Analiza udziału Polski w 7. Programie Ramowym UE

Analiza udziału Polski w 7. Programie Ramowym UE Andrzej Siemaszko, Andrzej J. Galik. Wydanie 1.0 Warszawa, maj 2014 r. Strona 2 z 35

Spis treści 1. WSTĘP... 5 2. DANE ZBIORCZE DOTYCZĄCE WYNIKÓW W 7PR... 5 3. GENERALNA STATYSTYKA WSZYSTKIE KRAJE UCZESTNICZĄCE... 8 4. GENERALNA STATYSTYKA KRAJE CZŁONKOWSKIE UE (UE28)... 8 5. UCZESTNICTWO WZGLĘDEM GERD... 11 6. UCZESTNICTWO NA TLE POTENCJAŁU INNOWACYJNEGO... 13 7. UCZESTNICTWO POLSKI NA TLE INNYCH KRAJÓW... 16 8. WZGLĘDNE MIARY UCZESTNICTWA... 17 9. OBSZARY TEMATYCZNE... 19 10. ODZYSK SKŁADKI... 23 11. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTÓW Z POLSKIM UCZESTNICTWEM - TYP PROJEKTU... 24 12. CHARAKTERYSTYKA POLSKICH UCZESTNIKÓW TYP ORGANIZACJI... 26 13. KONCENTRACJA I CENTRALIZACJA UCZESTNICTWA W 7PR... 28 14. UCZESTNICTWO W PODZIALE REGIONALNYM... 29 15. MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UCZESTNICTWA... 29 16. MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UZYSKU FINANSOWEGO W PB UE... 30 17. PODSUMOWANIE... 33 Spis tabel TABELA 1 DANE ZBIORCZE DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH PO 478 KONKURSACH 7PR... 6 TABELA 2 STATYSTYKI UCZESTNICTWA POLSKI - MIERNIKI BEZWZGLĘDNE... 7 TABELA 3 PORÓWNANIE MIEJSC POLSKI W SYSTEMIE INNOWACYJNYM UE Z WYNIKAMI W 7PR... 15 TABELA 4 STATYSTYKI UCZESTNICTWA POLSKI NA TLE WSZYSTKICH 177 KRAJÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W 7PR... 16 TABELA 5 UDZIAŁ POLSKI W ODNIESIENIU DO NOWYCH KRAJÓW CZŁONKOWSKICH I DO EU28... 17 TABELA 6 STATYSTYKI UCZESTNICTWA POLSKI - PODZIAŁ TEMATYCZNY... 19 TABELA 7 STATYSTYKI UCZESTNICTWA POLSKI - SYSTEM FINANSOWANIA... 24 Strona 3 z 35

Spis rysunków RYS. 1 UCZESTNICTWO POLSKI W PROGRAMACH RAMOWYCH... 7 RYS. 2 ZESPOŁY SKŁADAJĄCE WNIOSKI I ZESPOŁY FINANSOWANE Z 7PR. POLSKA ZE 177 KRAJÓW UCZESTNICZĄCYCH W 7PR ZNAJDUJE SIĘ W GRUPIE MOST ACTIVE (1-5% UCZESTNICTWA)... 8 RYS. 3 POLSKA WŚRÓD NAJBARDZIEJ AKTYWNYCH KRAJÓW WŚRÓD UE28 NA POZYCJI 11 POD WZGLĘDEM ZŁOŻONYCH WNIOSKÓW I 13 POD WZGLĘDEM UZYSKANYCH PROJEKTÓW Z KE... 9 RYS. 4 UDZIAŁ ZESPOŁÓW Z UE W PROJEKTACH 7PR... 10 RYS. 5 DOFINANSOWANIE ZESPOŁÓW Z UE (W )... 10 RYS. 6 UDZIAŁ KOORDYNATORÓW Z UE W REALIZOWANYCH PROJEKTACH... 11 RYS. 7 PROCENTOWY UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW W ŚREDNIEJ NAKŁADÓW NA B+R (GERD) W LATACH 2007-2012 ORAZ W SUMIE DOFINANSOWANIA... 12 RYS. 8 PROCENTOWY UDZIAŁ ZESPOŁÓW Z KRAJÓW EU28 W SKŁADANYCH WNIOSKACH I DOFINANSOWANYCH PROJEKTACH W ODNIESIENIU DO ŚREDNIEJ NAKŁADÓW GERD W LATACH 2007-2012... 12 RYS. 9. UCZESTNICTWO NA TLE POTENCJAŁU INNOWACYJNEGO... 13 RYS. 10 POZYCJA POLSKI W SYSTEMIE INNOWACJI UE, INNOVATION UNION SCOREBOARD POLAND... 14 RYS. 11 POZYCJA POLSKI W SYSTEMIE INNOWACJI UE, INNOVATION UNION COUNTRY PROFILE POLAND... 15 RYS. 12 STATYSTYKI UCZESTNICTWA POLSKI NA TLE WYBRANYCH KRAJÓW UE28 UDZIAŁ W UCZESTNICTWIE... 16 RYS. 13 POLSKA NA TLE NOWYCH KRAJÓW CZŁONKOWSKICH (EU13) UDZIAŁ W UCZESTNICTWIE... 17 RYS. 14 LICZBA WNIOSKODAWCÓW W PODZIALE NA 1000 BADACZY FTE DLA KRAJÓW UE28... 18 RYS. 15 DOFINANSOWANIE PRZYZNANE BENEFICJENTOM 7PR W PODZIALE NA JEDNEGO NAUKOWCA FTE DLA DANEGO KRAJU UE28... 18 RYS. 16 POLSKIE UCZESTNICTWO W PRIORYTETACH TEMATYCZNYCH I OBSZARACH 7PR... 20 RYS. 17 POLSKIE UCZESTNICTWO W 7PR WG UZYSKANEGO DOFINANSOWANIA KE... 20 RYS. 18 POZYCJA POLSKI W POSZCZEGÓLNYCH OBSZARACH TEMATYCZNYCH I PODPROGRAMACH 7PR... 21 RYS. 19 POZYCJA POLSKI I UZYSKANE DOFINANSOWANIE W RESEARCH POTENTIAL 7PR... 21 RYS. 20 POZYCJA POLSKI I UZYSKANE DOFINANSOWANIE W WYBRANYCH OBSZARACH 7PR: INFRASTRUKTURA, TRANSPORT, BADANIA SPOŁECZNE, MATERIAŁY, BEZPIECZEŃSTWO I MOBILNOŚĆ... 22 RYS. 21 POZYCJA POLSKI I UZYSKANE DOFINANSOWANIE W ERC 7PR... 23 RYS. 22 POZIOM ODZYSKU POLSKIEJ SKŁADKI DO BUDŻETU 7PR W LATACH 2007-12... 23 RYS. 23 DOFINANSOWANE PROJEKTY Z POLSKIM UCZESTNICTWEM W PODZIALE NA SYSTEM FINANSOWANIA... 24 RYS. 24 LICZBA POLSKICH BENEFICJENTÓW W PROJEKTACH W PODZIALE NA SYSTEM FINANSOWANIA... 25 RYS. 25 ŚREDNIE DOFINANSOWANIE PRZYPADAJĄCE NA UCZESTNIKA 7PR W PODZIALE NA SYSTEM FINANSOWANIA... 25 RYS. 26 ŚREDNIE DOFINANSOWANIE PRZYPADAJĄCE NA UCZESTNIKA PROJEKTÓW BADAWCZYCH (CP)... 26 RYS. 27 UCZESTNICTWO POLSKICH ZESPOŁÓW W 7PR TYP ORGANIZACJI... 27 RYS. 28 PROCENTOWE UCZESTNICTWO OŚRODKÓW BADAWCZYCH REC, SZKÓŁ WYŻSZYCH HES I PRZEMYSŁU PRC W 7PR POLSKA NAUKA NA POZYCJI 2, PRZEMYSŁ NA POZYCJI 26... 27 RYS. 29 UCZESTNICTWO OŚRODKÓW BADAWCZYCH REC, SZKÓŁ WYŻSZYCH HES I PRZEMYSŁU PRC W JOINT TECHNOLOGY INITIATIVES.. 28 RYS. 30 PROCENTOWY UDZIAŁ BENEFICJENTÓW W ROZDZIALE ŚRODKÓW 7PR... 28 RYS. 31 UCZESTNICTWO POLSKICH ZESPOŁÓW W 7PR W UKŁADZIE REGIONALNYM... 29 RYS. 32 CAŁKOWITE NAKŁADY NA B+R (GERD) W 2012 R(MILIONY ).... 30 RYS. 33 KOSZTY PRACY, MIESIĘCZNE WYNAGRODZENIA PRACOWNIKÓW SFERY B+R (WYNAGRODZENIE PODSTAWOWE, PREMIE I DODATKI)... 31 RYS. 34 ZMIANY SUMARYCZNEGO WSKAŹNIKA INNOWACJI... 32 Strona 4 z 35

