Szczegółowe wymagania edukacyjne w klasie III (nowa podstawa programowa)

Szczegółowe wymagania edukacyjne w klasie III (nowa podstawa programowa) PRZEDMIOT: WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE OCENA: WYMAGANIA ŚRÓDROCZNE WYMAGANIA KOŃCOWOROCZNE Niedostateczny Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnił wymagań określonych na ocenę dopuszczającą Dopuszczający Ustrój demokratyczny w Polsce - podać, przynajmniej jeden przykład władzy uprawnionej, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać, chociaż po jeden władzy uprawnionej i nieuprawnionej, - wymienić, chociaż jeden przykład organu władzy w państwie, - podać datę roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce, - wymienić, chociaż dwa uregulowania (zagadnienia), które zawiera konstytucja, - wskazać, chociaż jeden powód, z którego w państwie jest potrzebna konstytucja, Parlament, prezydent, rząd i sądy - podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - wymienić po jednej kompetencji władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - wymienić, chociaż dwie zasady, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, - wśród podanych przez nauczyciela zasad, wybrać po dwie, na jakich odbywają się wybory do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - podać, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu, - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały, - podać, przynajmniej jeden podmiot, który może wnieść projekt ustawy do Marszałka Sejmu RP, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie, - wskazać, chociaż jedno uprawnie Senatu w drodze ustawodawcze, - wymienić jedno uprawnienie prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP, - wymienić, chociaż jeden warunek, jaki musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać przynajmniej dwie kompetencje Prezydenta RP, - podać, kto obecnie jest premierem, 1 Jeden świat, wiele problemów - rozwinąć skrót ONZ i rozpoznać symbol tej organizacji, - wyjaśnić (dwoma zdaniami), czym zajmuje się ONZ i kto kieruje na bieżąco jej pracą (sekretarz generalny), - podać jeden przykład działania ONZ, - rozwinąć jeden ze skrótów UNESCO, MOP, MFW, UNICEF, WHO, IAEA, FAO, - wśród podanych przez nauczyciela organizacji wskazać przynajmniej dwie wyspecjalizowane agendy (organizacje) ONZ, - wymienić jeden przykład zagrożenia cywilizacyjnego w XXI wieku, - podać jeden przykład zjawiska globalizacji w swoim życiu, - omówić (przynajmniej w dwóch zdaniach) jak można rozwiązać wybrany problem cywilizacyjny. Człowiek w gospodarce rynkowej - wskazać jeden przykład ilustrujący, że potrzeby ludzkie są nieograniczone i nie można je całkowicie zaspokoić, -wymienić, co jest potrzebne do wytworzenia konkretnego jednego dobra lub usługi, - nazwać, chociaż jeden rodzaj czynnika wytwórczego, - nazwać, chociaż jeden podmiot gospodarczy występujący na rynku, - wśród przygotowanych przez nauczyciela przykładów, wskazać gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa prywatne (przynajmniej po jednym), - wymienić, co może wpływać na cenę danego produktu (np. jednego rodzaju lizaków); podać, chociaż jeden czynnik, - rozróżnić, wśród podanych przez nauczyciela przykładów pojęcia podaż i popyt; wskazać przynajmniej po jednym przykładzie, - wymienić, chociaż jeden przykład konkurencji na lokalnym/krajowym rynku dóbr lub usług i nazwać, kto, z kim konkuruje, - podać, chociaż jeden przykład monopolisty na lokalnym/krajowym rynku, - wymienić, chociaż jeden powód, dla którego potrzebne są współcześnie pieniądze, - wyjaśnić, chociaż jednym zdaniem, po co są

- wymienić, kto tworzy rząd, - nazwać przynajmniej dwie kompetencje Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - odszukać w podręczniku pojęcie administracja publiczna i podać przynajmniej jedną cechę, - z podanych przez nauczyciela pojęć (rada ministrów; wojewoda) utworzyć strukturę administracji rządowej w Polsce, - podać przynajmniej dwie zasady, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny, - wymienić jeden przykład decyzji administracyjnej, - wymienić przynajmniej dwa organy stojące na straży prawa w Polsce, - podać przynajmniej jedną sprawę, jaką zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - podać dwa przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole, - wymienić przynajmniej dwa rodzaje norm, jakim podporządkowane są jednostki, - podać przynajmniej jedną zasadę prawa, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa, kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wymienić przynajmniej jedną gałąź (dziedzina) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami (przynajmniej raz poprawnie), - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po jednym przykładzie sprawy rozpatrywanej przez sądy cywilne i po jednym przykładzie sprawy rozpatrywanej przez sądy karne. Polska w świecie, Polska w Europie - podać, na jakie dwie strefy wpływów została podzielona Europa po II wojnie światowej, - wymienić nazwy dwu państw niemieckich, które powstały po II wojnie światowej, - wśród podanych przez nauczyciela państw wskazać przynajmniej po, dwa, które założyły NATO oraz Układ Warszawski, - wyjaśnić skrót NATO w języku polskim i rozpoznać symbol tej organizacji, - odpowiedzieć na pytanie: Czy Polska jest członkiem NATO?, - wśród podanych przez nauczyciela państw wymienić przynajmniej dwa, które należą do NATO, - wyjaśnić (dwoma zdaniami), czym zajmuje się NATO i kto kieruje obecnie jej pracami pieniądze, - podać, chociaż dwa rodzaje pieniądza (pełnowartościowy, papierowy banknoty, metalowy monety, bezgotówkowy - czeki, plastikowy karty płatnicze), - podać, przynajmniej dwa podmioty (osoby, przedsiębiorstwa), które płacą podatki, - wymienić, przynajmniej jeden przykład podatku, jaki płacą np. rodzice, - odszukać na schemacie przedstawiającym Skarb Państwa (w podręczniku), po której stronie są podatki (Czy to są dochody, czy wydatki Skarbu Państwa?), - wyjaśnić jedno z pojęć: PIT, VAT, CIT, - wyjaśnić co to jest budżet państwa (roczne zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa), - wymienić jeden przykład źródeł dochodów budżetowych (np. podatek VAT, podatek dochodowy) i jedną dziedzinę życia publicznego finansowaną z budżetu państwa, - rozwinąć skrót PKB, - odczytać na schemacie w podręczniku poziom PKB i inflacji w danym roku, - podać, przynajmniej jeden przykład działalności gospodarczej, jaka jest prowadzona przez osoby dorosłe w Twoim miejscu zamieszkania lub w Twojej gminie, - podać, chociaż jeden przykład spółki, jaka występuje w działalności gospodarczej, Ekonomia w twoim życiu - podać przynajmniej jeden przykład dochodu, jaki mają gospodarstwa domowe, - wymienić przynajmniej jeden przykład - wydatków, jakie ponoszą gospodarstwa domowe, - w wybranym przykładzie, podać, chociaż jedno działanie, jakie podejmuje przedsiębiorca, - wskazać, przynajmniej jedną instytucję, do której musi pójść osoba zakładająca działalność gospodarczą, - odszukać dwie przykładowe oferty pracy, które wiążą się z jego zainteresowaniami, - wymienić, chociaż jedno zadanie, jakie realizują Powiatowe Urzędy Pracy pomagając bezrobotnym, - z pomocą nauczyciela napisać proste życiorys/cv do konkretnej sytuacji (np. ogłoszenia), - odszukać, kto w szkole lub w Powiatowym Urzędzie Pracy jest doradcą zawodowym. 2

