Rośliny bobowate Uwagi ogólne W Polsce udział roślin bobowatych grubonasiennych (strączkowych) w strukturze zasiewów kształtuje się na niskim poziomie (do %) i jest ciągle mniejszy niż w większości krajów UE. W związku z dominującym udziałem zbóż w uprawie, pożądany byłby jego wzrost. Szacunkowa powierzchnia uprawy bobowatych w roku 0 wynosiła blisko 0 tys. ha, bez strączkowych jadalnych, które mogą stanowić przede wszystkim gatunki warzywne. Mieszanki bobowatych ze zbożami wysiano na powierzchni tys. ha. System dopłat do uprawy roślin motylkowatych, wprowadzony w 00 roku, przejściowo spowodował wzrost zainteresowania materiałem siewnym tych roślin. Rośliny bobowate są cennym źródłem wysokobiałkowej paszy dla zwierząt. Spełniają również ważną rolę w zwiększaniu produkcyjności gleby. Pozostawiają w niej znaczną ilość azotu oraz substancji organicznych i składników pokarmowych. Ma to istotne znaczenie przy dużym udziale zbóż w strukturze zasiewów. Są dobrym przedplonem dla wielu gatunków roślin. Zwłaszcza po grochu jest dobre stanowisko dla rzepaku i jęczmienia ozimego. Doświadczenia prowadzone były w czterech powtórzeniach. Prowadzi się je na jednym poziomie agrotechnicznym. W poniższych tabelach przedstawiono wyniki doświadczeń PDO z gatunkami roślin bobowatych przeprowadzonych w województwie pomorskim. Najważniejszym gatunkiem jest groch siewny. Wyniki 0 r. dla tego gatunku przedstawiono na tle wyników z trzech lat. Doświadczenia z grochem prowadzone były w ZDOO Radostowo, SDOO Karzniczka i ZDOO Wyczechy. Oprócz doświadczeń z grochem siewnym w województwie pomorskim wykonano doświadczenie z bobikiem w Karzniczce i Radostowie, a także z łubinem wąskolistnym w Karzniczce i Wyczechach oraz łubinem żółtym w Wyczechach. W tabelach dotyczących tych gatunków podano tylko plony odmian uzyskane w 0 i 0 r. w województwie pomorskim na tle średniej krajowej wg COBORU. Wyniki doświadczeń Wiosna 0 r. sprzyjała zasiewom roślin bobowatych. Wschody roślin były dobre we wszystkich doświadczeniach. Znikoma ilość opadów w początkowym okresie wzrostu, a później upały nie miały ujemnego wpływu na wegetację roślin. Być może zawiązały one nieco mniejszą ilość strąków słabiej wypełnionych niż w latach poprzednich. Analizując tabele plonowania grochu siewnego na uwagę zasługują odmiany: Arwena, Batuta, Lasso, Mecenas i Audit plonujące dobrze we wszystkich trzech lokalizacjach. W dwu- i trzyleciu bardzo dobrze wypadły: Lasso, Mecenas, Mentor i Tarchalska. Najsłabiej w roku 0 plonowały odmiany Ezop, Hubal i Milwa. W doświadczeniu z bobikiem w 0 roku najwyżej z odmian niesamokończących plonowały: Fanfare, Julia i Albus. Plon powyżej poziomu wzorca uzyskała również odmiana samokończaca Granit. Plon wzorca łubinu żółtego w Wyczechach ukształtował się na poziomie,0 dt/ha. Najlepiej w doświadczeniu wypadły odmiany samokończące: Perkoz i Taper, a najsłabiej niesamokończace Lord i Mister. W doświadczeniu z łubinem wąskolistnym w 0 roku najwyżej plonowały odmiany niesamokończace: Rumba, Wars i Graf oraz samokończąca Regent. Najsłabiej plonowała odmiana samokończąca Sonet i niesamokończąca Bojar