1. WSTĘP 7. Program Ramowy UE w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (7PR) trwał w latach 2007-2013. Dysponował ogólnym budżetem 54 mld, z czego w bezpośrednich konkursach rozdysponowano (do kwietnia 2014) 38,4 mld. Pozostałe środki to obsługa administracyjna programu, dofinansowanie JRC, koszty współpracy zagranicznej i inne działania finansowane bezpośrednio przez program. Raport opracowano na podstawie danych udostępnionych przez Komisję Europejską w bazie e- Corda (wydanie 16.0, dane udostępnione 01.03.2014 roku) oraz najbardziej aktualnych danych statystycznych EUROSTAT i Innovation Union Scoreboard. W celu pokazania wciąż istniejących różnic w uczestnictwie i wykorzystaniu funduszy unijnych z 7PR, wykresy przedstawione zostały w rozbiciu na kraje starej Unii (EU15) i nowe kraje UE (EU13) - dane dotyczące tych krajów zostały przedstawione odpowiednio kolorem niebieskim i żółtym. Polska na wykresach została wyróżniona czerwonym obramowaniem. Na czerwono zaznaczono również wartości dotyczące Polski. 2. DANE ZBIORCZE DOTYCZĄCE WYNIKÓW W 7PR Dane zbiorcze opublikowane przez Komisję Europejską obejmują wyniki udziału w 7PR dla państw członkowskich UE oraz państw trzecich - uczestników programu, po 478 konkursach ogłoszonych i rozstrzygniętych, w terminie od rozpoczęcia programu w 2007 r. do 21 lutego 2014 r. Wynik Polski został odnotowany na tle wyników innych państw członkowskich UE i przedstawiony w Tabela 1. Według przedstawionych przez Komisję Europejską danych, w dotychczasowych 478 konkursach uczestniczyło (złożyło aplikacje samodzielnie lub w ramach konsorcjum międzynarodowego) 12 789 zespołów z Polski, na 565 429 zespołów z wszystkich państw członkowskich (udział PL: 2,26%). Łączne dofinansowanie wnioskowane przez ww. polskie zespoły wyniosło 4 287 586 125, przy czym całkowite finansowanie wnioskowane przez wszystkie europejskie zespoły wynosiło 258 467 011 962 (PL: 1,66%). Po ocenie wniosków, do realizacji przyjęto 1 671 projektów, w których, na 128 825 wszystkich uczestników, 2 147 zespołów pochodziło z Polski (PL: 1,90%). Nasz kraj znajduje się na 14 miejscu wśród państw członkowskich pod względem liczby zespołów. Lepszy wynik osiągnęły m.in.: Finlandia (12) i Portugalia (13). Kraje z gorszym wynikiem to: Irlandia (15) i Węgry (16). Przewidywane dofinansowanie dla polskich podmiotów, które znalazły się na liście głównej, wyniosło 427 958 100 z ogólnej sumy 38 426 896 019 przeznaczonej dla wszystkich podmiotów z krajów członkowskich UE (PL: 1,11%), co plasuje Polskę na 15 miejscu w UE. Strona 5 z 35

Tabela 1 Dane zbiorcze dla państw członkowskich po 478 konkursach 7PR Liczba podmiotów uczestniczących w 355 konkursach 7PR W zgłoszonych wnioskach W wybranych projektach Współczynnik sukcesu [%] Liczba zespołów z kraju Wnioskowane dofinansowanie KE dla zespołów z kraju [ ] Liczba podmiotów Przewidywane dofinansowanie KE dla podmiotów [ ] (podpisane GA) Dla liczby podmiotów Dla dofinansowania Aus tria 16224 7 177 217 586 3376 1 123 349 491 20,81% 15,65% Belgium 23147 9 796 245 452 5260 1 698 522 412 22,72% 17,34% Bulgaria 4628 1 129 573 768 678 96 539 637 14,65% 8,55% Croatia 2459 767 413 316 385 85 891 626 15,66% 11,19% Cyprus 3197 997 586 354 435 87 801 833 13,61% 8,80% Czech Republic 7354 2 038 244 039 1376 281 901 567 18,71% 13,83% Denmark 12009 6 805 220 901 2665 1 023 356 684 22,19% 15,04% Es tonia 2599 651 311 165 526 85 775 249 20,24% 13,17% Finland 13260 6 685 788 581 2558 847 623 328 19,29% 12,68% France 51310 22 375 101 925 12114 4 861 636 220 23,61% 21,73% Germany 77471 37 142 257 977 17566 6 924 557 382 22,67% 18,64% Greece 23428 10 575 221 408 3587 974 021 508 15,31% 9,21% Hungary 8174 2 404 432 521 1554 274 885 897 19,01% 11,43% Ireland 9521 4 026 461 543 1862 596 560 217 19,56% 14,82% Italy 68244 30 453 787 168 11474 3 440 885 454 16,81% 11,30% Latvia 1549 411 182 191 321 47 740 184 20,72% 11,61% Lithuania 2213 470 948 269 413 55 514 258 18,66% 11,79% Luxembourg 1135 380 910 911 224 54 730 858 19,74% 14,37% Malta 1014 202 590 748 185 20 089 988 18,24% 9,92% Netherlands 33018 16 553 366 937 7787 3 145 082 812 23,58% 19,00% Poland 12789 4 287 586 126 2147 427 958 100 16,79% 9,98% Portugal 13302 8 861 883 326 2252 497 604 431 16,93% 5,62% Romania 7950 2 974 237 839 1022 133 357 446 12,86% 4,48% Slovakia 2905 794 925 352 470 73 521 939 16,18% 9,25% Slovenia 5981 1 809 456 402 888 166 442 879 14,85% 9,20% Spain 60345 29 095 520 868 10743 3 103 917 249 17,80% 10,67% Sweden 20570 11 200 406 356 4370 1 654 515 959 21,24% 14,77% United Kingdom 79633 38 398 132 933 16723 6 643 111 411 21,00% 17,30% Razem EU28 565429 258 467 011 962 112961 38 426 896 019 18,69% 12,55% Tabela 2 pokazuje podstawowe informacje o uczestnictwie polskich jednostek w 478 konkursach 7PR odniesione do poszczególnych lat trwania programu. Nie wyszczególniono w nich projektów zgłoszonych i dofinansowanych w ramach konkursów ciągłych (trwających nieprzerwanie przez cały okres trwania 7PR), jednakże wynik ten uwzględniony został w kolumnie podsumowującej cały program. Strona 6 z 35

