B. PISAREK 1 Katedra Systemów Produkcji, Politechnika Łódzka, ul. Stefanowskiego 1/15, Łódź

Podobne dokumenty
B. PISAREK 1 Katedra Systemów Produkcji, Politechnika Łódzka, ul. Stefanowskiego 1/15, Łódź

MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA W ODLEWNI SYSTEMU KOMPUTEROWEGO WSPOMAGANIA PROJEKTOWANIA PROCESÓW WYTWARZANIA "SYSKLASS"

TECHNOLOGIA MASZYN. Wykład dr inż. A. Kampa

PRACA DYPLOMOWA W BUDOWIE WKŁADEK FORMUJĄCYCH. Tomasz Kamiński. Temat: ŻYWICE EPOKSYDOWE. dr inż. Leszek Nakonieczny

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Mechanika i budowa maszyn] Studia II stopnia. polski

ZASTOSOWANIE DRUKU 3D

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia II stopnia specjalność: Inżynieria Powierzchni

PROCEDURA PRZYJMOWANIA NOWYCH ZAMÓWIEŃ NA PRODUKCJĘ ODLEWÓW

SYLABUS. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Inżynieria materiałowa studia pierwszego studia stacjonarne

OCENA KRYSTALIZACJI STALIWA METODĄ ATD

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

ADAPTACJA METODY QFD DLA POTRZEB ODLEWNI ŻELIWA

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

Techniki CAx. dr inż. Michał Michna. Politechnika Gdańska

WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII RAPID PROTOTYPING W ODLEWNICTWIE PRECYZYJNYM

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu [Inżynieria Materiałowa] Studia I stopnia

Wytwarzanie wspomagane komputerowo CAD CAM CNC. dr inż. Michał Michna

CHARAKTERYSTYKA I ZASTOSOWANIA ALGORYTMÓW OPTYMALIZACJI ROZMYTEJ. E. ZIÓŁKOWSKI 1 Wydział Odlewnictwa AGH, ul. Reymonta 23, Kraków

dr inż. Cezary SENDEROWSKI

MATERIAŁY POLIMEROWE Polymer Materials. forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

OKREŚLENIE WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK132 NA PODSTAWIE METODY ATND.

Opis podstawowych modułów

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Przemysł 4.0 Industry 4.0 Internet of Things Fabryka cyfrowa. Systemy komputerowo zintegrowanego wytwarzania CIM

Nowoczesne techniki przyspieszające wytwarzanie

Księgarnia PWN: Kazimierz Szatkowski - Przygotowanie produkcji. Spis treści

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ZAJĘĆ TECHNICZNYCH W KLASIE V I OKRES

Wytwarzanie wspomagane komputerowo CAD CAM CNC. dr inż. Michał Michna

Opisy efektów kształcenia dla modułu

PLANOWANIE PRZEZBROJEŃ LINII PRODUKCYJNYCH Z WYKORZYSTANIEM METODY MODELOWANIA I SYMULACJI

WPŁYW WIELKOŚCI WYDZIELEŃ GRAFITU NA WYTRZYMAŁOŚĆ ŻELIWA SFEROIDALNEGO NA ROZCIĄGANIE

OBLICZANIE NADDATKÓW NA OBRÓBKĘ SKRAWANIEM na podstawie; J.Tymowski Technologia budowy maszyn. mgr inż. Marta Bogdan-Chudy

Wykaz norm będących w zakresie działalności Komitetu Technicznego KT 301 ds. Odlewnictwa aktualizacja na dzień

Omów postęp techniczny w procesie przygotowania produkcji (konstrukcyjnym, technologicznym i organizacyjnym).

DETERMINANTY DOSKONALENIA PROCESÓW ODLEWNICZYCH W SYSTEMIE ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WG ISO 9001:2000

KONSTRUKCJE Z DREWNA KLEJONEGO

Zakupy i kooperacje. Rys.1. Okno pracy technologów opisujące szczegółowo proces produkcji Wałka fi 14 w serii 200 sztuk.

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Technologia Maszyn. 2. KIERUNEK: Mechanika i Budowa Maszyn. 3. POZIOM STUDIÓW: I, inżynierskie

ODLEWNICTWO Casting. forma studiów: studia stacjonarne. Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

EKSPERYMENTALNE MODELOWANIE STYGNIĘCIA ODLEWU W FORMIE

WPŁYW USTALENIA I MOCOWANIA KORPUSÓW PRZEKŁADNI TECHNOLOGICZNIE PODOBNYCH NA KSZTAŁT OTWORÓW POD ŁOŻYSKA

Ich właściwości zmieniające się w szerokim zakresie w zależności od składu chemicznego (rys) i technologii wytwarzania wyrobu.

