CZY OSZCZĘDNOŚĆ JEST DZIEDZICZNA?

Polak oszczędny 2016 CZY OSZCZĘDNOŚĆ JEST DZIEDZICZNA?

1. Świat oszczędza coraz więcej, a Polacy? 2. Co determinuje sposób, w jaki oszczędzamy? 4. Czego o oszczędzaniu uczą się od rodziców kolejne pokolenia? 5. Co o pieniądzach i oszczędzaniu sądzą nastolatki?

CAŁY ŚWIAT OSZCZĘDZA, POLACY NIECHĘTNIE ILE PROCENT OSÓB DOROSŁYCH ODKŁADAŁO W OSTATNIM ROKU PIENIĄDZE W BANKU? POLSKA A REGIONY ŚWIATA [ POLSKA ] Świat Strefa Euro Kraje OECD Europa (poza UE) i Centr. Azja Wschodnia Azja i Pacyfik Azja Południowa Bliski Wschód Afryka Subsaharyjska Ameryka Łacińska 2014 2011 8,4% 4,9% 4,0% 2,7% 12,7% 11,1% 20,8% 18,0% 15,9% 14,3% 13,5% 9,6% 27,4% 22,6% 28,5% 36,5% 47,6% 40,8% 51,6% 45,3% Źródło: Global Findex (Global Financial Inclusion Database), World Bank, 2014 r., tylko oszczędności w instytucjach finansowych 01. Liczba osób oszczędzających w Polsce pozostaje poniżej średniej tak dla strefy euro, krajów OECD, jak i globalnej. 02. Również tempo wzrostu oszczędności gromadzonych w instytucjach finansowych w naszym kraju odstaje od dynamiki światowej. 03. W latach 2011-2014 odsetek Polaków oszczędzających w instytucjach finansowych wzrósł o 15,5 proc., podczas gdy na świecie dynamika ta wyniosła 21,2 proc.

Jaki % populacji (15+) oszczędził jakiekolwiek pieniądze w minionym roku (w dowolnej formie) OSZCZĘDZAMY ZNACZNIE PONIŻEJ MOŻLIWOŚCI % OSZCZĘDZAJĄCYCH W STOSUNKU DO PBK KRAJU 01. 100,0 90,0 Norwegia Oszczędzamy nie tylko mniej, niż obywatele krajów rozwiniętych, ale również znacznie poniżej poziomu dla wielu społeczeństw na dorobku. 80,0 Malezja Kenia 02. 70,0 60,0 50,0 Rwanda Botswana Białoruś Irak Strefa Euro Czechy Izrael Estonia POLSKA 46,6% Botswana, Rwanda, Białoruś i Irak - mieszkańcy wszystkich tych krajów oszczędzają więcej niż Polacy, przy niższym PKB na głowę mieszkańca. 03. 40,0 30,0 Rosja Albania Węgry 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 PKB na głowę mieszkańca PPP w 2015 (USD) Daleko nam do liderów oszczędzania - Norwegów, gdzie tylko 1 na 10 osób nie odłożyła nic na przyszłość. Zródło: Obliczenia własne BGŻOptima na bazie Global Findex (Global Financial Inclusion Database), World Bank, 2014 r., deklarowane oszczędności ogółem (w instytucjach finansowych i nieformalne)

