Tematy 1. W dobie wielkich odkryć geograficznych. 2.Przemiany gospodarczospołeczne w Europie. 3.Humanizm i odroczenie. 4.Reformacja i jej skutki. 5.Przemiany polityczne w początkach czasów nowożytnych. 6.Przemiany gospodarczo społeczne na ziemiach 7. Początki i rozwój demokracji szlacheckiej. 8. Polityka zagraniczna ostatnich Jagiellonów. 9.Rzeczypospolita Obojga Narodów. 10. Wolne elekcje. 11. Kultura Odrodzenia w Polsce. 12. Reformacja i kontrreformacja na ziemiach polskich. 13. Człowiek renesansu powtórzenie. Dział: ŚWIAT, EUROPA I POLSKA W EPOCE NOWOŻYTNEJ WYMAGANIA K P R D pojęcia zna pojęcia, potrafi je wskazać pośród innych, potrafi połączyć pojęcie z opisem pojęcia - zna pojęcia związane z: wyprawami geograficznymi, dualizmem gospodarczym, odrodzeniem, reformacją i kontrreformacją, kształtowaniem się i rozwojem demokracji szlacheckiej, przemianami politycznymi i ideologicznymi w XVI w. w Europie i na świecie, powstaniem i funkcjonowaniem Rzeczypospolitej Obojga Narodów rozumie i opisuje pojęcia opisuje pojęcia: karawela, inflacja, rewolucja cen, dualizm gospodarczy, folwark, płodozmian, gospodarka folwarczno pańszczyźniana, grodzenia, system nakładu, manufaktura, kapitalizm, kompania handlowa, giełda, reformacja, doktryna, dogmat, nikolaizm, symonia, nepotyzm, kontrreformacja, humanizm, demokracja szlachecka, sejm walny, przywilej, konfederacja, rokosz, sekularyzacja, sejmik szlachecki oraz typy), unia realna, wolna elekcja, pacta conventa, artykuły henrykowskie, kaptury, interrex, sejm elekcyjny, sejm konwokacyjny, sejm koronacyjny, sejm swobodnie operuje słownictwem historycznym, prawidłowo stosuje pojęcia swobodnie operuje słownictwem historycznym samodzielnie formułuje pojęcia samodzielnie formułuje pojęcia 1
źródła zna podział źródeł hist. potrafi wskazać informacje w źródle (tekst pisany, ilustracja, mapa, drzewo genealogiczne, tabela stat. wykres diagram, schemat) mapa - odnajduje/wskazuje w atlasie, na mapie ściennej, na mapie konturowej określone miejscowości, państwa, krainy geograficzno historyczne, miejsca bitew mapa - odnajduje/wskazuje na mapie miejsca związane z: odkryciami geograf., odrodzeniem w Europie i w Polsce, reformacją i kontrreformacją w Europie i Polsce, dualizmem w Europie polityką dynastyczną w Europie, extraordynaryjny, sejm ordynaryjny, określa typ źródła historycznego odczytuje informacje ze źródła odróżnia fakty od opinii umie wyszukać informacje na mapie przy pomocy mapy opowiada przebieg wojny przy pomocy mapy przedstawia postanowienia traktatów odczytuje informacje z mapy przy pomocy mapy omawia przebieg wypraw geograficznych, omawia ekspansję turecką w XVI w. potrafi opisać domenę Habsburgów przy pomocy mapy może wybiera ze źródła informacje wyjaśniające problem interpretuje informacje ze źródła zna źródła właściwe dla danej epoki określa sytuację międzynarodową państwa określa zmiany terytorium / zmiany terytorialne państwa opisuje obszar objęty wojną, powstaniem, rewolucją umieszcza fakty, wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w przestrzeni określa wpływy protestantyzmu w Europie omawia pozycję międzynarodową Polski w Europie na początku i pod koniec XVI w. porównuje i ocenia źródła historyczne ukazuje przebieg procesu na podstawie mapy określa zasięg terytorialny imperium ukazuje rozwój terytorialny państwa określa zasięg terytorialny: wypraw geograficznych, dualizmu, gospodarki folwarczno pańszczyźnianej, reformacji, kontrreformacji, odrodzenia, Rzeczypospolitej Obojga Narodów ukazuje przebieg procesu na podstawie mapy: 2