OPERATOR OBRABIAREK SKRAWAJĄCYCH

PROJEKTOWANIE PROCESU TECHNOLOGICZNEGO OBRÓBKI

Poziom Nazwa przedmiotu Wymiar ECTS

Przykładowy szkolny plan nauczania* /przedmiotowe kształcenie zawodowe/

BADANIE DOKŁADNOŚCI WYMIAROWEJ W METODZIE ZGAZOWYWANYCH MODELI

Integracja systemu CAD/CAM Catia z bazą danych uchwytów obróbkowych MS Access za pomocą interfejsu API

Przykładowy szkolny plan nauczania* /modułowe kształcenie zawodowe/

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Projektowanie procesu technologicznego montażu w systemie CAD/CAM CATIA

Pytana na egzamin dyplomowy. na kierunku wzornictwo przemysłowe. studia stacjonarne I stopnia

Karta (sylabus) przedmiotu

TECHNIKI SZYBKIEGO PROTOTYPOWANIA W BUDOWIE MASZYN

ORGANIZACJA PRZETWÓRSTWA ORGANIZATION OF POLYMER PROCESSING Forma studiów stacjonarne Poziom kwalifikacji: I stopnia. Liczba godzin/tydzień: 1W, 2S

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Obróbka bezubytkowa Chipless forming. Automatyka i Robotyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

specjalizujący (podstawowy / kierunkowy / inny HES) obowiązkowy (obowiązkowy / nieobowiązkowy) polski rok III, semestr VI

Planowanie potrzeb materiałowych. prof. PŁ dr hab. inż. A. Szymonik

OKREŚLANIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH SILUMINU AK20 NA PODSTAWIE METODY ATND

Proces technologiczny. 1. Zastosowanie cech technologicznych w systemach CAPP

Technik mechanik

PROPOZYCJA PRZEDMIOTÓW WYBIERALNYCH W SEMESTRZE III DLA STUDENTÓW STUDIÓW STACJONARNYCH (CYWILNYCH) nabór 2007 Kierunek MECHANIKA I BUDOWA MASZYN

WSPOMAGANIE PROCESU ODLEWANIA CIŚNIENIOWEGO

R AM O W Y P R O G R AM P R AK T Y K I Z AW O D O W E J. P R AK T Y K A I ( o g ó l n o k i e r u n k ow a )

Mechanika i budowa maszyn Studia niestacjonarne I-go stopnia RW. Rzeszów r.

Techniki CAx. dr inż. Michał Michna. Politechnika Gdańska

DREWNO KLEJONE WARSTWOWO GLULAM NASZA MARKA PAŃSTWA KORZYŚCI

MODUŁ 3. WYMAGANIA EGZAMINACYJNE Z PRZYKŁADAMI ZADAŃ

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 1W, 1Ćw PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PROCESY PRODUKCYJNE WYTWARZANIA METALI I WYROBÓW METALOWYCH

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

WYDZIAŁ INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I METALURGII

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Odlewnicze procesy technologiczne Kod przedmiotu

Planowanie produkcji w systemie SAP ERP w oparciu o strategię MTS (Make To Stock)

Dr hab. inż. Jan Duda. Wykład dla studentów kierunku Zarządzanie i Inżynieria Produkcji

Moduł 2/3 Projekt procesu technologicznego obróbki przedmiotu typu bryła obrotowa

Cechy systemu MRP II: modułowa budowa, pozwalająca na etapowe wdrażanie, funkcjonalność obejmująca swym zakresem obszary technicznoekonomiczne

STANDARDY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH W ZAKRESIE WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW ZAJĘCIA TECHNICZNE DLA KLAS IV

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Inżynieria Produkcji

ANALIZA KRZEPNIĘCIA I BADANIA MIKROSTRUKTURY PODEUTEKTYCZNYCH STOPÓW UKŁADU Al-Si

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Politechnika Częstochowska Wydział Zarządzania Instytut InŜynierii Produkcji

Projektowanie elementów z tworzyw sztucznych

Komputerowo zintegrowane projektowanie elastycznych systemów produkcyjnych

technologie przyszłości rapid prototyping Andrzej Sobaś

AUTOMATYZACJA PROCESU PROJEKTOWANIA RUR GIĘTYCH W OPARCIU O PARAMETRYCZNY SYSTEM CAD

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ SPOŁECZNO-TECHNICZNY. Instytut Techniczny PROGRAM KSZTAŁCENIA

SPOTKANIE 8 stycznia Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

1 Sposób kształtowania radiatora

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.1

Części specjalne HARTMETALL UND KERAMIK. PRECYZYJNE CZĘŚCI DO PRZYRZĄDÓW SEKCJE NARZĘDZI STEMPLE MATRYCE

Transkrypt:

