AKCJA RATOWNICZA WE WROCŁAWIU MAJ CZERWIEC 2010

AKCJA RATOWNICZA WE WROCŁAWIU MAJ CZERWIEC 2010 mgr inż. Anna Wołoszyn Sekcja ds. Wrocławskiego Węzła Wodnego i Ochrony Przeciwpowodziowej Urząd Miasta Wrocław

STRESZCZENIE Powódź, która nawiedziła Wrocław na przełomie maja i czerwca 2010 r. była drugą co do wielkości po historycznym wezbraniu w 1903 r. Nie miała ona tak katastrofalnych skutków jak ta z 1997 r. nie tylko z powodu niższych stanów wód i modernizacji wielu odcinków wałów lecz także wielodniowej, wytężonej pracy służb miejskich i mundurowych. Zaangażowanie ludności cywilnej, mundurowej oraz pracowników Centrum Zarządzania Kryzysowego pozwoliło na uchronienie przed zalaniem znacznych trenów Wrocławia. Akcja ratownicza i zabezpieczająca rozpoczęła się w dniu nadejścia pierwszej prognozy i trwała nieprzerwanie do momentu przejścia (mniejszej niż przewidywano) drugiej fali kulminacyjnej. Pomimo uchronienia znacznego terytorium miasta zostały poniesione niewielkie straty, co pozwoliło na wyciągnięcie wniosków i w przyszłości usprawnienie prowadzenia akcji przeciwpowodziowej.

1. Przyczyny powstania powodzi Przyczyną wystąpienia powodzi na Odrze w maju 2010 r. była wyjątkowo niekorzystna sytuacja meteorologiczna jaka zaistniała w Europie Środkowej. Silne opady deszczu, jakie wystąpiły w Polsce południowej w okresie od 15 do 18 maja związane były z rozległym układem niżowym który powstał nad południową Europą w Basenie Morza Śródziemnego, a potem pogłębiając się nad Alpami wolno przemieścił się nad Nizinę Węgierską a następnie nad Ukrainę. Polska znalazła się w zachodniej części tego niżu, w której w wyższych warstwach atmosfery napływało ciepłe powietrze z rejonu basenu Morza Czarnego, a w dolnych chłodniejsze powietrze polarno-morskie z kierunków północnych. Jednocześnie wyż położony nad północną i północno wschodnią Europą zablokował przesuwanie układu niżowego na północ, co sprawiło, że przez wiele dni zalegał on nad Ukrainą pozostawiając Polskę południową w strefie silnego deszczu. Opady, jakie wystąpiły w tym okresie w zlewni górnej Odry (szczególnie po stronie Czeskiej), można porównać tylko do sytuacji mającej miejsce w czasie Powodzi Tysiąclecia w lipcu 1997 r. Przykładowo - na stacji pomiarowej Łysa Hora w ciągu 4 dni tj. od 16 do 19 maja spadło 326 mm deszczu, gdzie średni miesięczny opad maja wynosi 173 mm. Dodatkowo sytuację pogarszał fakt, że w okresie poprzedzającym tak ekstremalne zjawiska również deszczu nie brakowało. W czasie od 1 do 15 maja na obszarze zlewni górnej Odry opad najczęściej przekraczał średnią miesięczną wartość opadu majowego na tym terenie. Spowodowało to, że ziemia była już uwilgocona i pozbawiona retencji własnej. Jedynym korzystnym aspektem, który zaistniał, był fakt, że opady nie przesuwały się na zachód i nie dotarły do kotliny kłodzkiej. Gdyby w dorzeczu Nysy Kłodzkiej wystąpiła podobna sytuacja, to zagrożenie powodziowe jakie spotkałoby Wrocław byłoby gorsze niż w 1997 r. 2. Kalendarium powodzi Opisując sytuację powodziową na terenie Wrocławia przeanalizowano przebieg przepływu w 242,1 km Odry - na wodowskazie Trestno. Wzrost stanów wód zarówno w czasie pierwszej jak i drugiej kulminacji obrazuje wykres (Rys 1). Zaznaczony jest na nim realny przebieg fali, ze swą najwyższą kulminacją 656 cm w dniu 22.05.2010 r, a także przekazywane od Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej do Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego we Wrocławiu prognozy, dla których długość czerwonej strzałki oznacza okres od momentu przekazania do zakładanej kulminacji. W czasie I fali, prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej co kilkadziesiąt godzin ulegały znacznym zmianom. Pierwsza przesłana 17.05 określała maksymalny stan wód

