Lek. Weronika Chorążyczewska Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Badania nad barierą naskórkową u chorych hemodializowanych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych w zakresie medycyny Promotor: Prof. dr hab. n. med. Jacek Szepietowski Recenzenci: Dr hab. n. med. Magdalena Lange Katedra i Klinika dermatologii, Wenerologii i Alergologii Gdański Uniwersytet Medyczny Prof. dr hab. n. med. Zygmunt Adamski Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Wrocław, 14.02.2014
Data urodzenia: 11.09.1978 Miejsce urodzenia: Wałcz Wykształcenie: Cirriculum Vitae 2012 Dyplom specjalizacyjny z dermatologii i wenerologii 2004 Dyplom na wydziale lekarskim Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu PRZEBIEG PRACY ZAWODOWEJ: od maja 2012 roku sierpień 2010 listopad 2011 Specjalistyczna Praktyka Lekarska Klinika Dermatologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu specjalzacja październik 2006 sierpień 2010 Klinika Dermatologii, Alergologii i Wenerologii Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu październik 2004 czerwiec2005 111 Szpital Wojskowy w Poznaniu - staż podyplomowy
DOROBEK NAUKOWY: Autorka/współautorka 4 opublikowanych prac oraz 14 doniesień zjazdowych. OPUBLIKOWANE PRACE: 1. Wpływ fototerapii na wystąpienie zespołu suchego oka u pacjentów z łuszczycą ; Agata Spera, Katarzyna Skonieczna, Weronika Chorążyczewska, Małgorzata Mulak, Adam Reich; Post Dermatol Alergol 2010; XXVII, 5: 415 420; 2. Furoinian mometazonu w kremie i maści: prospektywne badania nawilżenia naskórka i przeznaskórkowej utraty wody ; Szepietowski J., Chorążyczewska W., Szybejko- Machaj G., Salomon J.; Dermatologia Kliniczna 2008, 10, 58-60; 3. Korneometryczna ocena stopnia nawilżenia naskórka przy stosowaniuwybranych emolientów ;Chorążyczewska W., Zamirska A., Szepietowski J.; Dermatologia Kliniczna 2008, 10, 61-64; 4. Piorunujący przebieg krioglobulinemii opis przypadku ; Reich A., Chorążyczewska W., Szepietowski J.; Dermatologia Kliniczna 2007, 9, 175-178.
STRESZCZENIE Wstęp Zaburzenia bariery naskórkowej prowadzą do rozwoju suchej skóry, co manifestuje się poprzez nieprawidłową: proliferacje korneocytów, keratynizację, skład lipidowy naskórka, gospodarkę wodną naskórka, ph. Wszystkie wyżej wymienione czynniki mogą prowokować również występowanie świądu. Świąd jest jednym z najczęstszych i najbardziej męczących objawów występujących u chorych hemodializowanych. Występuje on u około 50% - 90% chorych dializowanych. Lokalizacja świądu jest różnorodna, może obejmować całą powierzchnię ciała lub jedynie jego pewien fragment. Sucha skóra charakteryzowana jest jako nierówna, szorstka powierzchnia z widocznym złuszczaniem. Kliniczne współwystępowanie suchej skóry i świadu jest dobrze udokumentowane. Zaburzenia bariery naskórkowej w warstwie rogowej prowadzą do redukcji zdolności wiązania wody. U większości hemodializowanych pacjentów wykazano obniżenie poziomu nawilżenia warstwy rogowej. W literaturze jest jedna praca oceniająca barierę skórną u chorych hemodilizowanych. Oceniono jedynie zawartość glicerolu w warstwie rogowej. Nie ma prac, które by wielopłaszczyznowo scharakteryzowały współistnienie zaburzeń bariery naskórkowej I świądu u chorych hemodializowanych. Cel pracy: Przeprowadzone badanie miało na celu: 1. kliniczną ocenę suchości skóry u chorych hemodializowanych w czterech obszarach skóry (klatka piersiowa, przedramię, brzuch, podudzie), 2. ocenę funkcjonowania bariery naskórkowej u chorych hemodializowanych poprzez zbadanie nawilżenia naskórka i przeznaskórkowej utraty wody w czterech obszarach skóry (klatka piersiowa, przedramię, brzuch, podudzie), 3. ocenę stopnia nasilenia świądu u chorych hemodializowanych, 4. ocenę i korelacje pomiędzy stopniem suchości skóry a ciężkością świądu w badanej grupie, 94 5. ocenę klas lipidów powierzchownych warstw naskórka u chorych hemodializowanych w porównaniu do grupy kontrolnej, oraz ocena zależności klas lipidów z obecnością I nasileniem świądu.