Tabela 2 Statystyki uczestnictwa Polski - mierniki bezwzględne Miernik 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. Razem 7PR Liczba zgłoszonych uczestników z Polski 3000 1725 1778 1556 1757 1905 1068 12789 Liczba uczestników z Polski, którzy wybrani zostali do dofinansowania 528 363 461 441 475 460 260 2988 Liczba uczestników z Polski, którzy podpisali z KE umowy o grant 73 357 316 358 371 340 332 2147 Liczba zgłoszonych projektów z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski 2347 1310 1403 1148 1372 1415 1038 10033 Liczba projektów wybranych do dofinansowania z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski 436 290 360 308 364 336 53 2147 Liczba podpisanych kontraktów na projekty z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski 53 261 222 245 244 236 410 1671 Liczba zgłoszonych wniosków koordynowanych przez polskich uczestników 500 329 318 326 345 418 262 2498 Liczba wybranych do dofinansowania wniosków koordynowanych przez polskich uczestników 40 43 53 42 34 42 35 289 Liczba dofinansowanych projektów koordynowanych przez polskich uczestników 14 33 28 36 50 34 34 229 w tym koordynacje w ramach programu People 6 16 13 21 18 16 18 108 Dofinansowanie zgłoszone przez polskich uczestników w zgłoszonych wnioskach (w mln ) 826 536 564 635 627 767 332 4288 Dofinansowanie zgłoszone przez polskich uczestników we wnioskach wybranych do 99 69 93 91 83 107 53 594 dofinansowania (w mln ) Dofinansowanie przyznane polskim uczestnikom na mocy umów grantowych (w mln ) 11 67 59 63 77 69 82 427 Polska notuje konsekwentny wzrost poziomu swojego udziału, w tym finansowego, w kolejnych programach ramowych, (zob. Rys. 1). Rys. 1 Uczestnictwo Polski w programach ramowych Strona 7 z 35

3. GENERALNA STATYSTYKA WSZYSTKIE KRAJE UCZESTNICZĄCE Na podstawie danych udostępnionych przez Komisję Europejską w bazie e-corda 1 można stwierdzić, że Polska znalazła się w grupie najbardziej aktywnych krajów (kraje mające 1-5% uczestników). Uzyskaliśmy bezpośrednio ok. 430 mln dotacji, a uczestniczymy w projektach wartych 11,7 mld. Jesteśmy koordynatorami 229 projektów. Gdy weźmiemy pod uwagę wszystkie 177 krajów uczestniczących w projektach 7PR to jesteśmy na 13-15 miejscu w jednej grupie z krajami, które wydają na badania trzykrotnie więcej niż Polska (2,8 mld ), np. Belgia 7,6 mld, Szwecja 13,1 mld, Austria 8,3 mld, Finlandia 7,2 mld, Dania 7,4 mld, Szwajcaria 10,3 mld, Norwegia 5,9 mld, Izrael 8,8 mld 2, (zob. Rys. 2). Rys. 2 Zespoły składające wnioski i zespoły finansowane z 7PR. Polska ze 177 krajów uczestniczących w 7PR znajduje się w grupie most active (1-5% uczestnictwa) 4. GENERALNA STATYSTYKA KRAJE CZŁONKOWSKIE UE (UE28) Liczba projektów i zespołów projektowych Polska znajduje się na 11 miejscu wśród państw członkowskich pod względem liczby złożonych wniosków projektowych i na 13 miejscu w liczbie dofinansowanych projektów, (zob. Rys. 3). Natomiast pod względem liczby zespołów Polska zajmuje 14 miejsce i 15 w uzyskanym dofinansowaniu projektów, (zob. Rys. 3 i 5). 1 ecorda, wydanie 16.0, 01.03.2014 2 Eurostat 2011 Strona 8 z 35

Rys. 3 Polska wśród najbardziej aktywnych krajów wśród UE28 na pozycji 11 pod względem złożonych wniosków i 13 pod względem uzyskanych projektów z KE Polska odnotowała wskaźnik sukcesu na poziomie 16,79% (liczba wniosków z sukcesem w stosunku do wszystkich złożonych) w odniesieniu do przyjętych do finansowania aplikacji oraz 9,98% w odniesieniu do przyznanego finansowania. Średnie wskaźniki sukcesu dla wszystkich państw członkowskich 3 to odpowiednio 18,69% dla liczby podmiotów i 12,53% dla przyznanego dofinansowania. 3 Prezentowane dane dotyczą porównania Polski na tle państw członkowskich, a nie na tle wszystkich 212 państw uczestniczących w 7PR. Strona 9 z 35

Rys. 4 Udział zespołów z UE w projektach 7PR Dofinansowanie projektów Przewidywane dofinansowanie dla polskich podmiotów, które podpisały umowy z Komisją Europejską wyniosło 427 958 100 z ogólnej sumy 38 426 896 019 przewidywanej dla wszystkich podmiotów z krajów członkowskich UE (PL: 1,11%), co plasuje Polskę na 15 miejscu w UE. Kluczowym problemem są tutaj niskie wynagrodzenia w sferze nauki. Trzeba pamiętać, że wynagrodzenia stanowią zwykle 50% środków budżetu każdego projektu. Rys. 5 Dofinansowanie zespołów z UE (w ) Strona 10 z 35

Koordynacja projektów Rys. 6 Udział koordynatorów z UE w realizowanych projektach Polskie zespoły złożyły 2498 wniosków o koordynacje projektów w 7PR, z czego dofinansowanie uzyskało 229 projektów (108 w Akcjach Marii Curie) z dofinansowaniem 122,5 mln. Plasuje to nas na 14-15 pozycji. Trzy polskie organizacje podjęły się koordynacji projektów, których budżety znacznie przekraczały średnią europejską. Są to Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów PIAP (19,5 mln ), Akademia Górniczo-Hutnicza (14,8 mln ) oraz MOSTOSTAL Warszawa SA (11,8 mln ). Pozostałe projekty z polskim uczestnictwem najczęściej koordynowane były przez zespoły z państw UE15, w tym w szczególności przez Niemcy, Wielką Brytanię i Włochy. 5. UCZESTNICTWO WZGLĘDEM GERD Przy kluczowym kryterium wyboru projektów w 7PR, jakim jest doskonałość (excellence), możliwości uczestnictwa w 7PR i uzyskiwania środków finansowych są proporcjonalne do potencjału badawczego kraju i środków prywatnych i publicznych przeznaczanych na badania i rozwój technologii określanych wartością GERD (Gross Expenditure on Research and Development). Stąd wyniki w 7PR są silnie skorelowane z poziomem GERD (współczynnik korelacji wynosi 0,9). Oczekiwany poziom uczestnictwa określony polskimi wydatkami na B+R (GERD) odniesionymi do wydatków w całej UE27 (GERD PL/GERD UE27 = 1,0%) wskazuje dla nas 14 miejsce w UE27, co pokrywa się z wynikami (12-14 miejsce). Na Rys. 7 przedstawiono zestawienie udziału krajów EU27 w średniej nakładów przeznaczonych na B+R (GERD) w latach 2007-2012 oraz udziału w uzyskanym dofinansowaniu w 7PR. Dane uwzględniają uczestników 478 konkursów, którzy podpisali umowy grantowe z KE. Przy takim porównaniu udział Polski w finansowaniu projektów jest wyższy od średniego udziału w GERD UE. Strona 11 z 35