polityką zagraniczną ostatnich Jagiellonów ekspansją turecką w Europie demokracją szlachecką pierwszymi elekcjami w Rzeczypospolitej postacie historyczne zna postacie historyczne, które wywarły wpływ na Europę oraz Polskę w I połowie XX w.; potrafi je wskazać pośród innych potrafi połączyć postać z jej opisem postacie historyczne zna postacie historyczne, które wywarły wpływ na dzieje Europy i Polski w XVI w. opisać podziały wyznaniowe w Europie zna postacie i potrafi je opisać zna przedstawicieli : polskiego i europejskiego renesansu, reformacji, kontrreformacji, władców jagiellońskich, postacie związane z kształtowaniem się demokracji szlacheckiej, odkrywców hiszpańskich, portugalskich, ang., postacie związane z kształtowaniem się wolnej elekcji, pierwszych władców elekcyjnych` potrafi przedstawić rozwój domeny Habsburgów omawia rozwój terytorialny Polski i Litwy za Jagiellonów umie określić kierunki polskiej polityki zagranicznej ukazuje wpływ wybranych jednostek na dzieje Europy oraz Polski. ukazuje wpływ jednostek na dzieje Europy, Polski i świata w XVI w. wielkich odkryć geograficznych, reformacji i kontrreformacji w XVI w., rywalizacji mocarstw o strefy wpływów w Europie, rozwoju terytorialnego Rzeczypospolitej w XVI w. porównuje i ocenia postawę oraz działalność wybranych postaci porównuje i ocenia działalność najważniejszych postaci: Krzysztofa Kolumba, Marcina Lutra, Jana Kalwina, Leonardo da Vinci, Michała Anioła, Zygmunta I Starego, Zygmunta Augusta itp. 3
fakty / treści - zna najważniejsze wydarzenia, rozumie ich znaczenie, potrafi je wybrać spośród innych przemiany gospodarcze, polityczne i społeczne osiągnięcia naukowe, kulturalne i techniczne. Zna wynalazców i naukowców. Potrafi połączyć wynalazki, osiągnięcia kulturalne i naukowe itp. z ich twórcami zna zasady poglądy, reformy, potrafi połączyć je z ich twórcami informacje dotyczące funkcjonowania daty przyczyny wydarzeń i potrafi je wskazać skutki wydarzeń i potrafi je wskazać dostrzega zachodzące miedzy nimi podobieństwa i różnice porządkuje fakty chronologicznie wymienia przyczyny i skutki wymienia poglądy, reformy, postanowienia, najważniejsze osiągnięcia wymienia i opisuje etapy rewolucji, wojen itp. dostrzega okoliczności omawianych wydarzeń i faktów wyjaśnia charakteryzuje, wskazuje cechy charakterystyczne rozróżnia bezpośrednie i pośrednie przyczyny i następstwa wydarzeń i zjawisk wyjaśnia znaczenie potrafi omówić okoliczności / uwarunkowania wydarzeń określa znaczenie wydarzeń, faktów przedstawia uwarunkowania polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturalne wskazuje cechy charakterystyczne zjawisk, epoki, okresu omawia i wyjaśnia wydarzenia z uwzględnieniem cech charakterystycznych epoki, okresu hist. zjawiska hist. uwzględniając zachodzące miedzy nimi podobieństwa i różnice porównuje wydarzenia potrafi uzasadnić ocenia porównuje, wyjaśnia przyczyny i różnice potrafi dokonać hierarchizacji faktów potrafi uzasadnić tezę, potrafi określić pozytywne i negatywne aspekty działalności wyjaśnia związki poprzedzania - współwystępowania następstwa, faktów, ocenia zjawiska określając pozytywne i negatywne skutki grupuje fakty i wydarzenia uogólnia je porównuje wydarzenia, zjawiska, wyciąga i przedstawia wnioski wynikające z porównania formułuje własną ocenę na podstawie wybranych faktów dobiera argumenty niezbędne do uzasadnienia własnej opinii uzasadnia 4