27/8 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2003, Rocznik 3, Nr 8 Archives of Foundry Year 2003, Volume 3, Book 8 PAN - Katowice PL ISSN 1642-5308 MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA SYSTEMU "SYSKLASS" W PROCESIE TECHNICZNEGO PRZYGOTOWANIA PRODUKCJI JEDNOSTKOWEJ I MAŁOSERYJNEJ ODLEWÓW - - BAZY DANYCH OPRZYRZĄDOWANIA ODLEWNICZEGO B. PISAREK 1 Katedra Systemów Produkcji, Politechnika Łódzka, ul. Stefanowskiego 1/15, 90-924 Łódź STRESZCZENIE W pracy przedstawiono bazy danych niezbędnych w procesie przygotowania d o- kumentacji konstrukcyjnej oraz technologicznej oprzyrządowania odlewniczego (mod e- le, rdzennice) w aspekcie wykorzystania systemu komputerowego wspomagania procesów wytwarzania SYSKLASS w zakresie technicznego przygotowania produkcji je d- nostkowej i małoseryjnej odlewów. Key words: technical production preparation, group technology, concurrent engineering, KNOW-HOW base, CAP, SYSKLASS. 1. WSTĘP Decyzje podejmowane w trakcie procesu projektowania oprzyrządowania odlewniczego wywierają znaczny wpływ na koszty i czas produkcji oraz na jej jakość. Zarówno przy kształtowaniu dokumentacji konstrukcyjnej jak i technologicznej należy kierować się zasadami technologiczności, odpowiednio konstrukcji i produkcji, dążąc do minimalizacji kosztów i czasów wytwarzania [1] oraz do podyktowanego wymaganiami, spełnienia zależnych od produkcji warunków jakości oprzyrządowania. 1 dr inż., bpisarek@mail.p.lodz.pl 221

Na rysunku 1 przedstawiono schemat blokowy procesu projektowania. WYMAGANIA STAWIANE WYROBOWI POZIOMY GROMADZENIA DANYCH PROJEKTOWANIE I DANE PRZYBLIŻONE, ŁATWO DOSTĘPNE DLA SZEROKIEGO SPEKTRUM MATERIAŁÓW PROJEKT KONCEPCYJNY II SPECJALISTYCZNE PODRĘCZNIKI I BAZY DANYCH PROJEKT OGÓLNY III KARTY MATERIAŁOWE PRODUCENTÓW, BADANIA WŁASNE, KONSULTACJE PROJEKT SZCZEGÓŁOWY ITERACJA WYRÓB Rys. 1. Schemat blokowy procesu projektowania i poziomy gromadzenia danych Fig. 1. Block diagram of design and data acquisition levels Opracowanie dokumentacji konstrukcyjnej odpowiadające zasadom technologiczności jest ułatwione, jeżeli już od pierwszych faz konstrukcyjnych, (np. przygo - towanie projektu koncepcyjnego) decyzje konstruktora będą wspomagane informacjami z szeregu komórek organizacyjnych odlewni (np. działy: normalizacji, przygotowania produkcji, kalkulacji, zakupów, produkcji, marketingu itp.). Wraz z rozwojem procesu projektowania niezbędne są dane liczbowe i charakterystyki tekstowe o wzrastającym poziomie różnorodności, dokładności i szczegółowości [2]. 222

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Niezbędne informacje warunkujące technologiczność projektowania produkcji przedstawiono w tabeli 1. Przedstawione w niej dane ujmują pole zależności pomiędzy działem konstrukcyjno-technologicznym a produkcyjnym [3]. Tabela 1. Informacje warunkujące technologiczność projektowania produkcji Table 1. Indispensable information for technological design of production Struktura konstrukcji: Kształtowanie postaci konstrukcyjnej przedmiotu obrabianego Dział konstrukcyjno/technologiczny - człony konstrukcyjne - przedmioty obrabiane - części zakupywane - części znormalizowane - miejsca składania i łączenia elementów - środki transportu - kontrole jakości - kształt i wymiary - powierzchnie - tolerancje - pasowania w miejscach złożenia Dobór materiałów - rodzaj materiału - obróbka dodatkowa - kontrole jakości - półfabrykaty - techniczne warunki dostawy Części standardowe i obce Dokumentacja technologiczna - powtarzalne - znormalizowane - zakupywane - procesy technologiczne - rysunki warsztatowe - wykazy części - instrukcje montażowe - instrukcje kontrolne Dział produkcyjny - przebieg produkcji - możliwości montażu i transportu - wielkość partii części jednakowych - udział produkcji własnej i obcej - kontrola jakości - metody produkcji - środki produkcji, narzędzia - przyrządy pomiarowe - produkcja własna i obca - kontrola jakości - metody produkcji - środki produkcji, narzędzia - gospodarka materiałowa (zakupy, składowanie) - produkcja własna i obca - kontrola jakości - zakupy - prowadzenie magazynu - produkcja na magazyn - realizacja zlecenia - planowanie produkcji - sterowanie produkcją - kontrola jakości 223

