Medical & Health Sciences Review

e-issn 2450-1670 Volume 2 Issue 1 Medical & Health Sciences Review www.mhsr.pl

KOMITET NAUKOWY REDAKTOR NACZELNY: dr hab. Anna Lubkowska, prof. nadzw. PUM Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO: prof. dr hab. Beata Karakiewicz Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska KOMITET REDAKCYJNY: prof. Igor Bondarenko, North West Research Centre for Hygiene and Public Health, Rosja prof. Tomasz Burzykowski, Hasselt University, Belgia dr Mariano Chliz, University of Valencia, Hiszpania prof. Jürgen Deckert, Universität Würzburg, Niemcy prof. Nataliya Dorosh, National Medical University, Ukraina prof. dr hab. Olga Fedorciv, Tarnopolski Państwowy Uniwersytet Medyczny, Ukraina dr hab. Aleksandra Gaworska-Krzemińska, Gdański Uniwersytet Medyczny, Polska dr Marta Giezek, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Szczecinie, Polska dr hab. prof. PUM Elżbieta Grochans, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska dr Anna Jurczak, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska dr Dzmitry Khvoryk, The Grodno State Medical University, Białoruś prof. dr hab. Kornelia Kędziora-Kornatowska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy, Polska prof. dr hab. Janis Kisis, Riga Stradins University, Łotwa prof. dr hab. Ludmila Klimackaya, Siberian State Aerospace University, Rosja prof. Jacek Kopeć MD PhD, School of Public Health UBC Vancouver, Kanada dr Nevenka Kregar Velikonja, Fakulteta za zdravstvene vede Novo mesto, Słowenia prof. dr. med. Thomas Küpper, Aachen Technical University, Niemcy prof. dr hab. Maria Laszczyńska, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska dr Andrey Lukyanov, University College Zealand, Dania prof. Michal Masternak, University of Central Florida Burnett School of Biomedical Sciences College of Medicine Orlando, USA mgr Marzena Mikla, Universidad de Murcia, Hiszpania dr Maria Ponto, Kingston University and St George's, Wielka Brytania prof Ullrich Preuss, Hessen Clinical Director; Psychiatric hospital in Herborn, Niemcy prof. dr hab. Mariusz Ratajczak, Uniwersytet Stanowy Louisville, USA dr hab. Agnieszka Samochowiec, Uniwersytet Szczeciński, Polska prof. dr hab. Jerzy Samochowiec, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska prof. dr hab. Ewa Stachowska, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Polska dr Loreta Strumylaitė, Lithuanian University of Health Sciences Kaunas, Litwa dr med. Andrzej Szpakow, Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały, Białoruś dr hab. prof. AWF Zbigniew Szyguła, Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie, Polska dr med. Marcus Tannheimer, German Army Hospital, Ulm, Niemcy prof. Hans Volker Ulmer, Facharzt für Physiologie, Inst. f. Sportwissenschaft, Niemcy prof. dr hab. Andrzej Wojtczak, Główny Inspektorat Sanitarny, Polska prof. Oksana Zayachkivska, National Medical University, Ukraina SEKRETARZ REDAKCJI: mgr Edyta Pelczar REDAKTORZY TECHNICZNI: mgr Anna Knyszyńska WYDAWCA: Instytut Rozwoju Nauk o Zdrowiu i Usług Medycznych ProLongaVita Adres Redakcji: Al. Wojska Polskiego 78/17, 70-482 Szczecin Adres nadsyłania prac: redakcja@mhsr.pl

2016;2(1) e-issn 2450-1670 Volume 2 Issue 1 Medical & Health Sciences Review www.mhsr.pl www.mhsr.pl Spis treści: Marzanna Stanisławska, Agnieszka Salamon, Anna Jurczak, Małgorzata Starczewska, Elżbieta Grochans Jakość usług medycznych świadczona w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej 1 Katarzyna Augustyniuk, Joanna Knapik, Małgorzata Starczewska, Daria Schneider Matyka, Anna Jurczak, Małgorzata Szkup Ocena jakości życia pacjentów z chorobą Parkinsona 7 Małgorzata Andryszczyk, Ewa Kleszczewska Ocena działań prowadzona w ramach badań ewaluacyjnych Programu Prozdrowotnego na lata 2013-2016 w suwalskiej PWSZ w latach 2014/2015 i 2015/2016 13 Patrycja Kłósek Efektywność procesu redukcji masy ciała w zależności od poziomu odczuwanego stresu psychologicznego 21 Maria Grzegorczyk, Beata Karakiewicz Jakość życia i przebieg readaptacji społecznej u pacjentów z bólem kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego 27 Wioletta Pawlukowska, Monika Kowalczyk Wpływ afazji na przebieg rehabilitacji u pacjentów po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu 33 Aleksandra Czerw, Mariola Kowalska, Grażyna Dykowska, Rafał Szpakowski, Anna Staniszewska The acceptance of a skin disease in patients with psoriasis, atopic dermatitis and common acne 39

2016;2(1): 1-5 e-issn 2450-1670 Volume 2 Issue 1 Medical & Health Sciences Review www.mhsr.pl www.mhsr.pl Original Paper Jakość usług medycznych świadczona w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej Quality of medical care services provided in primary health care Marzanna Stanisławska *1(A,D,E), Agnieszka Salamon 2(B,F), Anna Jurczak 1(C,D), Małgorzata Starczewska 1(B,F), Elżbieta Grochans 1(A,G) 1 Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie 2 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie A koncepcja i przygotowanie projektu badań, B wykonanie analiz diagnostycznych, zbieranie danych, C analiza statystyczna, D interpretacja danych, E przygotowanie manuskryptu, F opracowanie piśmiennictwa, G pozyskanie funduszy. Autor do korespondencji: Dr n. med. Marzanna Stanisławska, Zakład Pielęgniarstwa PUM, 71-210 Szczecin, ul. Żołnierska 48; tel: 091 4800910; e-mail: stamarz@pum.edu.pl STRESZCZENIE Wstęp. Na jakość usług medycznych składa się wiele elementów, które mogą podlegać ocenie. Szczególnie w kontekście skuteczności, efektywności, bezpieczeństwa i dostępności usług zdrowotnych oraz dopasowania ofert świadczeń zdrowotnych do aktualnego zapotrzebowania. Cel Pracy. Ocena jakości wybranych usług medycznych realizowanych w jednostkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej z perspektywy pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych. Materiał i Metody. Badania ankietowe zostały przeprowadzone w 2014 roku wśród 300 pacjentów przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej w Stargardzie Szczecińskim. