JAKĄ KULTURĘ WYBIERAJĄ MŁODZI POZNANIACY? Jakie projekty kulturalne znają i doceniają poznańscy maturzyści i studenci? Które miejsca w Poznaniu najczęściej odwiedzają? Skąd czerpią wiedzę na temat kultury w mieście? Jak oceniają Poznań na tle innych polskich miast? Ponad 20-osobowy zespół poznańskich badaczy, a także eksperci z Wielkiej Brytanii, Holandii i Węgier zjednoczyli swoje siły w ramach projektu Poznańska Mapa Kultury. Badanie przeprowadziło Regionalne Obserwatorium Kultury UAM w grudniu 2013r. na zamówienie Miasta Poznań w ramach projektu pt. "Poznańska Mapa Kultury - wprowadzenie do systemowego programu badań sektora kultury w Poznaniu". W poszukiwaniu opinii dotyczących jakości kulturalnej sfery publicznej, ponad 20-osobowy zespół badawczy przepytał reprezentatywną grupę 2078 poznańskich maturzystów i studentów. W sumie, ankieterzy dotarli do studentów 55 kierunków studiów na 12 poznańskich uczelniach oraz uczniów z 27 szkół średnich z Poznania. Fakty i liczby Do trzech kategorii: najlepiej rozpoznawanych przez respondenta, najbardziej preferowanych, oraz najliczniej uczęszczanych poznańskich projektów kulturalnych, badani wybrali z listy 51 propozycji m.in. Juwenalia, Noc Muzeów, Imieniny ulicy Św. Marcin, Festiwal Malta oraz Jarmark Świętojański. Wśród wskazanych projektów znalazły się również Transatlantyk, Poznań Game Arena, Ale Kino!, Misterium Męki Pańskiej, Festiwal Fantastyki Pyrkon, LuxFest oraz Ogólnopolski Festiwal Dobrego Smaku. Wśród najczęściej odwiedzanych lokalizacji kulturalnych wskazano m.in. Stary Browar, KontenerArt, Międzynarodowe Targi Poznańskie, CK Zamek, Bibliotekę Raczyńskich, Teatr Nowy, Eskulap, Blue Note, Aulę UAM, Teatr Wielki, SPOT i Teatr Polski oraz Muzeum Narodowe i jego filie. Odpowiedzi na pytanie o źródło informacji o kulturze w Poznaniu zdominowane zostały przez internetowe portale społecznościowe, reklamę zewnętrzną, rekomendację znajomych i rodziny oraz internetowe portale informacyjne i w dalszej kolejności także radio. Studenci i maturzyści z Poznania za najbardziej atrakcyjne kulturalnie miasta w Polsce uznali Warszawę, Poznań i Wrocław, chociaż w pytaniu o porównanie kulturalnej oferty Poznania z Wrocławiem, rodzinne miasto wypadło mniej korzystnie. Ankietowani zostali również poproszeni o ocenę prawdziwości proponowanych twierdzeń dotyczących kulturalnej sfery publicznej Poznania. Dość duży odsetek osób (37-53%) udzielił odpowiedzi trudno powiedzieć. Mimo tego, w grupie osób posiadających zdanie, większość respondentów potwierdzała, że: mieszkańcy miasta potrafią zorganizować dobrą imprezę kulturalną (41%), młodzi ludzie są aktywni i współtworzą kulturę w mieście (49%), w ich ocenie miasto posiada dobrą bazę infrastrukturalną dla kultury (41%), w Poznaniu kulturą zajmują się ludzie kompetentni i otwarci na pomysły (30%). Ponadto 57% badanych ocenia jakość poznańskiej oferty kulturalnej jako dobrą i bardzo dobrą, a 63% młodych mieszkańców miasta docenia jej adekwatną różnorodność.