Informacje-dane niezbędne dla funkcjonowania systemu informatycznego przedsiębiorstwa przechowywane są w zintegrowanych bazach danych, zwanych bazami wiedzy (KNOW HOW base) przedsiębiorstwa. Celem systemu baz danych jest przechowywanie danych, potrzebnych do wykonywania codziennej działalności przedsiębiorstwa [46]. Minimalizacja kosztów i czasu produkcji oprzyrządowania modelowego jest bardzo kłopotliwa do zrealizowania zwłaszcza, gdy zamawiane są odlewy w ilościach małoseryjnych, czy też jednostkowych. Dla tego typu zamówień odlewnie są w stanie tego dokonać przede wszystkim poprzez skrócenie czasu technicznego przygotowania produkcji (TPP). Konieczność skrócenia czasu TPP wymusza na Odlewni zastosowanie systemów komputerowego wspomagania planowania - CAP (Computer Aided Planning). Systemy CAP są związane bezpośrednio z projektowaniem procesu technologicznego [4]. Do systemów komputerowych CAP zalicza się również system SYSKLASS. Informacje o tym systemie, opartym na idei grupowej technologii - GT (Group Technology), prezentowano w pracy [7]. W Katedrze Systemów Produkcji PŁ prowadzi się obecnie prace adaptacyjne systemu SYSKLASS dla potrzeb odlewni [8,9]. Poniżej przedstawiono częściowe wyniki tych prac. 2. BAZY DANYCH W SYSTEMIE SYSKLASS Dane o wytwarzanych częściach w systemie SYSKLASS uporządkowane są wg pewnego schematu (bazy wiedzy). Można je podzielić na cztery grupy: 1. Podstawowe bazy danych zawierają informacje o dokumentacji technicznej. 2. Liczbowe bazy danych zawierają informacje dodatkowe, wartości liczbowe (np. taryfikator płacowy). 3. Międzybranżowe bazy danych zawierają informacje niezbędne do właściwej komunikacji między wydziałami produkcyjnymi (stany magazynowe, cenniki materiałowe, zamówienia itp.). 4. Pomocnicze bazy danych zawierają informacje katalogowe (normy, parametry maszyn, informacje o materiałach i półfabrykatach). Ze względu na sposób opracowywania, bazy danych dzielimy na: 1. Robocze bazy danych uprawnieni operatorzy mogą je modyfikować i tworzyć wg potrzeb, a dane w nich zawarte zmieniają się w wyniku działań związanych z TPP. 2. Aktualne dane technicznego przygotowania produkcji zawierają komplet informacji o częściach produkowanych przez firmę. Dokonywanie w nich zmian mają tylko wyspecjalizowane komórki. 3. Liczbowe, wspomagające i systemowe bazy danych zawierają źródła parametrów ustawień systemu oraz służą jako podstawowe informacyjne źródła danych przy wspomaganiu prac związanych z TPP. 224

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Głównym modułem informacyjnym systemu SYSKLASS jest Ekspert. Służy on do szybkiego dostępu do informacji katalogowych, takich jak: wykazów, norm materiałowych, norm wydajności pracy oraz procesów technologicznych. Na rysunku 2 przedstawiono zrzut ekranu modułu Ekspert. W bazach Eksperta możemy wyróżnić następujące bazy danych: baza wytwarzanych części zawierająca wszystkie opracowywane wyroby. Wyszukiwanie dokumentacji wyrobów dokonuje się poprzez klasyfikator graficzny lub przez podanie parametrów opisujących daną część, baza materiałów zawierająca dane o materiałach np. numeru normy, składu chemicznego, parametrów wytrzymałościowych, itp., baza półwyrobów zawierająca opis półproduktów np. numery norm, składu chemicznego itp., baza symboli półwyrobów zawierająca oznaczenia i skróty nazw półwyrobów (nadanych dla potrzeb SYSKLASS a), baza części znormalizowanych zawierająca opis części znormalizowanych np. numery norm, charakterystyczne wymiary, itp., baza materiałów pomocniczych zawierająca opis materiałów niezbędnych do wyprodukowania gotowych wyrobów. Są to np. numery norm, skład chemiczny itp., baza magazynowa zawierająca opis materiałów składowanych w magazynie. Mogą być to informacje dotyczące np. numeru normy, symboli, wymiarów, ciężaru, ceny, ilości, itp., baza stanowisk pracy zawierająca opis maszyn i stanowisk produkcyjnych. Każde stanowisko ma przydzielony siedmiocyfrowy kod, baza operacji zawierająca alfabetyczny spis operacji możliwych do wykonania na danym stanowisku pracy, normy wydajności pracy zawiera wykaz typowych zabiegów dla których przypisywane są różne funkcje matematyczne wykorzystywane do wyzn a- czenia norm wydajności pracy, zaszeregowanie robót jest to baza zawierająca wykaz stawek minutowych i godzinowych dla zdefiniowanych grup zaszeregowania robót, baza wydziałów opisująca wydziały w przedsiębiorstwie, czyli wykaz wszystkich maszyn znajdujących się na danym wydziale, baza narzędzi i przyrządów zawierająca opis narzędzi i przyrządów niezbędnych do wykonania wyrobu finalnego. Podane są w niej informacje dotyczące np. numeru normy, charakterystycznych wymiarów itp., baza parametrów przedstawiająca parametry podstawowe i pomocnicze produkowanych wyrobów, części znormalizowanych, materiałów, materiałów pomocniczych, narzędzi, półproduktów, stanowisk i wydziałów, baza naddatków zawierająca parametry związane z ustaleniem naddatków na obróbkę powierzchni. 225

