Życzymy sukcesów w codziennej pracy. Z poważaniem Prezes Zarządu MCB mgr inż. Ryszard STOPYRA

Aktualności Nr 1 (Rok IV, nr 11) Szanowni Państwo O znaczeniu inseminacji trzody chlewnej w nowoczesnej, intensywnej kierującej się zasadami ekonomicznymi produkcji trzody chlewnej i korzyściach jakie niesie ze sobą stosowanie tej metody rozrodu nie trzeba już chyba dyskutować i nikogo przekonywać. Dotyczy to zarówno producentów wysokiej jakości materiału hodowlanego, jak i żywca wieprzowego w dużych przemysłowych fermach oraz rolników utrzymujących jedną lub kilka loch. Chcąc możliwie szybko poprawić cechy produkcyjne stada i uzyskać zamierzony postęp hodowlany, bądź szybko poprawić parametry użytkowe produkowanych świń, należy zwiększyć zróżnicowanie genetyczne hodowanych zwierząt m.in. poprzez wprowadzenie do kojarzeń nowych ras lub odległych linii genetycznych. Dużym ułatwieniem dla hodowców jest w tym momencie skorzystanie z szerokiej oferty MCB Sp. z o.o. w Krasnem poprzez Stacje Eksploatacji Knurów w Czerminie, Częstochowie i Kleczy Dolnej. Stacje te dysponują wysokiej jakości materiałem zarówno czysto-rasowym pochodzącym częściowo z importu jak też materiałem do produkcji wysokiej jakości wieprzowiny. W ofercie znajdują się również knury hybrydowe m.in. Hypor linia biały pietrain i biały duroc. Struktura rasowa stada knurów stacyjnych jest budowana i nieustannie korygowana, zgodnie z zapotrzebowaniem odbiorców usług inseminacyjnych, w szczególności tych realizujących programy hodowlane lub programy krzyżowania towarowego. Coraz częściej hodowcy nabywają nasienie knurów w stacjach i sami wykonują zabiegi inseminacyjne. Ten system realizowany w rejonie działania MCB od wielu już lat, poprawia istotnie efekty prowadzonego rozrodu w wielu chlewniach i trwale ugruntowuje pozycję inseminacji loch w praktyce hodowlanej. Unasiennianie loch przez hodowcę jest metodą optymalną przede wszystkim dla większych chlewni choćby ze względów organizacyjnych, ekonomicznych i sanitarnych. Nie tylko okresowa koniunktura na rynku wieprzowiny powinna zachęcać do współpracy z MCB Sp. z o.o. w Krasnem, bowiem wykorzystywanie genetyki oferowanej przez nasze SEK gwarantuje bardzo dobre wyniki produkcyjne i jakościowe. Życzymy sukcesów w codziennej pracy. Z poważaniem Prezes Zarządu MCB mgr inż. Ryszard STOPYRA SZANSE I OGRANICZENIA PRODUKCJI ŒWIÑ W POLSCE PO 2009 R. Gdy Polska wstępowała do UE na fali powszechnego entuzjazmu liczono przyszłe zyski naszych producentów trzody. Przecież mieliśmy wielką skalę produkcji i relatywnie niskie ceny. Ale entuzjazm trwał krótko bo pojawiło się szereg czynników sprowadzających na ziemię marzenia. Żywych tuczników nie mogliśmy niemal nigdzie do UE wywozić ze względu na obciążenie naszego kraju nie załatwioną sprawę monitoringu i zwalczania choroby Aujeszky ego. Oczekiwany eksport mięsa m.in. ze względu na zbyt niską jakość i małe wyrównanie okazał się bardzo trudny. Jednocześnie napływ środków finansowych z eksportu innych artykułów, inwestycji i dotacji unijnych spowodował obniżenie kursu walut w tym EURO. Nasza wieprzowina stała się na obcych rynkach zbyt droga, natomiast nasz wielki rynek konsumencki dał świetne pole do importu wieprzowiny z krajów UE. Co ciekawe import ten trwał i trwa nawet w warunkach wyższych cen żywca i tusz wieprzowych za granicą niż w Polsce. Jedną z przyczyn istnienia importu w tych warunkach jest to, że krajowi konsumenci aprobujący niższą jakość produktów wędliniarskich pod warunkiem jak najniższej ceny są doskonałymi klientami dla importerów i przetwórców taniego mięsa o niższej jakości. Mimo że wielu wskazuje na to, że przemysł mięsny znajdujący się w rękach zagranicznego kapitału kupując w Polsce żywiec po możliwie najniższych cenach a importując droższy dokonuje transferu kapitału to jednak porównanie cen skupu różnych animatorów rynku wskazuje na ich podobną ofertę cenową. Jak wszędzie i w tej branży są wyjątki. Niektóre zakłady płacą więcej, ale tylko wybranym dostawcom, a inne mniej, ale tylko pewnej grupie dostawców. Generalnie o cenie oprócz jakości decyduje wielkość partii i znaczenie dostawcy na rynku. I tu właśnie zaczyna się dyskusja o właściwych powodach pogarszania się sytuacji producentów trzody. Były czasy gdy problemy branży producentów trzody miały charakter polityczny. Od wstąpienia Polski do UE wiele się zmieniło. Skończył się wewnętrzny interwencjonizm a ogólnounijny ma swoje odmienne prawa. Zła sytuacja w Polsce, a nawet także w kilku innych państwach jeszcze nie jest powodem do wszczęcia interwencji. Zwykle kraje, których producenci trzody potrafią przetrwać najtrudniejsze okresy nie wnioskują o interwencję licząc na 2

Marzec 2010 zmniejszenie konkurencji na rynku w wyniku kryzysu. Już analiza sporów od kiedy zaczął się kryzys na rynku trzody daje wiele do myślenia. W roku 2007 gdy w krajach największych producentów trzody w UE postępował wzrost produkcji to wówczas w Polsce wśród marazmu i zmniejszonej opłacalności produkcji wielu rolników rezygnowało z tej działalności. Narzekano na małą rentowność produkcji trzody i brak perspektyw na jej poprawę. Gdy w Danii, Holandii i Niemczech dyskutowano o konieczności poważnych zmian rynkowych w Polsce rozkładano ręce. Wspierano na ile było można drobne gospodarstwa nie zapominając o dokuczaniu dużym fermom. Koncentracja produkcji postępowała niezwykle powoli. Drobne, słabe ekonomicznie gospodarstwa produkujące trzodę otrzymały niezwykle silny cios po żniwach w 2007 roku. W wyniku spekulacji rynkowych nastąpiła niespodziewana zwyżka cen zbóż, ponad wyobrażalne granice. Był to dla nas pierwszy, wyraźny sygnał światowego kryzysu i globalnej spekulacji. Trudności uderzyły nie tylko w Polskę. Po rekordowym roku 2007, gdy w Polsce narzekano na trudności, ubito w UE łącznie świń na masę 22 868 tys. ton i był to w UE rok wyjątkowo udany, bo już w roku 2008 na skutek gwałtownego i nieuzasadnionego wzrostu cen pasz nastąpił spadek ilości wyprodukowanych świń. Prognozy przewidują dalsze pogorszenie perspektyw produkcji i na rok 2009 szacują łączną produkcję świń na 22 047 tys. ton. Oznacza to zmniejszenie wielkości ubojów o średnio 2,4% w ciągu roku. Należy uwzględnić fakt, że pogłowie trzody w UE spadło w większym stopniu niż produkcja mięsa i wynosiło na koniec 2008 roku 153 067 tys. sztuk, a to oznacza poważną poprawę efektywności produkcji i