Standaryzacja i harmonizacja norm w Egipcie 1. System instytucjonalny egipskiej normalizacji Oficjalne wdrażanie normalizacji rozpoczęło się w Egipcie w 1957 r., wraz z prezydenckim dekretem nr 29/1957 ustanawiającym Egyptian Organization for Standardization (EOS). Trzy główne instytucje państwowe zaangażowane w rozwój i egzekwowanie norm to: Egipska Organizacja ds. Norm i Kontroli Jakości (Egyptian Organization for Standards and Quality Control - EOS) powstała w 1957 r. jako instytucja podległa Ministerstwu Handlu i Przemysłu. EOS opracowuje i publikuje normy oraz regulacje techniczne w konsultacjach z ministerstwami i przedstawicielami sektora prywatnego. Zadanie kontroli zgodności z normami i przepisami technicznymi należy do odpowiednich agencji podległych Ministerstwu Zdrowia, Ministerstwu Rolnictwa oraz do Generalnego Urzędu Kontroli Eksportu i Importu GOEIC, jednostki podległej Ministerstwu Handlu i Przemysłu. EOS angażuje się również w działania oceny zgodności takich jak certyfikacja produktów, testowanie i kalibracja. EOS testuje produkty w celu oceny ich zgodności z normami dla potrzeb Systemów Certyfikacji Produktów EOS oraz dla organów nadzoru rynku. Prowadzi również szkolenia dla personelu EOS, a także zapewnia doradztwo techniczne dla firm przemysłowych i klientów indywidualnych. W ramach instytucji funkcjonuje Centrum Informacji odpowiedzialne za tworzenie i aktualizowanie baz danych oraz Wydział Ochrony Konsumenta. Generalny Urząd Kontroli Eksportu i Importu (General Organization for Export and Import Control - GOEIC) instytucja podlegająca Ministerstwu Handlu i Przemysłu, posiada 22 biura i laboratoria, znajdujące się we wszystkich głównych portach i lotniskach, w celu prowadzenia kontroli importu, a także 11 biur i laboratoriów kontrolujących eksport. GOEIC jest odpowiedzialny za testowanie importowanych i eksportowanych towarów sprawdzając ich zgodność z normami EOS. Ponadto GOEIC może również pośrednio generować normy poprzez komitet techniczny "ad hoc". Komitet ten przedstawia zalecenia dotyczące odpowiednio tworzenia lub modyfikowania norm, które są następnie przekazywane do Ministerstwa Handlu i Przemysłu dla dopełnienia formalności ich akceptacji i opublikowania. GOEIC testuje również produkty w celu ochrony konsumentów przed nadużyciami i oszustwami gospodarczymi. Dekret Prezydencki z 1999 r. ustanowił GOEIC jako koordynatora wszystkich kontroli przywozowych. W 2005 r. przyjęto nowe regulacje importowo-eksportowe, których celem było zwiększenie przejrzystości stosowania norm oraz liberalizacja reguł w celu ułatwienia prowadzenia handlu. Nowe regulacje zmniejszyły liczbę przywożonych towarów podlegających obowiązkowej kontroli GOEIC, jak również pozwoliły importerom korzystać z certyfikatów zgodności wydanych przez każde laboratorium, egipskie lub zagraniczne, które uzyskało międzynarodową akredytację dla towarów podlegających kontroli GOEIC. 1
Narodowy Instytut Normalizacyjny (National Institute of Standards - NIS) afiliowany przy Ministerstwie Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych. Jest głównym egipskim laboratorium norm. Zajmuje się głównie pomiarami, testowaniem, kalibracją, akredytacją i konsultacją, zapewnia także laboratoryjne usługi akredytacyjne. 2. Harmonizacja egipskich norm EOS deklaruje, że posiada system norm obowiązkowych zharmonizowany z normami światowymi, a ok. 80% norm obowiązkowych opiera się na normach wydanych przez instytucje międzynarodowe takie jak Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (International Organization for Standardization). W przypadku braku obowiązkowej normy egipskiej Dekret Ministerialny 180/1996 pozwala importerom na wybór odpowiedniej normy z siedmiu systemów międzynarodowych, według następującej preferencji: - normy międzynarodowe ISO/IEC - normy europejskie EN a w przypadku ich braku: normy brytyjskie BS, niemieckie DIN, francuskie NF - normy amerykańskie ANS - normy japońskie JIS, - w przypadku produktów żywnościowych - normy Codex. Wszystkie certyfikaty dotyczące importowanego towaru muszą być podpisane przez Izbę Handlową i potwierdzone notarialnie przez egipską ambasadę lub konsulat w kraju pochodzenia. Na chwilę obecną Egipt posiada ok. 10 tys. własnych norm, spośród których ok. 10% to przepisy techniczne lub normy obowiązujące. Większość z egipskich specyfikacji jest zatem opcjonalna, wyjątkiem są normy odnoszące się do zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i ochrony