Informacje zawarte w bazie danych Eksperta podlegają ciągłym zmianom. Dlatego bardzo ważne jest określenie praw dostępu dla określonych pracowników przedsiębiorstwa. Rys. 2. Ekran modułu Ekspert Fig. 2. Screen of unit Ekspert 3. IDENTYFIKACJA PODOBIEŃSTW OPRZYRZĄDOWANIA MODELOWEGO WG CECH KONSTRUKCYJNYCH Oprzyrządowanie technologiczne (modele, rdzennice) należy do produkowanego przez odlewnię w ograniczonych ilościach asortymentu (części produkcyjnych). W większości przypadków stanowi ono własność odlewni. Klasyfikacja złożeń modeli, płyt modelowych i rdzennic jest identyczna, jak klasyfikacja grup elementów mających charakter części (odlewów) omówiona w pracy [9]. 226

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Elementy złożeń dodatkowo uzupełniane są o specyfikację części. Dla złożeń nie wprowadza się parametrów tolerancji i chropowatości. Na rysunku 3 przedstawiono zrzut ekranu systemu SYSKLASS z rozwiniętymi grupami modeli, płyt modelowych i rdzennic konstrukcyjnie podobnych. Rys. 3. Grupy modeli, płyt modelowych i rdzennic konstrukcyjnie podobnych w systemie SY- SKLASS Fig. 3. Patterns, pattern plates and core boxes groups similar constructional in SYSKLASS sy s- tem 227

4. CHARAKTERYSTYKA DANYCH MATERIAŁOWYCH SYSTEMU S Y- SKLASS System SYSKLASS umożliwia przechowywanie informacji o danych materiałowych w następujących grupach informacyjnych: parametry główne, parametry pomocnicze, notatka, rysunek, dokument. Aby uniknąć szumu informacyjnego zawarte w bazie KNOW HOW dane muszą spełniać następujące warunki: podział danych w taki sposób, aby były one dostępne dla wielu osób jednocześnie, integracja danych baza danych powinna być zbiorem danych nie mającym niepotrzebnie powtarzających się lub zbędnych informacji, spójność danych baza danych powinna dokładnie odzwierciedlać rzeczywistość, której model ma stanowić tzn. jeśli zostały wprowadzone zmiany w informacjach dotyczących np. jednego działu firmy, to odpowiednie zmiany powinny być również wprowadzone do informacji odnoszących się do pracowników tego działu, bezpieczeństwo danych czyli zabezpieczenie danych poprzez szczegółowe definiowanie zbioru dopuszczalnych upoważnionych użytkowników do d o- konywania zmian w bazie, do drukowania, czy tylko do przeglądania bazy wiedzy przedsiębiorstwa, abstrakcyjność danych tzn., że żadna baza danych nie może przechowywać wszystkich właściwości obiektów rzeczywistych, czyli jest pewną abstrakcją świata rzeczywistego. 228

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Wybrano i wpisano dane do bazy materiałów stosowanych do budowy oprzyrządowania odlewniczego o następujących materiałach konstrukcyjnych: 1. Materiały metalowe: stale (np. S240), żeliwa (np. EN-GJL-200), stopy aluminium (np. EN AC-AlSi6Cu4), stopy miedzi (np. B102), stopy łatwotopliwe (np. 70% Pb, 17% Sn, 13% Sb). Materiały te scharakteryzowano wybranymi własnościami mechanicznymi istotnymi dla konstruktora, odpowiednio: Re, Rm, A 5, Z, KC, i/lub HB, które zapisano jako parametry główne. Natomiast w parametrach dodatkowych scharakteryzowano sposób wykorzystania materiału w budowie oprzyrządowania modelowego, jego wielkość i trwałość, co umożliwia zarówno konstruktorowi jak i technologowi podjęcie właściwej decyzji w zakresie optymalizacji doboru materiału i technologii jego kształtowania, czy też opracowanie możliwych innych wariantów. 2. Materiały drewniane: brzoza, buk, dąb, grab, grusza, jesion, klon, lipa, olcha, orzech, jodła, modrzew, sosna, świerk. Wybrane rodzaje materiałów drewnianych oraz wytwarzane sklejki scharakteryzowano w grupie parametrów głównych poprzez podanie w skali porównawczej: twardości, chropowatości, obrabialności, chłonności wilgoci, o d- porności na odkształcenia i budowy. Parametry dodatkowe zawierają ten sam zakres informacji jak dla materiałów metalowych. Natomiast w notatce dla materiałów drewnianych podano postać i wymiary tarcicy. Na rysunku 4 przedstawiono odpowiednio parametry główne (a) i dodatkowe (b) dla tarc i- cy z jodły. 229