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem autorskiej ankiety. Obliczenia statystyczne i opracowanie wyników wykonano z wykorzystaniem programów Microsoft Word 2013, Microsoft Excel 2013 oraz StatSoft Statistica 10. Wyniki. Ogólna ocena satysfakcji pacjentów z jakości usług medycznych realizowanych w jednostkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej jest zadawalająca. Największym problemem dla pacjentów przychodni są trudności przy rejestracji do lekarza. Uważało tak 67,68% kobiet i 57,69% mężczyzn. Przeprowadzone badania wykazały, że wraz z wiekiem ankietowanych samoocena zdrowia pogarsza się, a ocena komunikatywności z wiekiem maleje. Wśród zalet przychodni najczęściej wymieniana była obecność apteki, następnie dobrze funkcjonujący punkt szczepień i uprzejmość pielęgniarek i położnych. Wnioski. Osoby starsze uważają, iż obecność gabinetów RTG, USG i laboratorium przemawia na korzyść przychodni, lecz deklarują większy problem z dostępnością wizyt u lekarzy od osób młodszych. Wraz z wiekiem pacjenta pogarsza się ocena komunikatywności oraz przekazywania informacji przez pielęgniarki. Mężczyźni mają gorszy kontakt z lekarzem oraz częściej od kobiet skarżą się na nieuprzejmość pielęgniarek. Osoby młodsze, z wyższym wykształceniem uważają, iż obecność lekarzy pediatrów jest zaletą przychodni. Słowa kluczowe: jakość usług medycznych, Podstawowa Opieka Zdrowotna, satysfakcja pacjenta SUMMARY Background. The need to improve the quality of health services in primary health care units has become in recent years a priority. The quality of medical services consists of many elements that can be assessed. Especially in the context of the effectiveness, efficiency, safety and accessibility of health services for each patient, and to match any offers health benefits to the current demand for it. Objective. Evaluation of the quality of medical services performed in units of primary health care from the perspective of patients using health services. Material and methods. The study was performed by using a diagnostic survey questionnaire author. Participation in the study was voluntary and included patients aged 18-79 years. Replies were received from 300 patients of primary health care clinics in Stargard. Statistical calculations and analysis of results was performed using Microsoft Word 2013, Microsoft Excel 2013 and the StatSoft Statistica 10. Results. Overall assessment of patient satisfaction with the quality of medical services performed in units of Primary Health Care is satisfactory. The biggest problems for clinic patients are difficulties in registering for the doctor. Found that 67,68% of women and 57,69% of men. The study showed that with increasing age of the respondents self-deteriorating health, and assessment of communication skills decreases with age. Among the most frequently cited benefits of surgery was the presence of a pharmacy, then a well-functioning point of vaccination and kindness of nurses and midwives. Conclusions. Older people believe that the presence of X-ray, ultrasound and laboratory speaks in favor of the clinic, but declare a bigger problem with the availability of visits to doctors from younger people. With age, the patient deteriorates and communicative evaluation of information by nurses. Men have less contact with the doctor, and more often than women complain about the rudeness of nurses. Younger people, especially the better educated believe that the presence of pediatricians is an advantage surgery. Key words: quality of medical care services, Primary Health Care, patient satisfaction Otrzymano: 02.09.2015, Zaakceptowano: 28.03.2016. Źródła finansowania: środki własne Autora

Marzanna Stanisławska, Agnieszka Salamon, Anna Jurczak, Małgorzata Starczewska, Elżbieta Grochans Jakość usług medycznych świadczona w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej WSTĘP Usługi zdrowotne (usługi medyczne) są jednym z kilku rodzajów usług najbardziej pożądanych przez społeczeństwo. Od urodzenia każdy człowiek korzysta z różnego rodzaju usług zdrowotnych, szczególnie zaś z usług świadczonych na jego rzecz przez placówki i pracowników Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ). Placówki POZ poprzez podnoszenie poziomu jakości świadczonych przez siebie usług dążą do pozyskania optymalnej liczby pacjentów/ klientów, która pozwoli im na sprawne funkcjonowanie oraz całkowitą eksploatację kontraktów zawieranych z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Podnoszenie. jakości świadczonych przez placówkę usług zdrowotnych jest wymuszane nie tylko przez oczekiwania i wymagania stawiane przez pacjentów, ale także przez przepisy prawne [1,2]. Na jakość usług zdrowotnych składa się wiele elementów, które mogą i powinny podlegać ocenie, szczególnie w kontekście skuteczności i efektywności, bezpieczeństwa i dostępności usług zdrowotnych dla każdego pacjenta oraz dopasowania ofert świadczeń zdrowotnych do aktualnego zapotrzebowania, a przede wszystkim zapewnienia równego dostępu do usług zdrowotnych dla wszystkich pacjentów [3,4]. Przeprowadzona w 1999 roku reforma w sektorze ochrony zdrowia pozwoliła na usamodzielnienie się przychodni, które stały się przedsiębiorstwami, a oferowane przez nie świadczenia zdrowotne stały się usługami, które można sprzedać dla pacjenta, stającego się w tym momencie klientem. Zmiany te spowodowały, że pacjent stał się również recenzentem usług medycznych, przeprowadzając ocenę ich jakości [5]. Pacjent, aby ocenić jakość świadczonych usług medycznych musi porównać własne doświadczenia z oczekiwaniami. W tym celu najczęściej bierze pod uwagę takie czynniki jak: dostępność i termin wizyty, sposób rejestracji, poszanowanie godności i intymności, czas poświęcony w czasie wizyty a także cierpliwość, uprzejmość lub życzliwy stosunek pielęgniarki i lekarza do pacjenta. Pacjent jako klient i odbiorca usług zdrowotnych ocenia i kształtuje. rynek wydając