konsumentów. Dynamiczny wzrost egipskiej gospodarki pociąga za sobą potrzebę opracowania nowych norm w nowych obszarach zainteresowania. Ocenia się, że rocznie w Egipcie wydaje się ok. 1000 nowych norm. Projekt harmonizacji egipskich norm współfinansowany jest przez Unię Europejską i Egipskie Centrum Modernizacji Przemysłowej (Egyptian Industrial Modernization Center - IMC). Pierwsza faza projektu zakończyła się w 2006 r. do europejskich norm dostosowano wówczas 3.400 norm egipskich. Wraz z zakończonym w ostatnim czasie drugim etapem, dostosowane zostały kolejne egipskie normy. Łącznie harmonizacja objęła ponad 5.300 norm w takich sektorach jak żywność, branża inżynieryjna, chemiczna i przemysł tekstylny. Obecnie trwają prace nad harmonizacją pozostałych egipskich norm. Ich katalog dostępny jest na stronie internetowej EOS. Celem harmonizacji jest ułatwianie wymiany handlowej poprzez usuniecie barier technicznych przy jednoczesnym zagwarantowaniu jakości produktów i technologii. Harmonizacja realizowana jest w 5 równoległych płaszczyznach: - wszystkie istniejące egipskie normy muszą zostać przeanalizowane w celu ich dostosowania do norm międzynarodowych - należy przyjąć niektóre międzynarodowe/ europejskie normy - przyjęte normy muszą być przetłumaczone na j. arabski - obowiązkowe egipskie normy muszą być przetłumaczone na j. angielski - nowe normy muszą być opracowywane zgodnie z normami międzynarodowymi. Aktualnie trwają przygotowania do negocjacji umowy pomiędzy UE a Egiptem dotyczącej oceny zgodności i akceptacji (Agreements for Conformity Assessment and Acceptance ACAA) dla zabawek i urządzeń gazowych. W dalszej przyszłości realizowana 2
będzie harmonizacja norm dodatkowych branż: wyrobów budowlanych, urządzeń elektrycznych, ciśnieniowych i medycznych, a także maszyn, pojazdów i ich części. Po podpisaniu ACAA objęte umową produkty obu stron będą mogły być wprowadzane na ich rynki bez konieczności przeprowadzania dodatkowych badań. 3. Ocena zgodności Żaden importowany produkt, należący do kategorii norm obowiązkowych nie może być wystawiony do sprzedaży bezpośredniej na egipskim rynku bez uprzedniego stwierdzenia zgodności z egipskimi specyfikacjami lub, w wypadku braku egipskich norm odpowiadających importowanemu produktowi, z odpowiednimi normami międzynarodowymi. Kontrola stosowania norm, w tym również poprzez kontrole graniczne i testy należy do kompetencji GOEIC. Dla akceptacji przywożonego do Egiptu towaru, przesyłka musi posiadać następujące dokumenty: fakturę, świadectwo pochodzenia, lotniczy list przewozowy lub konosament, fakturę proforma i akredytywę. Obecne regulacje importowe wymagają, aby kontrolowany był każdy składnik produktu, niezależnie od historii zgodności produktu, kraju pochodzenia, importera, nadawcy lub eksportera. Po przybyciu przesyłki do egipskiego punktu celnego, proces kontroli odbywa się następująco: 1. Zespół złożony zarówno z organów celnych jak i organów bezpieczeństwa sprawdza przesyłkę zarówno dla bezpieczeństwa jak i celem walki z nielegalnym importem. 2. Importer przedstawia celnikom wymaganą dokumentację w celu realizacji odprawy celnej przesyłki. 3. Po sprawdzeniu dokumentów celnicy dokonują odprawy celnej przesyłki w celu jej bezpośredniego wydania importerowi lub kierują przesyłkę do innych organów, zwykle GOEIC dla przeprowadzenia badań i kontroli. Następnie określane są cła, których opłata uiszczana jest w egipskich funtach. Podczas odprawy celnej pojawia się często problem, który można określić jako "tworzenie normy w porcie". Kiedy do kraju wwożony jest produkt, który nigdy wcześniej nie został zaimportowany i dla którego nie ma przypisanej normy, celnicy będą starali się dopasować produkt do którejś z istniejących wcześniej kategorii norm. Kontrola i badanie przewiezionych towarów różnią się w zależności od rodzaju przesyłki. Przykładowo, produkty rolne wysyłane są do specjalnych organów w Ministerstwie Rolnictwa dla przeprowadzenia szczegółowej kontroli chemicznej. Towary przemysłowe i produkcyjne mogą zostać skierowane do kontroli w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a produkty medyczne - do Ministerstwa Zdrowia, EOS i innych akredytowanych laboratoriów. Wysłanie próbki towaru do GOEIC jest obowiązkowe, zasadniczo wyłącznie w celu zakwalifikowania produktu według kodów HS. Proces ten jest szczególnie ważny w przypadkach, gdy celnicy nie są pewni co do klasyfikacji produktów i określenia taryfy. Prawo pobrania próbek przywiezionego towaru do dalszej kontroli i badań przysługuje również innym instytucjom państwowym. Do niedawna każda przesyłka podlegała testowi w celu zbadania jej zgodności z wymaganymi normami, niezależnie od tego, czy poprzednia partia przesyłek danego eksportera została przyjęta czy odrzucona, co wiązało się z każdorazowym przeprowadzaniem badań i kontroli. Od niedawna EOS zaczął korzysta z historii produktów, eksporterów i importerów. Oznacza to, że gdy produkt importowany jest po raz pierwszy, musi przejść przez pełną kontrolę. Jeśli natomiast importowany jest wielokrotnie 3
