Szczepienia u dzieci Agnieszka Wegner MD, PhD Department of Pediatric Neurology Medical University of Warsaw
Szczepienia 1. Szczepienie uodpornienie czynne, immunizacja polegająca na wprowadzeniu do ciała biologicznych zawierających antygeny czynników chorobotwórczych, które pobudzają wytwarzanie swoistych przeciwciał lub odporności komórkowej 2. Szczepienie jest jednym z najbardziej efektywnych i ekonomicznych środków ochrony zdrowia publicznego w celu poprawy stanu zdrowia dzieci i dorosłych. 3. Najbardziej zauważalnym sukcesem była ogólnoświatowa eradykacja wirusa ospy osiągnięta w 1979 roku 4. Częstość występowania wielu innych chorób znacznie się obniża. 5. Istnieją różnice w programach szczepień w różnych krajach.
Rodzaje szczepionek Inaktywowane mogą zawierać całe inaktywowane mikroorganizmy lub ich fragmenty metabolity - toksoidy, które są znacznie oczyszczone. W celu wzmocnienia odpowiedzi immunologicznej często dodaje się wodorotlenek glinu. - Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B - Szczepionka p/grypie - Szczepionka p/dtp - Szczepionka p/polio - IPV
Rodzaje szczepionek Żywe, atenuowane (osłabione) - mikroorganizmy o ograniczonej zjadliwości lub niezjadliwe. naśladują one naturalną infekcję i dlatego prowadzą do trwalszej immunizacji. - BCG - Szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce - Szczepionka przeciwko ospie - Szczepionka przeciw rotawirusom - Szczepionka przeciw polio - BCG
Rodzaje szczepionek Dwie lub więcej inaktywowanych Inaktywowana i żywa Dwie i więcej żywych Zalecane najkrótszy odstęp między dawkami różne szczepionki Podaje się jednocześnie lub w dowolnym przedziale czasowym Podaje się jednocześnie lub w dowolnym przedziale czasowym Podawane w tym samym czasie lub W ciągu 4 tygodni, jeżeli nie podano jednocześnie Przedział czasu pomiędzy dwoma kolejnymi dawkami samego szczepienia min. 4 tygodnie, optymalne 6-8 tygodni
Typy szczepień Wirusowe Bakteryjne Obowiązkowe Zalecane Grupy ryzyka
Typy szczepionek Monowalentne - zawierają antygeny na jeden rodzaj drobnoustroju, uodpornienie przeciwko jednej chorobie Poliwalentne - zawierają kilka antygenów / typy lub szczepy jednego gatunku, uodpornienie przeciwko kilku chorobom Łączone - zawierają antygeny mikroorganizmów różnych gatunków uodpornienie przeciwko kilku chorobom
Przeciwwskazania * Objawy niepożądane w wywiadzie * Alergia natychmiastowa (typ I) przeciwko składnikowi szczepionek (np. białka jaja kurzego - grypa, odra- neomycyna) *Pierwotne i wtórne niedobory odporności * Ostra infekcja z gorączką > 38 st. C * Leczenie sterydami
Nie jest przeciwwskazaniem * Łagodna infekcja dróg oddechowych * Antybiotyk * Stan podgorączkowy * Reakcja miejscowa na szczepionkę * Niepostępująca chorobą ośrodkowego układu nerwowego * Nowotwór w remisji, HIV
Skutki uboczne szczepionki Obrzęk i dolegliwości w miejscu wstrzyknięcia Łagodna gorączka i pogorszenie samopoczucia Szczepienia p/odrze i różyczce- może być łagodna postać choroby 7-10 dni później Reakcja anafilaktyczna-bardzo rzadko Szczepienie należy odroczyć, jeżeli dziecko ma ostrą chorobę; jednak drobna infekcja bez gorączki lub ogólnoustrojowego zaburzenia nie jest przeciwwskazaniem. Żywe szczepionki - nie należy stosować u dzieci z zaburzoną odpowiedzią immunologiczną (z wyjątkiem dzieci z zakażeniem HIV, u których szczepionka MMR może być podana)
Zalecenia ogólne 1. Każde zdrowe dziecko powinno być szczepione zgodnie z kalendarzem szczepień 2. Przed każdym szczepieniem lekarz zobowiązany do przekazywania informacji związanych ze szczepieniem: korzyści wynikające ze szczepienia ochronnego rodzaj szczepionki czas trwania odporności po szczepieniu konieczność zapewnienia kolejnych dawek pamiętać o możliwych skutkach ubocznych 3. Każde dziecko przed szczepieniem musi być dokładnie zbadane 4. Jeśli możliwe, użycie szczepionek złożonych 5. W każdym przypadku należy sprawdzić datę ważności na opakowaniu szczepionki i sposób przechowywania
Zalecenia ogólne 6. Przeprowadzone szczepienie powinno być udokumentowane zapisanie numerów serii 7. Należy poinstruować rodziców uważnie obserwować dziecko zaszczepione przez 3 kolejne dni 8. Gdy pojawiają się skutki uboczne lekarz powinien niezwłocznie powiadomić właściwe organy administracyjne.