NA TLE EUROPY JESTEŚMY OSZCZĘDNOŚCIOWYM LILIPUTEM AKTYWA FINANSOWE GOSPODARSTWA DOMOWEGO W TYS. EURO Holandia Luksemburg Belgia Malta Cypr Niemcy Austria Francja Włochy Finlandia Hiszpania Grecja Portugalia Słowacja [ POLSKA ] Słowenia DEPOZYTY GOSPODARSTWA DOMOWEGO W TYS. EURO 11,4 6,1 17,1 13,5 10,7 10,0 7,4 6,0 4,4 4,3 2,5 2,1 1,7 22,1 27,9 26,5 26,2 34,7 Luksemburg Malta Austria Holandia Belgia Niemcy Francja Włochy Cypr Finlandia Grecja Hiszpania Portugalia Słowacja [ POLSKA ] Słowenia 2,0 1,2 0,8 4,5 3,6 3,5 3,4 6,5 5,9 5,8 7,9 10,6 10,1 10,0 14,3 13,2 % GOSPODARSTW DOMOWYCH POSIADAJĄCYCH FUNDUSZE INWESTYCYJNE Finlandia Luksemburg Holandia Belgia Niemcy Słowenia Francja Austria Malta Włochy Hiszpania [ POLSKA ] Portugalia Słowacja Grecja Cypr % GOSPODARSTW DOMOWYCH POSIADAJĄCYCH AKCJE 11,4 10,1 12,0 10,7 10,0 8,0 6,3 5,6 4,2 2,8 2,7 1,2 1,0 19,0 17,7 17,6 16,9 27,4 Cypr Finlandia Francja Belgia Malta Niemcy Hiszpania Holandia Słowenia Luksemburg Austria Włochy Portugalia [ POLSKA ] Grecja Słowacja 5,3 4,6 4,4 3,5 2,7 0,8 14,7 14,7 13,4 10,6 10,4 10,4 10,0 10,0 22,2 34,6 Przeciętne aktywa finansowe Polaka (depozyty, akcje, obligacje, fundusze inwestycyjne itp.) to 2,1 tys. euro wartość bardzo niska w porównaniu z mieszkańcami krajów strefy euro (średnia 11,4 tys. euro). Na depozytach, produkcie oszczędnościowym pierwszego wyboru, Polacy odłożyli więcej tylko od Słoweńców. Tylko pod względem posiadania jednostek TFI Polacy wychodzą poza ostatnia trójkę porównywanych krajów. Źródło: EBC,Badanie Zamożności Gospodarstw Domowych, 2014; mediana wartości

Norwegia Szwecja Austria Holandia Luksemburg Malta Belgia Dania Finlandia Niemcy Francja Czechy Estonia Wielka Brytania Słowacja Hiszpania Włochy Portugalia [ POLSKA ] Słowenia Rumunia Litwa Bułgaria Grecja Irlandia Chorwacja Łotwa Cypr Węgry 80 OGROMNA CZĘŚĆ POPULACJI NIE MA ZABEZPIECZENIA FINANSOWEGO NA CZARNĄ GODZINĘ 72,2 60 JAKA CZĘŚĆ POPULACJI NIE JEST W STANIE UDŹWIGNĄĆ DODATKOWYCH KOSZTÓW FINANSOWYCH W ZWIĄZKU Z NIEPRZEWIDZIANYMI SYTUACJAMI 51,5 53,2 53,4 53,4 54,5 59,8 60,4 60,5 40 39,4 22,6 22,7 23,8 24,7 26,0 26,5 28,4 32,6 32,8 35,9 36,7 38,4 38,9 39,8 39,9 40,7 42,3 43,1 20 14,6 16,9 0 Prawie co drugi Polak deklaruje, że w razie konieczności poniesienia nagłych wydatków nie będzie w stanie udźwignąć takiego finansowego obciążenia. Źródło: Obliczenia własne, Eurostat 2014/2015; Inability to face unexpected financial expenses (source: SILC) Pewnym pocieszeniem może być fakt, że udział ten zmniejsza się. W 2007 roku w takiej sytuacji było 57 proc. Polaków. Niestety utrzymujemy się nadal znacznie powyżej średniej dla krajów Unii Europejskiej (39,4 proc.)

MAŁO JEST KRAJÓW GDZIE MNIEJ MYŚLI SIĘ O PRZYSZŁOŚCI FINANSOWEJ JAKI PROC. POPULACJI OSZCZĘDZA NA DANY CEL? Niemcy 55,1 Szwecja USA Japonia Wielka Brytania 45,1 43,5 40,6 50,9 Tylko 15,8 proc. Polaków oszczędzało w 2014 roku na emeryturę. Australia Czechy Chiny Słowacja Litwa 26,8 34,6 39,9 38,8 38,7 Wśród sąsiadów Polski tylko mieszkańcy Rosji i Ukrainy oszczędzają mniej. Białoruś Łotwa [ POLSKA ] Rosja Ukraina Brazylia 3,6 16,0 15,8 14,6 14,4 21,9 Niemcy są światowymi liderami jeśli chodzi o oszczędzanie długoterminowe z myślą o emeryturze. Na ten cel odkłada ponad połowa. 0 15 30 45 60 Źródło: Global Findex (Global Financial Inclusion Database), World Bank, 2014