Rys. 7 Procentowy udział poszczególnych krajów w średniej nakładów na B+R (GERD) w latach 2007-2012 oraz w sumie dofinansowania Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 Rys. 8 Procentowy udział zespołów z krajów EU28 w składanych wnioskach i dofinansowanych projektach w odniesieniu do średniej nakładów GERD w latach 2007-2012 Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 Strona 12 z 35

Na Rys. 8 przedstawiono korelację pomiędzy procentowym udziałem poszczególnych krajów EU28 w nakładach na B+R (GERD) całej UE a procentowymi udziałami zespołów z danego kraju zarówno w składanych wnioskach, jak i w dofinansowanych projektach 7PR. Polska znajduje się wśród tych krajów (W. Brytania, Włochy, Hiszpania, Holandia, Belgia, Irlandia, Portugalia, Grecja i większość EU13), dla których te współczynniki zdecydowanie przewyższają udział procentowy w GERD UE. Natomiast procentowe uczestnictwo zespołów z takich krajów, jak Niemcy, Francja znacząco, a dla Szwecji, Austrii, Danii, Finlandii i Luxemburga układa się poniżej ich procentowego udziału w nakładach B+R UE. Polska zajmuje 15 miejsce wśród EU28 pod względem procentowego udziału w nakładach GERD, co odpowiada 15 miejscu pod względem procentowego udziału zespołów w dofinansowanych projektach. Natomiast pod względem procentowego udziału zespołów w składanych wnioskach zajmuje pozycję 14. 6. UCZESTNICTWO NA TLE POTENCJAŁU INNOWACYJNEGO Polska dysponuje znaczącymi zasobami ludzkimi w obszarze nauki. Liczba badaczy 63 325 FTE stawia nas na 6 miejscu w UE28 w grupie krajów leaders przed: Holandią (53 249). Jednak wykorzystanie tego potencjału jest znacznie niższe niż u partnerów o podobnym potencjale: zespoły holenderskie stanowią 6,9%, a polskie 1,9% zespołów z EU28. Świadczy to o dużych rezerwach potencjału ludzkiego albo też o niskiej jego jakości. Rys. 9. Uczestnictwo na tle potencjału innowacyjnego Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 Ponieważ w 7PR podstawowym kryterium jest excellence, to należy uwzględnić czynniki określające jakość potencjału B+R. Są one określone wskaźnikami innowacyjności zawartymi w Innovation Union Scoreboard (IUS 4 ). Jedynie w trzech kategoriach (z 24) jesteśmy powyżej średniej unijnej, zob. Rys. 10, a wypadamy bardzo dobrze jedynie w kategorii zakupów gotowych technologii, maszyn i urządzeń (Non-R&D innovation) osiągając aż 182% średniej unijnej (4. miejsce po Cyprze, Litwie i Estonii). W większości parametrów określających innowacyjność kraju (wydatki na badania BERD, liczba 4 Innovation Union Scoreboard 2014 Strona 13 z 35

najbardziej cytowanych publikacji, wspólne publikacje nauki i biznesu, doktoranci spoza UE, MŚP wprowadzające innowacje, patenty (wnioski patentowe na mld PKB) Polska zajmuje końcowe miejsca w UE28 osiągając zwykle 25 70% średniej unijnej. Rys. 10 Pozycja Polski w systemie innowacji UE, Innovation Union Scoreboard Poland Źródło: Innovation Union Scoreboard 2014; Notes: Performance relative to the EU where the EU = 100. Miejsca uzyskane w poszczególnych kategoriach grupowych IUS są pokazane w Tabeli 3. Sumaryczny wskaźnik innowacyjności lokuje Polskę na 25 pozycji w UE28. Na tym tle Polska odnotowała relatywnie wysoki udział w 7PR. Biorąc pod uwagę że większość kategorii szczegółowych (wydatki na badania, liczba naukowców, patenty) ma bezpośredni związek z uczestnictwem w programie ramowym, to uzyskanie 13-15 miejsca w rankingu 7PR jest olbrzymim sukcesem, zob. Tabela 1 oraz Rys. 3. Strona 14 z 35

Tabela 3 Porównanie miejsc Polski w systemie innowacyjnym UE z wynikami w 7PR Kategoria Miejsce Polski w UE28 Innowacyjność (wskaźnik sumaryczny IUS) 25 Zasoby ludzkie 19 Otwarty, doskonały i efektywny system badań 26 Finanse i wsparcie 15 Inwestycje firm (w tym zakup gotowych technologii) 16 Usieciowienie i przedsiębiorczość 26 Wkład intelektualny 20 Innowatorzy 26 Efekty ekonomiczne 25 Aktywność w 7PR 13-14 Udział finansowy w 7PR 15 Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 oraz Innovation Union Scoreboard 2014 W przygotowanym w 2013 roku przez Komisję Europejską raporcie Research and Innovation performance in Poland - Country Profile 2013 5 Polska jest określana jako kraj mało innowacyjny. W wielu kluczowych wskaźnikach uzyskujemy poniżej 20% średniej UE27 (np. patenty, zagraniczni studenci). Praktycznie jedynym obszarem, w którym Polska pozytywnie się wyróżnia jest uczestnictwo w 7PR (w przeliczeniu na 1000 GERD), gdzie uzyskałaliśmy 110% średniej UE27, zob. Rys. 11. Rys. 11 Pozycja Polski w systemie innowacji UE, Innovation Union Country Profile Poland Źródło: DG Research and Innovation, 2013 5 DG Research and Innovation 2013 Strona 15 z 35

7. UCZESTNICTWO POLSKI NA TLE INNYCH KRAJÓW W Tabela 4 przedstawiono podsumowanie uczestnictwa wszystkich krajów biorących czynny udział w 7PR. We wnioskach składanych w odpowiedzi na ogłoszone przez KE konkursy udział wzięły organizacje i naukowcy z 212 krajów. W większości (184) to kraje stowarzyszone, kandydujące i kraje trzecie. 85,3% budżetu 7PR przypadło organizacjom z UE15, a zaledwie 4,3% instytucjom z nowej Unii, w tym prawie 1/4 dofinansowania otrzymały polskie jednostki. Należy też zwrócić uwagę, że prawie 2 razy tyle budżetu co dla EU13 zostało zakontraktowane przez uczestników z krajów stowarzyszonych. Biorąc pod uwagę przyznane koordynacje ten współczynnik jest jeszcze większy (2,12). Tabela 4 Statystyki uczestnictwa Polski na tle wszystkich 177 krajów biorących udział w 7PR Ilość zespołów w złożonych wnioskach* % udział we wnioskach Ilość przyznanych koordynacji % udział w koordynacjach Dofinansowanie KE dla zespołów % udział w dofinansowaniu KE EU15 487358 76,9% 20226 85,0% 36387469 806 85,3% EU28 EU13 61888 9,8% 967 4,1% 1827005 940 4,3% w tym Polska 12 789 2,0% 229 1,0% 427 958 100 1,0% K. Stowarzyszone 37607 5,9% 2053 8,6% 3483767 513 8,2% Reszta K. Kandydujące 11957 1,9% 371 1,6% 321245 638 0,8% Świata K. Trzecie 34772 5,5% 190 0,8% 618133 338 1,4% Razem 633 582 23 807 42 637 622 235 Roczne statystyki i trendy uczestnictwa wybranych krajów są pokazane na Rys. 12 Prezentowane dane zostały przyporządkowane do roku na podstawie daty zamknięcia konkursu. Ten sposób klasyfikacji umożliwia obliczenie wskaźników sukcesu dla danego roku, wyrażonych stosunkiem liczby dofinansowanych zespołów (lub projektów) do liczby zgłoszonych zespołów (lub projektów). Jednak przy analizowaniu wartości tego miernika należy pamiętać, iż współczynnik sukcesu niesie bardzo ogólną informację, w dodatku jego wartość silnie zależy od kompletności danych. Przedstawione informacje o uczestnictwie dla roku 2013 są niekompletne z uwagi na trwającą ewaluację złożonych wniosków projektowych oraz proces podpisywania umów grantowych. Brak jest również danych o dofinansowaniu zgłoszonym w większości konkursów Programu Ludzie. Rys. 12 Statystyki uczestnictwa Polski na tle wybranych krajów UE28 udział w uczestnictwie Strona 16 z 35