na wodowskazie w Trestnie na wysokość 555 cm i określała działania PZZK przypisane do II scenariusza Planu Operacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej dla m. Wrocławia. Kolejna, otrzymana z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej 19.05 wynosiła 675 cm i umieszczała działania w scenariuszu VI. Była to prognoza stanów wód tylko nieznacznie mniejsza od wysokości powodzi i jaka wystąpiła w 1997 r. Ostateczny stan wód podczas kulminacji w dniu 22.05.2010 r. o godz. 12.00 wynoszący 656 cm umieszczał działania Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego we Wrocławiu w V scenariuszu powodziowym dla rzeki Odry. W czasie drugiej fali, prognoza z dnia 03.06 sprawdziła się prawie idealnie i wynosiła 515 cm, a kulminacja 07.06.2010 512 cm. Jednakże bardzo dużym utrudnieniem dla Służb Miejskich było podanie jednocześnie przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej prognozy alternatywnej (uwzględniającej możliwość wystąpienia dużych opadów), która przewidywała wysokość stanu wód 625 cm. Jest oczywistym, że Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego we Wrocławiu obowiązywała ta bardziej negatywna prognoza i w stosunku do niej podjęto działania zabezpieczające.

Rys 1 Poziom wody w Odrze na wodowskazie Trestno w okresie 17.05.2010-7.06.2010-07-02

3. Określenia obszarów zalanych i podtopionych Określenie obszarów zalanych w maju 2010 r. przedstawia załączona mapa (Rys 2). Zasięg zalewu obejmuje tylko obszary bezpośredniego zagrożenia powodziowego (art.82 i art.83 Prawa wodnego) czyli międzywala, poldery i tereny zalewowe. Są to obszary przewidywane do zalania w czasie powodzi. W jednym tylko miejscu, na osiedlu Kozanów, teren podtopienia obejmuje obszar potencjalnego zalewu wód, o powierzchni około 20 ha. Dla porównania dołączono do opracowania analogiczną mapę z zalewem z roku 1997 r. (Rys 3). Oglądając obie mapy widać jak niewielkie były obszary podtopień z roku bieżącego w stosunku do tych z przed 13 lat, pomimo że poziom wody był niższy tylko o około pół metra.

Rys 2 Orientacyjny zasięg powodzi 2010

Rys 3 Orientacyjny zasięg powodzi 1997

4. Opis prowadzonych przez samorządy akcji przeciwpowodziowych Centrum Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego Wrocławia rozpoczęło działania przygotowawcze do powodzi 17 maja 2010 r., po otrzymaniu pierwszych niekorzystnych prognoz hydrologicznych oraz bardzo niekorzystnych prognoz meteorologicznych o możliwości dalszych wysokich opadów w zlewni górnej Odry. Pierwsze spotkanie PZZK odbyło się 19.05 ostatnie 07.06.2010. 5. Działania Centrum Zarządzania Kryzysowego. 5.1. Przebieg I fali. Pierwszą prognozę hydrologiczną o spodziewanym przepływie przekazano do Centrum Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego we Wrocławiu 17.05 i przewidywała ona kulminację wielkości 555 cm na wodowskazie w Trestnie przy przepływie 1340 m 3 /s. Następna z 18.05 była już znacznie poważniejsza i przewidywała szczyt fali na dzień 21.05 w wysokości 615 cm. Była to już poważna prognoza (p = 1%), do której CZK podjęło działania zgodnie ze scenariuszem IV Planu Operacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej Miasta Wrocławia. Działania polegały na przygotowaniu urządzeń hydrotechnicznych do przejścia wód powodziowych, a przede wszystkim kontroli klap zwrotnych, zasuw, przejazdów wałowych, a także powiadamianiu wszystkich jednostek (szczególnie Rad Osiedli) wskazanych w Planie Operacyjnym. Przełom nastąpił w dniu 19.05 w godzinach popołudniowych, kiedy po posiedzeniu w sztabie Wojewody, Przewodniczący PZZK dostarczył prognozę wysokości kulminacji - 675 cm na wodowskazie w Trestnie. Była ona bliska maksymalnemu stanowi wód w czasie powodzi 1997r. Prowadzona przez Służby Miejskie akcja powodziowa miała na celu przygotowanie miasta do nadejścia fali, a następnie przyjęcie przepływu kulminacyjnego w sposób minimalizujący ewentualne straty. Prace były prowadzone w systemie całodobowym przede wszystkim przez pracowników CZK, służby mundurowe (Komendę Miejską Państwowej Straży Pożarnej, Komendę Miejską Policji, Straż Miejską i Wojsko), a także Zarząd Zieleni Miejskiej i Wydział Środowiska i Rolnictwa. Polegały one na prowadzeniu i koordynacji akcji z Centrum przy ul. Zapolskiej, a także bezpośrednio w terenie. Dużą rolę odegrali również przedstawiciele Rad Osiedla, którzy uprzednio przeszkoleni przez Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego UM Wrocław pomagali Służbom Miejskim działającym na ich obszarze.