(sekretarz generalny), - podać jeden przykład działania NATO Dostateczny Ustrój demokratyczny w Polsce - podać, po jednym przykładzie władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł, - wymienić, chociaż dwa przykłady organów władzy w państwie, - podać dwie cechy, jakie powinny posiadać osoby sprawujące władzę w państwie demokratycznym, - podać datę roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce, - wymienić, chociaż cztery uregulowania (zagadnienia), które zawiera konstytucja, - wskazać, chociaż dwa powody, dla których w państwie jest potrzebna konstytucja, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję, - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać, chociaż dwa przykłady, Parlament, prezydent, rząd i sądy - podać przykład władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - a przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz, - wymienić po dwie kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - wymienić pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, - wśród podanych przez nauczyciela zasad, wybrać po trzy, na jakich odbywają się wybory do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - wyjaśnić, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza, - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu, - określić, jakie są dwa zasadnicze zadania parlamentu RP (stanowienie prawa oraz kontrola pracy rządu), - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały, i wyjaśnić, co to jest kworum, - wyjaśnić, czym są koalicja rządowa i opozycja w sejmie, i podać, jakie partie wchodzą aktualnie w ich skład, - podać, przynajmniej trzy podmioty, które mogą wnieść projekt ustawy do Marszałka Sejmu RP, Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Jeden świat, wiele problemów - podać jeden przykład działania ONZ, - rozwinąć skrót ONZ i rozpoznać symbol tej organizacji, - wyjaśnić (dwoma zdaniami), czym zajmuje się ONZ, - wymienić podstawowe organy ONZ (Zgromadzenie Ogólne, Sekretarz Generalny, Rada Bezpieczeństwa), - podać jeden przykład działania ONZ, - wymienić, chociaż jeden przykład problemu międzynarodowego (globalnego), jaki współcześnie stoi przed ONZ-em, - rozwinąć dwa ze skrótów UNESCO, MOP, MFW, UNICEF, WHO, IAEA, FAO, - wśród podanych przez nauczyciela organizacji wskazać przynajmniej dwie wyspecjalizowane agendy (organizacje) ONZ, - podać przynajmniej jeden przykład działań wybranej organizacji ONZ, - wymienić dwa przykłady zagrożeń cywilizacyjnych w XXI wieku, - wyjaśnić pojęcie globalizacja i podać jeden przykład zjawiska globalizacji w swoim życiu, - omówić (przynajmniej w dwóch zdaniach) jak można rozwiązać wybrany problem cywilizacyjny, - podać przykład, (chociaż jeden) występujących patologii społecznych, - wskazać, jakie są przyczyny patologii społecznych; podać przynajmniej jedną. Człowiek w gospodarce rynkowej - wskazać dwa przykłady ilustrujące, że potrzeby ludzkie są nieograniczone i nie można je całkowicie zaspokoić, - wymienić, co jest potrzebne do wytworzenia konkretnego dobra lub usługi w dwóch przypadkach, - wśród podanych przez nauczyciela pojęć, wskazać, chociaż dwa przykłady czynników wytwórczych, - nazwać, chociaż jeden rodzaj czynnika wytwórczego, - nazwać, chociaż jeden podmiot gospodarczy występujący na rynku, - wśród przygotowanych przez nauczyciela przykładów, wskazać gospodarstwa domowe, gospodarstwa zbiorowe oraz przedsiębiorstwa prywatne (przynajmniej po jednym), - wymienić, co może wpływać na cenę danego produktu (np. jednego rodzaju lizaków); podać, chociaż dwa czynniki, - rozróżnić, wśród podanych przez nauczyciela przykładów pojęcia podaż i popyt; wskazać 3

- wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie, - wskazać, chociaż jedną kompetencję Senatu w drodze ustawodawcze, - wymienić dwa uprawnienia prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP, - wymienić, jakie warunki, (chociaż dwa) musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać przynajmniej cztery kompetencje Prezydenta RP, - podać, kto obecnie jest premierem, - wymienić, kto tworzy rząd, - wymienić w ilu krokach może być powołana Rada Ministrów, - wymienić przynajmniej cztery kompetencje Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - opisać przynajmniej na jednym przykładzie pojęcie administracja publiczna, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać po jednym przykładzie organów administracji samorządowej i państwowej, - z podanych przez nauczyciela pojęć (rada ministrów; wojewoda) utworzyć strukturę administracji rządowej w Polsce, - wymienić, chociaż jeden przykład organu administracji specjalnej w województwie, - podać przynajmniej trzy zasady, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny - wymienić, chociaż jeden przykład decyzji administracyjnej, - wymienić przynajmniej trzy organy stojące na straży prawa w Polsce, - podać przynajmniej dwa rodzaje spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - wskazać przynajmniej jeden organy kontroli państwowej, - rozwinąć skróty NIK, NSA, - podać trzy przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole, - wymienić przynajmniej trzy rodzaje norm, jakim podporządkowane są jednostki, - opisać, co to jest norma prawna, - podać przynajmniej dwie zasady prawa, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa, kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej dwa, w których doszło do naruszenia zasad prawa, - wymienić przynajmniej dwie gałęzie (dziedziny) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami przynajmniej po dwa przykłady, - na wykresach pokazujących zależności między ceną a popytem/ podażą wskazać cenę równowagi - wyjaśnić, (co najmniej) jednym zdaniem, w jaki sposób cena wpływa na popyt (lub podaż), - wymienić, chociaż dwa przykłady konkurencji na lokalnym/krajowym rynku dóbr lub usług i nazwać, kto, z kim konkuruje, - podać, chociaż dwa przykłady monopolistów na lokalnym/krajowym rynku - w podanym przez nauczyciela przykładzie - nazwać, co jest praktyką monopolistyczną, - wymienić, chociaż dwa powody, dla których potrzebne są współcześnie pieniądze, - wyjaśnić, chociaż dwoma zdaniami, po co są pieniądze, - podać, chociaż trzy rodzaje pieniądza (pełnowartościowy, papierowy banknoty, metalowy monety, bezgotówkowy - czeki, plastikowy karty płatnicze), - odczytać na wykresie w podręczniku, jaki poziom inflacji był w danym roku, - podać, przynajmniej dwa podmioty (osoby, przedsiębiorstwa), które płacą podatki - wymienić, przynajmniej dwa przykłady podatków, jakie płacą, np. rodzice, - odszukać na schemacie przedstawiającym Skarb Państwa (w podręczniku), po której stronie są podatki (Czy to są dochody, czy wydatki Skarbu Państwa?), - wyjaśnić jedno z pojęć: PIT, VAT, CIT, - wyliczyć, (chociaż jeden przykład), na co we współczesnym państwie, przeznaczane są pieniądze uzyskane z podatków, - z pomocą nauczyciela i na podstawie podanego przykładu obliczyć wielkość podatku dochodowego, - wyjaśnić, co to jest budżet państwa (roczne zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa), - podać, kto proponuje i kto uchwala budżet państwa (rząd, parlament), - wymienić jeden - dwa przykłady źródeł dochodów budżetowych (np. podatek VAT, podatek dochodowy) i dziedzin życia publicznego finansowanych z budżetu państwa, - rozwinąć skrót PKB, - odczytać na schemacie w podręczniku poziom PKB i inflacji w danym roku, - wymienić, od czego zależy wzrost gospodarczy w państwie, podać, chociaż jeden czynnik, - podać, przynajmniej dwa przykłady działalności gospodarczej, jaka jest prowadzona przez osoby dorosłe w Twoim miejscu zamieszkania lub w Twojej gminie, - zdefiniować, kim jest przedsiębiorca, - wymienić (przynajmniej dwa) rodzaje spółek, jakie mogą występować wśród przedsiębiorców, Ekonomia w twoim życiu - podać przynajmniej dwa przykłady dochodów, 4

(przynajmniej da razy poprawnie), - nazwać gałąź prawa, która dotyczy umów zawieranych w sklepach, - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po dwa przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne i po dwa przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy karne, - porządzić (schemat) jak wygląda sala sądowa w procesie karnym. Polska w świecie, Polska w Europie - podać, na jakie dwie strefy wpływów została podzielona Europa po II wojnie światowej, - wymienić nazwy dwu państw niemieckich, które powstały po II wojnie światowej, - wyjaśnić pojęcie muru berlińskiego i wskazać, gdzie się znajdował, - wśród podanych przez nauczyciela państw wskazać przynajmniej po, trzy, które założyły NATO i Układ Warszawski, - poprawnie zaznaczyć na osi czasu przynajmniej jedno omawiane wydarzenie, - wyjaśnić skrót NATO w języku polskim i rozpoznać symbol tej organizacji, - odpowiedzieć na pytanie: Czy Polska jest członkiem NATO?, - wśród podanych przez nauczyciela państw wymienić przynajmniej trzy, które należą do NATO i wskazać je na mapie, - podać nazwę jednego państwa, które ubiega się o członkostwo w NATO, - wyjaśnić (dwoma zdaniami), czym zajmuje się NATO, - wymienić podstawowe organy NATO (Rada Atlantycka, Rada Stałych Przedstawicieli, Sekretarz Generalny, Komitet Wojskowy), jakie mają gospodarstwa domowe, - wymienić przynajmniej jeden przykład wydatków, jakie ponoszą gospodarstwa domowe, - w wybranym przykładzie, podać, chociaż dwa działania, jakie podejmuje przedsiębiorca, - wskazać, przynajmniej dwie instytucje, do których musi pójść osoba zakładająca działalność gospodarczą, - odszukać dwie przykładowe oferty pracy, które wiążą się z jego zainteresowaniami, - wymienić, chociaż dwa zadania, jakie realizują Powiatowe Urzędy Pracy pomagając bezrobotnym, - wyjaśnić, skąd się bierze bezrobocie, - napisać proste podanie oraz życiorys/cv do konkretnej sytuacji (np. ogłoszenia), - odszukać, kto w szkole lub w Powiatowym Urzędzie Pracy jest doradcą zawodowym, Dobry Ustrój demokratyczny w Polsce - podać, po dwa przykłady władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł, - określić, czym są organy władzy w państwie i wymienić, chociaż trzy ich przykłady, - podać cztery cechy, jakie powinny posiadać osoby sprawujące władzę w państwie demokratycznym, - na przykładach podanych przez nauczyciela wskazać (po jednym) zdaniu i uprawnieniu osób piastujących funkcje publiczne, - podać datę dzienną i roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce, - wymienić, chociaż sześć uregulowań (zagadnień), które zawiera konstytucja, - wskazać, chociaż dwa powody, dla których Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Jeden świat, wiele problemów - rozwinąć skrót ONZ i rozpoznać symbol tej organizacji, - podać nazwę dokumentu na podstawie, którego powołano ONZ, - wyjaśnić (trzema zdaniami), czym zajmuje się ONZ i kto kieruje na bieżąco jej pracą (sekretarz generalny), wymienić podstawowe organy ONZ (Zgromadzenie Ogólne, Sekretarz Generalny, Rada Bezpieczeństwa) - podać dwa przykłady działań ONZ w dziedzinie utrzymania pokoju na świecie i ochrony prawa człowieka, - wymienić, chociaż jeden przykład problemu międzynarodowego (globalnego), jaki współcześnie stoi przed ONZ-em, - rozwinąć skróty UNESCO, MOP, MFW, 5