Tabela. Groch siewny. Odmiany badane. Rok zbioru: 0. Rok wpisania Lp. Odmiana do Krajowego Adres jednostki zachowującej odmianę, Rodzaj Rejestru a w przypadku odmiany zagranicznej - ulistnienia Odmian w - pełnomocnika w Polsce Polsc e 3 SL 003 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z Akord o.o., 63-0 Piaski Arwena SL 00 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z o.o., 63-0 Piaski 3 Audit SL 00 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z o.o., 63-0 Piaski 6 7 0 3 Batuta Boruta Ezop Hubal Lasso Mecenas Mentor Milwa Model Tarchalska SL 00 KWS Lochow-Petkus Polska sp.z o.o., Kondratowice, ul.słowiańska, 7-0 Prusy SL 007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 00 Hodowla Roślin Szelejewo Sp.z o.o., 63-0 Piaski SL 007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 00 KWS Lochow-Petkus Polska sp.z o.o., Kondratowice, ul.słowiańska, 7-0 Prusy SL 007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 007 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 00 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 0 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o-grupa IHAR SL 00 KWS Lochow-Petkus Polska sp.z o.o., Kondratowice, ul.słowiańska, 7-0 Prusy SL 0 Poznańska Hodowla Roślin sp.zo.o. ul.kasztanowa Turnia 63-00 Tulce Kol., 3, : według Listy odmian roślin rolniczych i warzywnych wpisanych do Krajowego Rejestru w Polsce 0 Kol. : SL wąsy czepne zamiast listków ( typ afila)
Tabela. Groch siewny. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 0 Miejscowość Radostowo Karzniczka Wyczechy Powiat Tczew Słupsk Człuchów Kompleks rolniczej przydatności gleby Klasa bonitacyjna gleby III III a III a PH gleby w KCl 6,6 6,,6 Przedplon buraki cukrowe jęczmień jary jęczmień jary Data siewu (dzień, m-c, rok).03.0.03.0 07.0.0 Obsada nasion (szt/m ) 0 0 0 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 07.0.0.0.0 07.0.0 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 6 PO (kg/ha) 3 0 6 KO (kg/ha) 0 7 0 Nitragina dla grochu zaprawiono nasiona zaprawiono nasiona zaprawiono nasiona Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Vitavax 00 FS - Vitavax 00 FS - Vitavax 00 FS - 00ml/00 kg nasion 00ml/00 kg nasion 00ml/00 kg nasion Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Aflex Super 0 SC-, l/ha Afalon 0 SC,7 l/ha Afalon 0 SC, l/ha Herbicyd (nazwa,dawka/ha) Basagran 0 SL,0 l/ha Basagran 0 SL,0 l/ha - Insektycyd(nazwa,dawka/ha) Bulldock 0 EC 0, l/ha Karate 0 EC 0,3 l/ha - Tabela.3 Groch siewny. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 0 Lp. Cecha Radostowo Karzniczka Wyczechy Pełnia wschodów (data: dzień,miesiąc o.0.0 7.0 Ocena wschodów (skala o ),6,7, 3 Początek kwitnienia (dzień, m-c) 0.06.06.06 Ocena stanu ogólnego (skala o ),,7 7,6 Wyleganie w fazie początku kwitnienia (skala o ),,0,0 6 Koniec kwitnienia (data: dzień,miesiąc o ) 6.06 0.07.06 7 Wyleganie w fazie końca kwitnienia (skala o ),,0,0 Wysokość roślin (cm) 76 03 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala o ) 7, 6,7,3 0 Porażenie przez fuzariozę (skala o ) 7,,0 7,0 Porażenie przez askochytoza (skala o ),0, 7, Dojrzałość techniczna (data: dzień,miesiąc o ) 7.07.07 3.07 3 Pękanie strąków (skala o ),0,6,0 Równomierność dojrzewania (skala o ),,0 - Masa 000 nasion (g) 3 0 6 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%),, 3,0 3
7 Plon ziarna (dt / ha),6 7,, Tabela. Groch siewny. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 0 Lp. Odmiana Radostowo Karzniczka Wyczechy Wzorzec, dt z ha,6 7,, Akord 0 7 7 Arwena 0 0 0 3 Audit 0 00 0 Batuta 0 0 0 Boruta 6 03 6 Ezop 0 6 7 Hubal 3 Lasso 03 0 03 Mecenas 0 03 0 0 Mentor 0 0 Milwa 3 Model 7 06 0 3 Tarchalska 3 6 7 Turnia 6 3 03 Wzorzec średnia z odmian Lp.,,3,,6,,0,,3,.
