Kryzys schyłku średniowiecza

Kryzys schyłku średniowiecza

1. Czarna śmierć Epidemia dżumy przybywa w 1347r., rozprzestrzenia się od 1348 Z Azji Środkowej kupcy przytargali ją do Azji Wschodniej i Południowej, Bliski Wschód i Afryki Podczas ataku na Kaffę Tatarzy użyli broni biologicznej Uciekinierzy z Kaffy dotarli do Messyny w Europie Pandemia trwała od 1348-1352 Śmierć ok. 25 000 000 ludzi; 1/3 populacji Europy W niektórych miejscach zmarło nawet ok. 50%

Nie znano takich chorób, nie potrafiono sobie z nią radzić; uciekano ze wsi do miast i z miast do wsi, nie myto się, pozbywano się wszystkiego co nieładnie pachniało, palno wszystko co należało do chorych Morowe powietrze - miazmaty ; zatrute powietrze powstałe z powodu czarów lub działania ciał niebieskich Polskę oszczędziło

2. Kryzys gospodarczy Spustoszone i opuszczone obszary Europy Nie ma komu uprawiać roli = mniej żywności By nie złapać choroby nie sprzedawano towarów na rynku obcym/nieznanym = upadek handlu Upadek handlu przez prześladowania Żydów

Słaba technika uprawy; nie stosowano nowych metod, jedynie zwiększano tereny pod uprawę mała epoka lodowcowa od pocz. XIV w = klęski nieurodzaju (1315, 1317) Zanikanie osad Kryzys agrarny i spadek populacji powoduje spadek cen produktów rolnych = to powoduje zmniejszenie dochodów właścicieli ziemskich = chęć podniesienia obciążeń feudalnych = bunty społeczne w Europie Zachodniej XIV w. psucie monety

Próbowano sobie radzić z kryzysem; W rolnictwie zaczęto się specjalizować, nastawiano się na uprawy przemysłowe i pastewne, rozwój pastwisk i hodowli W produkcji miejskiej system nakładczy; pracownicy wykonywali produkty lub ich część u siebie w domu z materiałów dostarczonych przez szefa

3. Prześladowanie Żydów Od XII w. w Europie pojawiły się oskarżenia Żydów o dokonywanie mordów rytualnych. Pierwszy znany przykład odnotowano w Anglii; związany był z historią dwunastoletniego Wiliama, który rzekomo miał zostać uprowadzony przez nieznanego mężczyznę, a następnie w okrutny sposób zamordowany poprzez ukrzyżowanie. O dokonanie zbrodni fałszywie oskarżono Żydów, którzy według podania w tej sposób mieli uczcić święto Pesach. Pogłoski wywołały zamieszki wśród miejscowej ludności skierowane przeciwko Żydom. W niedługim czasie pojawiły się jeszcze w Anglii dwa oskarżenia o dokonanie mordu rytualnego.

We Francji, w 1171 roku, Żydzi z Blois zostali oskarżeni o ukrzyżowanie chrześcijańskiego dziecka i wrzucenie go do rzeki; w wyniku tych oskarżeń doszło do zamieszek i zgładzenia całej społeczności żydowskiej z tego miasteczka. Podobne wydarzenia miały miejsca w latach: 1179, 1191 i 1247. W Niemczech podobne pogłoski pojawiły się w 1147 roku, ale najbardziej krwawe wydarzenie miało miejsce w 1235 roku w Fuldzie, kiedy krzyżowcy zamordowali 34 Żydów, podejrzanych o zabicie pięciu młodych chłopców, w celu wytoczenia z nich krwi. Po tych wydarzeniach papiestwo zareagowało stanowczo, wydając w 1253 roku oświadczenie, że zabrania się pomawiać Żydów o używanie ludzkiej krwi.

Oprócz oskarżeń o dokonywanie mordów rytualnych, zdarzało się, że pomawiano Żydów o profanację hostii. Pierwsza tego typu sprawa miała miejsce w 1298 roku w Rottingen. Spowodowała zajścia, w wyniku których w całych Niemczech życie straciło prawie sto tysięcy Żydów. Równie tragiczne w skutkach było rozsiewanie pogłoski o zatruwaniu przez Żydów studni i źródeł. Tak stało się np. w 1321 r. w Akwitanii. Zarzuty te okazały się dla Żydów szczególnie groźne w okresie czarnej śmierci. Wtedy powszechnie uznawano ich za sprawców epidemii. Oświadczenia papieża, że Żydzi umierają tak samo jak chrześcijanie, nie powstrzymały tłumów. Zamieszki zakończyły się śmiercią kilku tysięcy Żydów.