DECYL POPULACJI NAWET BOGATY POLAK TO ŚREDNIO ZAMOŻNY EUROPEJCZYK AKTYWA FINANSOWE OSÓB O NAJWYŻSZYCH DOCHODACH NA JAKIM POZIOMIE ZA GRANICĄ BYLIBY POSIADACZE NAJWIĘKSZYCH OSZCZĘDNOŚCI W POLSCE? 10 9 8 Przeciętny zamożny mieszkaniec strefy euro (top 10 proc. populacji) dysponuje aktywami o wartości 71,5 tys. euro. 7 6 5 4 3 2 Przy aktywach finansowych na poziomie przeciętnie 7,7 tys. euro najbogatsi Polacy są 10 razy mniej zamożni. 10 proc. najbardziej zamożnych Polaków jest biedniejsze od 50 proc. Niemców i 70 proc. Belgów. 1 wartość aktywów netto 7,7 7,6 10,2 16,4 40,8 41,0 34,3 52,2 73,3 76,8 86,3 68,4 71,9 72,4 95,4 148,7 Źródło: Obliczenia własne, EBC, Badanie Zamożności Gospodarstw Domowych

W TEORII ZNAMY SIĘ NA FINANSACH I OSZCZĘDZANIU JAK OCENIŁ(A)BY PAN(I) SWOJĄ WIEDZĘ NA TEMATY ZWIĄZANE Z CODZIENNYMI FINANSAMI I RÓŻNYMI PRODUKTAMI FINANSOWYMI, DOSTĘPNYMI DLA KLIENTÓW INDYWIDUALNYCH. 9% 55% 4% 6% 26% Mam bardzo dużą wiedzę Mam dużą wiedzę Mam przeciętną wiedzę Mam małą wiedzę Nie wiem nic lub prawie nic N=1093 PROCENT POPULACJI W DANYM KRAJU OTRZYMUJĄCYCH WYSOKIE WYNIKI W ZAKRESIE FINANSOWEJ WIEDZY I ZACHOWAŃ Węgry Estonia Irlandia Niemcy Czechy Wielka Brytania Malezja [ POLSKA] [ POLSKA ] Armenia Albania Peru Norwegia RPA Wiedza 27% Zachowania 33% 38% 48% 53% 51% 51% 49% 43% 46% 41% 45% 39% 41% 40% 43% 61% 60% 57% 58% 57% 60% 59% 67% 67% 69% W subiektywnej ocenie Polaków ich wiedza finansowa jest raczej dobra. Obiektywne badania kompetencji i zachowań związanych z decyzjami finansowymi pokazują, że nasze umiejętności są raczej przeciętne. Ocena własnej wiedzy na tematy finansowe rośnie w zależności od wykształcenia, ale przede wszystkim ma związek z dochodami im one wyższe, tym wyższa też wiedza. Wiedzę na tematy finansowe czerpiemy przede wszystkim z codziennego życia takie źródło wskazała dokładnie połowa badanych przez BGŻOptima. W dalszej kolejności z mediów, szkoły i Internetu. Żródła: TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, rodzice dzieci w wieku 0-18 lat (próba ważona N=1093) Atkinson, A. and F. Messy (2012), Measuring Financial Literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study, OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 15, OECD Publishing.

Szwecja Francja Niemcy Norwegia Holadnia Austria Słowenia Czechy Belgia Węgry Hiszpania Słowacja Estonia Włochy Finlandia Irlandia [ POLSKA ] Wielka Brytania Portugalia Dania Łotwa Grecja WYDAJEMY WIĘCEJ, NIŻ ZARABIAMY ILE POLSKIE GOSPODARSTWA DOMOWE MOGĄ OSZCZĘDZIĆ? 40000, 30000, 20000, 15,21 9,55 9,52 8,77 8,21 7,80 6,49 5,71 5,10 4,91 3,88 3,82 3,38 2,97-0,20-0,40-0,71-1,31-2,49-2,76 18,00 9,00 0,00 Polskie gospodarstwa domowe wydają przeciętnie o 0,71 proc. więcej niż wynoszą ich dochody (stopa oszczędności netto). Węgrzy i Słowacy zarabiają mniej niż my, Czesi zarabiają nieznacznie więcej, a wszyscy mają znacznie większy potencjał oszczędzania od nas. 16 506 10000, -11,24-17,28-9,00-18,00 Wprowadzenie programu 500+ daje nadzieje, na zmianę tego trendu. Jednak pierwsze dane wskazują, że wypłaty są konsumowane lub przeznaczane na edukację dzieci. 0, 23513 18765 20584 30986 24946 20667 8646 6290 20199 4490 14634 5712 7186 15768 22136 20265 6114 26860 9139 24277 4695 11062-27,00 Zródło: OECD, Eurostat dane za 2014/2015 Roczne zarobki netto na osobę w EUR Stopa oszczedności gospodarst domowych netto