swoją opinię i wyrażając swoje oczekiwania. Jest to bardzo ważne dla świadczeniodawcy, ponieważ to właśnie pacjent decyduje, w której przychodni będzie się leczył [6,7]. Uwagi przekazywane przez pacjentów powinny.stać się dla kadry zarządzającej przychodni medycyny rodzinnej bezcenną wskazówką, której realizacja może przyczynić. się do podwyższenia efektywności i jakości realizowanych procedur [8,9]. Biorąc pod uwagę wiek, płeć, poziom wykształcenia, aktywność zawodową można określić różnorodność potrzeb pacjentów oraz wymagania, jakie stawiają przed pracownikami ochrony zdrowia. Celem pracy była ocena jakości wybranych usług medycznych realizowanych w jednostkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej z perspektywy pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono od czerwca do października 2014 roku wśród 300 mieszkańców Stargardu Szczecińskiego i okolic pacjentów Niepublicznych Zespołów Opieki Zdrowotnej i przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Respondentami było 170 kobiet i 130 mężczyzn w wieku 18 79 lat (średni wiek - 41,88), o zróżnicowanym wykształceniu, miejscu zamieszkania oraz stanie zdrowia. Do badań zastosowano metodę sondażu diagnostycznego oraz technikę ankietyzacji. Narzędziem była ankieta autorska. Dane uzyskane z kwestionariusza badań były wprowadzane do arkusza kalkulacyjnego Excel. Do prezentacji zmiennych zastosowano statystyki opisowe, wskaźnik struktury oraz statystyki matematyczne. Dopasowanie do rozkładu normalnego mierzono przy użyciu testu Kołmogorowa - Smirnowa z poprawką Lillieforsa. Wnioskowanie statystyczne oparto na wynikach testu Manna - Whitneya i testu Kruskala - Wallisa. Miarą sił i kierunków zależności zmiennych liczbowych, był współczynnik korelacji rang Spearmana, a do analizy zależności zastosowano test chi - kwadrat Pearsona. Przyjęto próg istotności statystycznej α = 0,05. Wyliczone prawdopodobieństwo testowe p < α oznaczało zatem wyniki istotne. Obliczenia statystyczne i opracowanie wyników wykonano z wykorzystaniem programów Microsoft Word 2013, Microsoft Excel 2013 oraz StatSoft Statistica 10. WYNIKI Analiza samooceny zdrowia ankietowanych w odniesieniu do ich wieku i wykształcenia wykazała, że zarówno wiek (R -0,363; p 0,001), jak i wykształcenie (R 0,195; p 0,001) istotnie wpływają na ocenę stanu zdrowia (wraz z wiekiem ankietowanych, ocena stanu własnego zdrowia pogarsza się), czego nie stwierdzono względem płci i aktywności zawodowej (Tab. 1). Tabela 1. Samoocena zdrowia badanych względem wieku, wykształcenia, płci oraz aktywności zawodowej. Samoocena zdrowia badanych R/Z* p Wiek - 0,363 0,001 Wykształcenie 0,195 0,001 Płeć 0,044* 0,965 Aktywność zawodowa 1,872* 0,061 R - współczynnik korelacji rangowej Spearmana, Z - wynik testu Manna-Whitneya, p - wyliczone prawdopodobieństwo testowe Analiza wieku oraz wykształcenia względem opinii odnośnie obecności np. gabinetu USG, RTG i laboratorium w przychodni wykazała występowanie istotnego zróżnicowania wieku względem opinii, czy występowanie 2

Medical & Health Sciences Rewiev 2016;2(1): 1-5 USG, RTG i laboratorium w przychodni jest ważne (Z 2,582; p 0,010) (Tab. 2). Tabela 2. Obecność RTG, USG, laboratorium w przychodni względem wieku, wykształcenia, płci oraz aktywności zawodowej. Konieczność posiadania przez przychodnię RTG, USG, Laboratorium Z/ χ 2* P Wiek 2,582 0,010 Wykształcenie 1,475 0,140 Płeć 0,203* 0,653 Aktywność zawodowa 0,119* 0,731 Z - wynik testu Manna-Whitneya, χ2 - wynik testu chi-kwadrat Pearsona, p - wyliczone prawdopodobieństwo testowe Istotna zależność występuje pomiędzy wiekiem, a dostępnością terminu wizyty lekarskiej (R -0,175; p 0,002) i wykazuje, że im osoba jest starsza, tym w jej opinii, trudniej jest umówić się na wizytę do lekarza (Tab. 3). Tabela 3. Dostępność terminu wizyty względem wieku, wykształcenia, płci oraz aktywności zawodowej. Dostępność terminu wizyty R/Z* p Wiek - 0,175 0,002 Wykształcenie 0,050 0,389 Płeć 0,900* 0,368 Aktywność zawodowa 0,043* 0,965 R - współczynnik korelacji rangowej Spearmana, Z - wynik testu Manna-Whitneya, p - wyliczone prawdopodobieństwo testowe Analiza wpływu wieku oraz wykształcenia na komunikatywność oraz udzielanie informacji pacjentowi wykazała statystycznie istotną zależność pomiędzy wiekiem a komunikatywnością (R -0,146; p 0,012). Ocena komunikatywności z wiekiem maleje, młodsi pacjenci oceniają jej jakość wyżej, od pacjentów starszych (Tab. 4). Tabela 4. Komunikatywność, udzielanie informacji pacjentowi względem wieku, wykształcenia, płci oraz aktywności zawodowej. Komunikatywność, udzielanie informacji pacjentowi R/Z* Wiek -0,146 0,012 Wykształcenie 0,085 0,140 Płeć 0,793* 0,428 Aktywność zawodowa 0,244* 0,808 R - współczynnik korelacji rangowej Spearmana, Z - wynik testu Manna-Whitneya, p - wyliczone prawdopodobieństwo testowe Analiza wpływu płci oraz aktywności zawodowej na dostrzeganie problemów w przychodni wykazała statystycznie istotną zależność pomiędzy płcią, a problemami w przychodni (χ2 7,910; p 0,048). Niezależnie od płci większość respondentów (67,68% kobiet i 57,69% mężczyzn) uważała, iż największym problemem w ośrodku jest trudność przy rejestracji do lekarza. Mężczyźni (10,77%, kobiety 7,65%) przeważają w ocenie nieuprzejmości pielęgniarek oraz złym kontakcie z lekarzem (mężczyźni 14,62%, kobiety 5,88%) (Tab. 5). Tabela 5. Największy dla pacjentów problem w przychodni względem wieku, wykształcenia, płci oraz aktywności zawodowej. Największy dla pacjentów problem w przychodni H/χ 2* Wiek 2,860 0,414 Wykształcenie 3,510 0,319 Płeć 7,910* 0,048 Aktywność zawodowa 2,138* 0,544 H - wynik testu Kruskala-Wallisa, χ2 - wynik testu chi-kwadrat Pearsona, p - wyliczone prawdopodobieństwo testowe. DYSKUSJA Dla pozyskania obiektywnych wyników dotyczących jakości w Podstawowej Opiece Zdrowotnej istotne jest posiadanie informacji nie tylko od świadczeniodawców, ale głównie od świadczeniobiorców. Ocena pacjenta z jakości otrzymanej opieki może być odmienna od podmiotu realizującego świadczenia zdrowotne. Porównanie wyników może być głównym materiałem do poprawy jakości i funkcjonowania nie tylko placówek Podstawowej Opieki Zdrowotnej. Małecka stwierdziła, że ważne jest, aby analizować i brać pod uwagę czynniki, które wpływają na pozytywną opinię pacjenta, i że poziom satysfakcji może ulec zmianie, ponieważ zadowolenie jest zjawiskiem psychologicznym [10]. Zdrowie dla człowieka jest jego najwyższym dobrem, tym samym wysoka jakość realizowanych usług medycznych p p 3