Za najważniejsze miejsca prowadzonych przez Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego we Wrocławiu działań w czasie pierwszej fali należy uznać: a) Osobowice 19 maja została podjęta decyzja o wzmacnianiu wału Osobowice zgodnie z V scenariuszem Planu Operacyjnego Ochrony Przeciwpowodziowej, który uznawał przedmiotowy wał jako jeden z najsłabszych na terenie Wrocławskiego Węzła Wodnego. Pracami kierowały Służby Miejskie przy ścisłej pomocy przewodniczącej Rady Osiedla Osobowice, osoby przeszkolonej (w czasie zajęć szkoleniowych zorganizowanych przez Centrum Zarządzania Kryzysowego 11-12 maja) do współpracy, podczas wykonywania działań zabezpieczających. Całość prac nadzorowana była przez obecnego na miejscu pracownika Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. Akcja wzmacniania wału poprzez foliowanie rozpoczęła się 19 maja i trwała nieprzerwanie do 22 maja (Zdj. 1). Dzięki precyzyjnym działaniom PZZK (od momentu ogłoszenia alarmu powodziowego) oraz pracy Służb Miejskich wojska i mieszkańców, wał Osobowice został uratowany. Gdyby nie zostały podjęte wyprzedzające działania ochronne (foliowanie) uległby on zniszczeniu co spowodowałoby zalanie osiedla Osobowice oraz pól irygacyjnych na głębokość dochodzącą do 2,5 m. (Rys 4, Tab. 1) Zdjęcie 1 Zafoliowany wał Osobowicki

Rys 4 Osobowice - mapa potencjalnego zalewu Tabela 1 Wykaz sił i środków użytych do obrony osiedla Osobowice Siły 1 Żołnierze 54 2 KM PSP 15 3 Spółki Wodne 15 4 Wolontariusze, mieszkańcy Kilkaset osób Środki 1 Worki 40 000 szt. 2 Piasek 1300 ton 3 Folia 2,5 km 4 Koparki 2 5 Ładowarki 2 6 Wywrotki 27