80% 60% + W grupie krajów badanych przez OECD w zakresie nastawienia mieszkańców do oszczędzania tylko Armenia uzyskała wyniki gorsze od Polski 46% OSZCZĘDZANIE PRZEGRYWA Z POSTAWĄ YOLO PROCENT POPULACJI W DANYM KRAJU OTRZYMUJĄCYCH WYSOKIE WYNIKI W ZAKRESIE POSTAW ZWIAZANYCH ZE SPRAWAMI FINANSOWYMI 49% 49% 53% 54% 57% 62% 63% 69% 69% 71% 40% 27% 20% 11% 0% [ POLSKA] Armenia [POLSKA] Estonia Irlandia Wielka Brytania Malezja RPA Norwegia Czechy Niemcy Albania Węgry Peru NASTAWIENIE NA DZIŚ NASTAWIENIE NA JUTRO Zródło: Atkinson, A. and F. Messy (2012), Measuring Financial Literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study, OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 15, OECD Publishing.

WOLIMY ŻYĆ CHWILĄ NIŻ OSZCZĘDZAĆ NA PÓŹNIEJ NIEWIELU Z NAS ZAPEWNIA, ŻE WOLI OSZCZĘDZAĆ, NIŻ WYDAWAĆ Armenia [ POLSKA ] Wielka Brytania Irlandia Estonia 8% 19% 35% 38% 39% TRUDNO ZNALEŹĆ TYCH, KTÓRZY NIE UWAŻAJĄ, ŻE PIENIĄDZE SĄ PO TO BY JE WYDAWAĆ Armenia [ POLSKA ] Estonia Malezja Niemcy 2% 12% 24% 26% 26% MNIEJ NIŻ CO DRUGI Z NAS BARDZIEJ PRZEJMUJE SIĘ JUTREM, NIŻ DNIEM DZISIEJSZYM [ POLSKA ] Estonia Wielka Brytania Irlandia Malezja 45% 49% 50% 54% 57% Tylko 19 proc. Polaków nie zgadza się ze stwierdzeniem, że więcej satysfakcji daje wydawanie niż oszczędzanie. Zaledwie 12 proc. nie uważa, że pieniądze są po to, by je wydawać. Czechy Malezja RPA Niemcy Węgry Albania Peru 45% Czechy 47% Wielka Brytania 48% Irlandia 49% Węgry 56% RPA 61% Albania 64% Peru 29% 29% 30% 33% 39% 45% 45% Armenia RPA Niemcy Albania Węgry Czechy Peru 60% 60% 65% 66% 68% 69% 72% W innych krajach o podobnym poziomie rozwoju uzyskiwane wyniki są 2-3 razy wyższe. Przykładowo 56 proc. Węgrów ma więcej satysfakcji z oszczędzania niż wydawania Zródło: Atkinson, A. and F. Messy (2012), Measuring Financial Literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study, OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions, No. 15, OECD Publishing.

POLAK OSZCZĘDZANIA MOŻEMY SIĘ UCZYĆ OD SŁOWAKÓW 10 700 13 900 PKB per capita w EUR (2014) 3,90% 3,80% Średnioroczny wzrost PKB (2004-2014) Średnie wynagrodzenie netto w EUR (2015) 705 704 Cena żywności w porównaniu ze średnią w UE (2014) 63% 89% Ile swojego budżetu może oszczędzić przeciętna rodzina (2014) -0,71% 3,82% % populacji deklarujący oszczędzanie na emeryturę (2014) 15,80% 34,60% SŁOWAK 2 100 Posiadane aktywa finansowe (mediana) w EUR 2 500