Marzanna Stanisławska, Agnieszka Salamon, Anna Jurczak, Małgorzata Starczewska, Elżbieta Grochans Jakość usług medycznych świadczona w jednostkach podstawowej opieki zdrowotnej jest dla zakładów opieki zdrowotnej wielką szansą na rozwój w przyszłości. Jak wykazały badania własne, wiek respondentów jest czynnikiem mającym często znaczny wpływ na postrzeganie jakości usług medycznych. Wraz ze wzrostem wykształcenia zwiększają się wymagania wobec lekarzy, pielęgniarek, położnych. Związane jest to najczęściej z większą świadomością praw pacjenta. Wraz z wiekiem stan zdrowia pogarsza się. Osoby starsze mają trudności z rejestracją i wyznaczeniem terminu wizyty. Barierę stanowi również komunikowanie się. Podobne wyniki uzyskała Tobiasz Adamczyk i wsp. Problem uzgodnienia terminu wizyty w dniu zgłoszenia się do przychodni obserwuje się w miejscach, w których zdeklarowana jest zbyt duża liczba pacjentów, skupiająca populację ludzi starszych w stosunku do pracujących tam lekarzy. Na podstawie rozmów z pacjentami kilku warszawskich poradni medycyny rodzinnej Domżał Otmianowska stwierdziła, że ludzie starsi często przyzwyczajeni do kolejek jeszcze z lat 80- tych ubiegłego stulecia, aby zarejestrować się do lekarza wstają bardzo często wcześnie rano na długo przed otwarciem przychodni. Osoby takie nie są pacjentami zadowolonymi, a winą obarczają system opieki medycznej pod postacią Narodowego Funduszu Zdrowia [11]. Zupełnie odmienne wyniki w tym obszarze uzyskała Steć i wsp. w grupie 312 badanych tylko cztery osoby zgłaszały problemy w trakcie ustalania terminu wizyty. Natomiast analizując zadowolenie z ostatniej wizyty u lekarza 58% badanych zaznaczyła wartość najwyższą 10, dając tym samym bardzo wysoką ocenę zadowolenia z usług realizowanych przez lekarza w danej przychodni. Tylko 0,6% (2 osoby) wyraziło swoje duże niezadowolenie zaznaczając cyfrę 1 [5]. Faktem jest, że starsi pacjenci, częściej korzystający z wizyt u lekarza rodzinnego, wykazują się lepszym stopniem komunikacji, ale jest to zależne od wykształcenia i miejsca zamieszkania [6]. Z badań własnych wynika, że respondenci jako zaletę uznali mieszczące się w przychodni POZ gabinety diagnostyczne takie jak: laboratorium, USG, RTG. Możliwość wykonania podstawowych badań diagnostycznych jest dużym udogodnieniem nie tylko dla osób starszych, często mających problemy z poruszaniem się, ale również dla młodych pacjentów. W przeprowadzonych badaniach, aby określić stopień zadowolenia z pracy lekarza wzięto pod uwagę: profesjonalizm świadczonych usług, ilość czasu poświęconego pacjentowi, życzliwość i uprzejmość, wyjaśnienie i udzielanie informacji pacjentowi. Uzyskano zadawalające wyniki. W badaniu uprzejmość lekarza oceniono następująco: 52,33% na 4 i 26,67% na 5 (łącznie 79% wysokich ocen). Natomiast 2,67% badanych wystawiła ocenę 1 lub 2. Jest to sygnał dla lekarzy wskazujący na konieczność poprawy w kontaktach z niektórymi pacjentami, aby uzyskać jeszcze lepszy wynik. Jak twierdzi Kemicer Chmielewska i wsp. umiejętności interpersonalne lekarzy może hamować ich mentalność, która wynika z bardzo wysokiej samooceny jako autorytetów w dziedzinie medycyny [12]. Należy reagować na tego typu problemy zachęcając do udziału w warsztatach szkoleniowych, w czasie których wspólnie lekarze i pielęgniarki jako zespół uczą się komunikacji i współpracy partnerskiej. Przybliżone wyniki uzyskali w swoich badaniach Derkacz i wsp. Pozytywnie wypowiadano się na temat kompetencji zawodowych, wyjaśniania i udzielania informacji przez lekarzy. Stanowi to dla pacjentów poczucie bezpieczeństwa oraz zaspakaja potrzebę informacji [13]. Z przeprowadzonej analizy badań własnych wynika, że osoby starsze z wykształceniem zawodowym oceniają najwyżej jakość usług zdrowotnych realizowanych przez lekarza rodzinnego, są mniej wymagający od pacjentów lepiej wykształconych. Analizując satysfakcję pacjentów na podstawie oceny kompetencji zawodowych oraz postrzegania osoby pielęgniarki i położnej brano pod uwagę elementy takie jak: troska i życzliwość, profesjonalizm zawodowy świadczonych usług, uprzejmość, komunikatywność i udzielanie pacjentowi informacji. Na pytanie dotyczące życzliwości i uprzejmości pielęgniarek i położnych, uzyskano wynik 76,67% odpowiedzi w stopniu 4 i 5. Natomiast określając fachowość, 76,34% pacjentów wystawiła ocenę 4 i 5. Nie uzyskano negatywnej oceny, fakt ten ma istotne znaczenie. Jest to dowód na to, że zawód pielęgniarki i położnej jest bardzo dobrze oceniany. Z zalet przychodni medycyny rodzinnej, można było wskazać trzy odpowiedzi wymieniano najczęściej: obecność apteki 51%, dobrze funkcjonujący punkt szczepień 50,33% oraz uprzejmość pielęgniarek i położnych 37,33%. Natomiast 27,67% badanych za zaletę uznało obecność w przychodni lekarzy ze specjalnością: pediatria. Wyboru takiego dokonały osoby lepiej wykształcone, ze średnią wieku 36. Analizując odpowiedzi respondentów dotyczące pracy i postawy lekarza, pielęgniarki, położnej z duża przewagą występuje ocena 4. Uzyskane wyniki wskazują, że ogólna ocena jakości usług medycznych realizowanych w jednostkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej jest zadawalająca. Jednakże należy zwrócić uwagę na wskazane przez pacjentów czynniki będące najczęstszymi przyczynami niezadowolenia świadczeniobiorców. Przede wszystkim należy poprawić obszar dostępności terminu wizyty lekarskiej, ponieważ jest to najczęstszy sygnalizowany problem nie tylko w przeprowadzonym badaniu, ale również w badaniach innych autorów. Poziom zadowolenia badanych z jakości opieki medycznej realizowanej w przychodniach medycyny rodzinnej systematycznie wzrasta. WNIOSKI Osoby starsze uważają, iż obecność gabinetów RTG, USG i laboratorium przemawia na korzyść przychodni, lecz deklarują większy problem z dostępnością wizyt u lekarzy od osób młodszych. Wraz z wiekiem pacjenta pogarsza się ocena 4

