera S. Żeromskiego, wskazać źródła i znaczenie wskazanych toposów i symboli kultury współczesnej, omówić cechy gatunków popularnych w Młodej Polsce, dwudziestoleciu międzywojennym i współczesności, omówić funkcje wykorzystanych środków językowo stylistycznych, porównać bohaterów literackich różnych autorów lub epok, przedstawić stosunek do tradycji w literaturze i sztuce XX wieku, omówić kompozycję utworu i określić jej funkcje, skonfrontować świat wartości bohaterów ze swoim własnym, interpretować dzieła sztuki plastycznej, odtworzyć tok myślowy autora tekstu, wskazać myśl przewodnią utworu, zabierać głos w dyskusji samodzielnie formułować sądy, definiować pojęcia z kontekstu, gromadzić, porządkować i wykorzystywać w wypowiedziach ustnych i pisemnych materiały z różnych źródeł o literaturze, teatrze i filmie czy innych ulubionych dziełach sztuki, samodzielnie formułować proste argumenty i potwierdzać je fragmentami tekstu. Na ocenę dobrą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi : scharakteryzować cechy językowe utworów literackich, omówić podstawowe tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, podając przykłady konkretnych form językowych i oceniając ich poprawność, omówić werbalne i niewerbalne środki komunikacji, 16

podać sposoby bogacenia słownictwa i zilustrować je przykładami, na podstawie obserwacji stylu rozpoznać aluzję, trawestację, pastisz, parodię literacką i określić ich funkcje. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi : wykazać się bardzo dużą wiedzą z zakresu klasy III, interpretować i analizować teksty lub fragmenty tekstów wykorzystaniem kontekstu biograficznego, historycznego i in., dokonać analizy i interpretacji porównawczej tekstów z jednej epoki lub różnych epok, uwzględniając właściwe konteksty, snuć refleksje na temat człowieka i jego postawy w różnych sytuacjach życiowych, wskazać związki omawianych epok z kulturą powszechną w lekturach z kanonu podstawowego oraz poznanych w toku własnej, samodzielnej pracy, ustalić konteksty filozoficzne i estetyczne oraz społeczno-polityczne i zastosować je w interpretacji utworu, analizować, syntetyzować i oceniać zjawiska literackie i kulturowe, poznane w toku nauki w szkole, oceniać i wartościować poznane dzieła, uzasadnić swój sąd, dostrzec obecność różnych kultur w utworach z zakresu kl. III, oceniać i wartościować poznane teksty, postawy bohaterów, odwołując się do podstawowych kategorii etycznych i estetycznych, wykryć w utworach omawianych epok treści uniwersalne, wyjaśnić związek między treścią i formą utworu, analizować teksty literackie i nieliterackie ze wskazaniem funkcji wykrytych środków stylistycznych, interpretować różne teksty kultury, wykorzystać we właściwym kontekście pojęcia teoretycznoliterackie, wskazać główne problemy i zagrożenia kultury masowej i ustosunkować się do nich, oceniać i wartościować poznawane teksty kultury, odwołując się do podstawowych kategorii estetycznych; wyjaśnić określenie uniwersalne wartości humanistyczne i odnieść je do czytanych utworów, gromadzić, porządkować i wykorzystywać materiały z naukowych źródeł, dowieść swojej racji w ocenie dzieł literackich, malarskich, filmowych, teatralnych, zabrać konstruktywny głos w dyskusji, samodzielnie przygotować dodatkowe materiały wzbogacające pracę na lekcji, zaplanować pracę zespołu w celu rozwiązania nowego problemu, ocenić osiągnięcia różnych epok, wykryć w utworach omawianych epok treści uniwersalne, skutecznie argumentować swoje stanowisko. Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia językowego potrafi : omówić mechanizm manipulacji językowej, rozpoznać i ocenić jej przejawy, 17