1-1-05 3-1-05 5-1-05 7-1-05 9-1-05 11-1-05 1-1-06 3-1-06 5-1-06 7-1-06 9-1-06 11-1-06 1-1-07 3-1-07 5-1-07 7-1-07 9-1-07 11-1-07 1-1-08 3-1-08 5-1-08 7-1-08 9-1-08 11-1-08 1-1-09 3-1-09 5-1-09 7-1-09 9-1-09 11-1-09 1-1-10 3-1-10 5-1-10 7-1-10 9-1-10 11-1-10 1-1-11 3-1-11 5-1-11 7-1-11 9-1-11 11-1-11 1-1-12 3-1-12 5-1-12 7-1-12 9-1-12 11-1-12 1-1-13 3-1-13 5-1-13 7-1-13 9-1-13 11-1-13 1-1-14 3-1-14 5-1-14 7-1-14 9-1-14 11-1-14 1-1-15 3-1-15 5-1-15 NA OSZCZĘDZANIE ZAWSZE JEST DOBRY CZAS 6,00% 5,00% Realna stopa procentowa depozytów rocznych Inflacja 4,00% 3,00% 2,74% 2,00% 1,00% 0,00% -0,9% -1,00% -2,00% + + + Pomimo niskiego nominalnego oprocentowania lokat realna stopa procentowa lokat rocznych rozpoczętych w maju 2015 roku wyniosła 2,74 proc. W ostatnich latach najwyższe realne oprocentowanie, 4,73% osiągnęły osoby zakładające lokatę roczną w czerwcu 2012 roku W najbliższych miesiącach realne oprocentowanie może przejściowo spadać za sprawą zmniejszającej się deflacji Zródło: GUS, NBP, obliczenia własne

TO RODZICE NAJSILNIEJ KSZTAŁTUJĄ FINANSOWĄ ŚWIADOMOŚĆ SKĄD CZERPIE PAN(I) INFORMACJE NA TEMAT ZARZĄDZANIA PIENIĘDZMI I FINANSAMI? Od rodziców Z Internetu 35% 43% Młodzi uczą się wiedzy o finansach przede wszystkim od swoich rodziców. Ze szkoły Z radia lub tv Od kolegów, znajomych Od rodzeństwa Z prasy, czasopism 5% 5% 3% 9% 32% Ważną rolę w edukacji młodych ma również Internet, który uzyskał drugie miejsce wśród najbardziej popularnych odpowiedzi (35 proc.). Wyprzedza on szkołę (32 proc.) Od dziadków 2% 0% 13% 25% 38% 50% N=332 TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, młodzież w wieku 15-18 lat (próba ważona).

CZY DAJEMY DZIECIOM DOBRE WZORCE? CO JEST PANI / PANA ZDANIEM NAJWAŻNIEJSZE, BY DZIECI WYROBIŁY SOBIE NAWYK OSZCZĘDZANIA PIENIĘDZY? Wyniesienie dobrych przyzwyczajeń z domu i przykład rodziców 58% 1. PRZYKŁAD TYLKO CO PIĄTY POLAK OSZCZĘDZA W INSTYTUCJI FINANSOWEJ, ZALEDWIE 16 PROC NA EMERYTURĘ Możliwość samodzielnego dysponowania swoimi pieniędzmi 33% 2. MOŻLIWOŚCI 58 PROC. RODZICÓW NIE WYPŁACA DZIECIOM KIESZONKOWEGO Posiadanie własnego konta bieżącego (ROR) Wystarczająca ilość pieniędzy, aby móc oszczędzać Zdobycie podstawowych wiadomości o finansach w szkole 7% 3% 3% N=1093 3. PRAKTYKA 4. WIEDZA CO PIATY NASTOLATEK MA KONTO MNIEJ NIŻ POŁOWA POPULACJI MA FAKTYCZNIE DOBRĄ WIEDZĘ O FINANSACH Aż 88 proc. rodziców deklaruje, że stara się wyrabiać u swojego dziecka nawyk oszczędzania. Na poziomie deklaracji Polacy zgadzają się, że przykład rodziców i przyzwyczajenia wyniesione z domu są najważniejsze, aby cel ten osiągnąć. Tylko co trzeci badany rodzic posiada jakiś produkt finansowym nabyty z myślą o przyszłości finansowej dziecka. Najczęściej są to lokata lub konto oszczędnościowe. Żródła: TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, rodzice dzieci w wieku 0-18 lat (próba ważona N=1093)