Wyniki badań oczami ekspertów z Europy Pomysłem dotąd niestosowanym w badaniu poznańskiej kultury było oddanie wyników badań w ręce ekspertów zagranicznych, znających Poznań jako jedno z wielu europejskich miast. Zestawienie wyników badań przekazano do interpretacji specjalistom z Wielkiej Brytanii, Holandii i Węgier, reprezentujących różne dziedziny nauk społecznych. Zdaniem dr. Petera Inkei, dyrektora The Budapest Observatory, byłego węgierskiego wiceministra kultury i szefa opiniotwórczego ośrodka monitorowania europejskich polityk kulturalnych, zbadanie opinii ponad 2000 reprezentatywnych młodych osób na temat 51 projektów i ponad 20 lokalizacji kulturalnych w jednym mieście to imponujący wynik, zarówno dla badaczy, jak i samego potencjału miasta. - Kompozycja oferty kulturalnej w Poznaniu zebrana w tym badaniu robi wrażenie niezwykle bogatej i różnorodnej. Porównywalna liczba wydarzeń w moim rodzinnym Budapeszcie składałaby się ze znacznie mniej ambitnych propozycji, z większą domieszką popu, folkloryzmu i kulinariów. Badania wskazują wyraźnie, że oprócz kilku świetnie rozpoznanych, uczęszczanych, popularnych, flagowych wydarzeń kulturalnych takich jak festiwale Malta i Transatlantyk, które kształtują w tej chwili wizerunek Poznania, istotnym i ocenianym przez młodych zasobem są dziesiątki różnorodnych wydarzeń artystycznych wymagających wsparcia i podtrzymania przez kolejne lata. Profesor Jonathan Vickery z Center for Cultural Policy Studies, instytucji badawczej brytyjskiego Uniwersytu Warwick podkreśla, że opracowanie jest silną dawką wiedzy, dotyczącej najbardziej istotnej części życia kulturalnego Poznania. - Jest rozeznaniem w zakresie zainteresowań kulturalnych młodych ludzi, ale jednocześnie bardzo pożytecznym narzędziem ewaluacji, które pozwala rozeznać spektrum wydarzeń i organizacji w mieście. To studium ujawnia, że potrzeby i wybory młodych mieszkańców są zarówno trudne do przewidzenia, jak i konieczne do rozpoznania. Wbrew pozorom, młodych mieszkańców Poznania i regionu nie interesuje tylko kultura młodzieżowa, czy kultura studencka, popkultura, moda czy design, nie trzymają się utartych scieżek zainteresowań konwencjonalnie przypisanych do ich wieku. Podtrzymują więź z szeroko dostępnymi wydarzeniami, takimi jak Imieniny ul. Św. Marcin czy Noc Muzeów, nie ograniczają się tylko do wytworów popkultury. Pośrednio, z udzielanych odpowiedzi widać, że interesuje ich kultura jako sfera publiczna, jej kreatywność i różnicowanie - mówi Jonathan Vickery. W opinii brytyjskiego eksperta oferta Poznania w kontekście europejskim jest imponująca w zakresie jej jakości, ilości i różnorodności. Poznań nie odbiega w tym zakresie od miast o porównywalnej wielkości, takich jak Goeteborg, Saragossa, Glasgow, Lipsk, Genua czy Rotterdam, a w pewnych wymiarach Poznań wydaje się być nawet bardziej dynamiczny niż europejscy konkurenci. Co przyciąga uwagę? Odpowiedzi poznańskich studentów i maturzystów pozwalają zorientować się w poziomie znajomości i otwartości młodej grupy wiekowej na propozycje publicznych oraz niepublicznych instytucji kulturalnych - wskazuje prof. Sławomir Magala, socjolog i ekspert w dziedzinie zarządzania na Uniwersytecie Erazma w Rotterdamie.