Tabela. Groch siewny. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 03-0 Lp Odmiana 03 0 0 0-0 03-0 Wzorzec, dt z ha,, 6,,, Akord 0 Arwena - - 0 - - 3 Audit - - 0 - - Batuta - - 0 - - Boruta - - 7 - - 6 Ezop 7 0 7 7 Hubal - - - - Lasso 0 0 06 0 07 Mecenas 7 0 0 00 0 Mentor 03 0 00 0 Milwa - - - - Model - - - - 3 Tarchalska 0 0 6 0 0 Turnia - - 7 - - Liczba doświadczeń 3 7 Wzorzec średnia z odmian Lp.,,3,,6,,0,,3,. Tabela.6 Groch siewny. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 0, 03-0 Lp. Odmiana Liczba lat badań Mączniak właściwy Fuzarioza Askochytoza 0 03-0 0 03-0 0 Wzorzec, (skala o ),, 7,,,7, Akord -0, -0, -0, 0, Arwena 0, - 0, - -0, - 3 Audit -0, - 0, - 0,3 - Batuta - 0, - 0, - Boruta -0, - -0, - -0, - 6 Ezop 0, 0, 0, 0, -0, 7 Hubal - 0, - -0, - Lasso 0, -0, 0, -0,3 Mecenas 0, 0, -0, -0, -0, -0,3 0 Mentor -0, 0,3 0, -0, -0, Milwa -0, - - -0,6 - Model -0, - 0, - -0, - 3 Tarchalska -0, -0, -0, -0, -0, Turnia -0, - 0, - -0,6 - Liczba doświadczeń - 3 7 3 7 3 7 Wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą Wzorzec średnia z odmian Lp.,,3,,6,,0,,3,. 03-0
Tabela.7 Groch siewny. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 0, 03-0 Wyleganie (skala o ) Wysokość w fazie przed zbiorem roślin Lp. Odmiana końca kwitnienia (cm) Liczba lat badań 0 03-0 0 03-0 0 03-0 Masa 000 nasion (g) 0 03-0 Wzorzec, (skala o ),0,0 6,7 7, 3 6 7 0 3 Akord Arwena Audit Batuta Boruta Ezop Hubal Lasso Mecenas Mentor Milwa Model Tarchalska Turnia,7,0 6,6 7,6-0, 0, -,0 -,3 0, -0, - 0,6 - -,0 - -, - - -0, -,0 - -, - - 0, -,0 -, - - 0,3 - -,0 -, - -0, -0,7, 30, - -, -,0 - -,7 - -0, -,,0,3 -, -,7 0,7,0 0,7 -,3 -,6 0, -0,,0,0-6, -33, - 0, - -,0 - -, - -,3 - - -3-0, 0,,0 0,3 7, 6,6 - -,3 - - - -, - Liczba doświadczeń - 3 7 3 7 3 7 3 7 Wzorzec średnia z odmian Lp.,,3,,6,,0,,3,. Wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą 6
Tabela. Łubin wąskolistny. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 0, 0. Lp Odmiana Wyczechy Karżniczka Średnia krajowa 0 0 0 0 0 0 wzorzec dt/ha, 3,, -, 3,0 niesamokończące Bojar 7 6 77-0 6 Dalbor - 3 Graf 03 00-6 Heros - 0 Kalif 0 6-03 6 6 Kurant - 0 00 7 Lazur - 0-00 07 Neptun 03 0-03 Rumba 6-06 - 0 0 0 Salsa 77-07 - 0 00 Tango 0 0-07 Wars 0 0 0-06 0 3 Zeus 7 0 7-3 0 samokończące Boruta 0-0 - Regent - 07-0 6 Sonet - 6 - Liczba doświadczeń - 3 3 Wzorzec: Wyczechy i Karzniczka 0- średnia z wszystkich badanych odmian ; dla kraju 0, 0-średnia z odmian zarejestrowanych niskoalkaloidowych 7
Tabela. Łubin żółty. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 0, 0. Wyczechy średnia krajowa Lp Odmiana 0 0 0 0 wzorzec dt/ha,0 -,6, Niesamokończące Baryt 7-0 0 Bursztyn - 06 06 3 Lord 6-0 3 Mister 6-03 Samokończące Perkoz 07-6 Taper 07 - Liczba doświadczeń - 6 Wzorzec: Wyczechy 0- średnia z wszystkich badanych odmian ; dla kraju 0, 0-średnia z odmian zarejestrowanych badanych w danym roku. Tabela.0 Bobik. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 0, 0. Lp Odmiana Radostowo Karżniczka Średnia krajowa 0 0 0 0 0 0 wzorzec dt/ha 3,6 6,6 63,0 3,,6, niesamokończące wysokotaninowe i niskotaninowe Albus 06 0 0 0 0 Amulet 6 0 00 06 3 Bobas * 0 06 0 Olga 0 0 3 Alexia 3 - - - - - 6 Fanfare - - - - 7 Julia - 03 - - - samokończące wysokotaninowe Granit 03 03 6 07 0 Liczba doświadczeń 0 wzorzec: ZDOO Radostowo i SDOO Karżniczka średnia odmian Lp.,,3,,, dla kraju: średnia z odmian zarejestrowanych badanych w danym roku. Średnia krajowa wg. Wstępne wynki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych, Rośliny bobowate grubonasienne, COBORU, Słupia Wielka, październik 0 r. * - odmiana wysokotaninowa