b) Bartoszowice 19 maja na posiedzeniu PZZK została podjęta decyzja o umacnianiu poprzez foliowanie Grobli Łanieskiej (od śluzy Bartoszowice do przelewu kanału Odra Widawa), do czego zobowiązał się Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. W piątek o 21.00 zauważone zostały przesiąki wału przy śluzie Bartoszowice stykającego się z Groblą Łanieską. O godz. 23.00 Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej poprosił o pomoc przy zabezpieczaniu uszkodzeń PZZK, który to skierował na miejsce ładowarkę, piasek, worki oraz ok. 100 osób. Całością prac na obiekcie kierował pracownik RZGW (kierownik śluzy). Działania prowadzone były w nocy z piątku na sobotę oraz całą sobotę (22 maja). Również tej samej nocy służby RZGW stwierdziły przesiąki na wale rozdzielczym pomiędzy Kanałem Powodziowym a Żeglugowym. Podjęto akcje umacniania go przy użyciu worków z piaskiem. 22 maja pojawiły się również przesiąki przy Grobli Łanieskiej (pomimo foliowania). Podjęte zostały pracę wzmacniające polegające na kładzeniu geowłókniny i worków z piaskiem u podstawy skarpy odpowietrznej wału. Roboty te prowadzone były przez Służby Miejskie skierowane wcześniej przez CZK na teren Grobli Łanieskiej oraz mieszkańców osiedla Strachocin-Swojczyce-Wojnów pod kierunkiem Przewodniczącego Rady. Całą sobotę i niedzielę trwały dalsze prace umacniające na wale Bartoszowice oraz Grobli Łanieskiej. W nocy z wtorku (25 maja) na środę (26 maja) pomimo spadającego poziomu wody na Odrze nastąpiło oberwanie się fragmentu brukowanej skarpy (8 metrów) na wale rozdzielczym pomiędzy kanałem Powodziowym, a Żeglugowym. Awarię zabezpieczyły siły własne RZGW. Przez cały okres wezbrania wszystkie wymienione powyżej wały były co dwie godziny kontrolowane przez obsługę Śluzy Bartoszowice (RZGW). W przypadku braku foliowania lub niepodjęcia w porę działań wyżej opisanych omawiane wały uległby awarii, co spowodowałoby zalanie praktycznie całego osiedla Kowale, rejonu ulic Bruknera i Krzywoustego. Ponieważ woda dostałaby się też w dolinę rzeki Widawy, zwiększyło by się niebezpieczeństwo zalania części osiedla Zgorzelisko, oraz wszystkich osiedli leżących wzdłuż rzeki. (Rys 5, Tab 2)

Rys 5 Bartoszowice - mapa potencjalnego zalewu Tabela 2 Wykaz sił i środków użytych do obrony osiedla Bartoszowice Siły 1 Żołnierze 130 2 KM PSP 50 3 Spółki Wodne 10 4 Wolontariusze, mieszkańcy Kilkaset osób Środki 1 Worki 55 000 szt. 2 Piasek 1000 ton 3 Folia 660 m 4 Geowłóknina 500 m2 5 Traktor z naczepą 1 6 Ładowarki 3 7 Wywrotki 42

c) Opatowice 19 maja PZZK podjęło decyzję, że na teren Osiedli Opatowice, Nowy Dom i Mokry Dwór, zostaną wysłane jednostki Straży Miejskiej oraz Policji, których zadaniem będzie informowanie mieszkańców o możliwości podtopienia oraz odcięcia od pozostałej części miasta, a także sugerowanie konieczności ewakuacji. Powiadomione zostało również MPK o konieczności skrócenia linii autobusowych z powodu zamknięcia ulicy Opatowickiej od godzin popołudniowych. W godzinach wieczornych CZK UM Wrocław otrzymało wiadomość o ilości ewakuowanych ludzi (2 osoby) oraz zwierząt (10 owiec, 50 kur). Dnia 21 maja podczas posiedzenia Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, RZGW i DZMiUW przekazały listę czterech najbardziej zagrożonych miejsc na terenie Wrocławia. Jednym z nich był wał Opatowicki, na który niezwłocznie zostały wysłane wywrotki z piaskiem. Po zalaniu Polderu Oławka, w dniu 22 maja KM PSP rozpoczęła akcję wzmacniania wału Opatowickiego. Ulica Opatowicka była nieprzejezdna od dnia 21.05. Transport mieszkańców odbywał się przy pomocy pojazdów wysokopodwoziowych. d) Zgorzelisko Dnia 20 maja 2010 roku o godz. 18.00 Prezydent Wrocławia w komunikacie dla mieszkańców powiadomił osiedle Zgorzelisko, że ul. Sienna, Nadbrzeżna, Dłutowa, Bławatna oraz cześć ulic Rzecznej, Iwana Franki, Miejskiej i Mroźnej w ciągu najbliższych godzin mogą zostać zalane. Po rozpoczęciu przerzutu wód Odrzańskich do kanału Odra Widawa w dniu 21 maja o godz. 21:00 zostały zwiększone patrole służb mundurowych na wałach osiedla Zgorzelisko. W tym samym dniu rozpoczęto umacnianie wałów od ul. Nadbrzeżnej do ul. Siennej. Wzmocniony został cały planowany odcinek przy pomocy worków z piaskiem. 22 maja ok. godziny 6.00 mieszkańcy zgłosili powstawanie przesiąków przez korpus wału. Na miejsce pojechał pracownik CZK, który pomagał mieszkańcom likwidować przesiąki kierując budową studzienek z worków, zmniejszających ciśnienie wody w punktach przebicia. Przez cały czas akcji w związku z tym, że pomiędzy wałem a osiedlem płynie rów W-9 (wzdłuż ulic Nadbrzeżnej, Siennej i Dłutowej) konieczne było przerzucanie wody z wyżej wymienionego rowu przez groble do rozlewiska Widawy. Zadanie to zostało wykonane przez służby KM PSP.