w państwie jest potrzebna konstytucja a następnie uzasadnić swoje zdanie, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję, - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać trzy przykłady, - nazwać organ ochrony prawnej, który w Polsce bada zgodność ustaw z Konstytucją, - podać jeden przykład, kiedy obywatel może złożyć skargę konstytucyjną w Polsce, Parlament, prezydent, rząd i sądy - wyjaśnić zasadę trójpodziału władz i podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - na przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz i czemu służy (podać jeden argument), - wymienić i scharakteryzować po dwie kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - wymienić pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, - wśród podanych przez nauczyciela zasad, wybrać te, na jakich odbywają się wybory do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - wyjaśnić, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), a kto bierne prawo wyborcze (może kandydować), - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza, - podać, jaki rodzaj ordynacji wyborczej obowiązuję do Sejmu RP, a jaki do Senatu RP - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu - określić, jakie są dwa zasadnicze zadania parlamentu RP (stanowienie prawa oraz kontrola pracy rządu), - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały, i wyjaśnić, co to jest kworum, - scharakteryzować dwa przykładowe uprawnienia Sejmu i Senatu, - wyjaśnić, czym są koalicja rządowa i opozycja w sejmie, i podać, jakie partie wchodzą aktualnie w ich skład, - podać, przynajmniej cztery podmioty, które mogą wnieść projekt ustawy do Marszałka Sejmu RP, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie i jaka większość jest potrzebna do uchwalenia projektu ustawy w Sejmie, - wskazać, chociaż dwie kompetencje Senatu w drodze ustawodawcze, - wymienić, chociaż dwa uprawnienie prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, gdzie publikowane są ustawy po ich UNICEF, WHO, IAEA, FAO, - wymienić trzy wyspecjalizowane organizacje ONZ i wyjaśnić czym się zajmują (np. UNESCO, MOP, MFW, MBOiR, UNICEF, WHO IAEA, FAO), - podać przynajmniej dwa przykłady działań wybranych organizacji ONZ, - wyjaśnić, co to jest misja pokojowa, - w oparciu o konkretny przykład, podać, w jaki sposób ONZ zajmuje się problemami głodu i ubóstwa, - wymienić trzy przykłady zagrożeń cywilizacyjnych w XXI wieku, - wyjaśnić pojęcie globalizacja i podać dwa przykłady zjawiska globalizacji w swoim życiu, - wymienić (po dwa) pozytywne i negatywne skutki globalizacji, - omówić (przynajmniej w dwóch zdaniach) jak można rozwiązać wybrany problem cywilizacyjny, - podać przykłady, (chociaż dwa) występujących patologii społecznych, - wskazać, jakie są przyczyny patologii społecznych; podać przynajmniej dwie. Człowiek w gospodarce rynkowej - wyjaśnić, dlaczego potrzeby ludzkie nie są ograniczone i nie można je całkowicie zaspokoić, podać przynajmniej dwa argumenty - wyjaśnić, jaki jest związek między potrzebami a dobrami, które je zaspokajają, podać jeden argument, - wymienić, co jest potrzebne do wytworzenia konkretnego dobra lub usługi w trzech przypadkach, - wśród podanych przez nauczyciela pojęć, wskazać, chociaż dwa przykłady czynników wytwórczych, - nazwać trzy rodzaje czynników wytwórczych, - do podanego dobra lub usługi, podać zasady naturalne, zasoby ludzkie i zasoby kapitałowe, - nazwać podmioty gospodarcze występujący na rynku, - wśród przygotowanych przez nauczyciela przykładów, wskazać gospodarstwa domowe, gospodarstwa zbiorowe, przedsiębiorstwa prywatne oraz podmioty państwowe i samorządowe (przynajmniej po jednym), - wymienić, co może wpływać na cenę danego produktu (np. jednego rodzaju lizaków); podać, chociaż trzy czynnik, - rozróżnić, wśród podanych przez nauczyciela przykładów pojęcia podaż i popyt; wskazać przynajmniej po trzy przykłady, - zdefiniować pojęcia popyt, podać i cena, - wskazać na wykresach pokazujących zależności między ceną a popytem/podażą cenę równowagi, - wyjaśnić, (co najmniej) dwoma zdaniami, w jaki sposób cena wpływa na popyt oraz na podaż, - wymienić, chociaż trzy przykłady konkurencji 6

podpisaniu przez prezydenta, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP, - wymienić, jakie warunki musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać przynajmniej sześć kompetencji Prezydenta RP, - podać przynajmniej jeden przypadek, kiedy prezydent może ponosić odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, - podać, kto obecnie jest premierem, - wymienić, kto tworzy rząd, - wymienić w ilu krokach może być powołana Rada Ministrów, - podać, kiedy dochodzi do zmiany rządu nie w wyniku wyborów, - wymienić przynajmniej sześć kompetencji Rady Ministrów, - podać przykłady odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - opisać przynajmniej na jednym przykładzie pojęcie administracja publiczna, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać po dwa przykłady organów administracji samorządowej i państwowej, - z podanych przez nauczyciela pojęć (rada ministrów; wojewoda) utworzyć strukturę administracji rządowej w Polsce, - wymienić, chociaż dwa przykłady organów administracji specjalnej w województwie, - scharakteryzować pojęcie służba cywilna, - podać przynajmniej cztery zasady, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny, - wymienić, chociaż dwa przykłady decyzji administracyjnej, - po przeczytaniu przykładowej decyzji administracyjnej podać podstawę prawną, rozstrzygnięcie oraz sposób odwołania, - wymienić przynajmniej trzy organy stojące na straży prawa w Polsce, - w przytoczonych przez nauczyciela przykładach, odróżnić organy kontroli państwowej od organów ochrony prawnej, - rozwinąć skróty NIK, NSA, SN - podać przynajmniej dwa rodzaje spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - wskazać przynajmniej po jednym rodzaju spraw, jakimi zajmują się Trybunał Stanu, NSA, NIK, - podać cztery przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole, - wymienić rodzaje norm jakim podporządkowane są jednostki, - rozróżniać poszczególne rodzaje norm, - zdefiniować pojęcie normy prawnej, na lokalnym/krajowym rynku dóbr lub usług i nazwać, kto, z kim konkuruje, - wyjaśnić, na czym polega wolna konkurencja, - podać po dwa przykłady monopolistów na lokalnym/krajowym rynku, a także scharakteryzować, (chociaż jednym zdaniem), dlaczego ich działania są monopolistyczne, - w podanych przez nauczyciela przykładach, (co najmniej dwóch) nazwać, co jest praktyką monopolistyczną, - podać jeden powód, dlaczego wolna konkurencja w praktyce często jest niedoskonała, - wymienić, chociaż trzy powody, dla których potrzebne są współcześnie pieniądze, - wyjaśnić, chociaż dwoma zdaniami, po co są pieniądze i nazwać dwie funkcje pieniądza, - podać, chociaż cztery rodzaje pieniądza (pełnowartościowy, papierowy banknoty, metalowy monety, bezgotówkowy - czeki, plastikowy karty płatnicze), - odczytać na wykresie w podręczniku, jaki poziom inflacji był w danym roku, - podać, chociaż jeden skutek inflacji, - podać podmioty (osoby, przedsiębiorstwa), które płacą podatki, - wymienić, przynajmniej dwa przykłady podatków, jakie płacą np. rodzice, - zdefiniować pojęcie podatek, - odszukać na schemacie przedstawiającym Skarb Państwa (w podręczniku), po której stronie są podatki (Czy to są dochody, czy wydatki Skarbu Państwa?), - wyjaśnić pojęcia: PIT, VAT, CIT, - na podstawie podanego przykładu obliczyć wielkość podatku dochodowego, - wyliczyć, (chociaż dwa przykłady), na co we współczesnym państwie, przeznaczane są pieniądze uzyskane z podatków, - wyjaśnić, co to jest budżet państwa (roczne zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa), - podać, kto proponuje i kto uchwala budżet państwa (rząd, parlament) oraz jakie konsekwencje przewiduje konstytucja w razie nieuchwalenia budżetu przez parlament w odpowiednim terminie, - wymienić kilka przykładów źródeł dochodów budżetowych (np. podatek VAT, podatek dochodowy) i dziedzin życia publicznego finansowanych z budżetu państwa, - rozwinąć i wyjaśnić skróty PKB i PNB, - zdefiniować, co to jest dochód narodowy, - odczytać na schemacie w podręczniku poziom PKB i inflacji w danym roku, - odczytać na schemacie w podręczniku PKB (ogółem oraz per capita) w wybranych państwach i wskazać, gdzie jest najwyższe a gdzie najniższe, - podać, przynajmniej trzy przykłady działalności gospodarczej, jaka jest prowadzona przez osoby dorosłe w Twoim miejscu zamieszkania lub w 7