a) b) Rys. 4. Parametry główne i dodatkowe tarcicy iglastej (jodła) Fig. 4. Main and additional parameters of coniferous timber (fir) 230

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Na rysunku 5 przedstawiono notatkę uzupełniającą informacje o materiale. Rys. 5. Ekran modułu Materiały z Notatką - informacje uzupełniające Fig. 5. Screen of unit Materials with Brief Message - supplemental information 3. Tworzywa sztuczne: styropian, winidur, żywice i utwardzacze, woski i inne materiały na modele tracone. Materiały te scharakteryzowano parametrami głównymi opisującymi charakterystyczne własności chemiczne, jak również parametrami dodatkowymi z informacjami o: rodzaju wytwarzanego oprzyrządowania, jego trwałości i sposobu kształtowania oraz odpowiednio dokumentem z informacją o za- 231

lecanych udziałach procentowych poszczególnych składników lub informacjami marketingowymi producenta, jak to przedstawiono na rysunku 6. Rys. 6. Ekran modułu Materiały z Dokumentem - materiały marketingowe producenta Fig. 6. Screen of unit Materials with Document - marketing materials of producer Wytwarzanie metalowego oprzyrządowania odlewniczego oparte jest na trad y- cyjnych technikach wytwarzania takich jak: odlewanie, tłoczenie, spawanie, skrawanie, elektrodrążenie. Jest ono trwałe i dokładne, jednak kosztowne i wymagające długiego czasu na wykonanie. Oprzyrządowanie drewniane jest znacznie tańsze i wymagające trochę krótszego czasu na wykonanie technikami: obróbki skrawaniem, sklejaniem, skręcaniem, zbijaniem, łączeniem kształtowym, lecz mniej dokładne, nie tylko ze względu na specyfikę materiału konstrukcyjnego, ale również ze względu na szereg 232

ARCHIWUM ODLEWNICTWA prac wykańczających wykonywanych ręcznie. Czas i koszt wykonania oprzyrządowania z tworzyw sztucznych wzrasta wraz z żądaną dla niego dokładnością wymiarową. Są one stosunkowo niewielkie dla prostych kształtów o małych dokładnościach wymiarowych natomiast znacznie wzrastają np. w przypadku traconych modeli ze względu na konieczność wykonania specjalnych dokładnych matryc. W przypadku, gdy do odlewni wpłynie zapytanie ofertowe od klienta gotowego złożyć strategiczne dla niej zamówienie, bardzo ważnym jest opracowanie kalkulacji cenowej w jak najkrótszym czasie. Aby można było skalkulować najlepszą dla klienta oraz samej odlewni odpowiedź na zapytanie ofertowe odlewnia w celu dopracowania technologii wykonania odlewu powinna w tym czasie wykonać testowe oprzyrządowanie odlewnicze umożliwiające jej optymalizację. Najkrótszy czas wykonania oprzyrządowania odlewniczego gwarantują dziś nowoczesne techniki szybkiego prototypowania (RP - Rapid Prototyping) [4,10]. Umożliwiają one uzyskanie modeli wykorzystywanych w szerokim zakresie technik formowania: ręczne, maszynowe, w gipsie, próżniowe, metodą Shawa, wypalanych modeli, wytapianych modeli, czy też rdzennic do rdzeni wykonywanych technikami zimnej rdzennicy. W tabeli 2 oraz na rysunku 4 przedstawiono charakterystykę metod RP pod względem wykorzystania ich w wytwarzaniu oprzyrządowania modelowego. Tabela 2. Charakterystyka i wykorzystanie metod Rapid Prototyping w odlewnictwie Table 2. Characteristic and uses of Rapid Prototyping method in foundry Stanowisko RP Materiał Zalety modelu Stanowisko modelowania metodą stereolitografii (SL) żywice: epoksydowa, akrylowa, wysoki stopień odtwarzania szczegółów, brak odpadów, możliwość łączenia modeli Wady modelu mała obciążalność cieplna i mechaniczna, konieczność stosowania elementów podpierających tworzonego modelu Zastosowanie w odlewnictwie małe i średnie modele do formowania: ręcznego, maszynowego, w gipsie, metodą Shawa, próżniowego 233