Linia działań zabezpieczających od strony zachodniej oparła się o groblę poprzeczną, wybudowaną w 2002 r. przez Urząd Miejski i usytuowaną od ulicy Siennej do wału przeciwpowodziowego rzeki Widawy. Dzięki niej zmniejszyła się długość koniecznej linii obrony i zatrzymana została woda, która przelewała się przez wały poniżej Zgorzeliska. Chroniony odcinek wału dzięki pracy CZK, Służb Mundurowych oraz mieszkańców zdołał zabezpieczyć osiedle przed wodami powodziowymi. Gdyby nie prowadzona akcja zalane zostałyby 22 domy oraz mogłoby zostać zalane przedszkole przy ul. Nadbrzeżnej. (Rys 6, Tab 3) Rys 6 Zgorzelisko - mapa potencjalnego zalewu Tabela 3 Wykaz sił i środków użytych do obrony osiedla Zgorzelisko Siły 1 Patrol KM PSP 2 Przedstawiciele Rad Osiedla 3 Wolontariusze, mieszkańcy Środki 1 Worki 15 000 szt. 2 Piasek 600 ton 3 Wywrotki 20 4 Geowłóknina

e) Strachocin Swojczyce Wojnów Akcja zabezpieczająca groblę Janowicko Swojczycką zapoczątkowana została od wysłania przez PZZK worków, piasku i folii w zagrożone miejsca. W czwartek 20 maja rozpoczęto podwyższanie i umacnianie wału wzdłuż osiedla Strachocin - Wojnów aż do Łanów. Wał został podzielony na odcinki, na których nad pracami zabezpieczającymi sprawowały pieczę Służby Miejskie mające do pomocy wysłanników Rady Osiedla. W piątek zabezpieczony został przejazd wałowy na kanale Odra Widawa szandorami wydanymi przez PZZK. W czasie przejścia fali powodziowej pojawiły się przesiąki i rozpoczęła się akcja ich likwidacji, która trwała aż do poniedziałku (24 maja). Dzięki ciągłej współpracy CZK UM, Służb Mundurowych, Rady Osiedla oraz mieszkańców nie doszło do zalania osiedli Strachocin, Wojnów. W przypadku gdyby akcja zabezpieczająca zawiodła większa część Osiedli znalazłaby się pod wodą. (Rys 7, Tab. 4) Rys 7 Strachocin Swojczyce - Wojnów - mapa potencjalnego zalewu

Tabela 4 Wykaz sił i środków użytych do obrony osiedla Strachocin-Swojczyce-Wojnów Siły 1 Pracownik DZMiUW koordynujący prace 2 Przedstawiciele Rad Osiedla 3 Służby Miejskie 4 Wolontariusze, mieszkańcy Środki 1 Worki 25 000 szt. 2 Piasek 1000 ton 3 Wywrotki 19 4 Geowłóknina i Folia 5 Szandory f) Polanowice Sołtysowice Dnia 20 maja 2010 roku o godz. 18.00 Prezydent Wrocławia w Komunikacie dla mieszkańców powiadomił osiedle Polanowice, że ul. Kamieńskiego na odcinku w okolicy Widawy w ciągu najbliższych godzin może zostać zalana. 21 maja o godz. 21:00 po rozpoczęciu przerzutu wód Odrzańskich do kanału Odra- Widawa zwiększono patrole Straży Miejskiej oraz Policji na wałach osiedli Sołtysowice i Polanowice. CZK było w ciągłym kontakcie z członkami Rad Osiedli, którzy pomagali Służbom Mundurowym w akcji zabezpieczającej. Zamówienie każdej ilości piasku i worków wnioskowane przez osoby prowadzące akcje były w trybie natychmiastowym realizowane przez CZK UM. Na teren osiedli Polanowice i Sołtysowice dostarczono ok. 28 wywrotek piasku oraz pięć tysięcy worków Dodatkowo w dniu 22 maja siły KM PSP zabezpieczyły ujęcie wody na terenie po zburzonym budynku cukrowni przy ulicy Krzywoustego. 23 maja zgłoszono pojawianie się przesiąków przez wał na wysokości ul. Gimnazjalnej i Torfowej na Sołtysowicach. Na miejsce zostały wysłane służby KM PSP, które zabezpieczyły je za pomocą geowłókniny. Dzięki pracom zabezpieczającym, w których brały czynny udział służby mundurowe i mieszkańcy woda nie zalała żadnego domu. g) Port Miejski Około godziny 10.00 w dniu 22 maja 2010 r. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji otrzymało zgłoszenie o zapadnięciu nawierzchni na terenie EC PORT WROCŁAW i napływie wody powodziowej pod grunt. Po rozpoznaniu stwierdzono, że zdarzenie ma miejsce w bezpośrednim sąsiedztwie kolektora Północnego na terenie Portu