- podać różnice pomiędzy normą prawą a inną wybraną normą, - podać przynajmniej trzy zasady prawa, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa, kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej trzy, w których doszło do naruszenia zasad prawa, - podać przynajmniej jedną z zasad prawa w języku łacińskim, - wymienić przynajmniej trzy gałęzie (dziedziny) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami, - nazwać gałęzie prawa, które dotyczą umów zawieranych w sklepach oraz zawarcia umowy o pracę, - scharakteryzować prawo karne, jako gałąź prawa, - wyjaśnić pojęcie system prawa i podać rodzaje systemów prawa, - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne i po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy karne, - sporządzić (schemat) jak wygląda sala sądowa w procesie karnym, - podać przynajmniej dwa prawa świadka, jakie ma w procesie karnym, - wymienić, jakie warunki, (chociaż dwa) trzeba spełnić, aby zostać ławnikiem. Twoje gminie, - zdefiniować, kim jest przedsiębiorca, - wymienić, chociaż dwie formy działalności gospodarczej, - wymienić (przynajmniej dwa) rodzaje spółek, jakie mogą występować wśród przedsiębiorców Ekonomia w twoim życiu - wymienić dochody oraz wydatki gospodarstw domowych, - nazwać jeden przykład dobra publicznego i dobra prywatnego, w wybranym przykładzie, podać, chociaż dwa działania, jakie podejmuje przedsiębiorca, - wskazać, przynajmniej dwie instytucje, do których musi pójść osoba zakładająca działalność gospodarczą, - w podanych przykładach (przynajmniej jednym), podać, co to są pasywa, a co aktywa, - odszukać dwie przykładowe oferty pracy, które wiążą się z jego zainteresowaniami, - wymienić, chociaż dwa zadania, jakie realizują Powiatowe Urzędy Pracy pomagając bezrobotnym, - wyjaśnić, skąd się bierze bezrobocie, - podać, chociaż jeden przykład, jak państwo może walczyć z bezrobociem, - napisać proste podanie oraz życiorys/cv do konkretnej sytuacji (np. ogłoszenia), - odszukać, kto w szkole lub w Powiatowym Urzędzie Pracy jest doradcą zawodowym Polska w świecie, Polska w Europie - podać, na jakie dwie strefy wpływów została podzielona Europa po II wojnie światowej, - wymienić nazwy dwu państw niemieckich, które powstały po II wojnie światowej i nazwać ustrój polityczny, który był w każdym z tych państw, - wyjaśnić pojęcie muru berlińskiego i wskazać, gdzie się znajdował, - omówić pojęcie zimnej wojny i podać przynajmniej jedną jej przyczynę, - wymienić przynajmniej po trzy państwa, które założyły do NATO i Układ Warszawski oraz wskazać je na mapie, - krótko (po dwa zdania) omówić powstanie NATO i Układu Warszawskiego, - wyjaśnić skrót NATO w języku polskim i rozpoznać symbol tej organizacji, - odpowiedzieć na pytanie: Czy Polska jest członkiem NATO?, a przypadku odpowiedzi twierdzącej podać datę przystąpienia Polski do NATO. - wymienić państwa (przynajmniej sześć), 8