4. Bunty społeczne Czarna śmierć, wojna stuletnia, kryzys gospodarczy powoduje radykalizację nastojów społecznych Flandria 1323-1328; hrabia żąda podatków, chłopi odmawiają; rabunki, grabieże, podpalenia stłumiono przy pomocy Francji Francja 1358 żakeria ; czarna śmierć, porażki Francji w wojnie z Anglią, nałożenie nowych podatków, by wykupić króla Jana Dobrego; rabunki, grabieże, podpalenia stłumione

Anglia 1381 powstanie Wata Tylera ; podnoszenie podatków na wojnę z Francją; rabunki, grabieże, podpalenia; oprócz chłopów udział wzięli także ubodzy księża ludowi, rzemieślnicy; pojawiły się także hasła żądające zniesienie poddaństwa, zmniejszenia danin; udało się zdobyć i splądrować Londyn król obiecał zrealizować program powstańców Zaproszono Tylera na negocjacje, by go tam odesłać w zaświaty; powstańcy nie mając lidera kończą bunt

5. Niewola awiniońska papieży 1307-1377 W XIII w. to papiestwo dominowało nad cesarzem, ale w XIV król Francji Filip Piękny się stawia 1302 r. papież Bonifacy VIII wydał bullę Unam sanctum, która mówi, że podporządkowanie się papieżowi jest potrzebne do zbawienia W odpowiedzi Filip oświadczył, że wybór Bonifacego jest nieważny (przy okazji oskarżył go o morderstwa, cudzołóstwo, pedofilię, konszachty z szatanem itd..) i kazał go aresztować Coraz większa rola Francji; kolegium kardynalskie głównie z Francji, papieże z Francji Siedziba papiestwa została w 1309 r. przeniesiona do Awinionu we Francji od tego czasu tzw. niewola awiniońska papieży Papieże zależni do władców Francji Kościół znów w kryzysie duchowym

6. Wielka Schizma Zachodnia 1378-1417 1378 r. na papieża wybrano Grzegorza XI, który powraca do Rzymu, ale po roku umiera Wybrano Włocha, Urbana VI Części (głównie francuskiej) to się nie podoba i w 1378 r. wybierają nowego papieża Klemensa VII Urban VI nie rezygnuje i mamy dwóch papieży: Papież obediencji rzymskiej Urban VI; poparcie Anglików, Niemców, Włochów Papież obediencji rzymskiej Klemens VII; poparcie Francji, Szkocji

Aby zakończyć spór powołano w 1409 r. sobór w Pizie; chciano wybrać trzeciego, który pogodzi dwie grupy Skutek: mamy 3 papieży

7. Sobór w Konstancji 1414-1418 Koncyliaryzm zasada ustalono na soborze mówiąca o tym, że sobór powszechny jest reprezentacją całego Kościoła i najważniejszą władzą (podlega mu też papież) W końcu zakończono spór; papieżem został Marcin V, który nie uznał zasad koncyliaryzmu Kurializm uznawał wyższość papieża nad soborem Zwoływano dodatkowe sobory; m.in. w Bazylei w 1431r. (rozbity przez zwolenników papieża) 1439 r. we Florencji tzw. unia florencka; unia między kościołem prawosławnym i katolickim nie weszła w życie

8. Ruchy reformatorskie w Kościele Jan Wiklef; angielski teolog i profesor Oxfordu uważał, że Kościół nie powinien być hierarchiczny, ale powinien być mistyczną wspólnotą ludzi wybranych przez Boga do zbawienia, prawdziwy kościół nie jest instytucją widzialną, neguje też osobę papieża, Potępiał odpusty i był za sekularyzacją (zeświecczeniem) dóbr kościelnych Pismo Św. powinno się czytać i rozumieć bez tłumaczeń i komentarzy

Kościołowi nie spodobały się takie poglądy; oskarżono o herezję, podżeganie do bunty Wata Tylera, inspirację dla ruchu lollardów (ubogich księży i wiernych, głoszących życie w duchu Ewangelii i będących przeciw hierarchii) Wiklef był inspiratorem Jana Husa (temat 7); Wiklefowi się udało, jego kości zostały wyciągnięte z grobu, spalone i wrzucone do rzeki Hus miał mniej szczęścia; w 1415 roku na soborze w Konstancji został spalony na stosie