Projekty z polskim uczestnictwem najczęściej koordynowane były przez zespoły z państw UE15, w tym w szczególności przez Niemcy, Wielką Brytanię i Włochy. Nieliczne projekty koordynowane były przez kraje stowarzyszone, w tym najczęściej przez Szwajcarię i Norwegię. W ok. 1/4 ze 229 projektów koordynowanych przez polskie organizacje, Polacy uczestniczyli również jako partnerzy. To bardzo niski wskaźnik. Jest to objaw pewnej niedojrzałości uczestnictwa. Gdy do projektu wchodzi tylko jeden partner z Polski, to nie może on mieć kluczowej roli. Gdyby w projekcie pracowano nad rozwojem polskiej technologii, to wymuszałoby to udział większej liczby zespołów z Polski. Polska wśród UE13 Polska wnosi ok. 1/4 uczestników i pozyskuje ok. 1/4 budżetu skierowanego do krajów UE13. Tabela 5 Udział Polski w odniesieniu do nowych krajów członkowskich i do EU28 Wynik dla PL Udział PL w EU13 Udział PL w EU28 Liczba wnioskodawców 12 789 20,36% 2,26% Liczba wnioskodawców w wybranych do finansowania projektach 2 988 20,84% 1,93% Liczba beneficjentów w podpisanych kontraktach 2 147 21,31% 1,96% Liczba wnioskowanych koordynacji 2 498 23,80% 1,75% Liczba koordynatorów w wybranych do finansowanai projektach 289 21,98% 0,98% Liczba finansowanych koordynacji (podpisane umowy) 229 23,68% 1,08% Wnioskowane dofinansowanie 4 287 586 126 22,64% 1,66% Przyznane dofinansowanie dla beneficjentów 427 958 100 23,42% 1,11% Rys. 13 Polska na tle nowych krajów członkowskich (EU13) udział w uczestnictwie 8. WZGLĘDNE MIARY UCZESTNICTWA Rysunki 14 i 15 przedstawiają podstawowe miary uczestnictwa w 7PR odniesione do poziomu zasobów ludzkich w nauce w danym kraju członkowskim. Polska znalazła się na końcu Strona 17 z 35

listy w towarzystwie największych państw UE: Francji, Niemiec czy Wielkiej Brytanii, które mają podobny problem najniższe wskaźniki uczestnictwa w odniesieniu do 1000 badaczy FTE. Rys. 14 Liczba wnioskodawców w podziale na 1000 badaczy FTE dla krajów UE28 i Eurostat Rys. 15 Dofinansowanie przyznane beneficjentom 7PR w podziale na jednego naukowca FTE dla danego kraju UE28 i Eurostat Stosowane miary względne odniesione do liczby ludności, powierzchni kraju, liczby badaczy lub PKB spychają Polskę na ostatnie miejsca we wszystkich klasyfikacjach i prowadzą nieraz do nieadekwatnych wniosków (zob. Rys. 14 pozycja Polski i Francji oraz Cypru i Malty). Analizy takie należy prowadzić w wąskiej grupie krajów referencyjnych o podobnym obszarze, potencjale badawczym i innowacyjnym. Przykładem takiej analizy jest raport Innovation Union Country Profile Poland 6, zob. Rys. 11, gdzie Polska została porównana w gronie Rumunii, Turcji, Chorwacji i Bułgarii. 6 Innovation Union Country Profile - Poland Strona 18 z 35

9. OBSZARY TEMATYCZNE Statystyki zbiorcze, opisujące udział Polski w 7PR łączą uczestnictwo w priorytetach tematycznych oraz obszarach programu. Podział na te kategorie wprowadzony został w Tabeli 6 i Rys. 16 i 17 uwzględniając liczbę zespołów zgłoszonych, dofinansowanych oraz uzyskane dofinansowanie KE. Tabela 6 Statystyki uczestnictwa Polski - podział tematyczny Podprogram Priorytet tematyczny/ obszar Liczba dofinansowanych uczestników w projektach Liczba zgłoszonych uczestników we wnioskach Liczba dofinansowa nych projektów z co najmniej jednym polskim uczestnikiem Liczba zgłoszonych wniosków z co najmniej jednym polskim uczestnikiem Dofinansowanie przyznane w projektach Dofinansowanie zgłoszone we wnioskach HEALTH 116 628 102 541 24 349 754 358 275 947 KBBE 117 659 96 520 13 937 899 143 268 750 ICT 271 2117 227 1683 58 864 681 566 160 353 NMP 186 733 142 547 38 795 879 409 361 053 ENERGY 69 438 55 300 15 393 278 209 600 362 ENV 103 587 80 461 13 426 695 174 964 011 TPT 179 847 135 603 25 946 424 176 427 069 SSH 69 878 62 780 9 634 781 166 734 452 SPA 53 175 45 148 7 371 130 33 333 828 SEC 84 505 59 382 29 145 996 155 289 468 GA 2 3 2 3 140 801 201 356 ERC ERC 22 973 16 791 19 431 227 1 044 424 900 PEOPLE PEOPLE 356 1825 252 1475 43 596 569 4 621 619 INFRA 139 296 111 228 25 486 003 69 967 235 SME 171 1187 132 812 19 303 223 143 802 017 REGIONS 35 177 14 84 3 231 708 20 185 304 REGPOT 24 255 24 255 65 438 105 525 049 301 SiS 33 187 30 176 2 573 816 21 335 946 COH 4 14 4 11 398 924 1 759 804 INCO 14 69 14 63 1 587 715 5 070 546 Fusion 2 2 2 2 45 440 60 455 EURATOM Fission 36 67 25 51 2 402 875 7 483 147 JTI SP1-JTI 62 167 42 117 7 455 177 50 209 203 Razem 2147 12789 1671 10033 427 958 100 4 287 586 126 Cooperation Capacities Strona 19 z 35

Rys. 16 Polskie uczestnictwo w priorytetach tematycznych i obszarach 7PR Polska należy do grupy krajów, które w bardzo równomierny sposób uczestniczyły we wszystkich obszarach tematycznych i podprogramach 7PR. Rys. 18 pokazuje, że w większości obszarów ulokowaliśmy się na 9 15 miejscu pod względem uczestnictwa, a na 9 16 pod względem dofinansowania. Na wyróżnienie zasługują wyniki w obszarze dużej infrastruktury (INFRA), badań społeczno-humanistycznych (SSH), transportu (TPT), bezpieczeństwa (SEC) i materiałów (NMP) oraz technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT), które pomimo, że zajmują dopiero 15 pozycję pod względem uczestnictwa to plasują się na pozycji 2 pod względem uzyskanego dofinansowania z KE (Rys. 18). Rys. 17 Polskie uczestnictwo w 7PR wg uzyskanego dofinansowania KE Strona 20 z 35