Stanowisko modelowania metodą selektywnego spajania laserowego (SLS) Stanowisko modelowania metodą laminowania (LOM) Stanowisko modelowania metodą ciągłego wyciskania (FDM) poliamid, polistyren, poliwęglan, wosk, powlekane lepiszczem termoplastycznym piaski i metale, dwuskładnikowy proszek metalowy (Fe-Cu, Cr-Ni-stal) papier, tworzywa sztuczne, metal, ceramika poliwęglan, polipropylen, wosk, materiały ceramiczne duża obciążalność cieplna i mechaniczna, wysoka jakość powierzchni duża obciążalność ściskająca, niskie koszty materiałowe, łatwość obróbki, krótki czas wykonania, niskie koszty eksploatacji duża obciążalność cieplna i mechaniczna, duża szybkość budowy modeli, duża dokładność niższy stopień odtwarzania szczegółów, wysokie koszty materiałowe niższy stopień odtwarzania szczegółów, odpady, z zamkniętych przestrzeni nie da się usunąć materiału, mała odporność papieru na wilgoć, podwyższona chropowatość powierzchni bocznych modelu, mniejsza dokładność wymiarowa z uwagi na wahania się grubości arkuszy i ściskanie stosu niższy stopień odtwarzania szczegółów, wysokie koszty materiałowe małe i średnie modele do formowania: ręcznego, maszynowego, w gipsie, metodą Shawa, próżniowego, wypalanych modeli, metodą wytapianych modeli małe i średnie modele do formowania: ręcznego, maszynowego, w gipsie, metodą Shawa, próżniowego małe i średnie modele do formowania: w gipsie, metodą Shawa, próżniowego, metodą wypalanych modeli, metodą wytapianych modeli 234

ARCHIWUM ODLEWNICTWA Stanowisko modelowania metodą bezpośredniego utwardzania podłoża (SGC) Stanowisko modelowania metodą natryskiwania (IJL) Stanowisko modelowania metodą drukowania przestrzennego (3DP) Stanowisko modelowania metodą laserowego stapiania i nakładania (LC) żywice: epoksydowa, akrylowa żywice: epoksydowa, akrylowa skrobia ze sproszkowanym polimerem łączone roztworem wodnym, metalowy proszek spajany polimerem, ceramika spajana żelem krzemionkowym sproszkowany metal można wytwarzać bardzo złożone struktury duża dokładność wykonania prosta budowa urządzenia, szybkie spajanie warstwy, duża elastyczność metody do zadań stawianych przed modelem modele o jednorodnej strukturze, bez wewnętrznych naprężeń i por konieczność usuwania nadmiaru materiału z każdej warstwy frezowaniem czołowym, skomplikowane duże i hałaśliwe urządzenia model wymaga konstrukcji wsporczej w celu podwyższenia wytrzymałości konieczność infiltrowania modelu miedzią lub woskiem konieczność usuwania nadmiaru materiału z każdej warstwy i kształtowania konturów frezowaniem małe i średnie modele do formowania: w gipsie, metodą Shawa, próżniowego małe i średnie modele do formowania: w gipsie, metodą Shawa, próżniowego małe i średnie modele do formowania: ręcznego, maszynowego, w gipsie, metodą Shawa, próżniowego modele do formowania: ręcznego, maszynowego, w gipsie, metodą Shawa, próżniowego Obecnie poważnym ograniczeniem zastosowania metod RP do wytwarzania prototypów oprzyrządowania odlewniczego jest stosunkowo niewielka przestrzeń robocza umożliwiająca wykonanie najwyżej średniej wielkości modelu czy też rdzennicy. Znajomość technik RP przez technologów umożliwia podjęcie świadomej decyzji czy oprzyrządowanie odlewnicze opłaca się wykonać w zakresie własnego parku maszyn o- wego Modelarni czy zlecić wykonanie jego na zewnątrz do firmy wytwarzającej prot o- typy nowoczesnymi technikami Rapid Prototyping. 235

FORMOWANIE MODELE WYTAPIANE FDM SLS WYPALANE METODĄ SHAWA PRÓŻNIOWE SGC IJP SL LOM 3DP LC W GIPSIE MASZYNOWE RĘCZNE MAŁE ŚREDNIE ODLEWY 3DP - THREE DIMENSIONAL PRINTING FDM - FUSED DEPOSITIONING MODELLING IJP - INK JET PRINTING LC - LASER CLADDING LOM - LAMINATED OBJECT MANUFACTURING SGC - SOLID GROUND CURING SL - STEREO-LITHOGRAPHY SLS - SELECTIVE LASER SINTERING Rys. 7. Zakres wykorzystania technik Rapid Prototyping w przygotowaniu oprzyrządowania odlewniczego Fig. 7. Limits of exploitation Rapid Prototyping techniques in preparations of foundry instrumentation 236