rotacji stada średnio w całej EU. W Polsce i innych krajach nowej dziesiątki sytuacja jest bardziej skomplikowana. Owszem przewiduje się wzrost produkcji jednak i tak nie osiągnie ona poziomu sprzed kilku lat. Jak wygląda nasza, krajowa sytuacja rynkowa pokazują poniższe dane. 2008 rok 2009 rok Produkcja [tys. ton] 2190 1905 Eksport [tys. ton] Import [tys. ton] 393 [18% prod.] 514 [23,5% prod.] 291 [15,3% prod.] 579 [30,5% prod.] Polska w wyniku drastycznego spadku pogłowia stała się poważnym importerem wieprzowiny. Nasz rynek stał się tym bardziej daleko niestabilny, miotany efektami kontraktów na zakup wieprzowiny. Ceny w UE w wyniku dużej podaży żywca generalnie zmniejszają się. Pojawiają się niekiedy nowe rynki zbytu (np. Hiszpania czy Daleki Wschód) i wówczas sytuacja na pewien czas zmienia się choć staje się jeszcze mniej klarowna. Ceny rynkowe ściśle zależą od relacji popytu i podaży. Generalnie obecnie po dobrych ubiegłorocznych żniwach w całej Europie zaznacza się spadkowa tendencja cen. Jest to stały i powszechnie znany jesienno-zimowy trend występujący corocznie. Owszem w Polsce i innych krajach Europy Wschodniej dawniej był zauważany wzrost popytu na wieprzowinę wywoływany okresami Świąt Bożego Narodzenia jednak na rynku europejskim już od lat takiej tendencji nie sposób zauważyć. I w roku 2010 widać to z całą surowością. W roku 2009 europejska a przede wszystkim polska branża produkcji trzody miała czas na odbudowanie swojej pozycji. W przypadku dużej skali produkcji można było myśleć o akumulacji kapitału. Jednak w małych gospodarstwach okres dobrej koniunktury był zbyt krótki a potrzeby większe niż dochody i nie dało to możliwości nagromadzenia zapasów. Większość naszych producentów weszła w 2010 rok poważnie osłabiona długotrwałą złą sytuacją rynkową i nie wystarczyło czasu na przygotowanie ekonomiczne na spadek cen trzody na początku 2010 roku. Polska będąc w UE generalnie nie czerpie korzyści ze wzrostu koniunktury w UE, a jednocześnie doświadcza problemów jakie dotykają branżę w UE. Należy tu np. podkreślić fakt osłabienia rynku trzody chlewnej w wyniku oddziaływania totalnego kryzysu. Zmniejszenie dostępności kredytów i wzrost kosztów produkcji na skutek wzrostu cen innych niż pasze środków produkcji pogorszyły sytuację producentów trzody w UE i w Polsce. Także wiele nowych regulacji prawnych z zakresu np. dobrostanu zwierząt i żywienia (zero tolerancji na niezatwierdzone komponenty paszowe zawierające GMO) wpłynęło negatywnie na ekonomiczną pozycję producentów trzody. W efekcie poważnie spadła konkurencyjność i eksport mięsa z Europy na rynki trzecie co przyczyniło się do ekspansji tej wieprzowiny na rynek polski. Największymi rynkami odbioru mięsa z Europy są Rosja, Hongkong i Japonia. Eksport do Rosji nieprzerwanie rósł w ostatnich latach osiągając w roku 2008 wielkość ponad 764 tys. ton, stanowiąc 30% całego unijnego eksportu wieprzowiny. Jednak należy zaznaczyć, że jeszcze szybciej, zwłaszcza wartościowo rósł eksport wieprzowiny do Hong Kongu, osiągając w 2008 roku wielkość ponad 454 tys. ton. Jednak porównanie eksportu w pierwszej połowie roku 2009 z pierwszą połową roku 2008 wskazuje na spadek sprzedaży na najważniejsze rynki: Rosji, Hong Kongu, Japonii i Południowej Korei o ok. 15%! W przypadku eksportu do Rosji jest to mniejsza wartość jednak eksport do Hong Kongu zmniejszył się aż o 27%! Zwiększyła Aktualności się owszem sprzedaż mięsa na Ukrainę i do Chorwacji, jednak mało stabilna sytuacja polityczno-ekonomiczna Ukrainy i sezonowość zakupów do Chorwacji nie dają tym rynkom szansy na decydującą pozycję. W ogólnym rozrachunku całkowity eksport wieprzowiny z Unii Europejskiej zmniejszył się o ok. 14%. Jakim jest zatem główny efekt tych zaburzeń eksportowych EU? Dla nas, najważniejszym skutkiem jest, jak już wspomniano, powstanie nowej, silnej presji tradycyjnych europejskich eksporterów trzody na nasz krajowy rynek. Produkcja największych eksporterów Danii i Holandii skoncentrowała się obecnie na eksporcie prosiąt. A te trafiają niemal w całości na rynki europejskie! Czyli generalnie nie są przedmiotem eksportu a jedynie obrotu wewnątrz Wspólnoty. Między innymi dzięki zakupom prosiąt z Danii największym producentem tuczników i eksporterem mięsa stały się Niemcy. Niemcy deklarują, że w roku 2009 import prosiąt może sięgnąć 9 mln sztuk. Dania jak i Holandia ze względu na ograniczenia środowiskowe, trudności w eksporcie mięsa na rynki trzecie i wreszcie z powodu większego oprocentowania kapitału przy produkcji prosiąt zdecydowanie zmieniają profil swej specjalizacji na produkcję i eksport prosiąt. Polska także jest w zasięgu zainteresowania eksporterów holenderskich i duńskich producentów prosiąt. W pierwszym półroczu 2009 roku trafiło na nasz rynek ok. 335 tys. prosiąt z Holandii i ponad 100 tys. szt. z Danii. Specjalizacja w produkcji prosiąt i ich intensywny eksport spowodowały zmiany na rynku popytu na zboża i inne pasze. Produkcja tuczników w Niemczech w 2008 roku osiągnęła 45 399 tys. sztuk i mimo pewnego spadku szacowana jest na rok 2009 na wielkość 44 860 tys. sztuk, przekracza krajowe zapotrzebowanie i jest powodem silnej presji niemieckiej wieprzowiny na rynki nowych krajów członkowskich, w tym Polski. Mimo wysokich kosztów pracy, obciążenia importem prosiąt i innych obciążeń Niemcy w krótkim czasie stały się poważnym, eksporterem wieprzowiny. Czy jest w tym także zasługa skoncentrowanej produkcji i wielkiej ubojni \TONNIES\? Z pewnością ogromna koncentracja produkcji i przetwórstwa w połączeniu z konkurencyjnością na rynku okazała się ponownie najważniejszym atutem na rynku. Stale padają zarzuty, że rynek europejski, a zwłaszcza polski jest destabilizowany przez import z krajów trzecich. Tu szczególnie mocno, ale i tajemniczo brzmią posądzenia o import z Brazylii. Prawda wygląda skromnie. Owszem, UE importuje pewne ilości wieprzowiny spoza swojego obszaru. Jednak należy wiedzieć, że mimo wielu emocji jaki ten import budzi nie jest to znaczący udział na rynku. Ogólnie import stanowi zaledwie 2,3% 3