należące do NATO i wskazać je na mapie, - podać nazwę jednego państwa, które ubiega się o członkostwo w NATO, - krótko (dwa zdania) omówić działalność NATO, - wymienić podstawowe organy NATO (Rada Atlantycka, Rada Stałych Przedstawicieli, Sekretarz Generalny, Komitet Wojskowy), - podać dwa przykłady działań NATO w dziedzinie utrzymania pokoju na świecie, Bardzo Dobry Ustrój demokratyczny w Polsce - podać, po dwa przykłady władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie oraz uzasadnić swój wybór, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł oraz wyjaśnić, na jakich zasadach opiera się demokratyczne państwo prawa, - określić, czym są organy władzy w państwie i wymienić, chociaż trzy ich przykłady, - podać cztery cechy, jakie powinny posiadać osoby sprawujące władzę w państwie demokratycznym oraz uzasadnić swój wybór, - na przykładach podanych przez nauczyciela wskazać (po dwa) zdania i uprawnienia osób piastujących funkcje publiczne, - podać datę dzienną i roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce oraz wymienić zakres jej regulacji, - podać, chociaż cztery przykłady polskich konstytucji, - wskazać, chociaż trzy powody, dla których w państwie jest potrzebna konstytucja a następnie uzasadnić swój wybór, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję i na jakich zasadach (wymienić, chociaż dwie zasady), - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać cztery przykłady, - nazwać organ ochrony prawnej, który bada zgodność ustaw z Konstytucją w Polsce, Parlament, prezydent, rząd i sądy - wyjaśnić zasadę trójpodziału władz i podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - na przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz i czemu służy (podać jeden argument), - wymienić i scharakteryzować po trzy kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - odszukać w przepisach Konstytucji RP zasadę trójpodziału władz, - wymienić i scharakteryzować pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Jeden świat, wiele problemów - wyjaśnia, czym zajmuje się ONZ, - wskazuje na mapie miejsca najważniejszych konfliktów międzynarodowych, omawia przebieg i próby rozwiązania jednego z nich, - porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na czym polega ich współzależność, - uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej, - wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki, ocenia jej skutki, - rozważa, jak jego zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi w sferze kultury, gospodarki i polityki, ocenia ich skutki, - ocenia sytuacji imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie, - wyjaśnia co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać, Człowiek w gospodarce rynkowej - wyjaśnia na przykładach zżycia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych, - przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego, - stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalanie celu, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efektów) - przedstawia związki pomiędzy podmiotami gospodarczymi, - podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania, - charakteryzuje gospodarkę rynkową, - analizuje rynek wybranego dobra i wybranej usługi, - wyszukuje i zestawia ze sobą oferty różnych banków, - interpretuje dane statystyczne dotyczące PKB, inflacji, recesji, wzrostu gospodarczego, Ekonomia w twoim życiu - przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły, rozważa wydatki i źródła ich finansowania, - wskazuje główne elementy działań marketingowych i wyjaśnia na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów, 9

- wymienić zasady wyborów do Sejmu RP, do Senatu RP i wybory prezydenckie, - wyjaśnić, kto ma w Polsce czynne prawo wyborcze, (kto może głosować), a kto bierne prawo wyborcze (może kandydować), - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza i podać po jednej różnicy między ordynacją większościową i proporcjonalną, - podać, jaki rodzaj ordynacji wyborczej obowiązuję do Sejmu R, a jaki do Senatu RP, - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu, - określić, jakie są dwa zasadnicze zadania parlamentu RP (stanowienie prawa oraz kontrola pracy rządu), - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu (marszałkowie), - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały oraz uchwala ustawy i wyjaśnić, co to jest kworum, - wyjaśnić, co to są komisje i kluby parlamentarne i podać ich aktualne przykłady, - scharakteryzować uprawnienia Sejmu i Senatu, wskazując na ich różne role, - wyjaśnić, czym są koalicja rządowa i opozycja w sejmie, i podać, jakie partie wchodzą aktualnie w ich skład, - wytłumaczyć, co to jest immunitet poselski, oraz określić swoje stanowisko w sporze o jego ograniczenie, - podać podmioty, które mają inicjatywę ustawodawczą, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie i jaka większość jest potrzebna do uchwalenia projektu ustawy w Sejmie, - podać kompetencje Senatu i uprawnie prezydenta w drodze ustawodawczej, - podać, gdzie publikowane są ustawy po ich podpisaniu przez prezydenta, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP i wymienić prezydentów wybranych od 1989 r., - wymienić i scharakteryzować warunki, jakie musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać i podzielić kompetencje Prezydenta RP w zakresie uprawnień głowy państwa, funkcji wykonawczych, uprawień ustawodawczych i uprawnień w zakresie władzy sądowniczej, - podać przynajmniej jeden przypadek, kiedy prezydent może ponosić odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, - podać, kto obecnie jest premierem i wymienić przynajmniej dwóch poprzedników piastujących ten urząd, - wymienić, kto tworzy rząd, - wymienić i scharakteryzować poszczególne kroki tworzenia Rady Ministrów, - podać, kiedy dochodzi do zmiany rządu i wyjaśnić, co oznacza konstruktywne wotum nieufności, - wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnieniach na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy, - wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce, ocenia jego skutki, - przedstawia zasady etyczne, którymi powinni kierować się pracownicy i pracodawcy - ocenia skutki korupcji dla gospodarki 10

- wymienić i scharakteryzować przynajmniej sześć kompetencji Rady Ministrów, - podać przykłady odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej Rady Ministrów, - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - sporządzić schemat ustroju administracyjnego Polski, - zdefiniować pojęcie administracja publiczna i przytoczyć przynajmniej dwa przykłady na poparcie definicji, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przykłady organów administracji samorządowej i państwowej, -utworzyć schemat struktury administracji rządowej w Polsce, - wymienić, chociaż cztery przykłady organów administracji specjalnej w województwie, - scharakteryzować pojęcie służba cywilna, - podać sześć zasad, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny oraz uzasadnić swój wybór, - wymienić i omówić, chociaż dwa przykłady decyzji administracyjnej, - po przeczytaniu przykładowej decyzji administracyjnej podać podstawę prawną, rozstrzygnięcie, uzasadnienie oraz sposób odwołania, - wymienić przynajmniej cztery organy stojące na straży prawa w Polsce, - w przytoczonych przez nauczyciela przykładach, odróżnić organy kontroli państwowej od organów ochrony prawnej, - rozwinąć skróty NIK, NSA, SN, TK, TS, - podać i omówić przynajmniej dwa rodzaje spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - wskazać przynajmniej po dwa rodzaje spraw, jakimi zajmują się Trybunał Stanu, NSA, NIK - podać cztery przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole, - wymienić rodzaje norm, jakim podporządkowane są jednostki oraz je scharakteryzować, - rozróżniać poszczególne rodzaje norm, - zdefiniować pojęcie normy prawnej - podać różnice między poszczególnymi rodzajami norm, - podać przynajmniej cztery zasady prawa i wyjaśnić ich znaczenie, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej cztery, w których doszło do naruszenia zasad prawa 11

