Mariusz Jabłoński Polskie referendum akcesyjne Wrocław 2007 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego
Spis treści Słowo wstępne ' 9 Rozdział I. Referendum jako instytucja demokracji bezpośredniej 1. Elementy konstrukcji referendum 17 1.1. Referendum w praktyce kształtowania się ustrojowych koncepcji i procedur sprawowania władzy w państwie 17 1.2. Obywatelskie prawo do zarządzenia referendum 23 1.3. Referendum jako forma głosowania powszechnego 24 1.3.1. Prawo do udziału w referendum 24 1.3.2. Przedmiot głosowania referendalnego 26 1.4. Skutek głosowania referendalnego 31 2. Referendum we współczesnym systemie demokracji przedstawicielskiej 34 Rozdział II. Rola i znaczenie referendum w procesie integracji europejskiej 1. Wykorzystanie głosowania powszechnego w zakresie decydowania o przynależności terytorialnej, suwerenności narodowej i samostanowieniu 45 2. Referendum jako procedura wyrażania zgody na przystąpienie do Unii Europejskiej (Wspólnot Europejskich) 47 3. Wykorzystanie instytucji referendum w procesach przystępowania państw do Wspólnot i Unii Europejskiej oraz akceptowania ustaleń integracyjnych w latach 1972 2002 53 Irlandia 56 Austria 57 Dania 59 Francja 62 Finlandia 64 Szwecja 65 Włochy 66 Wielka Brytania 66 Wnioski 67 4. Wykorzystanie referendum w procesie przystępowania państw ubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej w roku 2003 72 Malta 72 Słowenia 73 Węgry 74 Słowacja 76 Litwa 78
6 Spis treści Czechy 79 Estonia 81 Łotwa 82 Wnioski 83 Rozdział III. Konstytucyjna konstrukcja referendum ogólnokrajowego w III Rzeczypospolitej Polskiej 1. Praktyka odwoływania się do instytucji referendum w Polsce w latach 1918-1997 86 2. Zagadnienie wzajemnego stosunku przedstawicielskiej i bezpośredniej formy sprawowania władzy w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. 90 2.1. Uniwersalny charakter zasady zwierzchnictwa Narodu 90 2.2. Obywatelstwo polskie i jego znaczenie dla realizacji atrybutów władzy zwierzchniej 92 2.3. Konstytucyjna konkretyzacja procedur sprawowania władzy zwierzchniej... 97 3. Konstytucyjna klasyfikacja referendum 106 3.1. Podział ze względu na kryterium terytorialnego zasięgu 106 3.2. Podział ze względu na obowiązek lub możliwość przeprowadzenia referendum 108 3.3. Podział referendum ogólnokrajowego ze względu na przedmiot głosowania.. 110 3.3.1. Referendum konstytucyjne (zatwierdzające) 110 3.3.2. Zagadnienie referendum przedkonstytucyjnego 112 3.3.3. Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.... 119 4. Klasyfikacja referendów ze względu na charakter skutków 126 4.1. Wiążący charakter referendum ogólnokrajowego 126 4.2. Zagadnienie referendum konsultacyjnego 131 5. Sądowa kontrola postępowania referendalnego 132 Rozdział IV. Referendum a kwestia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej - 1. Zagadnienie członkostwa Polski w Unii Europejskiej w trakcie prac nad Konstytucją RP z 2 kwietnia 1997 r. 135 1.1. Projekty konstytucyjne z lat 1989-1994 a sprawa przystąpienia Polski do Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej 135 1.2. Prace nad określeniem konstytucyjnej procedury akcesyjnej w latach 1995-1997 140 1.3. Prace nad treścią przepisu określającego miejsce prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której członkiem jest Rzeczpospolita Polska.. 148 2. Charakter i specyfika konstytucyjnego aktu akcesyjnego" ( opcji integracyjnej" Konstytucji RP) 152 3. Problem kompletności konstytucyjnego aktu akcesyjnego" oraz ewentualnej kolizji postanowień Konstytucji RP z ustawodawstwem UE i zasadami prawa wspólnotowego 155 3.1.^Kompletność konstytucyjnej podstawy akcesyjnej 156 3.2. Problem określenia wzajemnych relacji źródeł prawa wewnętrznego i wspólnotowego 162 4. Rola i znaczenie przedakcesyjnego orzecznictwa konstytucyjnego w procesie określania konstytucyjnych podstaw odnoszących się do krajowej procedury przystąpienia RP do Wspólnot i Unii Europejskiej 168 5. Referendum akcesyjne czy konkretyzacja przedmiotu referendum w sprawie o szczególnym znaczeniu dla państwa - problem odrębności procedury referendalnej z art. 90 Konstytucji RP 171