Medical & Health Sciences Rewiev 2016;2(1): 1-5 komunikatywności oraz przekazywania informacji przez pielęgniarki. Mężczyźni mają gorszy kontakt z lekarzem oraz częściej od kobiet skarżą się na nieuprzejmość pielęgniarek. Osoby młodsze, z wyższym wykształceniem uważają, iż obecność lekarzy pediatrów jest zaletą przychodni. PIŚMIENNICTWO 1. Kowalczyk J.: Systemy zarządzania jakością w placówkach medycznych. Problemy Jakości 2003;35(2): 37-41. 2. Rudawska I.: Opieka zdrowotna, aspekty rynkowe i marketingowe. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN; 2007. 3. Kaźmierczak D.: System ochrony zdrowia w Polsce a koszyk gwarantowanych świadczeń zdrowotnych. Zdr Publ 2009;119(2): 179-83. 4. Krot K.: Jakość i marketing usług medycznych. Warszawa: Wolters Kluwer; 2008. 5. Steć A., Wołyniak M., Wdowiak L.: Satysfakcja pacjentów z usług świadczonych przez wybrane niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol 2007;88(3): 272-6. 6. Tobiasz Adamczyk B., Brzyski P., Gałaś A. i wsp.: Satysfakcja z korzystania z opieki medycznej przez osoby starsze. Polityka Społeczna 2011: 23-31. 7. Wroński K., Cywiński J., Bocian R. i wsp.: Jakość usług medycznych. Ginekol Prakt 2008;2: 42-5. 8. Bojar I., Ostrowski T., Wdowiak L.: Satysfakcja pacjentów z usług podstawowej opieki zdrowotnej w mieście Lublin. Ann UMCS Sect D 2004, vol. 59 supl. 14, cz.1: 185-9. 9. Rudawska I..: Satysfakcja pacjenta czy postrzegana jakość usługi zdrowotnej? O sposobach oceny relacji pacjent usługodawca. Zeszyty Naukowe Ochrony Zdrowia. Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2005;3: 101-6. 10. Małecka B., Marcinkowski J.T.: Satysfakcja pacjenta czynnikiem kształtującym współczesny rynek usług medycznych. Probl Hig Epidemiol 2007;88(1): 17-9. 11. Domżał Otmianowska G.: Wpływ zarządzania, jakością w publicznej służbie zdrowia na poziom usług medycznych. Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej. Administracja i Zarządzanie 2009;9(82): 181-98. 12. Kemicer Chmielewska E., Karakiewicz B.: Kształtowanie wizerunku placówek ochrony zdrowia na rynku usług medycznych. Ann Acad Med Stetin 2010:56(2): 114-7. 13. Derkacz M., Chmiel Perzyńska I., Kowal A. i wsp.: Ocena satysfakcji pacjentów z usług świadczonych przez zakłady Podstawowej Opieki Zdrowotnej małych miast oraz wsi Polski południowo wschodniej. Med Og 2010;16(45),4: 463-73. 5

2016;2(1): 7-12 e-issn 2450-1670 Volume 2 Issue 1 Medical & Health Sciences Review www.mhsr.pl www.mhsr.pl Ocena jakości życia pacjentów z chorobą Parkinsona Original Paper Quality of life in Parkinson s disease Katarzyna Augustyniuk *1(A,G), Joanna Knapik 2(A,B), Małgorzata Starczewska 1(F), Daria Schneider Matyka 1(D), Anna Jurczak 1(E), Małgorzata Szkup 1(C) 1 Zakład Pielęgniarstwa, PUM w Szczecinie 2 Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, PUM w Szczecinie A koncepcja i przygotowanie projektu badań, B wykonanie analiz diagnostycznych, zbieranie danych, C analiza statystyczna, D interpretacja danych, E przygotowanie manuskryptu, F opracowanie piśmiennictwa, G pozyskanie funduszy. Autor do korespondencji: Katarzyna Augustyniuk, Zakład Pielęgniarstwa PUM w Szczecinie, Żołnierska 48, 71-210 Szczecin; e-mail: augustyniuk@poczta.onet.pl, tel. 609 825 711 STRESZCZENIE Wstęp. Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego. Objawia się zubożeniem czynności ruchowych oraz funkcji poznawczych. Jej przebieg jest zróżnicowany, przewlekły i postępujący, w konsekwencji prowadzi do niepełnosprawności. Jakość życia pacjenta z przewlekłą i nieuleczalna chorobą ściśle koreluje z jego samopoczuciem. W wieloaspektowej opiece nad pacjentem ważna jest identyfikacja czynników wpływających na jakość życia chorego. Cel pracy. Celem pracy była ocena wpływu wybranych czynników na jakość życia chorych ze zdiagnozowaną chorobą Parkinsona. Materiał i metody. Badaniem objęto 80 pacjentów, członków Szczecińskiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom z Chorobą Parkinsona. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego zawierającego pytania charakteryzujące badaną grupę pod kątem socjodemograficznym i zdrowotnym. Ponadto do oceny jakości życia wykorzystano Kwestionariusz Jakości Życia SF-36.v.2. Wyniki. Wykazano niski poziom jakości życia badanych - 40,75 pkt. najniższą punktacje uzyskali badani w płaszczyźnie ograniczeń fizycznych, najmłodsi pacjenci (40-50 lat) wykazali najwyższą punktacje 55,97pkt w ocenie jakości życia, pacjenci zamieszkujący miasto poniżej 20 tys. mieszkańców wykazali wyższą jakość życia (52,21 pkt), zaobserwowano obniżenie jakości życia wraz z czasem trwania choroby, wykazano istotną różnicę pomiędzy pacjentami leczonymi mniej niż 5 lat i powyżej 10 lat a jakością życia, pacjenci rehabilitowani wykazali wyższą jakość życia. Wnioski. Jakość życia pacjentów z chorobą Parkinsona ulega obniżeniu szczególnie w obszarze funkcjonowania fizycznego. Na jakość życia pacjentów z chorobą Parkinsona wpływają czynniki niemodyfikowane, takie jak wiek oraz modyfikowane taki jak leczenie farmakologiczne oraz udział w rehabilitacji. Słowa kluczowe: jakość życia, choroba Parkinsona, choroba przewlekła SUMMARY Background. Parkinson s disease is one of the nervous system. It is manifested by a decline in mobility and cognitive functions. Its course can be diverse, chronic and progressive, leading as a consequence to disability. In patients with chronic and incurable diseases, quality of life is closely related to their physical and mental state. The multi-faceted care should involve identification of factors that have effects on the quality of patients lives. Objective. The aim of this study was