- Jest to tym ważniejsze, że stopniowe starzenie sie społeczeństwa może przesuwać akcent na dostarczanie możliwosci konsumpcji kulturalnej głownie ludziom starszym, których gusta nie muszą się pokrywać z gustami młodszych pokoleń. - Dość wyraźnie widać czołówkę inicjatyw kulturalnych, która jest widoczna, przyciąga uwagę i jest na tyle atrakcyjna, by młodzi respondenci rozpoznawali te konkretne projekty kulturalne, przedkładali nad inne, deklarowali, że chętnie biorą w nich udział. W pierwszej dziesiątce znalazły się zarówno dywanowe naloty kulturalne na potencjalnych, przypadkowych uczestników (Juwenalia, Noc Muzeów, Imieniny ulicy Św. Marcin, Jarmark Świętojański) jak i bardziej sprofilowane programy festiwalowe. Oba typy projektów mają zatem rację bytu. Wyjątkowość Poznania Dla Petera Inkei wyniki badania zrealizowanego przez ROK UAM mają wiele cech wspólnych z danymi dotyczącymi uczestnictwa w kulturze w innych miejscach Europy, jak również korelują z danymi preferencji i postaw młodzieży w zakresie średnich dla całego kontynentu. - Rzeczą szczególną dla Poznania jest obecność na liście najbardziej rozpoznawalnych i uczęszczanych przez młodych ludzi wydarzeń takich, jak Imieniny ul. Św. Marcin oraz Misterium Męki Pańskiej, związanych z historią i dziedzictwem. Także skromne 8% deklaracji uczestnictwa młodych mieszkańców Poznania (oraz 31% rozpoznawalność) w festiwalu i konkursie skrzypcowym im. Wieniawskiego, wydarzeniu wymagającym od młodego słuchacza skupienia i kompetencji, jest dla mnie ciągle pozytywnym sygnałem aspiracji młodego pokolenia. Równocześnie 40% grupa osób uczestniczących w festiwalu teatralnym Malta pokazuje inny ogromny potencjał kulturalny miasta. Cechy dobrej oferty kulturalnej Dla młodych mieszkańców Poznania cechami dobrej oferty kulturalnej jest łatwy dostęp do kultury oraz jej różnorodność, te podstawowe oczekiwania są całkowicie zrozumiałe. Węgierskiego badacza nie dziwi niski poziom świadomości osób w tym wieku, dotyczący społecznej, obywatelskiej roli kultury (3,3%). - Pociesza mnie jednak fakt, że ponad 11% procent badanych dostrzega jednocześnie integrującą rolę kultury i są za wspieraniem osób o utrudnionym do niej dostępie. Ekspert z Budapesztu wskazuje, że zwrócenie przez młodych respondentów uwagi na zbyt drogie bilety wstępu jest symptomem charakterystycznym dla wszystkich Państw tej części Europy mówi Peter Inkei. - Cena nie jest jednak dla młodych mieszkańców Poznania kluczowym argumentem, w ocenie odpowiedniej dla ich potrzeb oferty kulturalnej są nimi natomiast różnorodność treści, kreatywność I efektywność promocyjna. Nie zaskakują również wyniki dotyczące przyczyn uczestnictwa w kulturze, gdzie 60 procent badanych wskazuję jako motyw - dobre spędzenie czasu, najlepiej w gronie znajomych. Pocieszająca jest jednocześnie informacja o 37 procentach deklaracji, wedle których młodzi ludzie uczestniczą w kulturze, bo po prostu interesują się daną dziedziną sztuki. Wyzwanie: rozpoznawalność Bardzo cenną wiedzą dla samych instytucji i miejsc kulturalnych jest badanie dotyczące bywania w tych lokalizacjach. Organizacje te mogą wzajemnie zobaczyć, kto jest ich