Szczepienia wiek obowiązkowe zalecane 1. 24 h WZW B, BCG > 6 tż - 2 mż WZW B, DTP (DTPwc)/ DTPa, Hib Pneumococcus, Rotavirus, Men C, Men B 3 / 4 mż DTP/ DTPa, Hib, Polio- IPV Pneumococcus, Rotavirus, Men C, Men B 5 / 6 mż DTP/ DTPa, Hib, Polio- IPV Pneumococcus, Men C, Men B 7 mż WZW B > 6 mż Influenza 13-14 mż MMR > 9 mż Varicella, > 12 mż Mec A, C, Y, W -135, Pneum., Men C, Men B 16-18 mż DTP/ DTPa, Hib, Polio- IPV
Szczepienia Age Vaccination obligatory Vaccination recommended 6 yr DTPa, OPV-> IPV (from 01.04.16) IPV, TBE 10 yr MMR HPV 14 yr dtpa 19 yr dt
DTP ( diphtheria, tetanus, pertussis ) D - błonicy: - inaktywowana anatoksyna błonicza z zachowanymi antygenami Per-zabite bakterie Bordetella pertussis Te- anatoksyna tężcowa - Odporność na około 10 lat - Odporność z naturalnie przebytej błonicy zwykle powoduje trwałą odporność
DTP ( diphtheria, tetanus, pertussis ) T- tetanus inaktywowana toksyna Clostridium tetani z zachowanymi właściwościami antygenowymi Postępowanie przeciwtężcowe: Postępowanie zapobiegające zachorowaniu na tężec (postępowanie profilaktyczne) można podzielić na dwa zagadnienia: zapobieganie zachorowaniu osób zdrowych uodpornienie czynne przez zastosowanie szczepień zapobieganie zachorowaniu u osób narażonych na zachorowanie przy podejrzeniu zanieczyszczenia rany (lub uszkodzenia ciągłości skóry/błon śluzowych) pałeczkami tężca lub ich przetrwalnikami uodpornienie czynne lub czynno-bierne przez zastosowanie szczepienia lub szczepienia wraz z podaniem antytoksyny tężcowej. Szczepienia przeciwtężcowe są łatwą, tanią i skuteczną formą zapobiegania zachorowaniom na tężec. U ludzi szczepienia przeciw tężcowi należą do szczepień obowiązkowych, bezpłatnych. Aby uchronić osobę dorosłą przed zachorowaniem, konieczne jest powtarzanie podawania dawek tej szczepionki (szczepionka Td) w odpowiednich odstępach czasu w ciągu całego życia, nie rzadziej niż co 10 lat. Postępowanie z osobami zranionymi i narażonymi na zachorowanie na tężec zależy od: stanu przeprowadzenia programu szczepienia podstawowego, czasu, który upłynął od programu szczepienia podstawowego i ryzyka wystąpienia tężca. Jeżeli ryzyko zachorowania jest duże, to u osób nieszczepionych, a także u których program podstawowy szczepienia nie został ukończony lub upłynęło więcej niż 10 lat od ukończenia programu podstawowego należy zastosować zarówno antytoksynę tężcową (ewent. ludzką immunoglobulinę przeciwtężcową) oraz szczepienia anatoksyną tężcową (szczepionka T lub Td) w schemacie 0-1-6 miesięcy.