Rys. 18 Pozycja Polski w poszczególnych obszarach tematycznych i podprogramach 7PR Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 REGPOT Największym sukcesem w 7PR było zdobycie 2 miejsca w UE27 w konkursach Research Potential REGPOT, w którym uzyskaliśmy 22 projektów o łącznym budżecie blisko 60 mln (1 miejsce w wysokości dofinansowania). Jest to konsekwencją aktywnych działań w poprzednich programach ramowych zmierzających do budowy w Polsce Centrów Doskonałości (5PR) i Centrów Transferu Wiedzy (6PR). Rys. 19 Pozycja Polski i uzyskane dofinansowanie w Research Potential 7PR Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 Strona 21 z 35

Rys. 20 Pozycja Polski i uzyskane dofinansowanie w wybranych obszarach 7PR: infrastruktura, transport, badania społeczne, materiały, bezpieczeństwo i mobilność Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 Uczestnictwo w projektach ERC Projekty indywidualne oferowane przez Europejską Radę ds. Badań (ERC) są traktowane jako najbardziej prestiżowe projekty w 7PR. Kluczowym kryterium w ocenie wniosku jest pozycja naukowa wnioskodawcy (publikacje). Niestety, ponieśliśmy tutaj dotkliwą porażkę, zob. Rys. 21. Z 6,9 mld budżetu uzyskaliśmy tylko 19,4 mln (0,28%) Uzyskaliśmy 22 granty, z czego 15 jest realizowanych w Polsce (3 AdG, 11 StG + 1 PoC). Pozostałe 7 projektów Polacy zdecydowali się zrealizować w zagranicznych instytucjach naukowych. W tym obszarze wyprzedzili nas naukowcy z Węgier uczestnicząc w dwukrotnie większej liczbie projektów i uzyskując ponad dwukrotnie większe dofinansowanie. Strona 22 z 35

Rys. 21 Pozycja Polski i uzyskane dofinansowanie w ERC 7PR Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat oraz bazy e-corda, wydanie 16.0 10. ODZYSK SKŁADKI Rys. 22 Poziom odzysku polskiej składki do budżetu 7PR w latach 2007-12 oraz danych budżetu KE (http://ec.europa.eu/budget/figures/interactive/index_en.cfm) Polska należy do grupy państw odzyskujących ponad 100 % wkładu do budżetu programu ramowego, zob. Rys. 22. Ze wskaźnikiem 112% odzysku lokujemy się na 10 miejscu w UE28. Największymi płatnikami netto są Niemcy (95%), Francja (87%) Włochy (81%) Hiszpania (77% odzysku). Strona 23 z 35

11. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTÓW Z POLSKIM UCZESTNICTWEM - TYP PROJEKTU Kategoria systemu finansowania projektów 7PR określa typ projektu oraz podstawowe zasady odnoszące się do uczestnictwa oraz przyznawania funduszy na badania. Niemal połowa projektów z polskim uczestnictwem obejmowała projekty badawcze (CP - 808 projekty). W następnej kolejności polskie zespoły najaktywniej uczestniczyły w akcjach koordynacyjnych i wspierających (CSA - 347 projektów) oraz były beneficjentami Akcji Marie Curie (MC - 222 projektów). Najwyższe średnie dofinansowanie na polskiego uczestnika charakteryzuje natomiast granty ERC (patrz Rys 25). Tabela 7 Statystyki uczestnictwa Polski - system finansowania System finansowania Liczba dofinansowanych projektów z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski BSG- Badania na rzecz MŚP i stowarzyszeń MŚP; CP- Projekty badawcze; CSA- Akcje wspierające i koordynacyjne; CP-CSA- Połączenie systemów CP i CSA; Liczba zgłoszonych wniosków z co najmniej jednym uczestnikiem z Polski Liczba dofinansowanych uczestników w projektach Liczba zgłoszonych uczestników we wnioskach Dofinansowanie przyznane uczestnikom projektów Dofinansowanie zgłoszone przez uczestników wniosków BSG 126 781 164 1154 18 834 772 140 239 504 CP 808 5380 1027 6854 221 188 122 2 276 779 359 CP-CSA 96 205 118 266 24 697 646 69 751 544 CSA 347 1292 485 1656 92 061 512 667 941 002 ERC 16 755 21 928 19 281 257 913 027 187 MC 222 1418 251 1660 41 666 945 0 NOE 14 51 18 61 2 622 699 16 394 463 171 (JTI) 42 117 62 167 7 455 177 42 530 772 Razem 1671 9999 2146 12746 427 808 130 4 126 663 831 ERC- Wsparcie dla badań pionierskich (IDEAS); MC- Akcje Marie Curie; NOE- Sieci doskonałości; 171 Wspólne Inicjatywy Technologiczne (JTI) Rys. 23 Dofinansowane projekty z polskim uczestnictwem w podziale na system finansowania Strona 24 z 35

Rys. 24 Liczba polskich beneficjentów w projektach w podziale na system finansowania Rys. 25 Średnie dofinansowanie przypadające na uczestnika 7PR w podziale na system finansowania Strona 25 z 35

Rys. 26 Średnie dofinansowanie przypadające na uczestnika projektów badawczych (CP) oraz EUROSTAT (średnia liczba badaczy FTE w latach 2007-13) Rys. 26 pokazuje, że średnie dofinansowanie przypadające na uczestnika projektu badawczego (CP) z Polski wynosiło ok 215 tys., podczas gdy uczestnika z Danii, Niemiec i Holandii przekraczało 400 tys.. Jest to bezpośrednim skutkiem niższych wynagrodzeń w sektorze B+R wśród wszystkich nowych państw członkowskich Unii (UE13). Znamiennym jest bardzo wysoki procentowy udział badaczy w projektach CP z Cypru (18,6%) i Malty (8,3%) - najmniejszych krajów UE, przy średniej 5,0% dla EU15 i 2,9% dla pozostałych nowych krajów członkowskich. 12. CHARAKTERYSTYKA POLSKICH UCZESTNIKÓW TYP ORGANIZACJI Na poziomie wszystkich beneficjentów 7PR wyróżnia się następujące typy organizacji: szkoły wyższe (HES), przedsiębiorstwa prywatno-komercyjne (PRC - w tym MŚP), instytucje publiczne (PUB), ośrodki badawcze (REC) i inne (OTH) oraz brak danych (N/A), dla jednostek niezakwalifikowanych do żadnej z wcześniej wymienionych grup. Jest to podział na typ organizacji stosowany w 7PR i bazach e-corda. Rysunek 27 przedstawia statystyki uczestnictwa polskich zespołów w 7PR w podziale na typ organizacji zgodnie z oznaczeniami stosowanymi powyżej. Wśród polskich uczestników 7PR najwięcej jest szkół wyższych (39% wnioskodawców i 39,4% beneficjentów) oraz ośrodków badawczych (18,9% wnioskodawców i 30% beneficjentów), a także przedsiębiorstw (22,1% wnioskodawców i 24% beneficjentów). Strona 26 z 35