Charakterystyka odmiany grochu siewnego wpisanej do Krajowego rejestru w roku 0. ARWENA (d. DS36) Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, przeznaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję. Plon nasion duży, stabilny w latach badań. Plon białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średni. Rośliny średnie do nieco niższych. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia duża, a przed zbiorem dość duża do średniej. Odporna na choroby. Równomierność dojrzewania średnia. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Nasiona barwy żółtej, dość drobne do bardzo drobnych, o średniej do dość małej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna surowego mała. Nasiona dość dobrze rozgotowują się. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 0 szt./m. Charakterystyka odmian łubinu wąskolistnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 0. LAZUR (d. PRH 7/) Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion duży. Plon białka średni. Termin kwitnienia roślin wczesny. Termin dojrzewania wczesny do dość wczesnego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do niższych. W fazie początku kwitnienia rośliny nie wylegają. W fazie końca kwitnienia wyleganie bardzo małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na choroby duża. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion dość mała. Masa 000 nasion dość mała do średniej. Zawartość białka ogólnego w nasionach mała, tłuszczu surowego średnia, włókna surowego średnia. Zawartość alkaloidów bardzo mała. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 00 szt./m. RUMBA (d.wtd ) Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion duży, stabilny w latach badań. Plon białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny wysokie. Rośliny w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na choroby duża do bardzo dużej. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion dość mała. Masa 000 nasion dość mała do średniej. Zawartość białka ogólnego w nasionach dość duża do dużej, tłuszczu surowego średnia do dość małej, włókna surowego średnia. Zawartość alkaloidów dość mała. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 00 szt./m. SALSA (d.wtd 0) Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion duży. Plon białka dość duży. Termin kwitnienia roślin dość wczesny. Termin dojrzewania dość wczesny. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie, w fazie początku kwitnienia wylegają nieznacznie. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na choroby duża. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion dość mała. Masa 000 nasion dość mała. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, tłuszczu surowego średnia do dość małej, włókna surowego średnia do dość małej. Zawartość alkaloidów mała. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 00 szt./m