Miejskiego. Podjęto decyzję o próbie wyseparowania zalanego miejsca awarii przy pomocy obwałowań z worków z piaskiem oraz gumowych zapór przeciwpowodziowych. W tym samym czasie otrzymano informację, że w wyniku awarii nastąpiło wybijanie wody i zalewanie ulic Reymonta i Trzebnickiej (pod wiaduktami) oraz okolic Dworca Nadodrze. Wstrzymano tam ruch samochodowy i tramwajowy. Do pomocy w usuwaniu awarii, MPWiK otrzymało 50 żołnierzy i 120 więźniów, którzy pod kierunkiem kadry MPWiK pracowali przez kilkanaście godzin. W godzinach wieczornych pojawiły się pierwsze efekty podjętych działań. Sytuację opanowano dzięki dużemu zaangażowaniu pracowników Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji oraz pomocy CZK UM i służb mundurowych. Po opadnięciu wód powodziowych pracownicy MPWiK przystąpili do działań mających na celu określenie przyczyn wystąpienia awarii. Stwierdzono, że w wyniku zalania terenu przez wody powodziowe doszło do niekontrolowanego wpływu wód do kolektora północnego przez uszkodzoną część starego kolektora. W dniu 10.06.2010 r. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji rozpoczęło usuwanie skutków awarii, które zakończono 20.06.2010 r. Prace Kogeneracji S.A. przywracające cały teren do stanu pierwotnego trwały do końca lipca. Obecnie system funkcjonuje bez zakłóceń, tak jak przed wystąpieniem awarii. h) Kozanów W godzinach wieczornych 19 maja, po przeanalizowaniu sytuacji, Powiatowy Zespół Zarzadzania Kryzysowego za jedno z najbardziej narażonych miejsc we Wrocławiu uznał rejon Kozanowa. W związku z tym ustalono, że na zabezpieczenie tego osiedla należy przeznaczyć będące w miejskich magazynach przeciwpowodziowych przenośne zapory paletowo kozłowe a także worki z piaskiem wykorzystując na ich wypełnienie specjalnie usypaną w roku 2002 przez Urząd Miejski Wrocławia górkę magazyn, przy ul. Ekonomicznej o kubaturze 2790 m3. Od godzin porannych 20 maja zapoczątkowane zostały działania w kierunku przygotowania akcji montowania zapór oraz układania worków z piaskiem (Zdj 2). W godzinach popołudniowych rozpoczęto akcję - wzdłuż ul. Gwareckiej i Ignuta. Prace zabezpieczające trwały nieprzerwanie do godzin porannych 22 maja. W czasie kulminacji, oraz w pierwszych godzinach po przejściu fali i zniszczeniu części tymczasowego wału (godz. 13.30) prowadzone były dalsze prace wzmacniające jego pozostałe odcinki, które nadal chroniły część osiedla.