ARCHIWUM ODLEWNICTWA W związku z tym koniecznym jest wpisanie do bazy KNOW HOW odlewni informacji przedstawionych w tab. 2 i rys. 7. Dane te powinny być umieszczone odpowiednio w grupach wyrobów konstrukcyjnie i technologicznie podobnych - modelach, płytach modelowych i rdzennicach, w postaci dokumentu i/lub rysunku jako informacje uzupełniające do ewentualnej dokumentacji rysunkowej oprzyrządowania. W parametrach głównych, dla poszczególnych metod, istotnym jest podanie maksymalnych wymiarów gabarytowych elementów wytwarzanych tymi metodami, natomiast parametry dodatkowe mogą charakteryzować sposób wykorzystania metody w budowie oprzyrządowania odlewniczego i jego trwałość. Przykład rysunku jako uzupełniającego materiału informacyjnego do metody stereolitografia (SL) przedstawiono na rysunku 8. Rys. 8. Ekran modułu Materiały z Rysunkiem - informacje uzupełniające Fig. 8. Screen of unit Materials with Figure - supplemental information 237

5. WNIOSKI Wdrożenie systemu SYSKLASS wymuszając utworzenie wspólnej bazy wiedzy w Odlewni, przyczyni się do usprawnienia tworzenia dokumentacji (informacji) oraz organizacji pracy zarówno w dziale technicznego przygotowania produkcji jak i w działach marketingu, zaopatrzenia czy też kooperacji. Możliwość gromadzenia w bazie KNOW HOW przedsiębiorstwa informacji w postaci: parametrów głównych, parametrów pomocniczych, notatek, rysunków czy też dokumentów tekstowych w ogromnej mierze ułatwia konstruktorom szybki i pełen dostęp do danych niezbędnych do opracowania wariantów zarówno dokumentacji konstrukcyjnej jak i technologicznej. Wdrożenie systemu SYSKLASS w odlewniach może przynieść następujące efekty: - radykalne skrócenie wszystkich etapów TPP, - obniżenie nakładów na TPP nowych odlewów, - zwiększenie jakości i efektywności TPP; - wyraźna redukcja czynności rutynowych, a zwiększenie udziału czynności twórczych w pracach TPP; - radykalne zwiększenie elastyczności TPP. 238

ARCHIWUM ODLEWNICTWA LITERATURA [1] B. Baranowski (red.): Wprowadzenie do projektowania. PWN, Warszawa, (1998). [2] M.F. Ashby: Dobór materiałów w projektowaniu inżynierskim. Wydawnictwa Naukowo Techniczne, Warszawa, (1998). [3] G. Pahl, W. Beitz: Nauka konstruowania, Wydawnictwa Naukowo Techniczne, Warszawa, (1984). [4] E. Pająk: Zaawansowane technologie współczesnych systemów produkcyjnych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, (2000). [5] I. Durlik: Inżynieria Zarządzania cz. 1 Strategia i projektowanie systemów produkcyjnych, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa, (1998). [6] P. Beynon Davies: Systemy baz danych, Wydawnictwa Naukowo Techniczne, wydanie drugie, Warszawa, (2001). [7] J. Matuszek, D. Plinta: System komputerowego wspomagania projektowania procesów wytwarzania "SYSKLAS". Wyd. Polit. Łódzkiej Filii w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała (2000). [8] B. Pisarek: Możliwości zastosowania w odlewni systemu komputerowego wspomagania projektowania procesów wytwarzania "SYSKLASS". Archiwum Odlewnictwa, PAN, s. 275-289, Rocznik 1, Nr 1 (1/2), (2001). [9] B. Pisarek: Możliwości zastosowania systemu "SYSKLASS" w procesie technicznego przygotowania produkcji jednostkowej i małoseryjnej odlewów - klasyfikacja wyrobów konstrukcyjnie i technologicznie podobnych Archiwum Odlewnictwa, PAN, s. 269-284, Rocznik 2, Nr 6, (2002). [10] K. E. Oczoś: Postęp w szybkim kształtowaniu przyrostowym - Rapid Prototyping, Mechanik, Nr 4, (1999). 239

SUMMARY CAPABILITIES OF EMPLOYMENT OF SYSTEM "SYSKLASS" IN TECHNICAL PRODUCTION PREPARATION OF PIECE AND SHORT-RUN PRODUCTION OF CASTS - DATABASE OF FOUNDRY INSTRUMENTATION It present foundation in paper and capabilities classification of product line of foundry like patterns and core boxes on constructional and technolog ically similar groups to making use of computer aided planning and manufacturing system SYSKLASS in range of technical production preparation of piece and short-run production of casts. It present foundation in paper and construction of database of foundry instrumentation and method of presentation of data. Recenzował: prof. dr hab. inż. Stanisław Pietrowski 240