wskazać charakterystyczne cechy stylistyczne czytanych utworów; podać przykłady stylu artystycznego, stylu pisarza, grupy literackiej w zakresie utworów poznanych w klasie III, rozpoznać w tekstach poznanych w klasie III wartość stylistyczną środków z różnych poziomów języka, parafrazować tekst własny za pomocą doboru różnych środków językowych, układać teksty własne w określonym stylu z wykorzystaniem różnych środków stylistycznych. Na ocenę celującą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego i językowego potrafi wykazać się wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza wymagania na ocenę bardzo dobrą. POZIOM ROZSZERZONY Klasa II Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: odtworzyć z pamięci definicje pojęć związanych z kulturą epoki, np.: renesans, oświecenie, racjonalizm, klasycyzm, sentymentalizm, romantyzm, ludowość, indywidualizm romantyczny, historyzm, mesjanizm, praca organiczna, praca u podstaw, filantropia, utylitaryzm, pozytywizm, wymienić tytuły i autorów utworów literackich wskazanych w liście lektur, wymienić bohaterów literackich poznanych utworów, wskazać ramy czasowe epok renesansu, oświecenia i romantyzmu, pozytywizmu, redagować samodzielnie charakterystykę postaci, streszczenie utworów (uwzględniając wewnętrzny porządek i spójność tekstu), przedstawić główne fakty z życia i twórczości J. Kochanowskiego, A. Mickiewicza, wykazać się znajomością nazw i pojęć gatunków renesansowych, oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, wskazać cechy typowe dla postawy renesansowej, oświeceniowej i romantycznej, odróżnić gatunki literackie epok renesansu, oświecenia i romantyzmu, pozytywizmu: typu bajka, satyra, poemat heroikomiczny, komedia i jej rodzaje, ballada, dramat romantyczny, epopeja narodowa, powieść, powieść poetycka, nowela, dramat symboliczny, wyjaśnić pojęcia z poetyki historycznej: kategorii komizmu, ironii, kategorii tragizmu, określić cechy gatunków literackich renesansu, oświecenia i romantyzmu, kształtować własny tekst w sposób zamierzony pod względem jego spójności i kompozycji, wypowiadać się w zróżnicowanych formach wypowiedzi ze szczególną troską o spójność tekstu i przejrzystą kompozycję w zapisie graficznym. Na ocenę dostateczną uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: korzystać z odsyłaczy, przypisów, komentarzy sporządzać noty bibliograficzne, 18

wygłosić z pamięci tekst poetycki i fragmenty prozy, wymienić cechy klasycyzmu, sentymentalizmu, rokoka i romantyzmu, przedstawić główne fakty z życia i twórczości J. Kochanowskiego, J. Słowackiego, C. Norwida, wymienić przedstawicieli klasycyzmu, sentymentalizmu, romantyzmu, pozytywizmu wskazanych przez program, zidentyfikować symbol w tekście literackim, metaforę i obraz poetycki, wyliczyć stylistyczne środki językowe, wyjaśnić pojęcia związane ze światopoglądem epoki renesansu, wyjaśnić pojęcia związane ze światopoglądem epoki oświecenia: racjonalizm, empiryzm, krytycyzm, sceptycyzm, wolterianizm, libertynizm, wyjaśnić pojęcia związane z kulturą epoki romantyzmu: romantyzm, indywidualizm romantyczny, historyzm, ludowość, natura, miłość romantyczna, mesjanizm, egzotyzm, poezja narodowa, wieszcz, wyjaśnić pojęcia związane ze światopoglądem epoki pozytywizmu: asymilacja, emancypacja, antysemityzm, solidaryzm społeczny, odróżniać gatunki literackie renesansu, oświecenia, romantyzmu, pozytywizmu: powiastka filozoficzna, powieść poetycka, poemat dygresyjny, sonet, powieść, nowela, obraz, wskazać utwory literackie kontynuujące tradycje renesansowe, oświeceniowe i romantyczne, rozpoznać cytaty, wyjaśnić pojęcie stylu funkcjonalnego i artystycznego, porównać romantyzm z oświeceniem, wskazując cechy różnic światopoglądowych, oraz romantyzm z pozytywizmem, odnaleźć hasła i ideały renesansowe, oświeceniowe, romantyczne, pozytywistyczne w utworach literackich, ustalić kontekst interpretacyjny utworu, scharakteryzować bohatera renesansowego, romantycznego i pozytywistycznego (na wybranym przykładzie), wskazać i opisać charakterystyczne cechy językowe i stylistyczne w tekstach renesansowych, oświeceniowych (np. klasyczna precyzja języka, logika argumentacji, ironia i in.) oraz w tekstach romantycznych (np. nasycenie emocjonalne mowa uczuć", funkcje metaforyki i obrazów poetyckich), określić cechy gatunkowe utworów literackich renesansu, oświecenia i romantyzmu, sporządzić konspekt, notatkę, streszczenie opracowania popularnonaukowego. Na ocenę dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: opisać strukturę wiersza sylabicznego oraz białego, określać związki utworu ze sztuką, kulturą epoki oraz biografią autora, wyjaśnić, na czym polegają aspekty historyczne utworu, znaleźć w utworze trwałe wartości dla siebie, narodu, życia społecznego, przedstawić sylwetki twórców renesansu, oświecenia, romantyzmu, pozytywizmu, wyjaśnić pojęcia: tragizm, ironia romantyczna, mistycyzm, wiersz sylabotoniczny, autoironia, wyjaśnić istotę romantycznego rozumienia narodu i wolności, 19