RODZICE NIE KORZYSTAJĄ Z NAJPROSTSZEGO MECHANIZMU UCZĄCEGO OSZCZĘDZANIA MEDIANA WYSOKOŚCI KIESZONKOWEGO W ZŁ (DZIECI 6+): PROCENT RODZICÓW DZIECI 6+ WYPŁACAJĄCYCH KIESZONKOWE (DOCHODY) JAK DUŻA JEST KWOTA KIESZONKOWEGO W SKALI MIESIĄCA (DZIECI 6+)? 32,7 Brak dochodów 21% < 50 20% 47,6 47,2 Do 1 000 PLN Między 1 000 a 2 000 PLN 47% 60% + 50 zł 26% 83,1 86,2 Między 2 000 a 3 000 PLN Między 3 000 a 4 000 PLN 49% 43% Wysokość statystycznego kieszonkowego (mediana): 61,4 zł 51-100 zł 26% 93,2 95 Między 4 000 a 5 000 PLN Między 5 000 a 7 000 PLN 43% 50% 101-200 zł 15% 62,5 Między 7 000 a 9.999 PLN 34% > 200 zł 8% 69,9 10 000 i więcej PLN 39% N=568, rodzice dzieci w wieku 6-18 Możliwość samodzielnego dysponowania pieniędzmi to drugi najczęściej wskazywany przez rodziców czynnik sprzyjający wyrabianiu u dziecka takiego nawyku. Tymczasem kieszonkowe wypłaca swoim dzieciom regularnie 42 proc. wszystkich rodziców. (46 proc. w grupie rodziców dzieci w wieku 6-18 lat) Co ciekawe na skłonność do wypłaty kieszonkowego nie wpływa zasobność rodzica. Regularnie wypłaca pieniądze dzieciom 57 proc. badanych zarabiających poniżej 1000 zł netto miesięcznie i tylko 28 proc. w grupie najbardziej zamożnych (dochód 10 000 +) TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, rodzice dzieci w wieku 6-18 lat (próba ważona)

O PIENIĄDZACH NAJCZĘŚCIEJ ROZMAWIAMY WSPÓLNIE JE WYDAJĄC CZY ROZMAWIA PAN(I) Z DZIECKIEM O TEMATACH FINANSOWYCH, UCZĄC JE PODSTAWOWYCH ZASAD ZWIĄZANYCH Z WYDAWANIEM I OSZCZĘDZANIEM? PRZY JAKIEJ OKAZJI ROZMAWIA PANI(I) ZE SWOIM DZIECKIEM O FINANSACH? Po wspólnych zakupach podsumowujemy wydatki 56% 13% 1% Przy okazji dużego wydatku dla dziecka (rower, telefon, obóz, itp.) Przy wypłacaniu kieszonkowego 28% 40% Kiedy dziecko ma temat związany z finansami w szkole / jako zadanie domowe 19% Bez okazji 7% 86% Gdy dziecko chce coś kupić/ potrzebuje pieniędzy Inne Nie wiem, trudno powiedzieć 4% 3% 4% N= 992 Tak, rozmawiam Nie, nie rozmawiam Nie wiem, trudno powiedzieć TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, rodzice dzieci w wieku 0-18 lat (próba ważona) N=1245, procentowane na dzieci Zdecydowana większość rodziców deklaruje, że rozmawia z dziećmi na tematy finansowe, ucząc dziecko podstawowych zasad oszczędzania i wydawania. Nieco częściej robią to kobiety i ci rodzice, którzy wysoko oceniają swoją wiedzę na tematy finansowe. Powodem braku takiej rozmowy jest najczęściej zbyt niski wiek dziecka. Kontekstem rozmów o pieniądzach są sytuacje konsumpcyjne - wspólne zakupy albo większy wydatek na dziecko. W przypadku co trzeciego dziecka okazją do takiej rozmowy jest wypłata kieszonkowego.

DO TEJ PORY KOLEJNE POKOLENIA POWIELAŁY SCHEMATY OSZCZĘDZANIA RODZICÓW ZGROMADZONE AKTYWA RZECZOWE I FINANSOWE W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU POSIADACZE AKTYWÓW FINANSOWYCH WEDŁUG TYPU AKTYWA I WIEKU POSIADACZA Mediana wartości aktywów rzeczowych w tys. zł Średnia wartość aktywów rzeczowych w tys. zł Mediana wartości aktywów finansowych w tys. zł Średnia wartość aktywów finansowych w tys. zł 16,9 23,9 25,3 19,3 5,0 9,5 10,0 9,1 260,0 254,0 345,0 372,0 367,8 347,1 523,4 537,6 Posiadacze aktywów finansowych Depozyty III Filar /polisa ub na życie Fundusze inwestycyjne Inne 5,3% 7,5% 9,5% 8,3% 4,1% 6,7% 9,2% 9,0% 81,1% 90,3% 91,9% 91,4% 68,2% 84,7% 87,1% 88,5% 44,1% 54,2% 53,7% 50,4% przed 1951 1952-1971 1972-1981 1982-2000 przed 1951 1952-1971 1972-1981 1982-2000 Dzisiejsi 50-60 latkowie i ich dzieci, osoby w wieku około 40 lat dysponują podobną wartością aktywów finansowych, zbliżona jest również ich struktura. W ciągu 25 lat wolności młodsze pokolenie dogoniło swoich rodziców, kumulujących oszczędności w trudnych warunkach PRL i reform. Co ciekawe, również 30 latkowie i millenialsi oszczędzają i inwestują dokładnie tak samo jak ich rodzice. Zródło: obliczenia własne, NBP Badanie zamożności gospodarstw domowych, 2014