wydarzenia wydarzenia XVI wieku: największe odkrycia geograficzne, typy gospodarki w XVI w., największe osiągnięcia renesansu europejskiego i polskiego, nurty reformacji, reformy soboru trydenckiego, przywileje szlacheckie, kompetencje sejmu, wojny toczone przez Rzeczypospolitą w XVI w., unię w Lublinie, wprowadzenie i zasady wolnej elekcji. umieszcza fakty w czasie dostrzega zachodzące miedzy nimi podobieństwa i różnice porządkuje fakty chronologicznie wymienia przyczyny i skutki: odkryć geograficznych, dualizmu w życiu gospodarczym Europy, odrodzenia, renesansu, wykształcenia się demokracji szlacheckiej, wykształcenia się sejmu walnego, unii polsko litewskiej w Lublinie, wolnej elekcji, gospodarki folwarczno pańszczyźnianej w Polsce, tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej, sekularyzacji Prus i Kurlandii. wymienia poglądy Marcina Lutra, Jana Kalwina, wielkich myślicieli renesansu wymienia postanowienia przywilejów, kompetencje sejmu walnego, reformy ruchu egzekucyjnego, własną opinię rozróżnia bezpośrednie i pośrednie przyczyny i następstwa wymienionych określa ich znaczenie przedstawia uwarunkowania polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturalne wypraw geograficznych, reformacji, dualizmu, demokracji szlacheckiej, unii polsko litewskiej w Lublinie, wskazuje cechy charakterystyczne dla epoki renesansu, reformacji i kontrreformacji wskazuje cechy charakterystyczne dla demokracji szlacheckiej i gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej omawia i wyjaśnia wydarzenia z uwzględnieniem cech charakterystycznych epoki, okresu hist. zjawiska hist. uwzględniając zachodzące miedzy nimi podobieństwa i różnice porównuje wydarzenia potrafi uzasadnić własną potrafi dokonać hierarchizacji faktów wyjaśnia związki poprzedzania - współwystępowania następstwa, faktów, ocenia zjawiska określając pozytywne i negatywne skutki grupuje fakty i wydarzenia uogólnia je porównuje wydarzenia, zjawiska, wyciąga i przedstawia wnioski wynikające z porównania formułuje własną ocenę na podstawie wybranych faktów dobiera argumenty niezbędne do uzasadnienia własnej opinii 5
proces procesy i zjawiska zachodzące w Europie i na ziemiach postanowienia unii polsko litewskiej w Lublinie, postanowienia artykułów henrykowskich opisuje przebieg wypraw geograficznych potrafi przedstawić najważniejsze organy władzy i ich kompetencje w demokracji szlacheckiej, oligarchii magnackiej opisać system rządów opisuje przebieg procesu powstawania pierwszych imperiów kolonialnych opisuje przebieg procesu reformy Kościoła katolickiego (reformacja i kontrreformacja), opisuje kształtowanie się i funkcjonowanie obok siebie dwóch systemów gospodarczych w Europie w XVI w. opisuje proces kształtowania się demokracji szlacheckiej opisuje przemiany ustroju polskiego w XVI w: od monarchii stanowej, przez demokrację szlachecką, po oligarchię magnacką opisuje proces umacniania się pozycji szlachty na opinię opisuje przebieg wymienionych procesów uwzględniając rodzaj i wielkość zmian wyjaśnia różne aspekty tych procesów (polit., gosp., kult. i społ.) określa wzajemne zależności między odkryciami geograficznymi, a dualizmem i renesansem, określa wzajemne zależności między renesansem a reformacją i kontrreformacją w Europie; określa wzajemne zależności miedzy nadawaniem przywilejów a wykształceniem się demokracji szlacheckiej dostrzega wzajemne ukazuje tempo zmian i ich wpływ na przebieg procesu historycznego potrafi całościowo wyjaśnić wymienione procesy ukazując wszystkie uwarunkowania potrafi ocenić zachodzące zmiany i określić ich skutki pozytywne i negatywne szczególnie dotyczące wypraw geograficznych, reformacji i dualizmu oraz kształtowania się demokracji szlacheckiej porównuje ustrój Rzeczypospolitej z ustrojem innych państw europejskich, przedstawia podobieństwa i różnice i potrafi je wyjaśnić 6
ziemiach polskich w XV i XVI w. opisuje proces zacieśniania się związków między Królestwem Polskim a Litwą w XVI w. opisuje rozwój gospodarczy ziem opisuje proces kształtowania się granic zależności miedzy gospodarką folwarczno pańszczyźnianą a dualizmem dostrzega wzajemne zależności między wygaśnięciem dynastii Jagiellonów a wolną elekcją porównuje system gospodarczy Polski i krajów zachodnich, przedstawia różnice i potrafi je wyjaśnić 7