Stan szczepienia nieszczepieni lub niekompletnie szczepieni lub historia szczepień niepewna szczepienie podstawowe lub przypominające ostatnia dawka więcej, niż 10 lat temu szczepienie podstawowe lub przypominające ostatnia dawka 5 10 lat temu szczepienie podstawowe lub przypominające ostatnia dawka mniej, niż 5 lat temu Czyste, drobne rany niskie ryzyko zarażenia szczepionka tężcowo-błonicza lub tężcowa następnie kontynuować kolejne dawki szczepienia podstawowego według cyklu: 0; 1; 6 miesiąc szczepionka tężcowo-błonicza lub tężcowa jedna przypominająca dawka szczepionka tężcowo- błonicza lub tężcowa jedna przypominająca dawka nie wymaga Wysokie ryzyko zarażenia szczepionka tężcowo-błonicza lub tężcowa i antytoksyna (LIT swoista immunoglobulina 250/500 j.m.) następnie kontynuować kolejne dawki szczepienia podstawowego według cyklu: 0; 1; 6 miesiąc szczepionka tężcowo-błonicza lub tężcowa jedna przypominająca dawka i antytoksyna (LIT swoista immunoglobulina 250/500 j.m.) szczepionka tężcowo-błonicza lub tężcowa jedna przypominająca dawka nie wymaga ewentualnie, gdy szczególnie wysokie ryzyko, należy rozważyć szczepienie szczepionką tężcowo błoniczą lub tężcową jedna przypominająca dawka
DTP ( diphtheria, tetanus, pertussis ) P - krztusiec - Pwc krztusiec pełnokomórkowy - Pa ( acellularny komponent krztuśca) zawiera 1-3-5 przeciwciał - Odporność 3-12 - Przeciwwskazania: metaboliczna czy zapalna choroba OUN - padaczka czy napady nie sa przeciwwskazaniem
Poliomyelitis Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego Zawiera żywe albo zabite wirusy typu 3 : 1, 2, 3 OPV ( P.O. ) żywa IPV (s.c. ). zabita Odporność po szczepieniu ok.10 lat Po dniu 31 marca 2016 r., nie wolno stosować szczepionki przeciw OSTREMU NAGMINNEMU PORAŻENIU DZIECIĘCEMU (POLIOMYELITIS) zawierającej żywe atenuowane szczepy wirusa polio 1, 2, 3 typ wirusa (OPV). Od dnia 1 kwietnia 2016 roku należy szczepić wyłącznie szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (1,2,3 typ wirusa)
Haemophilus influenzae t. B vaccine Bakteria otoczkowa Szczepienie zawiera polysaccharid otoczkowy Bardzo ważne szczepienie dla dzieci do 5 roku życia! Szczepienie przeciwko Rotawirusowi Rotarix jest monowalentną, żywą, atenuowaną szczepionką 2-dawkowa seria szczepień dla niemowląt do 24 tygodnia życia
Sczepienie przeciwko grypie Szczepionka martwa zawiera 2 serotypy wirusa (A i B) zawiera: cały wirus lub hemaglutyniny i neuraminidazy wirusa Wskazania- kliniczne i epidemiologiczne
Hepatitis B - Szczepienie zawiera antygeny powierzchniowe wirusa ( HBsAg) - 0, 1, 6 miesiąc życia Hepatitis A - szczepionka inaktywowana, immunogenna, dobrze tolerowana - 2 dawki chronią na ok. 10 lat
Szczepienie przeciwko S.pneumoniae Prevenar Szczepionka skoniugowana Cząsteczki cukru z zewnątrz bakterii, zostały przymocowane do specjalnego białka, w celu lepszej stymulacji układu immunologicznego. Małe niemowlęta dobrze odpowiadają na to szczepienie Prevenar 13 - przeciwko 13 serotypom S.pneumoniae. Pneumo 23 Chroni przed 23 serotypami S.pneumoniae. Zawiera polisacharydy otoczkowe Nie są skuteczne u dzieci < 2 r.ż
Szczepienie przeciwko N. meningitidis N. Meningitidis z grupy A, B, C, Y, W 135 - w Polsce dominuje grupa B i C - Aktualnie mamy szczepionki p/n.menintidisic grupy C (NeisVac C) i grupy B (Bexero), a także łącznie przeciwko N.meningitidis grup A, C, Y, W 135 (Nimenirix)
- szczepienie przeciwko ospie wietrznej( Varilrix ) > 9 miesiąca życia 2 dawki TBE kleszczowe zapalenie mózgu - od 2. roku życia - 3 dawki ( 0, 1-3, 9-12) skrócony schemat (0, 14 dni, 12miesięcy ) - doszczepienie po 3-5 latach - nie chroni przed boreliozą!!!
Szczepienie przeciwko HPV W Polsce są 2 różne szczepienia przeciwko HPV Cervarix przeciwko 2 kancerogennym typom HPV: HPV16 i HPV18 Silgard przeciwko 4 kancerogennym typom HPV HPV16, HPV18, HPV6 i HPV11 Oba szczepienia mają schemat 3-dawkowy
Literatura Nelson textbook of Pediatrics, 19 th Edition, Kliegman, Behrman, Schor, Stanton, St. Geme Pediatria, Kawalec, Grenda, PZWL, Warszawa 2013 Illutrated textbook of Pediatrics, 4 th Edition http://www.szczepienia.czd.pl/zasady%20wykonywania%20szczepien.odstepy.php?submenu=6 http://www.vaccines.gov/more_info/types/ http://gis.gov.pl/images/ep/akt-1pso2016.pdf Google.com Slideshare.net http://dziennikmz.mz.gov.pl/dum_mz/2015/63/akt.pdf