Konferencja DZIECKO W SYTUACJI KRYZYSU RODZINY Romowie przyszłość bez uprzedzeń Opracowanie: Danuta Fic Koszalin, 17 września 2010 r.
Wiedza na temat Romów 1. Z jakiego kraju pochodzą Romowie? 2. Kiedy Romowie zaczęli przybywać do Polski? 3. Ilu Romów zginęło w czasie II wojny światowej? 4. Ilu Romów zamieszkuje obecnie Polskę? 5. Jak brzmi nazwa honorowego kodeksu romskiego? 2010-10-13 2
Wiedza na temat Romów 6.CowjęzykuRomówoznaczasłowo Rom? 7. Jak nazywa się krajowy Duszpasterz Romów? 8. Jak wygląda flaga romska? 9. Proszę wymienić: nazwy 4 grup Romów zamieszkujących Polskę. przynajmniej 2 nazwiska twórców kultury romskiej przynajmniej 2 muzea posiadające w swojej kolekcji zbiory poświęcone Romom 2010-10-13 3
Romowie jako grupa dyskryminowana USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. zdnia31stycznia2005r.,) Rozporządzenie MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. Nr 214, poz. 1579) 2010-10-13 4
USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2005 r.) Za mniejszości narodowe uważa się grupę obywateli polskich spełniających następujące warunki: 1. Jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Polski. 2. W sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją. 3. Dąży do zachowania swojego języka, kultury i tradycji. 4. Ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie iochronę 2010-10-13 5
USTAWA z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2005 r.) 5. Jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Polski odconajmniej100lat. 6. Utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Ustawa wymienia, jakie to są mniejszości: białoruska, czeska, litewska, niemiecka, ormiańska, słowacka, ukraińska, żydowska. Mniejszość etniczna różni się w definicji tylko brzmieniem ostatniego punktu. 7. Nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. 2010-10-13 6
Romowie przedmiotem historii Radżastan, północnozachodnie Indie. To tu zaczyna się romska opowieść", w której nic nie jest jednoznaczne. Pewnejesttylkoto,żetysiąclattemuRomowie wyruszyliwdrogę,byjużnigdyniepowrócićdoswojej indyjskiej kolebki. 2010-10-13 7
Romowie przedmiotem historii Wędrujący Romowie dla tubylców zawsze byli obcymi". Aby móc przetrwać, musieli przejąć obce elementy językowe i kulturowe. Persja, a następnie Armenia i obszar cesarstwa bizantyjskiego okazały się przystankami" na trasie podróży do Europy, to wówczas ukształtował się model kulturowy, który z jednej strony wchłaniał obce elementy, a z drugiej stworzył strukturę społeczną, która a pobiegała całkowitej asymilacji i utracie własnej odmienności. 2010-10-13 8
Romowie przedmiotem historii Pierwszym etapem romskiej migracji była Persja, co poświadczają liczne zapożyczenia z języka perskiego. Z tamtego czasu pochodzą pierwsze wzmianki literackie na temat Romów m.in. w największej perskiej epopei narodowej Szahname"(Księga Królewska). 2010-10-13 9
Romowie przedmiotem historii W XII wieku pierwsze tabory zaczęły przemierzać europejskie traktyigościńce.dokońcaxvistulecianiebyłojużweuropie miejsca, do którego by nie dotarli. W XVII stuleciu Romowie byli wysyłani do przymusowej pracy w kopalniach i na plantacjach w koloniach hiszpańskich i portugalskich w Ameryce Północnej i Środkowej, a także do Mozambiku i Angoli. W XIX wieku w poszukiwaniu pracy i lepszej przyszłości migracja romska dotarła do Ameryki Północnej. Obecnie Romowie zamieszkują wszystkie kontynenty świata. 2010-10-13 10
Polscy Romowie Obecnie w Polsce żyją cztery grupy Romów. 2010-10-13 11
Romowie w Polsce 1. Polska Roma- grupa zamieszkała w Polsce prawdopodobnie od XV wieku. Do lat 60 prowadzili wędrowny tryb życia i zachowali tradycję. 2010-10-13 12
Romowie w Polsce 2. Bergitka Roma (Romowie górscy) grupa mieszkająca w południowej Polsce, we wsiach i miasteczkach Podhala i Beskidów. Po II wojnie światowej Romowie z grupy Bergitka migrowali na ziemie zachodnie i północne. Część z nich przeniosła się do Nowej Huty, gdzie znaleźli zatrudnienie. Bergitka Roma, którzy od XVIII wieku prowadzą osiadły tryb życia, zatracili wiele elementów tradycji, związanej z wędrownym stylem życia. 2010-10-13 13
Romowie w Polsce 3 i 4. Lowarzy i Kełderasze- Do Polski migrowali od lat siedemdziesiątych XIX stulecia z Siedmiogrodu i Wołoszczyzny. 2010-10-13 14
Romowie w Polsce Najliczniejszą grupę w Polsce stanowi Polska Roma, podzielona na dwa regionalne odłamy: Sasytka Roma (Romowie rosyjscy) i Chaładytka Roma (Romowie niemieccy) Romowie górscy (Bergitka) od XVIII wieku prowadzą osiadły tryb życia. Natomiast Romowie z grup Polska Roma, Kełderasze i Lowarzy kształtowali swoją kulturę i tradycję w oparciu o Romanipen(niepisany kodeks praw i zakazów), którego jednym z najsilniejszych wyznaczników pozostawał wędrowny tryb życia. 2010-10-13 15
Tradycyjna kultura Romów Tradycja romska nakazuje manifestować romskość jako wartość najwyższą, najważniejszą. Nakazuje posługiwać się językiem romani w swoim środowisku i w kontaktach z innymi Romami. Nakazuje ponadto solidarność współplemienną, pomoc, przestrzeganie obrzędów i rytuałów. 2010-10-13 16