konkurentem w przyciąganiu uwagi młodych uczestników kultury. Inkei zwraca uwagę na relatywnie duże zainteresowanie teatrami, zaskakuje go popularność Międzynarodowych Targów Poznańskich, wprawia w zakłopotanie lekceważenie dla oferty domów i centrów kultury, w tym zwłaszcza tych z działaniami skierowanymi wprost do młodzieży. Tu wyjątkiem jest, ciągle silne wizerunkowo Centrum Kultury Zamek. Badania formułują pozytywny wizerunek oferty kulturalnej Poznania oraz wyborów młodych mieszkańców miasta, które są w ocenie Petera Inkei - powyżej oczekiwań na tle europejskiej średniej. Orientacja w zachowaniach, wyborach i odbiorze grupy 18-22 latków zapewnia bardzo użyteczny wgląd w stan świadomości, potencjału I deficytów, których rozpoznanie pozwoli na podejmowanie długoterminowych działań w Poznaniu. - Istotnym wyzwaniem pozostaje kwestia skutecznego komunikowania, informacji i romocji istniejącej już bardzo bogatej oferty kulturalnej Poznania. Pytaniem na które samorząd powinien jak najszybciej udzielić odpowiedzi jest - jak skutecznie polepszyć przepływ informacji, jak udrożnić jej kanały. Jak szybko zbudować koalicję podmiotów samorządowych, publicznych, społecznych, niepublicznych dla zwiększenia rozpoznawalności oferty kulturalnej Poznania mówi Inkei. Społecznościowy internet i reklama pod chmurką Również Magala zwraca uwagę, jak ważne jest by artyści i menedżerowie kultury wreszcie dostrzegli, że informacje o imprezach kulturalnych zdecydowana większość młodych respondentów czerpie z internetu, a następnie z billboardów albo od znajomych, przy czym radio jest na następnym miejscu, wyraźnie przed telewizją. - Jeśli nie zaistniejesz w internecie, nie będziesz zauważony, a jeśli zostanie ci jeszcze pieniędzy po zapewnieniu sobie internetowego istnienia, zainwestuj w wyrazisty billboard oraz radio, którego można słuchać prowadząc samochód albo ucząc się mówi Sławomir Magala. Vickery podkreśla, że przywiązanie młodych osób do coraz bardziej cyfrowego przekazu komunikacji nie dotyczy wyłącznie informacji o wydarzeniu, że jest, gdzie i kiedy, lecz wiąże się ze znacznie bardziej złożoną sytaucją. Istotne jest nie tylko posiadanie informacji, ale również bycie w jej stałym obiegu, byciu na bieżąco. Taka orientacja młodych sprawia że imprezy kulturalne stają się przedmiotem rozmów, objektem ciekawości, wymiany wiedzy, opinii i oceny. Tutaj wypełnia się sens wspólnotowego, grupowego uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych jako celu aktywności. Rzeczą wartą odnotowania jest fakt bardzo towarzyskiego (a mniej społecznego) pojmowania uczestnictwa w kulturze. Badana młodzież bardzo znacząco opowiada się za wydarzeniami realizowanymi w miejscach publicznych, w otwartych przestrzeniach, uczestniczy w zgromadzeniach z udziałem dużej ilości osób. Ciekawe jest tu wyjaśnienie popularności reklamy zewnętrznej, plakatów i afiszy, które wydawać by się mogły starym medium, nie przystającym do cyfrowej komunikacji. Outdoor jest wszelako medium obecnym w przestrzeni publicznej, jest tłem dla społecznej interakcji. Bardziej istotny od samych mediów społecznościowych jest tu społeczny kontekst, poprzez który różne media komunikują. Stąd wywnioskować też można słaby wynik internetowych stron własnych instytucji i organizatorów, chociaż internetowe, to jednak bardziej korporacyjne, firmowe niż społeczne.