przedstawić romantyczne wzorce patriotyzmu, definiować wybrane wyrazy i pojęcia w tekstach oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, ustalać szerszy kontekst interpretacyjny utworu, określając związki z uwarunkowaniami narodowymi i społecznymi oraz prądami umysłowymi epoki, interpretować poznane utwory w konwencjach gatunkowych i prądów artystycznych epoki, charakteryzować bohaterów literatury renesansu, oświecenia, romantyzmu, pozytywizmu; wyjaśniać ich artystyczne kreacje na tle epoki i późniejszego odbioru czytelników, wskazać cechy dramatu romantycznego w wybranym utworze, scharakteryzować różne zadania poezji romantycznej i wcielenia poety romantycznego, wskazać w utworze literackim charakterystyczne znaki, motywy, symbole romantyczne, posługiwać się, świadomie i celowo, synonimami różnych typów oraz wyrazami i związkami wyrazowymi wartościującymi i nacechowanymi uczuciowo w formach wypowiedzi wskazanych przez program, zabrać głos w dyskusji (z odwołaniem się do cytatu, utworu, wiedzy o epoce). Na ocenę bardzo dobrą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: cytować fragmenty tekstów literackich, stosować terminologię literacką i językoznawczą w opisie i ocenie utworu literackiego, podać przykłady wybitnych inscenizacji teatralnych dramatów romantycznych, przedstawić przykłady tradycji klasycznej i romantycznej w utworze współczesnym (lub filmie), przedstawić ewolucję bohatera romantycznego, porównać idee pozytywistyczne z romantycznymi, porównać bohaterów oświeceniowych i romantycznych, porównać bohaterów romantycznych i pozytywistycznych, porównać różne dziedziny sztuki, literatury, malarstwa, teatru, filmu, rozwiązywać problemy postawione w toku pracy nad lekturą, ocenić bohaterów oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, wyjaśnić artystyczne kreacje bohaterów renesansowych, oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych na tle epoki i w późniejszym odbiorze czytelników, dostrzec obecność różnych kultur w utworach romantycznych, wykryć w utworach renesansowych, oświeceniowych, romantycznych, pozytywistycznych, treści uniwersalne, dostrzec obecność tradycji klasycznej i romantycznej w literaturze współczesnej (i w filmie), określić funkcje metaforyki i obrazów poetyckich w utworach romantycznych, wykryć i określić funkcje występujących w utworach romantycznych znaków, symboli, motywów, podjąć samodzielną próbę napisania eseju i recenzji teatralnej, 20

napisać esej krytycznoliteracki, Na ocenę celującą uczeń klasy II liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: rozwijać zdolności twórcze poprzez twórczość własną - pisarską (udział w konkursach literackich), wskazać związki omawianych epok z kulturą powszechną w lekturach z kanonu rozszerzonego oraz poznanych w toku własnej, samodzielnej pracy, ustalić konteksty filozoficzne i estetyczne oraz społeczno-polityczne i zastosować je w interpretacji utworu, porównywać różne dziedziny sztuki, teatru i filmu, scharakteryzować utwory będące ilustracjami pozytywistycznych idei, analizować, syntezować i oceniać zjawiska literackie i kulturowe poznane w toku nauki w szkole, oceniać i wartościować poznane dzieła, uzasadnić swój sąd, gromadzić, porządkować i wykorzystywać materiały z naukowych źródeł o literaturze, teatrze i filmie, sporządzać bibliografie na zadany temat, analizować teksty literackie i nieliterackie ze wskazaniem funkcji wykrytych środków stylistycznych, interpretować różne teksty kultury, napisać dojrzałą recenzję przedstawienia