NASTAWIENIE MŁODYCH DO OSZCZĘDZANIA NAPAWA NADZIEJĄ Z KTÓRYM Z PARY STWIERDZEŃ BARDZIEJ SIĘ PAN(I) ZGADZA? Dobrze jest odkładać regularnie pieniądze, aby mieć zabezpieczenie na czarną godzinę 74% 3% 12% 3% 8% Pieniądze są po to, żeby sobie sprawiać przyjemności - nie warto ich oszczędzać Niezależnie od tego, ile się ma pieniędzy, zawsze można oszczędzić nawet małą kwotę z myślą o przyszłości 52% 4% 5% 7% 32% Trudno odłożyć coś na przyszłość, kiedy pieniądze rozchodzą się na codzienne wydatki Wiedza o finansach jest niezbędna w codziennym życiu 25% 44% 24% 3% 4% Wiedza o finansach jest zupełnie niepotrzebna w codziennym życiu Zdecydowana większość nastolatków twierdzi, że rodzice zachęcają ich do oszczędzania (88 proc.). Ponad połowa młodzieży jest zdania, że niezależnie od tego, ile się ma pieniędzy, zawsze można oszczędzić z myślą o przyszłości. TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, młodzież w wieku 15-18 lat (próba ważona). Ponad dwie trzecie nastolatków uważa, że wiedza finansowa jest ważna w życiu.

WIĘKSZOŚĆ MŁODZIEŻY POSIADA PIENIĄDZE, KTÓRYMI MOŻE SAMODZIELNIE DYSPONOWAĆ CZY MA PAN(I) JAKIEŚ PIENIĄDZE, KTÓRYMI MOŻE SAMODZIELNIE DYSPONOWAĆ? SKĄD POCHODZĄ PIENIĄDZE, KTÓRYMI PAN(I) MOŻE SAMODZIELNIE DYSPONOWAĆ? 17% 1% Otrzymałem je od rodziców / dziadków w ramach kieszonkowego Zarobiłem je pracując 28% 61% Dostałem je w prezencie (na urodziny, komunię, święta) 4% 82% Zarobiłem je wykonując prace dla rodziny / przyjaciół 3% Tak Nie Nie wiem, trudno powiedzieć N=332 N=271 Inne 12% + ZDECYDOWANA WIĘKSZOŚĆ (82 PROC.) BADANEJ MŁODZIEŻY DEKLARUJE, ŻE POSIADA PIENIĄDZE, KTÓRYMI MOŻE SAMODZIELNIE DYSPONOWAĆ. Najczęściej wskazywanym źródłem posiadanych pieniędzy są kieszonkowe od rodziców i dziadków. Prawie co trzeci nastolatek zarabia samodzielnie. TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, młodzież w wieku 15-18 lat (próba ważona).

ZA PRZEKONANIAMI IDĄ CZYNY CZY WSZYSTKIE PIENIĄDZE PAN(I) WYDAJE, CZY TEŻ PRZYNAJMNIEJ CZĘŚĆ PAN(I) OSZCZĘDZA? W JAKI SPOSÓB ODKŁADA PAN(I) PIENIĄDZE? NA CO ODKŁADA PAN(I) PIENIĄDZE? Na przyjemności, wymarzone ubrania, książki, gry, komputer, rower 27% 10% 6% Oszczędzam bez sprecyzowanego celu 19% 42% 39% Na czarną godzinę, nieprzewidziane sytuacje 14% 84% 19% Na wakacje, podróże 13% Na naukę, studia, kursy 7% Wszystkie pieniądze odkładam Część wydaję, a część odkładam Wydaję wszystkie pieniądze Za każdym razem gdy otrzymam pieniądze odkładam W większości sytuacji gdy otrzymam pieniądze odkładam Odkładam pieniądze tylko w przypadku, kiedy planuję duży wydatek Inne 29% N=271 N=244 N=244 Nastolatki wydają część lub całość swoich pieniędzy na bieżące, codzienne potrzeby (ubrania, jedzenie i picie, kosmetyki i obuwie to najczęściej wskazywane kategorie wydatków). Ta kategoria uzyskała 80 proc.wskazań badanych. Spora grupa,bo prawie 40 proc., ma zwyczaj systematycznego oszczędzania odkłada za każdym razem, kiedy otrzyma pieniądze. Ci, którzy oszczędzają robią to przede wszystkim z myślą o przyjemnościach. Co jednak ważne, prawie co piąty nastolatek oszczędza bez sprecyzowanego celu, a spora grupa, bo aż 14 proc. z myślą o zabezpieczeniu finansowym na czarną godzinę. TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, młodzież w wieku 15-18 lat (próba ważona).