Aktualności wielkości całego eksportu z UE. Największym dostawcą wieprzowiny do UE są USA skąd trafiło na rynek europejski w roku 2008 21 547 ton wieprzowiny. W roku 2009 import z USA zmniejszył się i największym dostawcą mięsa do UE stało się Chile. Pewien wolumen wieprzowiny do UE trafia także ze Szwajcarii mimo bardzo wysokich cen na tamtym rynku. Import z pozostałych kierunków (Chorwacja, Serbia, Kanada) nie ma większego znaczenia dla europejskiego rynku. Prognozy na rok 2009 przewidują zmniejszenie tego i tak małego importu. Jednak zasadnicza konkurencja z wieprzowiną spoza UE nie jest realizowana w Europie, a odbywa się na innych rynkach. A tam decyduje przede wszystkim cena, podczas gdy argumenty o wyjątkowej jakości mięsa i jego pochodzeniu mają mniejsze znaczenie. Tu należy się pewna dygresja. Otóż o ile jakość mięsa wołowego poważnie zależy od jego geograficznego pochodzenia o tyle najlepsza wieprzowina może powstać niemal wszędzie. Średnia cena trzody (tusze) z UE jesienią 2009 roku wynosiła ok. 150 Euro za 100 kg przy cenie w USA nawet poniżej 80 Euro za 100 kg we wrześniu! Ceny w Brazylii są nieco wyższe i oscylują na poziomie ok. 100 Euro za 100 kg. Na te różnice w cenach składają się zarówno niższe koszty produkcji w Amerykach jak i ponownie osłabiający się kurs dolara wobec Euro dochodzący obecnie do poziomu 1,5 D = 1 E. Wobec aktualnych realiów rynkowych trudno przewidywać wzrost eksportu wieprzowiny z EU. Konkurencja ze strony wieprzowiny z obu Ameryk jest bardzo silna i w sytuacji gdy tradycyjni eksporterzy wieprzowiny Dania i Holandia zmienili profil produkcji w kierunku prosiąt pozycja EU na rynku osłabła. Istotnym elementem konkurencyjności są koszty produkcji. Owszem ceny zasadniczych komponentów paszowych spadły. Jednak ogólne koszty produkcji zmniejszyły się w mniejszym stopniu. Niepokój budzą utrudnienia w imporcie soi szczególnie z USA. Należy mieć na uwadze, że nasze europejskie ograniczenia dla importu soi z Ameryki powodują spadek cen tego surowca na rynkach amerykańskich, a to z kolei wywołuje spadek kosztów produkcji w tych krajach i większą ofertę tańszej Amerykańskiej wieprzowiny na rynki! Soja najwyższy poziom cen uzyskała w 2008 roku ok. 30-tego tygodnia (blisko 700 dolarów za tonę w USA) i od tego czasu jej ceny zaczęły spadać osiągając najniższy poziom na przełomie 2008 i 2009 roku. Od tego czasu ceny soi zaczęły powoli rosnąć uzyskując najwyższy poziom ok. 30 tygodnia 2009 roku ale jest to poziom znacznie niższy niż w 2008 roku. Obecnie występuje nadal spadkowa tendencja cen soi. Dyskusja nad mechanizmami wspierania rynku wskazuje różne podejście do problemu poszczególnych krajów. Dość jednoznacznie negatywnie opiniowane jest wspieranie przechowalnictwa wieprzowiny. Mimo szybkiego oddziaływania na rynek uruchomienie przechowalnictwa w dobie ogólnie wysokiej produkcji tylko przesuwa termin napływu podaży mięsa, a trudno przewidywać, aby na europejskim rynku występowały w najbliższym czasie niedobory wieprzowiny. Według uczestników spotkania sens mają tylko dopłaty do eksportu. Oczywiście należy brać pod uwagę reakcję państw trzecich na ten mechanizm i wpływ tej reakcji na decyzję władz unijnych. Stąd wprowadzenie tego działania biorąc pod uwagę ogólny kryzys finansowy może być bardzo trudne. Jak już wspomniano wynikiem dyskusji ma być prognoza sytuacji rynkowej. Niestety analiza wszystkich czynników wskazuje na możliwość dalszego spadku cen do poziomu pośredniego między latami 2007 i 2008. Wówczas najniższe ceny (oczywiście w Danii) wynosiły ok. 115 E/100 kg. Średnio w UE było to ok. 135 E/100 kg a w Polsce (luty 2009) 129 E/100 kg. Jaka będzie sytuacja rynkowa? Mała produkcja krajowa i wysoki import stawiają nas Polskę poza stawką graczy. A to wielki problem! Zapewne w ramach cykli sezonowych cena trzody zacznie w Polsce rosnąć w marcu. Wzrost powinien utrzymać się do sierpnia, września i potem pojawi zapewne tendencja spadkowa. Mając na uwadze wielkość europejskiej produkcji można przewidywać osiągnięcie w 2011 roku najniższego poziomu cen i ich wzrost w 2012 roku. Jednak jak wskazują analizy spadki cen będą dość poważne, tak jak przed laty. Najwyższe notowania cen nie będą tak poważne ani długotrwałe jak niegdyś. Po tym trudnym okresie od 2012 roku można liczyć na ponowną poprawę koniunktury. Nr 1 (Rok IV, nr 11) Na koniec należy się kilka słów realnych wskazań dla branży. Przede wszystkim należy wspomóc krajową produkcję prosiąt. Import prosiąt z zagranicy i ograniczanie roli naszych producentów do najprostszego etapu produkcji tuczu, poważnie osłabia całą branżę. Mówiąc o produkcji prosiąt należy mieć na uwadze wielkość skali produkcji. Dotychczas prosięta stanowiące podmiot obrotu targowiskowego pochodzą zwykle z małych gospodarstw i do takich samych małych trafiają. Tymczasem poważne zainteresowanie prosiętami pochodzi z dużych ferm i dotyczy dużych, wyrównanych partii zwierząt pochodzących z jednego źródła. Wyspecjalizowane gospodarstwa, gdzie rozród i odchów prosiąt prowadzone są fachowo i efektywnie mają i będą mieć swoje miejsce na rynku. Takie gospodarstwa powinny dostawać poważne wsparcie, gdyż od ich istnienia zależy w dużym stopniu los hodowli zarodowej i całej rzeszy branż współpracujących z produkcją trzody chlewnej. Odbudowanie światowej pozycji Polski jako strategicznego producenta i eksportera trzody jest możliwe tylko w oparciu o duże silne podmioty, a nie o rozdrobnioną słabą strukturę. Wobec obecnych możliwości Rządu powinny to być szkolenia, analizy ekonomiczne dla poszczególnych etapów produkcji, wsparcie kredytowe i zachęty finansowe do współdziałania. Należy jednak realnie oceniać sytuację i zauważyć, że pozycja polskich producentów wieprzowiny w dużym stopniu zależy od kursu Euro wobec złotówki. Drogie Euro hamuje w poważnym stopniu import i łagodzi naszym producentom sytuację rynkową. Podsumowując prognozę można oczekiwać, że po okresie zimowego spadku cen pewnego wzrostu cen i ożywienia na rynku można oczekiwać od marca 2010 roku. Jednak będzie to zapewne wzrost sezonowy i dopiero rok 2012 powinien przynieść poważniejsze zmiany na lepsze na rynku trzody. Jeszcze w grudniu 2009 roku wiele wskazywało, że utrzymają się niskie ceny pasz poprawiające pozycję producentów trzody. Obecnie wpływ wyjątkowo ciężkiej zimy nie jest jeszcze oszacowany choć w tej sytuacji trudno myśleć o większych plonach. Jednak nawet przy niższych zbiorach zmniejszone pogłowie zwierząt gospodarskich przede wszystkim trzody daje nadzieje na umiarkowane ceny pasz i możliwość przetrwania na rynku mimo niskich cen żywca. Opracował: dr inż. Tadeusz BLICHARSKI IGiHZ PAN w Jastrzębcu, PZHiPTCh POLSUS 4