to assess the influence of selected factors on the quality of life (QoL) in Parkinson s disease. Material and methods. The study involved 80 patients, the members of the Szczecin Group Providing Help for People with Parkinson s Disease. In this survey-based study, patients were described in terms of their sociodemographic and health characteristics. The quality of life was measured using the SF-36v2 questionnaire. Results. The respondents obtained a low average QoL score (40.75 points), especially for physical functioning. The youngest patients (40-50 years) had the highest QoL score (55.97 points). The QoL decreased with the duration of the disease. There were significant differences in the QoL levels between patients treated for less than five years and those treated for more than 10 years. Patients who underwent rehabilitation had higher QoL scores. Conclusions. Parkinson s disease negatively affects patients QoL, especially in the physical functioning domain. The quality of life in Parkinson s disease is conditioned by non-modifiable factors (ex. age) and modifiable factors (ex. pharmacological treatment and rehabilitation). Key words: quality of life, Parkinson s disease, chronic disease Otrzymano: 29.09.2015, Zaakceptowano: 29.03.2016. Źródła finansowania: środki własne Autora

Katarzyna Augustyniuk, Joanna Knapik, Małgorzata Starczewska, Daria Schneider Matyka, Anna Jurczak, Małgorzata Szkup Ocena jakości życia pacjentów z chorobą Parkinsona WSTĘP Choroba Parkinsona jest jedną z najczęściej występujących chorób ośrodkowego układu nerwowego, jest następstwem procesów degeneracyjnych komórek nerwowych i zmniejszenia wydzielania dopaminy. Choroba ma przebieg przewlekły i postępujący. Głównymi objawami choroby Parkinsona są: drżenie spoczynkowe, spowolnienie psychoruchowe oraz sztywność mięśniowa [1]. W zaawansowanym stadium choroba prowadzi do stopniowej utraty sprawności fizycznej i całkowitego uzależnienia pacjenta od pomocy innych w podstawowych czynnościach życia codziennego oraz do obniżenia jakość życia chorego. W chorobie Parkinsona stosuje się leczenie objawowe w postaci farmakoterapii oraz rehabilitacje, co pozwala wydłużyć i utrzymać kondycje fizyczną i emocjonalną chorego. Ponadto zastosowanie ma leczenie neurochirurgiczne. Całokształt działań podejmowanych wobec pacjenta z rozpoznaną chorobą Parkinsona ma na celu poprawić jakość życia chorych. Przebieg choroby jest zróżnicowany stąd niejednorodność problemów zdrowotnych pacjentów oraz częsta odmienna reakcja na leki. Obecnie stosowane leczenie nie powoduje całkowitego wyleczenia ani zatrzymania postępu choroby. Jednak wprowadzenie innych wspomagających leczenie farmakologiczne metod, takich jak: rehabilitacja ( gimnastyka usprawniająca, nauka czynności codziennych, terapia mowy czy ćwiczenia relaksacyjne), edukacja, poradnictwo (prawne, finansowe, zawodowe), wsparcie psychiczne chorego i jego najbliższych, wpływa na samopoczucie pacjenta i poprawę jakości życia [2]. Jakość życia jest pojęciem indywidualnym, bardzo subiektywnym i zmiennym, to stan samopoczucia, na który mają wpływ czynniki fizyczne, psychiczne, funkcjonalne, socjalne i emocjonalne. Pacjenci cierpiący na postępującą chorobę neurologiczną zwykle adaptują się do swojej sytuacji poprzez obniżenie oczekiwań względem siebie i otoczenia. Taka strategia radzenia sobie z chorobą przewlekłą niewątpliwie wpływa na ich zdolności do utrzymania dobrego samopoczucia. W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zainteresowania jakością życia chorych przewlekle oraz osób niepełnosprawnych. Zagadnienia dotyczące jakości życia w chorobach przewlekłych w tym neurologicznych, uważane są za jeden z istotnych wykładników skuteczności leczenia [3]. Zainteresowanie nauk medycznych przesunięto poza tradycyjny, czysto medyczny obszar działania. Pacjenci z deficytami neurologicznymi traktowani są bardziej holistycznie a działania medyczne kierowane względem ich zmierzają do przywracania pacjentom sprawności fizycznej i poprawy funkcjonowania w życiu codziennym oraz kontynuowania uczestnictwa w życiu zawodowym, i społecznym. Oprócz systematycznej farmakoterapii nie może zabraknąć kompleksowej fizjoterapii i psychoterapii ukierunkowanej na aktualne potrzeby. Celem pracy była ocena wpływu wybranych czynników takich jak: wiek, płeć, miejsce zamieszkania, czas postawienia diagnozy, czas trwania leczenia farmakologicznego i czas trwania rehabilitacji na jakość życia chorych ze zdiagnozowaną chorobą Parkinsona. MATERIAŁ I METODY Badanie zostało przeprowadzone wśród członków Szczecińskiego Stowarzyszenia Pomocy Osobom z Chorobą Parkinsona w Szczecinie w 2013 roku. Chorzy byli kwalifikowani na podstawie rozpoznania klinicznego. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego zawierającego pytania charakteryzujące badaną grupę pacjentów pod kątem socjodemograficznym i zdrowotnym. Ponadto wykorzystano Kwestionariusz Jakości Życia SF-36 v.2. Kwestionariusz składał się z 11 pytań zawierających 62 stwierdzenia, określających jakości życia i zdrowia badanych. Każdemu ze stwierdzeń przypisana została wartość punktowa, która była transformowana do skali od 0-100. Wartość punktowa (0) oznaczała najniższy wymiar jakości życia. Wartość odpowiada indywidualnej wartości jakości życia. Badania miały charakter anonimowy. W badaniu wzięło udział 80 osób, w tym 32 kobiety (40%) i 48 mężczyzn (60%). Ankietowani byli w wieku od 40 do 75 lat. Największą grupę tworzyli pacjenci będący w przedziale wiekowym od 60 do 70 lat (33%). Pacjenci najmłodsi, będący między 40 a 50 rokiem życia stanowili najmniej liczną grupę tj. 5%. Największa grupa badanych tj. 43,75% zamieszkiwała miasto powyżej 100 tys. mieszkańców. Najmniejszy odsetek badanych tj. 17,5% zamieszkiwał małe miasto poniżej 20 tys. U większości badanych 56,25% choroba Parkinsona została zdiagnozowana od 5 do 15 lat temu, u 28,75% mniej niż 5 lat temu. Chorujący najdłużej, tj. powyżej 15 lat stanowili 15% ogółu. Leczenie farmakologiczne u