Rys. 27 Uczestnictwo polskich zespołów w 7PR typ organizacji Dramatycznie niski udział przemysłu W przypadku Polski liderami w uczestnictwie w 7PR są zdecydowanie jednostki naukowe - liderami są: Uniwersytet Warszawski, który ma 91 projektów, Politechnika Warszawska 78, IPPT PAN 54 i AGH 50 projektów. Dla porównania, wśród przedsiębiorstw przodują firmy: ITTI (21 projektów), Mostostal Warszawa (19 projektów) i WSK Rzeszów (12 projektów). Dominację jednostek naukowych i brak uczestnictwa przedsiębiorstw potwierdza analiza procentowego udziału poszczególnych sektorów w 7PR (instytutów badawczych RES, uczelni HES i przemysłu PRC). Polska plasuje się na 2. pozycji pod względem procentowego uczestnictwa jednostek naukowych (łącznie instytuty badawcze-rec i uczelnie-hes) w projektach 7PR, a jednocześnie na 26. pozycji z uwagi na procentowe uczestnictwo przemysłu (patrz Rys. 28). Rys. 28 Procentowe uczestnictwo ośrodków badawczych REC, szkół wyższych HES i przemysłu PRC w 7PR Polska nauka na pozycji 2, przemysł na pozycji 26 Strona 27 z 35

W uruchomionych w 7PR Joint Technology Initiatives adresowanych do dużego przemysłu, w łącznym dofinansowaniu KE wynoszącym ok. 1,6 mld uzyskaliśmy dotychczas ok. 7,5 mln (61 uczestnictw), czyli 0,47%, a trzeba przypomnieć, że oczekiwany poziom wyznaczony przez wydatki przemysłu na B+R to 0,5% (BERD PL/BERD UE28 = 0,5%). O wiele mniejsze niż Polska Czechy (59 uczestnictw) uzyskały 3 krotnie wyższe dofinansowanie: 22,1 mln, czyli 1,41% przy udziale BERD CZ na poziomie 0,9% BERD EU28. Rys. 29 Uczestnictwo ośrodków badawczych REC, szkół wyższych HES i przemysłu PRC w Joint Technology Initiatives 13. KONCENTRACJA I CENTRALIZACJA UCZESTNICTWA W 7PR Jak wynika z Rys 30 10% uczestników 7PR przejęło ponad 80% środków finansowych następuje wyraźna koncentracja i centralizacja uczestnictwa, skupia się wokół najlepszych centrów naukowych i przedsiębiorstw najbardziej zaawansowanych technologicznie. Rys. 30 Procentowy udział beneficjentów w rozdziale środków 7PR Strona 28 z 35

14. UCZESTNICTWO W PODZIALE REGIONALNYM Uczestnictwo w 7PR koncentruje się w największych ośrodkach naukowych Polski. W Warszawie skoncentrowanych jest 43,7% projektów, a w siedmiu największych ośrodkach 84% uczestników. Finansowo odpowiednio: 44,9% i 84,9% całkowitego dofinansowania KE. Rys. 31 Uczestnictwo polskich zespołów w 7PR w układzie regionalnym Źródło: opracowanie KPK na podstawie bazy e-corda, wydanie 15.0 Analiza porównawcza wyników uzyskanych w 6PR i 7PR pokazuje na znaczący przyrost uczestnictwa w Warszawie i Poznaniu, natomiast duże spadki w Łodzi, Krakowie i Katowicach. 15. MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UCZESTNICTWA Możliwości uczestnictwa w 7PR i uzyskiwania środków finansowych są proporcjonalne do potencjału badawczego kraju i środków prywatnych i publicznych przeznaczanych na badania i rozwój technologii czyli GERD (Gross Expenditure on Research and Development). Rysunek 32., opracowany na podstawie danych opublikowanych przez Eurostat, przedstawia wartość całkowitych nakładów na badania i rozwój (B+R) krajów członkowskich w roku 2012. Analiza procentowego współczynnika zmiany dla Polski wskazuje na wzrost GERD w roku 2012 w stosunku do roku poprzedniego. Polska przesunęła się o jedną pozycję wyżej tj. na 12 miejsce w UE pod względem wartości GERD, wyprzedzając, m.in. Czechy (13 miejsce), Irlandię (14 miejsce) i Portugalię (15 miejsce) i Grecję (16 miejsce). Strona 29 z 35

Rys. 32 Całkowite nakłady na B+R (GERD) w 2012 r(miliony ). Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat * ze względu na niekompletność danych, GERD Luksemburga z 2010 r. Według najnowszych, dostępnych na stronie Eurostatu danych GERD (całkowite nakłady na B+R) dla Polski w 2012 r. były o 21% wyższe niż w roku poprzednim. Dwucyfrowy wzrost nakładów B+R w 2012 r. odnotowały również takie kraje jak Czechy, Słowenia, Słowacja, Bułgaria i Malta. Natomiast Hiszpania, Finlandia, Portugalia, Grecja, Rumunia, Estonia, Chorwacja i Cypr zanotowały spadek nakładów na B+R w odniesieniu do roku poprzedniego. Na Rys. 32. zaznaczono pozycje krajów członkowskich należących do grupy most active (1-5% uczestnictwa). Widać wyraźnie, że grupa jest niejednorodna pod względem potencjału badawczego, można wydzielić trzy podgrupy: Szwecja, która wydatkowała 13,9 mld GERD Austria, Belgia, Dania, Finlandia, które wydatkują 6-8 mld Polska, Irlandia, Portugalia, Grecja, które wydatkują 1,3-3,4 mld (Czechy nie należą do grupy most active ). Widać wyraźnie, że Polska może konkurować skutecznie wewnątrz swojej podgrupy jedynie z Irlandią, Portugalią, Grecją, czyli w obrębie miejsc 12-15. Aby przejść do wyższej podgrupy, nakłady GERD powinny w Polsce wzrosnąć ponad dwukrotnie. Niestety, zakładany przez rząd wzrost wydatków, określony wskaźnikiem 1,7% PKB do roku 2020 (co odpowiada ok 5,8 mld ), nie jest wystarczający, by dołączyć do wyższej grupy. Aby skutecznie rywalizować z najlepszymi członkami grupy most active Polska powinna przekroczyć poziom średniej unijnej intensywności wydatków na B+R, czyli 2,0% PKB. Wykres potwierdza, że z uwagi na znaczące różnice potencjału najwyższe możliwe dla Polski miejsce w rankingach programów ramowych, zdeterminowane wydatkami GERD, jest określone na 12 pozycję. O miejsca 8-11 będzie można zabiegać, gdy Polska przekroczy poziom 2% PKB kierowanego na B+R. 16. MOŻLIWOŚCI ZWIĘKSZENIA UZYSKU FINANSOWEGO W PB UE Jak wynika z Rys. 5 polski uzysk finansowy w 7PR plasuje nas na pozycji 15 wśród EU28, a więc niżej niż pod względem liczby zespołów (14) i projektów (13). Dzieje się tak między innymi Strona 30 z 35

dlatego, że średnie wynagrodzenie badacza sfery B+R znacznie odbiega od reszty głównych graczy. W większości krajów EU15 są one 2,5 3 krotnie wyższe niż w Polsce, zob. Rys. 33. Powoduje to, że średnia wartość projektu przypadająca na uczestnika projektu badawczego w Polsce jest dwukrotnie niższa niż w Danii lub Niemczech, zob. Rys. 26. Oznacza to, że gdyby te różnice można było znacząco zmniejszyć, to Polska mogłaby uzyskać dofinansowanie na poziomie 0,8 1,0 mld zamiast dzisiejszych 427 mln i mogłaby się przesunąć na miejsce 12-14 w wysokości uzyskanego dofinansowania. Analizy pokazują, że wprowadzony w Programie Horyzont 2020 limit wartości 8000 rocznie na wynagrodzenia dodatkowe w projektach może spowodować odwrotny od pożądanego efekt wartość naszych projektów może spaść o połowę i w kategorii uzysku finansowego możemy spaść na 17-18 miejsce. Rys. 33 Koszty pracy, miesięczne wynagrodzenia pracowników sfery B+R (wynagrodzenie podstawowe, premie i dodatki) Źródło: opracowanie KPK na podstawie Eurostat dane z 2008 r. * brak danych. Sumaryczny wskaźnik innowacyjności (innovation performance) dla Polski wynosi niecałe 0,30 przy średniej UE 0,55 7. Stawia nas to na 4. miejscu od końca wśród UE27. Diagnoza jest dramatyczna: Polska jest nieinnowacyjnym krajem, rozwijającym jedynie w niewielkim stopniu własne technologie. Rys. 34 pokazuje, że nie dość, że Polska ma niezmiernie niski wskaźnik innowacyjności, to na domiar złego jej roczny przyrost jest niski. Z przyrostem 0,5% rocznie potrzebowalibyśmy wielu lat na podwojenie wskaźnika i dołączenie do rodziny krajów lokujących się w rejonie średniej unijnej (przy założeniu, że pozostają one w miejscu, a diagram pokazuje, że ich gradient rozwoju jest wyższy od polskiego)! 7 Innovation Union Scoreboard 2013 Strona 31 z 35