Marzec 2010 ZABEZPIECZENIE SANITARNE PRODUKCJI NASIENIA KNURÓW W STACJACH EKSPLOATACJI KNURÓW Bioasekuracja stad trzody chlewnej czyli ochrona stad przed chorobami, coraz bardziej dociera do świadomości polskich hodowców w kontekście realizowanego programu zwalczania choroby Aujeszky ego. Jest też istotnym elementem wpływającym na opłacalność produkcji trzody chlewnej. Ważnym ogniwem w ochronie stada loch jest organizacja rozrodu w oparciu o nasienie pozyskiwane od zdrowych knurów, wolnych od wielu patogenów negatywnie wpływających na powodzenie reprodukcji. Nasienie knurów może być zakażone wieloma drobnoustrojami związanymi z chorobą lub nosicielstwem tej choroby. Transmisja ich może być związana z zakażeniem i chorobą knura lub jak ma to miejsce przy kryciu naturalnym, knur staje się wektorem przenoszącym bakterie lub wirusy z zakażonej samicy na zdrową. Niekiedy drobnoustroje bytują w worku napletkowym samca i pomimo że nie wywołują choroby są źródłem choroby przenoszonej z nasieniem. Obserwuje się to przy zakażeniach wirusem parwowirozy lub choroby Aujeszky ego. Od lat wiadomo jak ważnym elementem w szerzeniu chorób związanych z rozrodem świń jest samiec. Dlatego inseminacja nasieniem knurów wolnych od patogenów jest od początku podstawą funkcjonowania stacji produkcji nasienia. Przykładem tego niech będzie choroba Aujeszky ego, od której już od 1989 r. knury inseminacyjne musiały być wolne, przez co można było niejako z marszu używać nasienie knurów stacyjnych w stadach uwalnianych od tej choroby i zastąpić niejednokrotnie zarażone knury stadne. Obecnie obowiązujące przepisy w Polsce określające wymagania dla centrum pozyskiwania nasienia knurów są zawarte w rozporządzeniu MRiRW z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych mających zastosowanie do nasienia świń i są jednolite z unijnymi przepisami w tym zakresie zawartymi w dyrektywie Rady 90/429/EWG wraz ze zmianami wprowadzonymi decyzją Komisji WE nr 1999/608/WE z 10 września 1999 r. Szczegółowe wymagania dla centrum pozyskiwania nasienia nakazują stały nadzór weterynaryjny lekarza centrum i okresowe kontrole przeprowadzane przez powiatowego lekarza weterynarii w zakresie zatwierdzania oraz pozyskiwania, obróbki i dystrybucji nasienia. Ścisła izolacja zwierząt, poszczególnych etapów produkcji, wymagania w zakresie standardu pomieszczeń przebywania zwierząt, pobierania nasienia, jego obróbki i dystrybucji to dalszy element ochrony zwierząt i nasienia przed zakażeniem. Stado pochodzenia Polska hodowla zarodowa Firmy hybrydowe Import z UE Urz dowo wolne od Brucelozy Choroby Aujeszky'ego Chorób zaka nych Badania przed zakupem Bruceloza Choroba Aujeszky'ego Klasyczny pomór wi PRRS Stres Badanie nasienia Badanie kliniczne Centralna Kwarantanna Knurów MCB Krasne (1 miesi c) Badania na kwarantannie Bruceloza Choroba Aujeszky'ego PRRS Badanie kliniczne Badanie nasienia Szczepienia Parwowiroza Ró yca Drugim ważnym elementem jest tzw. czynnik ludzki określający kwalifikacje kadry obsługi knurów i laboratorium nie tylko w zakresie prawidłowego utrzymania dobrostanu zwierząt i dobrej praktyki laboratoryjnej, ale też znajomości mechanizmów szerzenia się chorób i umiejętności przeciwdziałania im poprzez dezynfekcję, sterylizację i stosowania zasad higieny produkcji nasienia. Wymagania weterynaryjne dla knurów przyjmowanych i przebywających w stacji to dalszy ważny i wielopoziomowy etap kontroli. Pochodzenie zwierząt z chlewni o potwierdzonym statusie sanitarnym, wolnej od chorób zakaźnych, ze szczególnym uwzględnieniem choroby Aujeszky- ego, brucelozy, PRRS-u, pomoru klasycznego świń ma dawać gwarancje pełnego bezpieczeństwa. Dalszy etap to wymagane badania na 30 dni przed zakupem zwierząt wykonywane u hodowcy w kierunku: brucelozy, ch. Aujeszky ego, pomoru klasycznego i dodatkowo PRRS potwierdzone stosownym orzeczeniem weterynaryjnym, co daje prawo umieszczenia zwierząt na kwarantannie w stacji. Kwarantanna trwająca następne 30 dni ma potwierdzić status sanitarny knurów i jest dodatkowym zaworem bezpieczeństwa i okresem kiedy mogą ujawnić się choroby i zakażenia przebiegające w formie poronnej lub utajonej. Istotna jest tutaj rola lekarza weterynarii stacji, który będąc specjalistą w zakresie rozrodu świń potrafi wychwycić takie zwierzęta. Dodatkowo w praktyce naszych Stacji Eksploatacji Knurów jest zabezpieczanie knurów poprzez szczepienia przeciwko parwowirozie i różycy świń oraz odrobaczanie. Ważne jest też badanie kliniczne ogólnego stanu zdrowia i szczegółowe badanie narządu rozrodczego wykonywane przed opuszczeniem kwarantanny. Monitoring stanu zdrowia stada produkcyjnego polega na cyklicznym, co kwartał badaniu 25% stanu zwierząt w stadzie, tak aby każdy osobnik był skontrolowany na przestrzeni roku. Powtarza się badania w kierunku: brucelozy, pomorowi klasycznemu, ch. Aujeszky ego, syndromu rozrodczo-oddechowego (PRRS); powtarza się także 2 razy w roku szczepienia przeciwko parwowirozie, różycy oraz stosuje preparaty przeciwpasożytnicze. Bardzo istotna jest stała kontrola stanu zdrowia knurów pobieranych w danym dniu produkcyjnym przez lekarza stacji. Dopełnieniem produkcji zdrowego nasienia jest stosowany rozrzedzalnik, który poprzez dodatek antybiotyków ma zabezpieczyć dawkę przed zakażeniem leptospirami i mykoplazmami oraz florą niespecyficzną mogącą mieć negatywny wpływ na jakość biologiczną nasienia. Wypracowany system bioasekuracji produkcji nasienia ma dawać gwarancję bezpieczeństwa dla hodowcy wykorzystującego nasienie naszych knurów w rozrodzie swojego stada. Inseminacja nasieniem ze Stacji Eksploatacji w Czerminie, Kleczy Dolnej i Częstochowie to wymierna korzyść nie tylko w aspekcie hodowlanym lecz również bioasekuracji swojego stada. Opracował: lek. wet. Leszek HEBDA SEK Cz stochowa SEK Czermin SEK Klecza Dolna Aktualności Schemat drogi knura do Stacji Eksploatacji Knurów w MCB Krasne Badania Okresowe Choroba Aujeszky'ego Bruceloza Klasyczny pomór wi PRRS Badanie kliniczne Szczepienia Parwowiroza Ró yca Badanie nasienia 5