większości badanych - 43,75% trwało od 5 do 10 lat. Ponad 10 lat było leczonych 31,25%. Jedna czwarta badanych była leczona krócej niż 5 lat. Chorzy w 16,20% nie byli nigdy poddawani rehabilitacji, natomiast 51,25% było rehabilitowanych krócej niż 5 lat. Od 5 do 10 lat rehabilitowanych było 16,25% pacjentów. Rehabilitację podejmowaną powyżej 10 lat odnotowano u 12,5% badanych. Obliczenia i analizę statystyczną wykonano za pomocą pakietu STATISTICA 10 PL. Dla zebranego materiału wyliczono statystyki opisowe (średnią, odchylenie standardowe). Dla zmiennych jakościowych wyliczono wartości procentowe. Weryfikację normalności rozkładu przeprowadzono testem Shapiro-Wilka. Do porównania dwóch grup spełniających założenia normalności rozkładu (p>0,05) wykorzystano test t- Studenta, w przypadku zmiennych o rozkładzie innym niż normalny wykorzystano test Kruskala Wallisa. We wszystkich analizach jako istotne 8

Medical & Health Sciences Rewiev 2016;2(1): 7-12 przyjęto efekty, dla których wartość prawdopodobieństwa p była mniejsza od przyjętego poziomu istotności 0,05 (p < 0,05). W prowadzonym badaniu ogólny poziom jakości życia stanowi zmienną objaśnianą przez takie zmienne objaśniające, jak wiek, miejsce zamieszkania oraz czas trwania leczenia farmakologicznego. WYNIKI Wśród 80 badanych osób średni wskaźnik jakości życia wyniósł 40,75 punktów (SD=17,74) na 100 punktów możliwych do uzyskania. Jest to wynik świadczący o jakości życia poniżej normy. Biorąc pod uwagę poszczególne profile jakości życia w zakresie 9 dziedzin, najmniejszą liczbę punktów tj. 28,43 (SD=38,92) uzyskali badani w płaszczyźnie ograniczeń fizycznych w pełnieniu ról społecznych (RLP). Nisko oceniono również ogólny stan zdrowia (GH) - 29,83 pkt. (SD=10,38) oraz nasilenie problemów emocjonalnych ograniczających pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych (RLM) - 31,25 pkt. (SD=42,54). W aspekcie służącym ocenie zmian w zdrowiu (CIH) uzyskano 36,87 pkt. (SD=22,13). Sytuacja zdrowotna badanych miała wpływ na aktywność społeczną (SF), o czym świadczy liczba punktów wynosząca 42,5 (SD=21,85). W zakresie dolegliwości bólowych (P) i witalności (V) respondenci uzyskali podobną liczbę punktów tj. 46,25 (SD=29,01) i 47,68 (SD=18,87). Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną (PF) także obniżały jakość życia chorych, ponieważ liczba punktów nie przekroczyła połowy możliwych do uzyskania (49,56pkt.). Spośród komponentów jakości życia najwyżej oceniono zdrowie psychiczne (MH), w tym aspekcie ankietowani uzyskali 54,35 pkt. (SD=16,25), (Ryc. 1). 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 49,56pkt. 28,44pkt. 31,25pkt. 54,35pkt. 47,69pkt. 46,25pkt. 42,50pkt. 29,84pkt 40,75pkt. 36,88pkt PF RLP RLM SF MH V P GH CIH QL W badanej grupie kobiety uzyskały średnią liczbę punktów w ogólnej ocenie jakości życia (QL) wynoszącą 41,08 pkt. (SD=18,42) natomiast mężczyźni 40,52 pkt. (SD=17,47). Nie wykazano zależności statystycznej pomiędzy płcią badanych, a ogólną jakością życia (Ryc. 2). 70 60 50 40 30 20 10 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH kobiety mężczyźni Rycina 2. Poziom jakości życia i jej aspektów względem płci. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. Spośród badanych najwyższą wartość punktową 55,97 pkt. (SD=21,73) wyrażającą ogólną jakość życia (QL) uzyskali najmłodsi pacjenci będący w przedziale wiekowym między 40 a 50 lat. Najmniej punktów tj. 33,12 (SD=12,78) uzyskali najstarsi pacjenci, w wieku powyżej 70 lat. Wykazano istotną statystycznie różnicę pomiędzy liczbą punktów uzyskaną przez najmłodszych i najstarszych (p=0,04), a także pomiędzy wynikami pacjentów będących w wieku 60-70 lat i najstarszymi badanymi (p=0,02), (Ryc. 3,Tab. 1). 80 60 40 20 Rycina 1. Ocena ogólnej jakości życia i jej aspektów w badanej grupie pacjentów. 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH 40-50 lat 50-60 lat 60-70 lat >70 lat *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. Rycina 3. Poziom jakości życia i jej aspektów względem wieku. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. 9

Katarzyna Augustyniuk, Joanna Knapik, Małgorzata Starczewska, Daria Schneider Matyka, Anna Jurczak, Małgorzata Szkup Ocena jakości życia pacjentów z chorobą Parkinsona Tabela 1. Zróżnicowanie ogólnej jakości życia w poszczególnych miejscach zamieszkania. Ogółem 40-50 lat 50-60 lat 60-70 lat >70 lat 40-50 lat p=0,17 p=0,34 p=0,04 50-60 lat p=0,17 p=0,66 p=0,15 60-70 lat p=0,34 p=0,66 p=0,02 >70 lat p=0,04 p=0,15 p=0,02 Spośród badanych, najwyższą wartość punktową (52,21 pkt.; SD=21,41) wyrażającą ogólną jakość życia (QL) uzyskali pacjenci zamieszkujący miasto poniżej 20 tys. mieszkańców. Następną grupę stanowili pacjenci mieszkający w mieście o zaludnieniu 20 do 100 tys. mieszkańców(40,19 pkt. (SD=15,97). Najmniej punktów tj. 36,65 (SD=16,11) uzyskali pacjenci mieszkający w dużym mieście powyżej 100 tys. mieszkańców (Ryc. 4). 80 60 40 20 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH < 20 tys. mieszk. 20-100 tys. mieszk. >100 tys. mieszk. Rycina 4. Poziom jakości życia i jej aspektów względem miejsca zamieszkania. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. Wykazano istotną statystycznie różnicę pomiędzy liczbą punktów uzyskaną przez badanych mieszkających w mieście poniżej 20 tys. mieszkańców a liczbą uzyskaną przez mieszkających w mieście powyżej 100 tys. mieszkańców (p=0,02), (Tab. 2). Tabela 2. Zróżnicowanie ogólnej jakości życia w poszczególnych przedziałach wiekowych. Ogółem < 20 tyś. mieszk. 20-100 tyś. mieszk. >100 tyś. mieszk. < 20 tys. mieszk. p=0,07 p=0,02 20-100 tys. mieszk. p=0,07 p=0,29 >100 tys. mieszk. p=0,02 p=0,29 W badanej grupie zaobserwowano obniżenie jakości życia wraz z czasem trwania choroby. Spośród badanych, najwyższą wartość punktową tj. 46,96 pkt. (SD=18,71), wyrażającą ogólną jakość życia (QL) uzyskali pacjenci, u których choroba została zdiagnozowana mniej niż 5 lat temu. Następnie uzyskując 39,08 pkt. (SD=17,48) pacjenci zdiagnozowani od 5 do 15 lat temu. Najmniej punktów tj. 35,07 (SD=14,67) uzyskali zdiagnozowani ponad 15 lat temu. Nie wykazano różnicy statystycznej pomiędzy czasem postawienia diagnozy a ogólną jakością życia (Ryc. 5). 