oraz uzasadnić swoje odpowiedzi, - podać przynajmniej dwie z zasad prawa w języku łacińskim, - wymienić cztery gałęzie (dziedziny) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami, - nazwać gałęzie prawa, które dotyczą umów zawieranych w sklepach, umowy o pracę oraz relacji między obywatelami a władzą, - scharakteryzować prawo karne, jako gałąź prawa, - podać źródła prawa do przynajmniej dwóch gałęzi prawa, - wyjaśnić pojęcie system prawa i podać rodzaje systemów prawa, - wskazać, jakie systemy prawa występują w poszczególnych państwach, - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne i po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy karne, - sporządzić (schemat) jak wygląda sala sądowa w procesie karnym, - podać przynajmniej dwa prawa świadka, jakie ma w procesie karnym - wymienić, jakie warunki trzeba spełnić, aby zostać ławnikiem, - podać przykładowe elementy pozwu. Polska w świecie, Polska w Europie -przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej( stosunki z państwami UE i Narodami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami, - charakteryzuje politykę obronną Polski, członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych misjach pokojowych i operacjach militarnych, - przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji, - wyjaśnia czym zajmują się ambasady i konsulaty, Celujący Ustrój demokratyczny w Polsce - podać, po dwa przykłady władzy uprawnionej i nieuprawnionej w państwie oraz uzasadnić swój wybór, - odszukać w Konstytucji RP zasadę demokratycznego państwa prawa, wskazując odpowiedni artykuł oraz wyjaśnić, na jakich zasadach opiera się demokratyczne państwo prawa, - określić, czym są organy władzy w państwie i wymienić, chociaż trzy ich przykłady, - na przykładach podanych przez nauczyciela wskazać (po dwa) zdania i uprawnienia osób Spełnienie wymagań śródrocznych oraz: Jeden świat, wiele problemów - rozwinąć skróty ONZ i UN oraz rozpoznać symbol organizacji i wyjaśnić jego znaczenie, - podać nazwę dokumentu na podstawie, którego powołano ONZ oraz rok jego powstania, - wyjaśnić, czym zajmuje się ONZ, - wymienić podstawowe organy ONZ (Zgromadzenie Ogólne, Sekretarz Generalny, Rada Bezpieczeństwa), - podać nazwisko osoby obecnie piastującej funkcje Sekretarza Generalnego ONZ, - podać przykłady, (co najmniej trzy) działań 12

piastujących funkcje publiczne, - przygotować kodeks zasad dobrego polityka, który sprawuje władzę w państwie demokratycznym, - podać datę dzienną i roczną konstytucji obowiązującej obecnie w Polsce oraz wymienić zakres jej regulacji, - podać przykłady polskich konstytucji - wskazać, chociaż trzy powody, dla których w państwie jest potrzebna konstytucja a następnie uzasadnić swój wybór, - podać, kto w Polsce może uchwalić konstytucję i na jakich zasadach (wymienić, chociaż dwie zasady), - w tekście preambuły obecnie obowiązującej konstytucji odszukać, do jakich tradycji i wartości znajdują się tam odwołania i podać przykłady, - nazwać organ ochrony prawnej, który bada zgodność ustaw z Konstytucją w Polsce i podać, kto aktualnie kieruje jego pracami, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać te, w których doszło do złamania konstytucji, - wyjaśnić pojęcie skarga konstytucyjna i odszukać odpowiedni artykuł w Konstytucji RP mówiący na ten temat, Parlament, prezydent, rząd i sądy - wyjaśnić zasadę trójpodziału władz i podać przykłady władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - na przykładzie Polski wyjaśnić, co oznacza rozdział władz i czemu służy (podać dwa argumenty), - wymienić i scharakteryzować po cztery kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej w Polsce, - odszukać w przepisach Konstytucji RP zasadę trójpodziału władz, - odwołując się do przepisów Konstytucji RP podać przykłady, jak poszczególne władze w Polsce wzajemnie się kontrolują, - wymienić scharakteryzować pięć zasad, na jakich odbywają się demokratyczne wybory, - wymienić i scharakteryzować zasady wyborów do Sejmu RP, do Senatu RP i wyborów prezydenckich, - porównać pojęcia czynne i bierne prawo wyborcze, - wyjaśnić, co oznacza pojęcie ordynacja wyborcza i podać po jednej różnicy między ordynacją większościową i proporcjonalną, - podać, jaki rodzaj ordynacji wyborczej obowiązuję do Sejmu R, a jaki do Senatu RP, - zająć stanowisko w sprawie Czy do Sejmu RP powinny być wybory proporcjonalne, czy większościowe?; swoje stanowisko uzasadnić dwoma argumentami, - podać, nazwy obu izb polskiego parlamentu ONZ w dziedzinie utrzymania pokoju na świecie i ochrony prawa człowieka, - wymienić, chociaż dwa przykłady problemów międzynarodowych (globalnych), jakie współcześnie stoją przed ONZ-em i omówić je - przedstawić propozycję reformy ONZ, tak, aby zyskała ona większy wpływ na politykę międzynarodową, - rozwinąć skróty UNESCO, MOP, MFW, UNICEF, WHO, IAEA, FAO, - wymienić wyspecjalizowane organizacje ONZ i - wyjaśnić, czym się zajmują (np. UNESCO, MOP, MFW, MBOiR, UNICEF, WHO IAEA, FAO), - podać i omówić przykłady działań wybranej organizacji ONZ, - wyjaśnić, co to jest misja pokojowa i podać przykłady, (co najmniej dwa), - w oparciu o konkretny przykład, podać w jaki sposób ONZ zajmuje się problemami głodu i ubóstwa, - przygotować akcję informacyjną np. w szkole nt. działalności organizacji związanych z ONZ; forma akcji dowolna, - wymienić i omówić trzy przykłady zagrożeń cywilizacyjnych w XXI wieku, - wyjaśnić pojęcie globalizacja i podać trzy przykłady zjawiska globalizacji w swoim życiu, - wymienić (po dwa) pozytywne i negatywne skutki globalizacji, - omówić, jak można rozwiązać wybrany problem cywilizacyjny, - podać i omówić przykłady, (chociaż dwa) występujących patologii społecznych, - wskazać, jakie są przyczyny patologii społecznych; podać i omówić przynajmniej trzy, - wyjaśnić, jakie negatywne skutki niesie ze sobą kultura masowa dla młodych ludzi; podać dwa - zająć głos w dyskusji nt., Jakimi wartościami powinni kierować się ludzie w XXI wieku; stanowisko uzasadnić przywołując, co najemnej dwa argumenty. 13