Aktualności CZYNNIKI WP YWAJ CE NA POPRAWÊ PLENNOŒCI LOCH Ekonomiczne realia dzisiejszego sektora producentów trzody chlewnej wymagają od hodowców tego gatunku ciągłego doskonalenia zwierząt w zakresie cech tucznych i rzeźnych, ale czy tylko te elementy zapewnią zadowalający zysk? Istotnie, są to bardzo ważne cechy, gdyż coraz więcej zakładów mięsnych rozlicza się z producentem wieprzowiny na podstawie zawartości mięsa w tuszy, lecz jest jeszcze jeden element tej układanki zwiększający opłacalność produkcji, a mianowicie plenność lochy, której miernikiem jest ilość odchowanych prosiąt w ciągu roku. Jeżeli mówimy o plenności gospodarczej bo taka najbardziej interesuje hodowcę to nie możemy pominąć czynnika wpływającego bezpośrednio na jej wartość czyli częstotliwości wyproszeń, a tu w dalszym ciągu nieco odbiegamy od pozostałych krajów starej UE. Warto zadać sobie pytanie czy wszystko co robimy w chlewni ze swoim stadem podstawowym jest ukierunkowane na uzyskanie wysokiego wskaźnika częstotliwości wyproszeń. Jeżeli prześledzimy cykl reprodukcyjny to wyróżnimy w nim: - ciążę trwającą 114-115 dni, - laktację lochy, - jałowość lochy. Laktację lochy można skrócić poprzez wczesne odsadzenie prosiąt, ale pamiętać należy o ich jak najwcześniejszym dokarmianiu paszami o wysokiej wartości pokarmowej. Szybkie odsadzenie prosiąt daje możliwość wczesnego pokrycia lochy, lecz musimy jednak uwzględnić powrót do stanu fizjologicznego narządów rodnych sprzed okresu ciąży, głównie chodzi tu o inwolucję macicy. Istotny jest także fakt, iż lochy wysokomleczne karmiące liczne mioty mogą znacznie pogorszyć się kondycyjnie przez co nie nadają się do szybkiego rozpoczęcia nowego okresu reprodukcyjnego. Jak widać zwiększenie częstotliwości wyproszeń jest zagadnieniem trudnym i wymagającym sporej wiedzy oraz wyczucia ze strony hodowcy. Odpowiednie zgranie ww. elementów może być podstawą do skrócenia przestoju poporodowego a w rezultacie zwiększenia częstotliwości wyproszeń. Często spotykamy się z twierdzeniem w różnych dziedzinach życia, że sukces ma wielu ojców, nie jest inaczej jeżeli chodzi o trzodę chlewną. Kolejnym czynnikiem determinującym skalę powodzenia w chowie świń jest wykrycie rui lochy co jest warunkiem skutecznego krycia. Obserwację zwierząt należy przeprowadzać w sposób bardzo staranny tzn. dwa razy w odstępach 12-godzinnych w okresie spokoju w chlewni np. pierwsza obserwacja o 6 rano, a druga o 18 wieczorem. Mając knura w stadzie również wykorzystujemy go do wykrywania rui, gdyż niektóre lochy lepiej manifestują objawy rujowe w jego obecności. Jeżeli ruja została wykryta, to istotne jest ustalenie dogodnego terminu krycia tzn. takiego momentu, w którym znajdzie się jak najwięcej uwolnionych komórek jajowych z pęcherzyków Graffa, średnio jest to 24 godzina od momentu wystąpienia objawów rui. Zwiększeniem skuteczności zabiegu jest reinseminacja wykonana 12 godzin po pierwszym kryciu. Zdarza się, że pomimo precyzyjnie wykrytej rui i ustaleniu optymalnego czasu krycia uzyskane wyniki w postaci żywo urodzonych prosiąt są słabe. Gdzie wtedy szukać winnego? Bez wątpienia nasze podejrzenia zostaną skierowane na knura i co ważne mogą okazać się całkiem słuszne, ponieważ nasienie nie było badane pod kątem zdolności do zapładniania (mówimy tu oczywiście o knurach zostawionych przez hodowców na własne potrzeby). Alternatywą dla krycia naturalnego może okazać się inseminacja, która stale zyskuje swoich zwolenników wśród hodowców, co jest zrozumiałe biorąc pod uwagę korzyści jakie ze sobą niesie takie rozwiązanie. Do tych najbardziej korzystnych zalet inseminacji pod względem ekonomicznym należy zaliczyć: - dostęp do zwierząt o najwyższej wartości hodowlanej, - szeroka oferta knurów w obrębie każdej rasy co daje możliwość wyboru optymalnie najlepszego reproduktora dla stada, - stałe doskonalenie pozyskiwanego materiału hodowlanego pod względem mięsności, przyrostów dobowych, optymalnego wykorzystania paszy, - stacje eksploatacji knurów zajmujące się produkcją oraz dystrybuowaniem nasienia mają bardzo wysoki status weterynaryjny tzn. są wolne od chorób rozprzestrzenianych za pośrednictwem nasienia co w rezultacie przyczynia się do uniknięcia bardzo kosztownej terapii a w najgorszym wypadku likwidacji części stada, - uzyskiwanie wartościowego materiału do tuczu poprzez tworzenie mieszańców i wykorzystanie efektu heterozji, - Nr 1 (Rok IV, nr 11) obniżenie nakładów pracy i finansów związanych z utrzymaniem knura w chlewni, uniknięcie niekorzystnej sytu- - acji jaką jest niewątpliwie chów wsobny. Dla osiągnięcia zadowalających wyników w chowie bądź hodowli istotne będzie także szeroko rozumiane środowisko. Mam tu na myśli: warunki zoohigieniczne w chlewni, żywienie, sposób utrzymania zwierząt, w szczególności loch na porodówkach w kojcach ograniczających przygniatanie prosiąt, ale to już odrębne zagadnienie. Opracował: mgr inż. Jakub CYGAN 6

Marzec 2010 STACJA EKSPLOATACJI KNURÓW W CZÊSTOCHOWIE Aktualności Obchodzone w bieżącym roku 55-lecie istnienia zakładu w Częstochowie skłania do refleksji nad pracą dwóch pokoleń, które przeżyły nie tylko czas wspaniałych sukcesów, ale i musiały zaznać goryczy porażki. Przypominamy tę historię z szacunkiem dla dorobku i doświadczenia tych co odeszli. mgr inż. Franciszek Wiśniowski obecny kierownik stacji Stacja Eksploatacji Knurów w Częstochowie Historia inseminacji na terenie byłego województwa częstochowskiego sięga połowy ubiegłego wieku, kiedy to w roku 1955 została ukończona budowa Państwowej Stacji Buhajów w Częstochowie. Pierwsze punkty unasienniania powstawały w oparciu o Państwowe Zakłady Lecznicze dla Zwierząt, a prekursorami inseminacji byli: dr wet Maria Zacharzewska, lek. wet. Stanisław Tucholski, mgr inż. Wiesław Pilarczyk, inż. Tadeusz Imiełowski, mgr inż. Feliks Surowiec, Euzebiusz Świeboda, Roman Ślęczka, Józef Szczepaniak (który, co pragnę podkreślić, pracuje do dziś), Konstanty Łapiński, Kazimierz Sawicki, Jan Maciąg, Marian Gap, Józef Kalota, Jan Orszulak, Roman Sokołowski, Czesław Pełka i wielu wielu innych, których nie sposób tu wymienić. W tych czasach transport nasienia na punkty odbywał się z użyciem wozów konnych i rowerów, a wysyłkę do oddalonych punktów opierano na usługach PKP i PKS. W 1956 roku zakład w Częstochowie swoją działalnością obejmował tereny powiatów województwa śląskiego: częstochowski, kłobucki, myszkowski, zawierciański, będziński, gliwicki, pszczyński, tyski, Tarnowskie Góry, radomski, wieluński, włoszczowski, lubliniecki. W powiatach tych funkcjonowało łącznie 49 punktów. W roku 1958 PSB w Częstochowie została przemianowana na Państwowy Zakład Unasienniania Zwierząt. Pierwszym dyrektorem został lek. wet. Stanisław Tucholski, a jego zastępcą kierownik