Tradycyjna kultura Romów Niepisane i uświęcone tradycją romskie prawo jest centralną częścią życia kulturalnego i duchowego społeczności romskiej, a także aktualnym źródłem wiedzy o pochodzeniu tego ludu. 2010-10-13 17
Tradycyjna kultura Romów Udział we władzy i procesie decyzyjnym wśród społeczności romskiej jest zarezerwowany dla starszyzny pełniącej rolę sądu i stojącej na straży zachowania tradycji i obyczajów. Starszyzna to organ regulujący spoistość grupy i decydujący o jej trwałości. Skutkiem nieprzestrzegania zasad Romanipen jest skalanie(mageripen). 2010-10-13 18
Tradycyjna kultura Romów Romanipen to wykształcony przez wielowiekową tradycję wewnętrzny zbiór zasad współżycia, norm, wartości, obyczajów, reguł określających między innymi role społeczne i sankcje, którego jednym z najsilniejszych wyznaczników pozostawał wędrowny tryb życia. Kodeks obejmuje bezwzględnie wszystkich członków grupy romskiej (np. Polska Roma) natomiast nie wykracza poza wspólnotę romską. 2010-10-13 19
Tradycyjna kultura Romów Istnieją dwie katergorie skalań, są to tzw. wielkie skalania(bare mageripena) oraz małe skalania (Tykne mageripena). Konsekwencją skalania jest czasowe lub całkowite wykluczenie ze wspólnoty romskiej geograficznej, którą zamieszkują. 2010-10-13 20
Tradycyjna kultura Romów Dzieci oraz osoby starsze są wyłączone z kręgu osób zagrożonych skalaniem. Okres bezpieczeństwa u dzieci kończy się wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej i wejścia w związek małżeński. Niższa pozycja kobiety względem mężczyzny w dużym stopniu sankcjonowana jest przez mageripen, który zakłada, że kobieta przez większość swojego życia jest istotą nieczystą. Istnieje cała sfera zakazów i nakazów związanych z kobiecym ciałem i jego atrybutami, których nieprzestrzeganie powoduje skalanie. 2010-10-13 21
Tradycyjna kultura Romów Mimo podziału na wiele grup różniących się tradycją, historią, stylem życia czy religią nadrzędność prawa zwyczajowego, patriarchalizm oraz wielki autorytet ludzi starszych są elementami wspólnymi wszystkich grup romskich, niezależnie od szerokości geograficznej. 2010-10-13 22
Rodzina Romskie rodziny zorganizowane są w sposób patriarchalny. Kobieta zajmuje się wychowaniem dzieci, dba o czystość i porządek w domu. Jej zadaniem jest też zapewnienie rodzinie pożywienia. Mężczyzna podejmuje najważniejsze decyzje, ale ma też obowiązek zadbać o bezpieczeństwo i dobrobyt rodziny. 2010-10-13 23
Inny kraj, inna religia Romowie nie wyznają jednolitej religii, w zależności od miejsca osiedlenia przyjmowali - na przestrzeni wieków - dominującą na danym obszarze tradycję religijną. Asymilacja religijna była warunkiem przetrwania i uniknięcia prześladowań na tle wyznaniowym. 2010-10-13 24
Inny kraj, inna religia Romowie z Europy Środkowej i części Europy Zachodniej są katolikami. W krajach protestanckich są właśnie protestantami. W Rumunii, Bułgarii i na terenie państw byłego ZSRR są prawosławni. Część Romów - mieszkańców dawnych Republik Radzieckich, w wyniku działalności Partii, która dążyła do ateizacji społeczeństwa stała się bezwyznaniowa. Romowie z Albanii, Bośni, Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki wyznają islam. 2010-10-13 25
Religia Na religię Romów mają także wpływ pozostałości wierzeń indyjskich i pogańskich. Pierwotnie Romowie wierzyli w najwyższą istotę - Dewełizłąistotę-Beng. 2010-10-13 26
Religia Żywa jest także wiara w demony i złe duchy, Romowie wierzą, że zmarła osoba może zostać inkarnowana jako inny człowiek czy też zwierzę. Alternatywnie może powrócić jako muló ( żywy zmarły"), szczególnie złego demona, który powraca, aby szukać zemsty na każdym, kto skrzywdził w poprzednim życiu. 2010-10-13 27
Religia Cechą charakterystyczną wyznawanej przez Romów religii jest jej synkretyzm łączenie tradycji katolickiej, protestanckiej lub islamistycznej z elementami pogaństwa, hinduizmu i własnej tradycji. 2010-10-13 28
Religia Patronką romską jest Czarna Sara - Kali Sara, zwana Czarną Madonną. W Polsce od 1986 roku, z inicjatywy krajowego duszpasterza Romów w Polsce ks.stanisława Opockiego organizowana jest w Limanowej Ogólnopolska Pielgrzymka Romów, w której uczestniczą także Romowie z Słowacji 2010-10-13 29
Edukacja Romowie są jedyną grupą etniczną, która nie posiada własnego systemu edukacji, własnych instytucji edukacyjnych, niezbędnego do edukacji etnicznej zaplecza naukowego, dydaktycznego itp. Znikoma jest wiedza na temat własnej historii, na temat własnej kultury i języka nawet u wykształconych Romów. 2010-10-13 30
Edukacja W tradycji romskiej wiedza o historii przekazywana była i nadal jest wyłącznie ustnie i jest wiedzą opartą w większości na doświadczeniach jednostkowych, jest to więc wiedza ograniczona do historii własnej rodziny/rodu. 2010-10-13 31
Dziękuję za uwagę 2010-10-13 32