Zdjęcie 2. Przenośne zapory paletowo kozłowe W akcji zabezpieczającej brało udział 100 strażaków KM PSP, 150 żołnierzy, wolontariusze i kilkuset mieszkańców. Wykorzystano 920 m zapór paletowo-kozłowych, 47 wywrotek piasku i kilkadziesiąt tysięcy worków. Wg późniejszych opinii specjalistów wysoki poziom wody, który był przyczyną przerwania wału tymczasowego, w dużym stopniu spowodowany został sytuacją związaną z budową nowej przeprawy przez Odrę, Obwodnicy Autostradowej Wrocławia na Rędzinie. Głównym czynnikiem podpiętrzenia wód odrzańskich był most tymczasowy (posadowiony tuż poniżej budowanego nowego mostu), którego belka nośna oraz konstrukcja kratowa w czasie powodzi znajdowała się pod wodą. W przypadku osadzenia na kratownicy płynących elementów stanowił on naturalna zaporę przepływu. Taką też tworzyły groble dojazdowe do mostu tymczasowego, posadowione w dolinie przepływu wielkich wód oraz gęsto rozmieszczone podpory konstrukcyjne nowego mostu, które zatrzymywały płynące elementy, tworząc też naturalną tamę. Przyjmuje się, że ograniczenie przepływu mogło dochodzić nawet do 20%. (Zdj 3; Rys 8).

Zdjęcie 3. Śluza Rędzin

Rys 8 Schemat przepływu wód powodziowych w rejonie osiedla Kozanów 22 maja o godz. 13.30

Pomimo, że wał tymczasowy został w jednym miejscu przerwany należy podkreślić, że wykonana praca zabezpieczająca (zapory kozłowo paletowe i mur z worków) przyniosła wymierny efekt, ochraniając część osiedla przed zalaniem. (Rys 9, Tab. 5) Rys 9 Kozanów - mapa potencjalnego zalewu Tabela 5 Wykaz sił i środków użytych do obrony osiedla Kozanów Siły 1 Żołnierze 100 3 Osadzeni w zakładach karnych 200 Środki 1 Worki 350 000 szt. 2 Piasek 7000 ton 3 Folia 1.0 km 4 Zapory paletowo - kozłowe 920 m 5 Wywrotki 350 6 Ładowarki 8

5.2. Przebieg II fali W okresie gdy stan wód zaczął opadać poniżej alarmowego, wystąpiły ponownie opady w obszarze górnej Odry i zaczęła się tworzyć II fala powodziowa. 1 czerwca Centrum Zarządzania Kryzysowego otrzymało bardzo niepokojącą prognozę zakładająca silne opady i możliwość osiągnięcia poziomu wód na wodowskazie w Trestnie - 625 cm w dniu 5 czerwca. Późniejsze komunikaty hydrologiczne były już znacznie łagodniejsze ( 515 cm na Trestnie), jednak prognoza 625 cm (uzależniona od wystąpienia opadów) była przez IMGW w dalszym ciągu utrzymywana, przez co PZZK był zobowiązany do podejmowania adekwatnych do niej działań. W związku z tym podjęto następujące czynności : a) Przebudowa wału tymczasowego na Kozanowie. Podjęto działania w kierunku wzmocnienia zabezpieczenia osiedla Kozanów, nadając wałom tymczasowym parametry, które zapewniłyby pełne bezpieczeństwo przepływu wód. W związku z tym poszerzona została koron i podstawa wałów tymczasowych a także zafoliowano je od strony odwodnej przyjmując rzędną korony - 113,5 m n.p.m. Budowa wału trwała 4 dni i została zakończona przed kulminacją. (Zdj. 4) W pracach brało udział wojsko, zastępy PSP oraz osoby osadzone we wrocławskich zakładach karnych. Nadzór nad budową sprawowali Dyrektor Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego oraz Kierownik Centrum Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego. Zdjęcie 4 Wał tymczasowy na Kozanowie

b) Zafoliowanie wału przy ul. Celtyckiej Po kilku dniach od kulminacji pierwszej fali nastąpiły silne przesiąki od strony odpowietrznej u podnóża wału - Grobli Kozanowskiej, które wymagały dociążania i doszczelniania geowłókniną oraz workami z piaskiem. Jednocześnie zaobserwowano wypłukiwanie części spławialnych oraz tzw. sufozję denną w stawie u podnóża wału. W związku z tym przed kulminacją II fali PZZK podjęło decyzje o zafoliowaniu go na długości 700 m, co zostało wykonane przed terminem spodziewanej kulminacji. (Zdj 5) Zdjęcie 5 Zafoliowany wał przy ul. Celtyckiej c) Poprawienie zabezpieczeń miejsc szczególnie zagrożonych w czasie I fali Przed drugą falą na wniosek PZZK dowieziono dodatkowe ilości worków i geowłókniny na wały Bartoszowice i Osobowice oraz poprawiono uszkodzone elementy zabezpieczeń wcześniej wykonanych. Wysłane zostały także jednostki KM PSP poza teren Wrocławia na zagrożony wał Kotowice Siechnice, w celu wsparcia miejscowych służb przy wzmacnianiu wału będącego w bardzo złym stanie po przejściu I fali. Na czas spodziewanej