produkcji inż. Tadeusz Imiełowski. W 1961 r. PZUZ w Częstochowie został Wojewódzkim Państwowym Zakładem Unasienniania Zwierząt z podległym zakładem w Drogomyślu. Dyrektorem wówczas był już mgr inż. Wiesław Pilarczyk, a jego zastępcą główny hodowca mgr inż. Feliks Surowiec. W 1967 roku inseminacją objęto 100% pogłowia i unasienniono, niewyobrażalną dzisiaj liczbę 122 tysiące krów. Od roku 1963 unasienniano krowy buhajami ras mięsnych, początkowo Aberdeen-Angus i Charolaise, a następnie od roku 1980 Simental. W roku 1975 rozpoczęto unasiennianie bydła czarno- białego nasieniem buhajów holsztynofryzyjskich. W latach sześćdziesiątych używano w inseminacji bydła wyłącznie nasienia płynnego przechowywanego przez okres 3 dni w temperaturze + 4 stopnie Celsjusza. Otrzymanie w 1970 roku sprzętu kriogenicznego umożliwiło produkcję nasienia opartą o metodę konfekcjonowania w kulkach i przechowywania w temp. 196 stopni Celsjusza, co miało kapitalny wpływ na rozszerzenie usług inseminacji nasieniem buhajów pozytywnie wycenionych na potomstwie (metoda CC). Po zmianach administracyjnych w kraju w roku 1975 w miejsce WPZUZ powołano Stację Hodowli i Unasienniania Zwierząt w Częstochowie. W roku 1976 Stacja przejęła dział oceny wartości użytkowej bydła oraz związane z tym prace hodowlane. W tym samym roku dyrektor Wiesław Pilarczyk został powołany na stanowisko z-cy dyrektora w Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt w Warszawie. Jego miejsce zajmuje mgr inż. Feliks Surowiec, zastępcą zostaje Dyrektorzy Feliks Surowiec i Maciej Zając z pracownikami na Śnieżce 7

Aktualności Chlewnia na 56 stanowisk z wybiegami inż. Tadeusz Imiełowski, a kierownikiem produkcji i II zastępcą mgr inż. Maciej Zając. Na wniosek załogi w roku 1980 nadano Stacji imię byłego dyrektora mgr inż. Wiesława Pilarczyka, jako podkreślenie wieloletniego dorobku i uznania jego wybitnych zasług dla rozwoju inseminacji w kraju i regionie. W 1975 roku unasienniając 102 sztuki rozpoczęto inseminację świń w rejonie Częstochowy. W roku następnym były to już 1233 sztuki. Początkowo do unasienniania używano wyłącznie knurów ras WBP i PBZ. W roku 1983 zakupiono pierwszego knura rasy Duroc. Skromne możliwości utrzymania knurów (zaledwie 10 stanowisk na chlewni) sprawiały, że inseminacja loch do połowy lat osiemdziesiątych nie nabrała wielkiego rozpędu. W roku 1985 dzięki niezwykłej intuicji i uporowi dyrektora Feliksa Surowca została oddana do użytku nowa stacja unasienniania loch w Dźbowie z 56 stanowiskami dla knurów. W okresie tym funkcjonowało 235 punktów unasienniania zwierząt. Tylko część z nich rozpoczęła inseminację loch. Nie mniej jednak ta forma rozrodu Wykonanie usług i sprzedaż nasienia w latach 2007 2008 Wyszczególnienie 2007 rok 2008 rok 2009 rok Unasiennianie krów szt. (zab. I) 19707 19053 18159 Sprzedaż nasienia buhaja 31993 29116 28859 Unasiennianie loch szt. (zab. I) 4331 3325 4760 Sprzedaż nasienia knura 19512 19002 32359* *Część wyprodukowanego nasienia została przekazana do SIH Karczów Nr 1 (Rok IV, nr 11) świń zyskiwała na popularności i w roku 1988 unasienniono już 8356 sztuk po raz pierwszy. W 1991 roku następuje kolejna reorganizacja w inseminacji. Z 49 Stacji Hodowli i Unasienniania Zwierząt w kraju pozostaje 9. SHiUZ Częstochowa zostaje jednostką podlegającą SHiUZ Karczów, co skutkuje likwidacją starego zakładu na ulicy im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Buhaje wędrują do SHiUZ Karczów, a ocena wartości użytkowej krów do OSHZ w Opolu. Zakład zostaje przeniesiony do Stacji Knurów w Częstochowie-Dźbowie i otrzymuje nazwę Centrum Produkcji Nasienia Knurów. Nowym kierownikiem zostaje Pani mgr Jadwiga Konieczek. Jest to okres ogromnego wzrostu produkcji nasienia knurów wysyłanego w rejon działania Stacji w Karczowie i Raciborzu. W 1996 r. CPNK w Częstochowie wyprodukowało 79 208 porcji, którymi unasienniono po raz pierwszy 24 335 loch. Ostatnia reorganizacja z 1999 roku wraz z późniejszymi przekształceniami podporządkowała obiekt w Częstochowie Małopolskiemu Centrum Biotechniki w Krasnem. Zakład dostał nową aktualną do dziś nazwę Stacja Eksploatacji Knurów w Częstochowie. Z inicjatywy Pani kierownik Jadwigi Konieczek budynki gospodarcze i laboratorium zostały poddane gruntownym remontom i modernizacji. W 2004 roku uruchomiono Centralną Kwarantannę Knurów dla MCB Krasne. W minionym roku przebywało w niej 85 knurów, które następnie zostały rozdzielone na trzy zakłady produkujące nasienie knurów w strukturach MCB Krasne: SEK Czermin, SEK Klecza Dolna i SEK Częstochowa. Obecnie w Stacji w Częstochowie utrzymujemy 49 knurów różnych ras i linii: PBZ, WBP, Pietrain, Duroc, Pietrain x Duroc, Hypor Linii S i Linii G, Penarlan Neckar. Oprócz ras krajowych regularnie dokonujemy importu zwierząt, ostatnio z takich krajów jak Austria i Niemcy. Od 2007 roku prowadzimy sprzedaż nasienia knurów hodowcom, którzy sami wykonują zabieg unasienniania loch, co spowodowało znaczny spadek wykonywanych usług, ale z drugiej strony wzrost sprzedaży nasienia. W 2009 roku wyprodukowaliśmy rekordową ilość 96 352 porcji. Zamieszczone w tabeli zadania zostały wykonane przez bardzo prężny i zgrany zespół pracowników. W porównaniu do lat osiemdziesiątych, gdzie w stacji pracowało łącznie z pracownikami terenowymi ponad 200 osób, w dniu dzisiejszym dysponujemy 11 pracownikami stacjonarnymi i tylko 26 inseminatorami w terenie. W okresie 55 lat istnienia stacji unasienniania w Częstochowie różne koleje losu nie zachwiały wiary w sens prowadzenia tej działalności w czym generalnie największa zasługa naszych wiernych z pokolenia na pokolenie hodowców. Uzyskiwane w ostatnim okresie wyniki, wzrost sprzedaży nasienia knura i relatywnie niewielki spadek unasienniania krów, pozwala patrzeć z optymizmem w przyszłość i daje nam nadzieję na spokojne przejście kolejnej w naszej historii reorganizacji związanej z prywatyzacją spółek inseminacyjnych w Polsce. Opracował: mgr inż. Franciszek WIŚNIOWSKI 8 Centralna Kwarantanna Knurów MCB Krasne