80 60 40 20 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH < 5 lat temu 5-15 lat temu > 15 lat temu Rycina 5. Poziom jakości życia i jej aspektów względem czasu postawienia diagnozy. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. Spośród badanych, najwyższą wartość punktową tj. 48,44 pkt. (SD=19,12), wyrażającą ogólną jakość życia (QL) uzyskali pacjenci, u których leczenie farmakologiczne trwało mniej niż 5 lat. Najmniej punktów tj. 34,13 (SD=15,20) uzyskali pacjenci leczeni od ponad 10 lat (Ryc. 6). Wykazano istotną statystycznie różnicę pomiędzy pacjentami leczonymi mniej niż 5 lat i powyżej 10 lat, a ogólną jakością życia (p=0,01), (Tab. 3). 80 60 40 20 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH <5 lat temu 5-10 lat temu >10 lat temu Rycina 6. Poziom jakości życia i jej aspektów względem czasu trwania leczenia farmakologicznego. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie 10

Medical & Health Sciences Rewiev 2016;2(1): 7-12 dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. Tabela 3. Zróżnicowanie ogólnej jakości życia w poszczególnych przedziałach czasu trwania leczenia farmakologicznego. Ogółem <5 lat 5-10 lat >10 lat <5 lat p=0,13 p=0,01 5-10 lat p=0,13 p=0,20 >10 lat p=0,01 p=0,20 Spośród badanych, najwyższą wartość punktową tj. 43,45 pkt. (SD=20,25), wyrażającą ogólną jakość życia (QL) uzyskali pacjenci, którzy byli rehabilitowani krócej niż 5 lat, następnie uzyskując 42,59 pkt. (SD=16,71) pacjenci, którzy rehabilitowani byli ponad 10 lat. Z kolei pacjenci rehabilitowani od 5 do 10 lat otrzymali 41,5 pkt. (SD=13,98). Najmniej punktów tj. 32,05 (SD=11,72) uzyskali pacjenci, którzy nie byli rehabilitowani wcale. Nie wykazano różnicy statystycznej pomiędzy czasem trwania rehabilitacji a ogólną jakością życia (Ryc. 7). 70 60 50 40 30 20 10 0 QL PF RLP RLM SF MH V P GH CIH <5 lat 5-10 lat >10 lat nie podejmowano rehabilitacji Rycina 7. Poziom jakości życia i jej aspektów względem czasu trwania rehabilitacji. *QL (Quality of Life)-Jakość życia, (PF (PhysicalFunction)- Problemy zdrowotne ograniczające aktywność fizyczną, RLP (Role LimitationPhysical)- Problemy zdrowotne ograniczające fizyczne pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, RLM (Role LimitationMental)-Problemy emocjonalne ograniczające pełnienie dotychczasowych funkcji społecznych, SF (SocialFunctioning) Aktywność społeczna, MH (MentalHealth)-Zdrowie psychiczne, V (Vitality)-Witalność (energia/męczliwość), P (Pain); Dolegliwości bólowe, GH (General Health)- Ogólna ocena stanu zdrowia, CIH (Change in Health)-Zmiany w zdrowiu. DYSKUSJA Jakość życia jest pojęciem wielopłaszczyznowym, łączącym najważniejsze dziedziny życia, takie jak; praca, zdrowie, rodzina, samorealizacja. Pojęcie jakości życia wniknęło do definicji zdrowia, stając się jej ważnym determinantem, zostało wprowadzone z początkiem lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku i od początku ściśle korespondowało ze stanem zdrowia jednostki [4]. Jakość życia uwarunkowana jest wiekiem, płcią, czasem trwania choroby, miejscem zamieszkania, poziomem wykształcenia oraz innymi czynnikami [5]. Wydłużanie się życia na świecie sprawia, że wzrasta liczba osób w starszym wieku, ludzi niepełnosprawnych z chorobami przewlekłymi, w tym z nieuleczalnymi, postępującymi chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Badania nad jakością życia przewlekle chorych pacjentów w ostatnich latach zyskały na znaczeniu, jako przejaw holistycznej postawy wobec pacjenta. W procesie leczenia pacjentów z chorobą Parkinsona coraz większą uwagę przykłada się do działań mających na celu poprawę funkcjonowania pacjenta w życiu codziennym. Zaburzenia ruchowe i pozaruchowe w chorobie Parkinsona mają różne następstwa funkcjonalne u pacjentów, a niesprawność funkcjonalna chorych zależna jest od poziomu zaawansowania choroby. Lorencowicz [2] w badaniach dotyczących oceny jakości życia chorych z parkinsonizmem zwraca uwagę na silny związek miedzy sprawnością funkcjonalną, a subiektywną oceną poszczególnych składowych jakości życia (IADL - 12,09). Autorka wskazała czynności sprawiające najwięcej problemów, wykazując że 80% badanych nie było w stanie korzystać z telefonu, około 70% respondentów nie mogło przygotować i samodzielnie przyjąć leków, 55% - zrobić zakupów, ponad 40% dotrzeć do miejsc poza odległością spaceru, samodzielnie przygotować posiłku oraz samodzielnie wykonać niektórych prac domowych, np. sprzątanie [2]. Badania Królikowskiej i wsp. prowadzone wśród chorych z chorobą Parkinsona również wykazały deficyt w funkcjonowaniu codziennym. U 86% badanych pacjentów występowały problemy z poruszaniem się, 62% z ubieraniem się, 54% ze spożywaniem posiłków, 44% z wykonywaniem czynności związanych z higieną osobistą [6]. Przeprowadzona analiza wskazuje, że choroba Parkinsona ogranicza człowieka i pozbawia go możliwości sprawnego funkcjonowania, co powoduje obniżenie jakości życia chorych. W badaniach własnych wykorzystano Kwestionariusz Jakości Życia SF-36, uzyskując w badanej grupie średni wskaźnik jakości życia, bo na poziomie 40,75 punktów na 100 możliwych. Biorąc pod uwagę poszczególne profile jakości życia, najmniejszą liczbę punktów 28,43, uzyskali badani w płaszczyźnie ograniczeń fizycznych w pełnieniu ról społecznych. Potwierdza to spostrzeżenie Zbiony [7]. Autorka zauważa, że osoby, które oceniają swoją sprawność ruchową na dobrym poziomie, są również zadowolone z jakości swojego życia [7]. Kurowska z kolei stwierdza, że osoby lepiej funkcjonujące przeżywają mniej negatywnych emocji [8] W pracy podjęto próbę oceny zależności pomiędzy płcią a oceną ogólnej jakości życia. W badanej grupie nie uzyskano wyniku istotnego statystycznie. Jest to zgodne z wynikami uzyskanymi przez Gozdek L. i wsp. [9], którzy nie stwierdzili 11