Rys. 34 Zmiany sumarycznego wskaźnika innowacji Źródło: IUS 2013 Na Rys. 34 zaznaczono pozycje krajów z grupy most active. Wykres sugeruje, że z punktu widzenia poziomu innowacyjności Polska jeszcze przez wiele lat nie będzie w stanie nawiązać bezpośredniej rywalizacji z podgrupą, mającą IUS powyżej 0,6 (IUS PL =0,28). Strona 32 z 35

17. PODSUMOWANIE W 7. Programie Ramowym w praktycznie wszystkich rankingach Polska ulokowała się na 13-15 miejscu pośród państw członkowskich. Uzyskaliśmy bezpośrednio ok 430 mln, a uczestniczyliśmy w najbardziej zaawansowanych badaniach i w rozwoju najnowszych technologii w projektach o łącznym budżecie 11,7 mld (1,46% budżetu wszystkich projektów). Licząc średnio, że w każdym zespole projektowym brało udział 5 ekspertów, można stwierdzić, że 10 tysięcy naukowców lub przedsiębiorców wzięło udział bezpośrednio w 7PR, nawiązało nowe kontakty naukowe i biznesowe oraz rozwinęło swój potencjał. Odzyskaliśmy 112% składki do 7PR. Weszliśmy do grupy najbardziej aktywnych krajów ( most active, 1-5% uczestnictwa) i zbudowaliśmy silny fundament do zajęcia kluczowego miejsca w budującej się Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Kluczowym wskaźnikiem określającym miejsce kraju w rankingu 7PR jest wartość wydatków na badania i rozwój (GERD).W stosunku do udziału Polski w wydatkach europejskich GERD PL/GERD UE28 wynoszącego 1,0%, Polska zanotowała znacząco wyższe od oczekiwanego udziały: w złożonych wnioskach projektowych stanowiliśmy 2,26% zespołów z wszystkich państw członkowskich, w uzyskanych projektach 1,90%, we wnioskowanej wysokości dofinansowania 1,66%, a w faktycznie uzyskanym dofinansowaniu 1,11%. Patrząc przez pryzmat niskiego poziomu polskiej innowacyjności lokującego nas na 25. pozycji w UE28, uzyskanie miejsc 13-15 w praktycznie wszystkich rankingach 7PR można uznać za sukces. Ponadto, biorąc pod uwagę, że wynik ten to suma uczestnictw polskiej nauki i przedsiębiorstw, to z powodu daleko niedostatecznego udziału przemysłu w programie można stwierdzić, że tak wysokie miejsce uzyskano dzięki zwiększonej aktywności jednostek naukowych (2. miejsce w UE27), a więc dla polskiej nauki udział w 7PR był na pewno dużym sukcesem. Potwierdza to, że dysponujemy znaczącym kapitałem ludzkim w nauce, który jest uznawany na poziomie europejskim, który także jest aktywny i gotowy do podjęcia się nowych wyzwań. Oczywiście, dokładniejsza analiza pokazuje szereg słabości polskiej nauki, takich jak niska otwartość na współpracę, niski poziom internacjonalizacji, niedostateczne kontakty z przemysłem i w końcu brak ogólnego systemu wsparcia, które stoją na drodze do zwiększenia udziału jednostek naukowych w programach ramowych. Niestety, najważniejszym pozostaje wciąż otwarty problem niskiego zainteresowania polskiego przemysłu podejmowaniem badań i współpracą europejską w zakresie rozwoju technologii. Z perspektywy celów Programu Ramowego Horyzont 2020 nakierowanego na podniesienie poziomu innowacyjności europejskiej gospodarki i konkurencyjności przedsiębiorstw staje się to krytycznym wyzwaniem. Bez większego udziału polskich przedsiębiorstw nie będziemy mogli zwiększyć uczestnictwa. Analiza potencjału badawczego Polski i UE28 pokazuje, że Polska w zwiększaniu swojej pozycji w programach ramowych ma przed sobą barierę w postaci potężnej różnicy potencjału. Oczekiwana pozycja Polski wyznaczona poziomem GERD jest określona dziś na 14. miejsce. Widać wyraźnie, że Polska może konkurować skutecznie wewnątrz swojej podgrupy charakteryzującej się poziomem GERD 2-4 mld, czyli jedynie z Irlandią, Portugalią, Grecją, a więc w obrębie miejsc 12-15. Aby przejść do wyższej podgrupy charakteryzującej się wydatkami 6-9 mld, czyli na miejsca 8-11, nakłady GERD powinny w Polsce wzrosnąć ponad dwukrotnie, czyli do poziomu co najmniej 2,0% PKB. Niestety, zakładany przez rząd wzrost wydatków, określony wskaźnikiem 1,7% PKB do roku 2020 (co odpowiada ok 5,8 mld ), nie jest wystarczający by przeskoczyć do wyższej grupy. Taki wzrost spowoduje, że proporcjonalnie do GERD z miejsca 14 przesuniemy się jedynie na 12-13 pozycję, co nie przyniesie znaczących zmian w uczestnictwie, bo te pozycje często zajmujemy już dzisiaj! Podobna analiza w zakresie wskaźników innowacyjności IUS pokazuje, że Polska w najbliższej dekadzie bez drastycznego zwiększenia tempa rozwoju innowacyjności nie jest w stanie dołączyć do krajów wyższej grupy. Strona 33 z 35

Jeżeli z uwagi na znaczące różnice potencjału nie jesteśmy w stanie zwiększyć istotnie swojego uczestnictwa ilościowego, to przypisaną nam pulę udziałów powinniśmy wykorzystać w bardziej optymalny sposób, nakierowany bardziej na realizację polskich interesów technologicznych i społeczno-ekonomicznych. Naszym celem strategicznym powinna być transformacja jakościowa naszego uczestnictwa w kierunku większej liczby koordynacji, wzmocnienia uczestnictwa centrów doskonałości (nawet kosztem słabszych centrów), zwiększenia udziału przedsiębiorstw i koncentracji na realizacji projektów, które są istotne z punktu widzenia polskiej gospodarki i rozwoju społeczno-gospodarczego. Potrzebne jest zbudowanie pełnego ekosystemu wsparcia obejmującego programowanie (zamawianie badań), lobbing, ewaluację i realizację. Powinniśmy też wzmocnić nasze uczestnictwo w podprogramach, które są ważne ze względów wizerunkowych, takich jak ERC, EIT lub granty przyjazdowe MSCA. Podniesienie uzysku finansowego jest też związane z głęboka reformą systemu zatrudniania i wynagradzania w sferze naukowej. Strona 34 z 35

Strona 35 z 35