teatralnego lub filmu, układać teksty własne w określonym stylu z wykorzystaniem różnych środków stylistycznych, parafrazować tekst własny za pomocą doboru różnych środków językowych. KLASA III Na ocenę dopuszczającą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wymienić tytuły i autorów utworów wskazanych w liście lektur na poziomie rozszerzonym odtworzyć z pamięci definicje pojęć m.in.: modernizm, postmodernizm, turpizm, socrealizm, poezja lingwistyczna, awangarda, dziedzictwo kulturowe, tradycja literacka, kultura wysoka, kultura niska, kultura masowa, kultura elitarna, arcydzieło, kicz, nowomowa, everyman, katastrofizm wymienić bohaterów literackich poznanych utworów i ich cechy charakterystyczne podać podstawowe informacje o życiu i twórczości autorów utworów wskazanych w liście lektur na poziomie rozszerzonym opowiedzieć fabułę poznanych utworów interpretować tytuł utworu zidentyfikować osobę mówiącą i adresata w utworze wskazać środki wyrazu artystycznego w utworze przedstawić sytuację społeczno polityczną w Polsce i w Europie w okresie dwudziestolecia i współczesności wskazać główne kierunki poszukiwań w literaturze i sztuce XX wieku dostrzec w wypowiedziach własnych i cudzych błędy językowe i poprawić je wykazać się znajomością nazw i cech gatunków literackich takich jak np.: powieść psychoanalityczna, powieść paraboliczna, dramat otwarty przedstawić przestrzeń sceniczną, postacie i przebieg wydarzeń ukazanych w omawianych dramatach 21

dostrzec związki utworu literackiego z kulturą i filozofią epoki dostrzec przemiany gatunku literackiego redagować własną wypowiedź zgodnie z cechami gatunku i zamierzoną funkcją podjąć próbę analizy i interpretacji utworu Na ocenę dostateczną uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: streścić historię bohaterów utworów wskazanych w liście lektur na poziomie rozszerzonym wyjaśnić pojęcia m.in.: modernizm, postmodernizm, turpizm, socrealizm, poezja lingwistyczna, awangarda, dziedzictwo kulturowe, tradycja literacka, kultura wysoka, kultura niska, kultura masowa, kultura elitarna, arcydzieło, kicz, nowomowa, everyman, katastrofizm wymienia twórców należących do różnych grup poetyckich, różnych pokoleń artystów rozróżnić gatunki literackie poznanych utworów określić filozoficzne źródła postaw bohaterów przygotować krótkie wystąpienie na temat filozoficznych podstaw epoki scharakteryzować bohaterów literackich poznanych utworów dostrzec zróżnicowanie narracji w utworze przedstawić główne założenia utworu dostrzec wartości uniwersalne utworu czytać ze zrozumieniem teksty naukowe i filozoficzne i sporządzać notatki dostrzegać związki utworu ze sztuką, kulturą i filozofią epoki rozpoznawać znaki tradycji w kulturze współczesnej dostrzec strukturę artystyczną utworu rozpoznać podstawowe wyróżniki kodu innych niż literackie dziedzin sztuki w zakresie niezbędnym do odbioru dzieł np. plastycznych, teatralnych, filmowych tworzyć zestawy bibliograficzne na określony temat, sporządzać przypisy, tworzyć bazy danych wskazać cechy języka charakterystyczne dla danej epoki literackiej w utworze Na ocenę dobrą uczeń klasy III liceum w zakresie kształcenia literackiego potrafi: wskazać przykłady stylizacji (np. modlitewnej) i określić ich funkcje porównać obraz kultury schyłku wieku XIX i XX porównać koncepcje artysty i sztuki w różnych epokach interpretować symbole zawarte w czytanym utworze dostrzec i zinterpretować różne techniki narracyjne zestawić ze sobą i porównać różne wizje świata wykreowanego przez wybranych twórców przeprowadzić analizę i interpretację porównawczą interpretować utwory wykorzystując wiadomości z historii i innych źródeł odczytać przesłanie utworu porównać budowę wersyfikacyjno składniową wiersza tradycyjnego i współczesnego ocenić bohaterów w kontekście epoki odtworzyć tok myślowy autora definiować pojęcia z kontekstu wskazywać na przykładach związki literatury i sztuki XXw. skonfrontować świat wartości bohaterów ze swoim własnym wskazać środki językowe decydujące o swoistości wypowiedzi indywidualnej 22