Spis treści 7 RozdziałV. Specyfika referendalnej procedury akcesyjnej - rozwiązania ustawowe 1. Przesłanki determinujące uchwalenie nowej ustawy o referendum ogólnokrajowym 178 1.1. Zasady ogólne regulacji ustawowej 179 1.2. Organy do spraw referendum 182 1.3. Ustalenie wyników głosowania oraz wyniku i ważności referendum 183 2. Nowatorskie rozwiązania regulacji ustawowej 187 2.1. Kwestia dwudniowego głosowania i podania do publicznej wiadomości frekwencji z pierwszego dnia głosowania 187 2.2. Wyeliminowanie ograniczeń temporalnych 190 2.3. Prawna regulacja kampanii referendalnej 193 2.3.1. Zasady ogólne 193 2.3.2. Konstrukcja prawna tzw. podmiotów uprawnionych 195 2.3.3. Zróżnicowanie intensywności kampanii referendalnej ze względu na przedmiot głosowania 199 2.3.4. Inne formy prowadzenia kampanii referendalnej 201 2.3.5. Finansowanie referendum z budżetu państwa 202 3. Ustawowe rozstrzygnięcie podstawowych sporów konstytucyjnych dotyczących procedury referendalnego trybu wyrażania zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej 204 3.1. Materialne i formalne przesłanki określające zasady postępowania w sprawie podjęcia uchwały o wyborze trybu wyrażania zgody 205 3.2. Charakter uchwały w sprawie wyboru referendalnego trybu wyrażania zgody.. 210 3.3. Charakter i treść pytania referendalnego 214 3.4. Problem uzyskania rozstrzygnięcia w referendum i możliwości następczego zastosowania alternatywnego (ustawowego) trybu w razie niespełnienia konstytucyjnego wymogu frekwencji 217 4. Kwestia kompletności ustawowej procedury referendum akcesyjnego 225 4.1. Prawny charakter zgody wyrażonej w głosowaniu referendalnym 225 4.2. Możliwość badania konstytucyjności umowy międzynarodowej po wyrażeniu zgody w referendum, a przed ratyfikacją przez Prezydenta 229 Rozdział VI. Przebieg i wynik referendum z 8 czerwca 2003 r. 1. Inicjatywy referendalne w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej przed zakończeniem procesu negocjacyjnego 233 2. Traktat akcesyjny 241 3. Uchwały w sprawie wyboru referendalnego trybu wyrażania zgody i w sprawie zarządzenia referendum ogólnokrajowego 251 4. Kampania referendalna -i 262 5. Wyniki referendum akcesyjnego i przesłanki wyrażenia zgody w głosowaniu ogólnokrajowym z 7-8 czerwca 2003-r. 272 Rozdział VII. Konstytucyjnoprawne skutki wyrażenia zgody w trybie referendum 1. Wynik referendum jako podstawa działań państwa polskiego w sferze przygotowania się do członkostwa w Unii Europejskiej 274 1.1. Ustawowe określenie zasad współpracy między Radą Ministrów a Sejmem i Senatem 275 1.2. Problem europejskiego nakazu aresztowania ' 281 1.3. Wybory do Parlamentu Europejskiego i kwestia umocowania obywateli Unii do udziału w wyborach samorządowych na terytorium RP 286
8 Spis treści 2. Ratyfikacja Traktatu akcesyjnego 293 3. Wynik referendum akcesyjnego a orzeczenie o konstytucyjności Traktatu akcesyjnego 296 3.1. Rozstrzygnięcie o właściwości Trybunału Konstytucyjnego w zakresie badania konstytucyjności Traktatu akcesyjnego 296 3.2. Rozstrzygnięcie wątpliwości dotyczących adresata przeniesienia kompetencji" 297 3.3. Określenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego przekazania kompetencji" 298 3.4. Określenie wzajemnych relacji źródeł prawa wewnętrznego i wspólnotowego oraz poszukiwanie źródeł pokrycia" deficytu konstytucyjnej regulacji w zakresie określenia zasad współpracy Rzeczypospolitej Polskiej w ramach Unii Europejskiej 300 4. Orzeczenie w sprawie konstytucyjności Traktatu akcesyjnego a kwestia procedury referendalnej i jej skutków 305 Rozdział VIII. Potencjalne wykorzystanie referendum w kolejnych etapach integracyjnych - wnioski de legę ferenda > 1. Referendum a akceptacja przyszłych etapów integracji europejskiej 311 1.1. Wprowadzenie euro jako przedmiot referendum ogólnokrajowego 313 1.2. Referendum a kwestia przyjęcia Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy 317 2. Referendum a ewentualność wystąpienia Polski z Unii Europejskiej 321 3. Odrzucenie w referendum nowelizacji konstytucji, przyjętej w konsekwencji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego sprzeczność ustawy implementującej z ustawą zasadniczą 323 Zakończenie 325 Bibliografia. 333 Inne ważniejsze źródła 353