kulminacji zwiększono ilość patroli Straży Miejskiej na odcinkach wałów zagrożonych ponownym wezbraniem. Kulminacja drugiej fali nastąpiła zgodnie z prognozą z dnia 03.06 i wynosiła 512 cm na wodowskazie w Trestnie w dniu 07.06 o godz. 2.00 w nocy. Pomimo, iż wykonane prace przewyższyły potrzebę w stosunku do poziomu wód jaki rzeczywiście wystąpił, mają one swój sens i pozytywny wymiar. Wykonany prowizoryczny wał na Kozanowie w pewnym stopniu będzie chronił osiedle do czasu wybudowania projektowanego nowego wału. 6. Straty Powodziowe Straty poniesione w infrastrukturze zostały wycenione na - 7 810 673 zł. W tym zalane lub podtopione zostały m.in: - 3 mieszkania, - 3 lokale użytkowe, - 181 piwnic, - 7,8 tys. m2 dróg utwardzonych, - piwnice 4 szkół, - piwnice 3 obiektów sportowych. Ewakuowano 31 osób. Pozostałe koszty, które poniosła Gmina Wrocław (gł. przeznaczone na sprzątanie) to 5 886 930 zł. W sumie starty powodziowe w mieście Wrocław wyniosły 13 697 603 zł. 7. Wnioski i zalecenia wynikające z prowadzonych akcji przeciwpowodziowych dla siebie i innych jednostek. Wnioski, które mogą usprawnić prowadzenie akcji: 7.1. Przed powodzią: 1) Zmiany w przepisach dające Prezydentowi, odpowiadającemu za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, wpływ na stan technicznych urządzeń hydrotechnicznych w obrębie Miasta.

2) Stworzenie jednolitego dla wszystkich służb Planu Operacyjnego, w którym scenariusze działań będą dokładnie określały zakres obowiązków poszczególnych jednostek w miarę rozwijania się akcji powodziowej (np. zalewanie polderów). Sekcja ds. Wrocławskiego Węzła Wodnego i Ochrony Przeciwpowodziowej UM Wrocławia jest właśnie w trakcie tworzenia w/w Planu. 3) Wcześniejsze ustalenie zakresu działań i ponoszonych kosztów pomiędzy Dolnośląskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych, Urzędem Miejskim i Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej na obiektach wymagających działań prewencyjnych z uwagi na ich zły stan techniczny. 4) Sporządzenie map cyfrowych obszarów terenu potencjalnego zagrożenia powodzią dla przepływów ekstremalnych. 5) Intensyfikacja współpracy (szkolenia) z Radami Osiedla. 6) Prowadzenie szkoleń dla mieszkańców przez przygotowanych uprzednio liderów osiedlowych. 7) Zwiększenie dokładności prowadzonych przeglądów wałów w ramach współpracy z Dolnośląskim Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej. 7.2. W trakcie powodzi: 1) Zwiększenie ilości osób znających tematykę przeciwpowodziową w pracach poprzedzających powódź jak i w samej akcji. 2) Obecność przedstawicieli innych wydziałów UM (poza Wydziałem Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego) oraz spoza urzędu tj. Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej i Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w czasie działania sztabu kryzysowego (nie tylko w czasie posiedzeń zespołu Powiatowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego). 3) Zwiększenie kontroli przez osoby funkcyjne zgłoszeń mieszkańców dotyczących dostarczania worków, piasku oraz sprzętu. 4) Wyłączenie części telefonów z obiegu ogólno-dostępnego do kontaktów z jednostkami takimi jak: Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego, Zarząd Zierleni Miejskiej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej i Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. 5) Wyznaczenie jednego numeru telefonu przeznaczonego wyłącznie do kontaktu z liderami osiedlowymi.