Marzec 2010 STACJA EKSPLOATACJI KNURÓW W CZERMINIE Aktualności Historia powstania Stacji Eksploatacji Knurów w Czerminie sięga 1960 r., kiedy to powołano Państwowy Zakład Unasienniania Zwierząt w Czerminie. Inseminacja krów w powiecie mieleckim rozwijała się od roku 1955. Dobre wyniki osiągane przez inseminatorów spowodowały, że zagadnienie unasienniania znalazło mocne poparcie u władz powiatowych. Konsekwencją tego było podjęcie decyzji o konieczności budowy w tym rejonie zakładu unasienniania. W 1958 r. przystąpiono do przebudowy pomieszczeń po spółdzielni produkcyjnej na zakład unasienniania. Uruchomienie zakładu nastąpiło stosunkowo szybko, bo już 2 września 1960 r. PZUZ w Czerminie rozpoczął pracę od przejęcia punktów unasienniania zorganizowanych uprzednio przez zakład w Rzeszowie. Pierwszym Dyrektorem został inż. Wojciech Łącz. Nowo powołany zakład zajmował się początkowo produkcją i dystrybucją nasienia płynnego buhajów oraz organizacją sieci punktów unasienniania. Dzięki prężnemu kierownictwu w krótkim czasie wprowadzono inseminację w rozległy teren sześciu powiatów: mieleckiego, dębickiego, ropczyckiego, mieleckiego, kolbuszowskiego i tarnobrzeskiego. Inseminacja została uznana za metodę dającą gwarancję szybkiej poprawy wartości użytkowej i hodowlanej bydła oraz likwidacji niepłodności. Utrzymywano 52 buhaje, unasienniono 112 tys. krów i jałowic. Nasienie płynne rozwożono 2 x w tygodniu na punkty samochodami marki Warszawa. W 1976 r. po wprowadzeniu zmian administracyjnych kraju zakład przestał być jednostką samodzielną i został włączony w struktury organizacyjne Stacji Hodowli i Unasienniania Zwierząt im. Prof. Władysława Bielańskiego w Krasnem k. Rzeszo- Mgr inż. Andrzej Wąsala obecny kierownik stacji Uroczyste otwarcie PZUZ w Czerminie przez Ministra Rolnictwa Stanisława Gucwę Pierwszy dyrektor PZUZ w Czerminie - inż. Wojciech Łącz. Poczęstunek dla zaproszonych gości: śmietana, świeże bułeczki 9

Aktualności Ocena nasienia buhajów w nowo otwartym laboratorium Buhaj nie tylko do rozrodu przy pomocy zwierząt rozwożono nasienie wa, jednego z dwóch zakładów unasienniania w woj. rzeszowskim. Od tego okresu rozpoczęła się w Czerminie historia związana z inseminacją trzody chlewnej. Podjęto pracę nad tworzeniem stacji pozyskiwania nasienia knurów i unasienniania loch. Stanowiska dla buhajów zostały przystosowane na potrzeby hodowli knurów. Pierwszego zabiegu unasienniania loch w rejonie działania stacji w Czerminie dokonano 28 października 1982 r. we wsi Chrząstów w woj. rzeszowskim. Nasienie było sprowadzone do Czermina ze Stacji Unasienniania Loch w Tarnowie. W maju 1983 r. rozpoczęto w Czerminie produkcję nasienia knurów na potrzeby województwa rzeszowskiego. Nasienie rozwożono w 250 ml butelkach wielokrotnego użytku, dezynfekowanych i sterylizowanych. Później butelki szklane zastąpiono jednorazowymi buteleczkami plastikowymi. Ten rodzaj usług zyskiwał z każdym rokiem coraz liczniejsze grono zwolenników. Perspektywa dla tej działalności wydawała się być zachęcająca, zwłaszcza że przemysł mięsny poszukiwał surowca o najwyższych parametrach przetwórczych. Odpowiedzią na to były knury pochodzące z czołowych hodowli. Ówczesny dyrektor zakładu, Pan Czesław Krukowski w maju 1987 r. zatrudnił młodego pracownika, mgr inż. Andrzeja Wąsalę, który do dnia dzisiejszego rzetelnie kieruje pracą stacji. W latach 1985-1988 stacja rozszerzyła rejon działania, obsługując ówczesne województwa: rzeszowskie, przemyskie i krośnieńskie. Stacja w Czerminie poszerzyła rejon działania o województwa tarnobrzeskie i nowosądeckie, a od 1996 r. krakowskie. W tym czasie zakład obsługiwał 153 punkty unasienniania loch. Od stycznia 1997 r. zmienił nazwę na Centrum Produkcji Nasienia Knurów w Czerminie. Od 1995 r. funkcjonuje także przy zakładzie pasieka zarodowa, produkująca matki pszczele sztucznie unasiennione. W 2000 r. SHiUZ w Krasnem został przekształcony w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa i przyjął nazwę Małopolskie Centrum Biotechniki, a Centrum w Czerminie pozostając w jej strukturze otrzymało nową nazwę Stacja Eksploatacji Knurów w Czerminie. Swoim zasięgiem Nr 1 (Rok IV, nr 11) obejmowała woj. podkarpackie i małopolskie. Spośród 3 SEK w MCB Sp. z o.o. w Krasnem, stacja w Czerminie jest największą jednostką pod względem produkcji i dystrybucji nasienia knurów. Głównym zadaniem statutowym jest produkcja nasienia knurów i świadczenie usług unasienniania. SEK dysponuje 3 chlewniami. Obecnie stacjonuje w niej ok. 100 knurów rasy PBZ, WBP, Pietrain, Pietrain x Duroc, Duroc x Pietrain, Landrasse, Hypor Linia S i Linia G. Ze względu na popyt na nasienie, a co za tym idzie zwiększenie liczby knurów podjęta została decyzja o budowie w 2010 r. nowej chlewni. Knury do stacji zakupywane są w Ośrodkach Hodowli Zarodowej oraz pochodzą z importu. Są to zwierzęta najwyższej klasy indeksowej ze świadectwem przydatności rozpłodowej oraz wynikami badań w kierunku: leptospirozy, brucelozy, choroby Aujeszky ego, PRRS-u, pomoru klasycznego. Po przywiezieniu do centrum knury poddaje się 28-dniowej kwarantannie, w trakcie której przechodzą szczegółowe badania stanu zdrowia. Następnie wprowadzane są do sektora produkcyjnego. Stacja posiada laboratorium wyposażone w nowoczesną linię technologiczną do produkcji i konfekcjonowania nasienia knurów. Produkcja odbywa się 4 razy w tygodniu, przy czym 2 razy w tygodniu pracują 2 zmiany produkcyjne. W 2009 r. wyprodukowano łącznie 157 861 porcji nasienia. W obecnej strukturze SEK Czermin pracuje 18 osób obsługi i produkcji nasienia oraz podlega 21 punktów unasienniania. Ciężką pracę ludzi wpisaną w 50-letnią historię zakładu można przełożyć tylko na zdobyte zaufanie rolników i osiągnięte wyniki hodowlane. Opracowała: mgr Agnieszka DYRDA Budynek administracyjno-labolatoryjny Stanowiska dla knurów w chlewni Jedna z trzech chlewni w stacji 10