MŁODYM WYDAJE SIĘ, ŻE ZNAJĄ SIĘ NA FINANSACH. WIĘKSZOŚĆ NIE MA STYCZNOŚCI Z PRODUKTAMI BANKÓW JAK OCENIA PAN(I) SWÓJ POZIOM WIEDZY NA TEMATY ZWIĄZANE Z FINANSAMI? CZY CHCIAŁ(A)BY PAN(I) POGŁĘBIAĆ SWOJĄ WIEDZĘ W TEMATACH ZWIĄZANYCH Z FINANSAMI? W JAKI SPOSÓB PRZETRZYMUJE PAN(I) ODKŁADANE PIENIADZE? Trzymam je w gotówce w domu 77% 5% 2% 8% 19% Przechowuję je na moim koncie osobistym w banku 20% NIE 54% TAK 46% Moje oszczędności przechowuję na koncie rodziców 5% 66% Przechowuję je na koncie oszczędnościowym 5% Mam założoną lokatę 1% Mam bardzo dużą wiedzę Mam dużą wiedzę Mam przeciętną wiedzę Nie wiem nic lub prawie nic N=332 Mam małą wiedzę N=332 N=244 Inaczej 1% Zdecydowana większość badanych ocenia swoją wiedzę pozytywnie, a ponad połowa nie jest zainteresowana jej pogłębianiem. Tymczasem nastolatki mają znikome doświadczenie z produktami finansowymi w praktyce. Większość młodzieży przechowuje swoje oszczędności w gotówce. Co piąty oszczędzający nastolatek ma już konto osobiste i tam gromadzi pieniądze na przyszłość. Z produktów dedykowanych oszczędzaniu korzysta znikoma grupa. TNS Polska dla BGŻOptima, badanie telefoniczne CATI, lipiec 2016, reprezentatywna próba ogólnopolska, losowa, młodzież w wieku 15-18 lat (próba ważona).

NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI 1. 2. 3. 4. 5. TO POSTAWY, A NIE BRAK FAKTYCZNYCH MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH, SĄ W NASZYM KRAJU NAJWIĘKSZĄ PRZESZKODĄ W KUMULOWANIU MAJĄTKU NA PRZYSZŁOŚĆ RODZICE SĄ NAJWAŻNIEJSZYM ŹRÓDŁEM WIEDZY FINANSOWEJ DLA KOLEJNYCH POKOLEŃ. TYMCZASEM O PIENIĄDZACH ROZMAWIAJĄ ONI Z DZIEĆMI GŁÓWNIE W KONTEKŚCIE ICH WYDAWANIA CHOĆ PRAWIE 60 PROC. RODZICÓW W POLSCE JEST ZDANIA, ŻE NAJWAŻNIEJSZE DO WYROBIENIA NAWYKU OSZCZĘDZANIA U DZIECI SĄ DOBRZE PRZYZWYCZAJENIA WYNIESIONE Z DOMU I PRZYKŁAD RODZICÓW, NIEWIELU DAJE KOLEJNEMU POKOLENIU DOBRE WZORCE NASTOLATKI WYKAZUJĄ ZDROWSZE PRZEKONANIA I PRZYZWYCZAJENIA DOTYCZĄCE OSZCZEDZANIA NIŻ DOROŚLI - WIĘKSZOŚĆ DEKLARUJE REGULARNE OSZCZĘDZANIE, Z MYSLĄ NIE TYLKO O PRZYJEMNOŚCIACH, ALE TEŻ ABY MIEĆ ŚRODKI NA CZARNA GODZINĘ LUB BEZ SPRECYZOWANEGO POWODU KIESZONKOWE WYPŁACA REGULARNIE DZIECIOM 42 PROC. RODZICÓW. CO CIEKAWE, ANI SKŁONNOŚĆ DO WYPŁACANIA KIESZONKOWEGO, ANI JEGO WYSOKOŚĆ NIE SĄ LINIOWO POWIĄZANE Z POZIOMEM DOCHODÓW RODZICÓW