Materiał i metoda: Badaniem objęto 80 osób poddanych hemodializie w Międzynarodowym Centrum Dializ we Wrocławiu. Grupę badaną podzielono na dwie podgrupy w zależności od obecności świądu. U 30 (37,5%) dializowanych pacjentów w wieku od 28 do 87 lat (średnio 59,9±15,5 lata) stwierdzono występowanie świądu. U chorych hemodializowanych i w grupie kontrolnej dokonano klinicznej oceny suchości skóry według pięciostopniowej skali El Gammal w czterech wybranych okolicach ciała. Do bezinwazyjnej oceny suchości skóry wykorzystano uznaną międzynarodowo metodę korneometrię oraz tewametrię za pomocą urządzenia MPA5 firmy Courage+Khazaka Electronic GmbH (Köln, Niemcy). Do oceny obecności i nasilenia świądu zastosowano dwie metody: skalę VAS i kwestionariusz. Rozdziału poszczególnych klas lipidów dokonano za pomocą chromatografii cienkowarstwowej a ekstrakcji lipidów z naskórka dokonano za pomocą powszechnie stosowanej metody Bligh and Dyer. Wyniki: Średnia ilość wyizolowanych lipidów w grupie kontrolnej nie różniła się istotnie (p=0,87) od grupy dializowanej i wynosiła w obu grupach 0,22 ± 0,18 mg lipidów/mg naskórka. Zawartość ceramidów oraz cholesterolu różniła się wysoce istotnie (p<0,01) pomiędzy kontrolą i dializowanymi pacjentami. Dializowani chorzy posiadali istotnie większą zawartość ceramidów w porównaniu z grupą kontrolną. Z kolei zawartość cholesterolu I trójglicerydów była istotnie niższa w grupie dializowanej w porównaniu z kontrolą. Z drugiej strony średnia zawartość wolnych kwasów tłuszczowych, estrów cholesterolu i skwalenu nieróżniła się statystycznie istotnie (p>0,05) pomiędzy porównywanymi grupami. Częstość występowania objawów suchości skóry nie różniła się statystycznie istotnie (p=0,7) pomiędzy grupą kontrolną oraz dializowaną. Wyniki pomiarów korneometrycznych wykazały statystycznie bardzo wysoce istotną różnicę (p<0,001) pod względem średniego nawilżenia naskórka u dializowanych pacjentów i osób z grupy kontrolnej. Różnice w wynikach tewametrii pomiędzy grupą dializowaną i kontrolą nie były istotne statystycznie (p>0,05). Wyniki korneometrii i tewametrii nie różniły się statystycznie istotnie (p>0,05) pomiędzy mężczyznami i kobietami. Suchość skóry występowała statystycznie wysoce 95 istotnie częściej (p=0,002) u dializowanych pacjentów ze świądem (80%) w porównaniu do osób bez świądu (42%).
Wnioski: 1. Chorzy hemodializowani mają zaburzoną barierę naskórkową, na co wskazują: a. większe nasielnie suchości skóry w niektórych obszarach, b. istotnie mniejsze nawilżenie naskórka, c. tendencja do większej przeznaskórkowej utraty wody, d. zaburzony skład ilościowy poszczególnych klas lipidów w naskórku. 2. Świąd jest częstym objawem chorych hemodializowanych występującym u blisko 40% pacjentów. 3. U chorych hemodializowanych zaburzona bariera naskórkowa może mieć związek ze świądem, bowiem: a. suchość skóry jest częstrza u chorych ze świądem, b. u chorych z suchością skóry świąd jest o istotnie większym nasielniu, c. u osób ze świądem stwierdza się znaczną przeznaskórkową utratę wody, d. istnieje ujemna zależność pomiędzy nawilżeniem naskórka a nasileniem świądu.