Kultura jako ekosystem społeczny i kreatywny Zdaniem prof. Vickery trzeba w kontekście poznańskich badań uzmysłowić sobie, że obecne pokolenie młodych osób jest zapewne pierwszym, które wychowane zostało w świecie zdominowanym przez cyfrowe media. Te osoby będą wkrótce najważniejszą w Polsce grupą służącą rozwojowi ekonomii opartej na wiedzy. Będą kluczowe również dla nadchodzącej zmiany społecznej i kulturowej. Istotnie wpłyną na rozwój miasta, jako ekscytującego, atrakcyjnego kulturowego ekosystemu tworzącego nowe inicjatywy, biznesy, przyciągających nowych gości i mieszkańców. Również w tym znaczeniu te badania, oprócz opisu zjawisk, oferują również środek do przemyślenia potencjalnych strategii dla inwestycji kulturalnych i kulturalnej strategii miasta. Kultura jest źródłem kreatywności, lecz kreatywność nie zawęża się do aktywności artystycznej, tworzy kulturalny ekosystem, w tórym powstaje energia społeczna i przedsiębiorcza. Vickery pyta, czy z badań wynika, że młodzi poznaniacy uważają, że kultura to wyłącznie rozrywka, zabawa? Czy brakuje im zrozumienia dla symbolicznej, estetycznej, inetelektualnej wartości kultury? Z kontekstu pozostałych odpowiedzi wynika, że niekoniecznie. Świadczy o tym nie tylko pokaźna 37 procentowa grupa osób deklarująca zainteresowaniem konkretnymi gatunkami sztuki, ale również fakt, że radość, czy przyjemność obcowania z kulturą pojmowana jest jako ścisły związek tego, co kulturalne z tym co towarzyskie społecznościowe. - Kultura jest tu postrzegana jako część życia towarzyskiego, bycia w grupie i w ciągłości powiązanych zdarzeń. Nie ma to wiele wspólnego z kulturą pojętą jako przypadkowy zbiór izolowanych wydarzeń prezentowanych w ekskluzywnych instytucjach kultury. Postawa badanych wskazuje na preferencję włączającego, partycypacyjnego, integracyjnego pojmowania roli kultury. Tę tezę wzmacnia również śladowa ilość motywacji młodych do udziału w wydarzeniach kulturalnych wynikających z braku innych rzeczy do zrobienia (4,6%) lub biernego naśladowania innych (2,8%). Badani respondenci mają w z decydowanej większości aktywne nastawienie do kultury. Młodzi mieszkańcy Poznania pozytywnie oceniają ludzi sektora kultury organizujących i tworzących dla nich ofertę kulturalną. Opinie zebrane w badaniu nie wskazują na jakąkolwiek istotną słabość w tym zakresie. Pewien niepokój może budzić ilość osob, które deklarują brak uczestnictwa w tak szerokiej ofercie inicjatyw i miejsc, mimo wskazywanego nimi zainteresowania. Interesującym jest również spostrzeżenie, że osoby młode doceniają jakości i profesjonalne standardy oferty kulturalnej w Poznaniu. Widzą również możliwości dla swojego aktywnego zaangażowania, ale nie mają dużej wiedzy o faktycznym funkcjonowaniu infrastruktury kulturalnej mówi Vickery. Mobilizacja do współtwórczości Profesora Magalę poznańskie badania prowokują do pytań, na które odpowiadać powinien sobie dzisiaj każdy twórca kultury. Do kogo młody człowiek się porównuje, kto mu albo jej imponuje, jaka konsumpcja kulturalna uszlachetnia go we własnych oczach? I wreszcie najważniejsze w jakich okolicznościach dochodzi do tego, że uczestnik projektów kulturalnych zaczyna sie przekształcać z biernego widza we współtwórcę oraz refleksyjnego obywatela w przestrzeni dla niego stworzonej? Dla koordynatora badań dr. Marcina Poprawskiego zebrane dane są kopalnią ciekawych korelacji i porównań, które zdradzają kierunek przyszłych wyborów estetycznych
mieszkańców Poznania. - Cieszy mnie, że nasi zagraniczni goście interpretujący wyniki, dostrzegli ten potencjał. Wiele danych o znajomości oferty kulturalnej, preferencjach estetycznych i uczestnictwie młodych mieszkańców Poznania potwierdza nasze obawy co do stanu kompetencji kulturalnych osób rozpoczynających dorosłe życie, ale pewne trendy kiełkujące w odpowiedziach studentów i maturzystów pozytywnie zaskakują. W badaniach dzięki zestawieniu informacji o rozpoznawalności, dopasowaniu do potrzeb i uczestniczeniu, widać potencjał wielu kulturalnych i społecznych inicjatyw i miejsc, które koniecznie należy wspierać, zarówno od strony publicznej, obywatelskiej jak i prywatnej, aby nie zgasły. Zachęcamy do obejrzenia wizualizacji wybranych wyników badań na www.rok.amu.edu.pl