Marzec 2010 STACJA EKSPLOATACJI KNURÓW W KLECZY DOLNEJ W roku 1973 powstała Stacja Unasienniania Loch w Kleczy Dolnej na bazie gospodarczych budynków przyklasztornych. Obiekt został przekazany decyzją Powiatowej Rady Narodowej w Wadowicach na rzecz Państwowego Zakładu Unasienniania Zwierząt w Zabierzowie, który to sprawował nadzór nad stacją. Aktualności Pierwszym kierownikiem organizowanej stacji był inż. Kazimierz Jaskuła. Pierwsza produkcja nasienia odbyła się 28.09.1973 r. Nasieniem tym rozpoczęto unasienianie loszek wybranych z tuczu w Gospodarstwie Hodowli Roślin Radziemice powiat proszowicki, gdzie w okresie do 15.12.1973 r. unasienniono 150 sztuk. Były to początki inseminacji w dawnym woj. krakowskim, obecnie małopolskim. Maksymalna obsada knurów osiągnęła ilość 19 szt., którymi unasienniono pod koniec lat 70 7300 loch. W początkowym okresie działania do roku 1976 dystrybucja nasienia odbywała się transportem konnym, dopiero od roku 1976 do dystrybucji nasienia wprowadzono samochody marki Warszawa. Sprzęt był wielokrotnego użytku (katetery, zbiorniczki), termin ważności nasienia 2-3 dni. Produkcja nasienia odbywała się również w święta i dni wolne od pracy. W 1975 r. podjęto decyzje o budowie Stacji Hodowli i Unasienniania Zwierząt (obecny teren stacji) obiekt został oddany do użytku pod koniec 1978 r. i zasiedlony buhajami rasy czerwono i czarno białej w ilości 54 szt. Pierwszej produkcji nasienia metodą kulkową dokonano 23.12.1978 r. Lata 70. i 80. to dynamiczny rozwój unasienniania bydła i trzody chlewnej, średnio-rocznie unasienniano 80 tys. szt. bydła i około 7 tys. szt. loch. W latach 80. zakład w Kleczy Dolnej przejmuje Zakład Unasienniania Bydła w Drogomyślu. W wyniku wielu zmian w rolnictwie nastąpiły również liczne przekształcenia w branży inseminacyjnej i tak Chlewnia reprodukcyjna Hypor w roku 1992 na mocy zarządzenia nr 139 Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 6 listopada 1991 r. powstała Stacja Hodowli i Unasienniania Zwierząt w Karczowie, obejmując swym zasięgiem województwa: bielskie, częstochowskie, katowickie Budynek administracyjno-labolatoryjny i opolskie i tym samym Stację Hodowli i Unasienniania Zwierząt (SHiUZ) w Kleczy Dolnej. W roku 1992 w Kleczy Dolnej zaprzestano produkcji nasienia buhajów, które zostały przewiezione do Karczowa, skąd również była prowadzona dystrybucja nasienia buhajów na punkty unasienniania zwierząt. Obora po buhajach została adaptowana na chlewnię dla knurów z 80 stanowiskami. W wyniku transformacji gospodarczej jaka miała miejsce w Polsce w roku 1998 powstały cztery Stacje Hodowli i Unasienniania Zwierząt w Bydgoszczy, Łowiczu, Krasnem i Poznaniu. W związku z tymi zmianami w roku 1999 Stacja Eksploatacji Knurów w Kleczy Dolnej (SEK) zostaje wchłonięta przez SHiUZ w Krasnem, która to w roku 2000 zostaje przekształcona w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa i przyjmuje nazwę Małopolskie Centrum Biotechniki (MCB). 1.06.2009 r. w związku ze zmianami organizacyjnymi MCB Sp. z o.o. w Krasnem, SEK Klecza Dolna przejmuje część terenu działania Przedstawicielstwa Spółki w Raciborzu. Obecna SEK obejmuje swym zasięgiem działania część województwa małopolskiego i śląskiego. Dr inż. Stanisław Orlicki Obecny kierownik stacji Głównym zadaniem statutowym SEK jest produkcja nasienia knurów, świadczenie usług unasienniania bydła i trzody chlewnej. Do realizacji tych zadań służy m.in. chlewnia utrzymująca 50 knurów, laboratorium wyposażone w nowoczesną linię technologiczną oraz sieć punktów inseminacyjnych. Transformacja polskiego rolnictwa miała negatywny wpływ na stan pogłowia bydła. Od roku 1997 stan jego systematycznie maleje i w wyniku tego kurczy się rynek inseminacji. Na terenie działania SEK Klecza Dolna w latach 90. unasienniono około 30 tys. krów i 5 tys. loch, utrzymując 120 punktów unasienniania. Obecnie unasienniamy około 23 tys. krów i 8 tys. loch utrzymując 40 punktów unasienniania. Najstarszymi czynnymi inseminatorami w SEK są Eligiusz Czulak działający w rejonie powiatu bielskiego i Augustyn Waleczek działający na terenie powiatu pszczyńskiego. W rejonie działania SEK inseminacją objęte jest 80% pogłowia bydła, dlatego też należy podjąć wysiłek zmierzający do zwiększenia objęcia inseminacją do Budynek chlewni 90%. Znacznie większe rezerwy istnieją w inseminacji trzody, bo wynoszą one około 40%. Stacja Eksploatacji Knurów posiada rezerwy produkcyjne w wolnych stanowiskach dla knurów oraz w zapleczu technicznym. Opracowali: dr inż. Stanisław ORLICKI, inż. Mirosława SABUDA 11

Aktualności CHLEWNIA REPRODUKCYJNA HYPOR W KLECZY DOLNEJ W roku 2007 na terenie Stacji Eksploatacji Knurów w Kleczy Dolnej powstała chlewnia reprodukcyjna z nowoczesnymi rozwiązaniami technologiczno-produkcyjnymi. W chlewni prowadzona jest produkcja materiału hodowlanego w postaci knurków, które przeznaczone są do sprzedaży jako materiał o wysokiej wartości genetycznej na potrzeby hodowców oraz spółek inseminacyjnych. Stado podstawowe Firmy HY- POR w ilości 75 szt. zostało zaimportowane z Hiszpanii, obecny stan stada podstawowego to 85 loch. Roczna produkcja knurków uzależniona jest od zamówień hodowców. Chlewnia reprodukcyjna w Kleczy Dolnej wyposażona jest w specjalny program zarządzający fermą, dzięki któremu gromadzone są dane dotyczące wartości hodowlanej poszczególnych stad. Dane te w systemie tygodniowym przekazywane są do Centrum Obliczeniowego Danych w Holandii w miejscowości Boxmeer, na ich podstawie wylicza się BLUP dla poszczególnych sztuk. Po przeliczeniu danych w Centrum, ferma raz w tygodniu otrzymuje dla swojego stada, ujednoliconą wycenę wartości hodowlanej metodą BLUP dla knurków i loszek. Hypor Linia G Hypor Linia S Małopolskie Centrum Biotechniki Spółka z o.o. w Krasnem, Stacja Eksploatacji Knurów w Kleczy Dolnej oferuje do sprzedaży knury rozpłodowe: Linia S Body biały Pietrain Linia G Rocky biały Duroc. Mocne strony tych linii to: wybitna mięsność dobre wykorzystanie paszy wysokie przyrosty wysoka jakość mięsa eliminacja zabarwienia skóry wolne od stresu. Selekcja potomstwa męskiego jest przeprowadzona w stadzie na podstawie: wyników oceny wartości użytkowej Nr 1 (Rok IV, nr 11) wyników oceny wartości hodowlanej oceny budowy i pokroju zwierzęcia przyżyciowej oceny zawartości mięsa w tuszy oceny tempa wzrostu, oraz zużycia paszy. Ocena jest przeprowadzana z wykorzystaniem metody BLUP. Zużycie paszy i parametry hodowlane: Linia S Body - 2,49 kg paszy Linia G Rocky 2,40 kg paszy Przyrosty dzienne: Linia S Body 830 g Linia G Rocky 910 g Grubość słoniny: Linia S Body 8,7 mm Linia G Rocky 11,5 mm Średnie parametry tuczników pochodzących po linii S i G: przyrost dzienny - 880 g wykorzystanie paszy - 2,68 kg % mięsa - 55,9 waga tuszy - 88,00 kg Knurki hodowlane linii S i G pochodzą ze stada o bardzo wysokim statusie weterynaryjnym, chlewnia jest wolna od chorób takich jak: bruceloza choroba Auyeszky ego gruźlica pomór klasyczny świń leptospiroza PRRS ZZZN. Sporządziła: inż. Mirosława SABUDA, mgr inż. Magdalena PETERSCHEIN W celu uzyskania szczegółowych informacji prosimy o kontakt telefoniczny: Stanisław Orlicki 33-872-21-04, 0695-589-653 Mirosława Sabuda 33-872-21-04, 0695-199-569 Budynek chlewni w Kleczy Dolnej 12