w ciągu roku i pomyślnie przechodzi przez wszystkie procedury kontrolne, podlega uproszczonej kontroli. 4. Certyfikacja wyrobów Egipski Znak Jakości (Quality Mark) oparty jest na międzynarodowych normach określonych w ISO/IEC Guide 28/1982. Dekret Prezydencki 392/1979 stanowi, że organem udzielającym zezwoleń na zastosowanie Znaku Jakości wobec towarów i produktów przemysłowych jest EOS. Licencję Znaku Jakości zdobyć mogą wyłącznie towary wyprodukowane w Egipcie, ponieważ jej przyznanie wiąże się nie tylko z testowaniem produktu, ale też inspekcją całej linii produkcyjnej, podobnie jak w przypadku aprobaty ISO. Egipski Znak Jakości nie jest więc osiągalny dla produktów importowanych, ze względu na brak możliwości kontroli produkcji danej firmy. EOS nadaje również licencję Znak Zgodności (Conformity Mark) dla wyrobów bezpieczeństwa i Znak Halal (Halal Mark) dla produktów żywnościowych. 5. Akredytacja Dekret Prezydencki 312/1996 ustanowił Egipską Radę Akredytacyjną (Egyptian Accreditation Council - EGAC) jako jedyny organ krajowy dla oceny i akredytacji instytucji przeprowadzających testy zgodności i inspekcje produktów oraz systemów a także personelu. EGAC podlega Ministerstwu Handlu i Przemysłu. EGAC kierowany jest przez Zarząd składający się z 14 członków, reprezentujących zainteresowane organy i instytucje okołobiznesowe. 6. Opakowanie: Art. Nr 74 Przepisów Importowych i Eksportowych stanowi, że opakowanie powinno odpowiednio zabezpieczać produkt, a produkt powinien zajmować całą przestrzeń pojemnika. Jeśli pojemnik jest drewniany konieczne są oficjalne dokumenty stwierdzające, że nie zawiera on szkodliwych dla drewna insektów. 7. Próbki Pobieranie próbek i i ich kontrola należą do obowiązków GOEIC, jednak niektóre produkty mogą podlegać kontroli również innych zainteresowanych instytucji. Przykładowo, w wypadku produktów żywnościowych prawo do pobierania próbek z każdej zaimportowanej przesyłki mają następujące podmioty: - Departament Promieniowania Ministerstwa Energetyki i Energii Elektrycznej - Ministerstwo Zdrowia - Ministerstwo Rolnictwa - Ministerstwo Handlu i Przemysłu Każda agencja pobiera próbkę i testuje ją samodzielnie. 8. Okres ważności i specyfikacje produktu W 1994 r. egipski rząd wydał dekret, zgodnie z którym w momencie wwozu na teren Egiptu nie może upłynąć więcej niż 50% okresu trwałości wwożonego produktu spożywczego. Ponadto Egipt stosuje normy okresu trwałości niektórych towarów nieżywnościowych, takich jak np. strzykawki czy cewniki. Produkty typu mleko, nabiał, mięso, ryby, drób posiadają okres trwałości określony przez EOS. Eksporterzy do Egiptu 4
muszą mieć świadomość, że okres trwania procedur importowych i celnych wynosi co najmniej 2 tygodnie, dlatego też okres trwałości musi być odpowiednio dłuższy. 9. Konkluzje Normy i regulacje: - Ok. 80% norm przemysłowych odpowiada normom europejskim/ międzynarodowym - Brak jasnego podziału na normy obowiązkowe i dobrowolne - Część norm obowiązkowych opiera się na pojęciu jakości, podczas gdy w UE normy odnosza się do bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska naturalnego Laboratoria - Zaledwie 30% laboratoriów posiada międzynarodową akredytację - Ponad 90% laboratoriów testujących produkty jest własnością państwa - Koncentracja laboratoriów w Kairze i Aleksandrii Ocena zgodności - Brak zasad oceny zgodności i spójności pomiędzy oceną zgodności a testami laboratoryjnymi i systemem kontroli rynku System kontroli rynku - Brak systemu kontroli importowanych produktów opartej na ocenie ryzyka - Nieskuteczna kontrola rynku wewnętrznego. Przydatne linki: Egyptian Organization for Standards and Quality Control (EOS): http://www.eos.org.eg/public/en-us/default General Organization for Export and Import Control - GOEIC http://www.goeic.gov.eg/en/ Egyptian Accreditation Council (EGAC) http://www.egac.gov.eg/ Opracowanie: WPHI w Kairze 5