i określić ich zadania, - wyjaśnić, kto kieruje pracą Sejmu, a kto pracą Senatu i podać ich zadania, - opisać, w jaki sposób parlament podejmuje uchwały oraz uchwala ustawy i wyjaśnić, co to jest kworum, - wyjaśnić, co to są komisje i kluby parlamentarne i podać ich aktualne przykłady, - scharakteryzować uprawnienia Sejmu i Senatu, wskazując na ich różne role, - wyjaśnić, czym są koalicja rządowa i opozycja w sejmie, i podać, jakie partie wchodzą aktualnie w ich skład, - wytłumaczyć, co to jest immunitet poselski, oraz określić swoje stanowisko w sporze o jego ograniczenie, - podać przykłady reform, które usprawnią pracę polskiego parlamentu i uzasadnić swoje zdanie, - podać podmioty, które mają inicjatywę ustawodawczą, - wymienić ile czytań ustawy jest w Sejmie i jaka większość jest potrzebna do uchwalenia projektu ustawy w Sejmie, - podać i scharakteryzować kompetencje Senatu i uprawnie prezydenta w drodze ustawodawczej, - wymienić gdzie publikowane są ustawy po ich podpisaniu przez prezydenta, - sporządzić i omówić schemat drogi ustawodawczej, - podać, kto obecnie jest Prezydentem RP i wymienić prezydentów wybranych od 1989 r. wymienić i scharakteryzować warunki, jakie musi spełnić kandydat na prezydenta, aby zostać Prezydentem RP, - nazwać i podzielić kompetencje Prezydenta RP w zakresie uprawnień głowy państwa, funkcji wykonawczych, uprawień ustawodawczych i uprawnień w zakresie władzy sądowniczej, - wymienić i scharakteryzować przypadki, kiedy prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną, - zająć stanowisko w sprawie: Czy w Polsce prezydent powinien posiadać szerokie uprawnienia, czy winny być one ograniczone? oraz uzasadnić je dwoma argumentami, - podać, kto obecnie jest premierem i wymienić przynajmniej czterech poprzedników piastujących ten urząd wymienić, kto tworzy rząd - wymienić i scharakteryzować poszczególne kroki tworzenia Rady Ministrów, - podać, kiedy dochodzi do zmiany rządu i wyjaśnić, co oznacza konstruktywne wotum nieufności, - wymienić i scharakteryzować przynajmniej sześć kompetencji Rady Ministrów, - podać przykłady odpowiedzialności 14

politycznej i konstytucyjnej Rady Ministrów, - zająć stanowisko w sprawie: Czy w Polsce Rada Ministrów powinna posiadać szerokie uprawnienia, czy winny być one ograniczone? oraz uzasadnić je dwoma argumentami. - nazwać trzy szczeble ustroju administracyjnego państwa (gminy, powiaty, województwa), - sporządzić i przedstawić schemat ustroju administracyjnego Polski, - zdefiniować pojęcie administracja publiczna i przytoczyć przynajmniej dwa przykłady na poparcie definicji, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przykłady organów administracji samorządowej i państwowej, - wyjaśnić, jaka jest rola administracji w państwie i przytoczyć dwa argumenty na poparcie swojego stanowiska, - utworzyć schemat struktury administracji rządowej w Polsce i objaśnić poszczególne szczeble, - wymienić, chociaż cztery przykłady organów administracji specjalnej w województwie, - charakteryzować pojęcie służba cywilna podać sześć zasad, którymi powinien kierować się urzędnik publiczny oraz uzasadnić swój wybór, - wymienić i omówić, chociaż dwa przykłady decyzji administracyjnej, - po przeczytaniu przykładowej decyzji administracyjnej podać podstawę prawną, rozstrzygnięcie, uzasadnienie oraz sposób odwołania, - przygotować odwołanie od decyzji administracyjnej w przykładowej sprawie, - wymienić pięć organów stojących na straży prawa w Polsce, - w przytoczonych przez nauczyciela przykładach, odróżnić organy kontroli państwowej od organów ochrony prawnej, - rozwinąć skróty NIK, NSA, SN, TK, TS - podać i omówić przynajmniej dwa rodzaje spraw, jakimi zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich, - wskazać przynajmniej po dwa rodzaje spraw, jakimi zajmują się Trybunał Stanu, NSA, NIK, - na podstawie przytoczonego przez nauczyciela przykładu przygotować wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich, - podać cztery przykłady norm prawnych obowiązujących w szkole i omówić je wymienić rodzaje norm, jakim podporządkowane są jednostki oraz je scharakteryzować, - rozróżniać poszczególne rodzaje norm, - zdefiniować pojęcie normy prawnej i podać przykłady tych norm, 15

- wymienić i scharakteryzować różnice między poszczególnymi rodzajami norm, - zająć stanowisko w sprawie, kiedy normy prawne są przestrzegane i poprzeć je dwoma argumentami, - podać poznane zasady prawa i wyjaśnić ich znaczenie, - wyjaśnić zasadę, dlaczego nieznajomość prawa szkodzi i czy możemy się tłumaczyć, nieznajomością prawa kiedy np. przechodzimy na czerwonym świetle, - wśród podanych przez nauczyciela przykładów, wskazać przynajmniej, w których doszło do naruszenia zasad prawa oraz uzasadnić swoje odpowiedzi, - podać przynajmniej cztery z zasad prawa w języku łacińskim, - wymienić cztery gałęzie (dziedziny) prawa, - w podanych przez nauczyciela przykładach, połączyć dziedziny prawa z ich opisami, - nazwać gałęzie prawa, które dotyczą umów zawieranych w sklepach, umowy o pracę oraz relacji między obywatelami a władzą, - scharakteryzować prawo karne, jako gałąź prawa, - podać źródła prawa do przynajmniej dwóch gałęzi prawa, - wyjaśnić pojęcie system prawa i podać rodzaje systemów prawa, - wymienić i scharakteryzować podobieństwa i różnice pomiędzy poszczególnymi systemami prawa, - wskazać, jakie systemy prawa występują w poszczególnych państwach, - nazwać strony w procesie cywilnym (powód i pozwany) oraz w procesie karnym (oskarżony i oskarżyciel), - podać po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy cywilne i po trzy przykłady spraw rozpatrywanych przez sądy karne, - wymienić i omówić różnice między procesem karnym a cywilnym, - sporządzić (schemat) i omówić jak wygląda sala sądowa w procesie karnym, - podać i omówić przynajmniej trzy prawa, świadka, jakie ma w procesie karnym, - wymienić, jakie warunki trzeba spełnić, aby zostać ławnikiem - napisać przykładowy pozew w prostej sprawie (np. zwrotu pożyczki). Polska w świecie, Polska w Europie - podać, na jakie dwie strefy wpływów została podzielona Europa po II wojnie światowej, - wymienić nazwy dwu państw niemieckich, które powstały po II wojnie światowej i nazwać ustrój polityczny, który był w każdym z tych państw, 16