Katedra Wytrzymałości Materiałów i Metod Kompterowych Mechaniki Wydział Mechaniczny Technologiczny Politechnika Śląska LABORATORIUM WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW tatyczna próba rozciągania metali
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 2 1. CEL ĆWICZENIA Zaznajomienie się z próbą statycznego rozciągania i maszynami wytrzymałościowymi. Zapoznanie się z zachowaniem materiał w procesie rozciągania. Określenie własności wytrzymałościowych i plastycznych materiał a w szczególności: a) mownej granicy sprężystości R.5 b) wyraźnej granicy plastyczności R e c) mownej granicy plastyczności R.2 d) wytrzymałości na rozciąganie R m e) naprężenia rzeczywistego w chwili rozerwania R f) wydłżenia względnego A p g) wydłżenia równomiernego A r h) przewężenia Z i) współczynnika sprężystości wzdłżnej E (modł Yonga). Umowną granicę plastyczności wyznacza się w przypadk gdy w trakcie rozciągania nie obserwje się na wykresie wyraźnej granicy plastyczności. Współczynnik sprężystości wzdłżnej E (modł Yonga) należy wyznaczać na podstawie dokładnego pomiar wydłżeń dokonanego za pomocą ekstensometrów. Takie pomiary są celem odrębnego ćwiczenia. Na podstawie wykres rozciągania można określić modł Yonga tylko orientacyjnie biorąc pod wagę zakres sprężysty wykres. 2. WPROWADZENIE tatyczna próba rozciągania metali jęta normą PN-91/H-431 polega na poddani odpowiednio kształtowanej próbki działani siły rozciągającej w kiernk osiowym aż do jej zerwania. Podstawową próbę rozciągania nazywa się próbą statyczną chociaż obciążenie wolno narasta z określoną prędkością. Zakłada się jednak że odpowiadające w stanie spoczynk określonym naprężeniom odkształcenia pojawiają się natychmiast po zadziałani obciążenia tzn. że istnieje w każdej chwili równowaga w stanie naprężenia i odkształcenia. W dżej mierze jest to słszne dla odkształceń sprężystych; w zakresie jednak odkształceń plastycznych dla wiel materiałów przyjęcie takiego założenia jest niezgodne z rzeczywistością. Normy przewidją ograniczenia maksymalnej szybkości rozciągania. Maksymalny przyrost naprężeń w zakresie odkształceń sprężystych nie powinien przekraczać 3MPa/s. Narastanie obciążeń powinno być powolne i ciągłe do swojej maksymalnej wartości. Próbę rozciągania przeprowadza się na maszynach zwanych zrywarkami. Próbki do rozciągania posiadają część pomiarową o stałym przekroj i są zakończone główkami o zwiększonych wymiarach. Przy odpowiedniej dłgości pomiarowej oraz łagodnym jej przejści do główek można przyjąć że stan odkształcenia i naprężenia w każdym pnkcie części pomiarowej jest jednorodny. W takich warnkach z pomiarów odkształceń na powierzchni ciała można wnioskować o odkształceniach wewnątrz ciała a z pomiarów całkowitej siły można wyliczyć naprężenia istniejące wewnątrz próbki. Próba rozciągania jest podstawową i najczęściej stosowaną próbą wytrzymałościową jednak należy pamiętać że wielkości charakterystyczne zyskane na podstawie rozciągania próbek mogą nie odzwierciedlać ogólnego zachowania się konstrkcji pod obciążeniem. Z tych względów niektóre elementy których obciążenie robocze stanowi w głównej mierze rozciąganie poddaje się próbie rozciągania w całości np.: liny łańcchy drty niektóre połączenia nitowe lb spawane.
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 3 3. PODTAWY TEORETYCZNE 3.1 Jednostki i wielkości fizyczne Wielkości wyznaczające wymiary próbek jak również określające własności plastyczne i mechaniczne materiał zostały określone i zdefiniowane w normie PN-91/H-431. Średnica początkowa próbki (d [mm]) średnica próbki na jej dłgości roboczej mierzona przed rozerwaniem. Średnica końcowa próbki (d [mm]) średnica najmniejszego przekroj próbki w miejsc rozerwania. Średnica próbki do wyznaczania wydłżenia równomiernego (d r [mm]) średnica próbki po rozerwani mierzona na dłższej części próbki w połowie odległości od miejsca jej rozerwania do końca dłgości pomiarowej. Dłgość pomiarowa początkowa (L [mm]) dłgość odcinka na roboczej części próbki na której określa się wydłżenie. Dłgość próbki (L t [mm]) całkowita dłgość próbki. Dłgość pomiarowa końcowa (L [mm]) dłgość pomiarowa próbki po rozerwani. Powierzchnia przekroj początkowego próbki ( [mm 2 ]) powierzchnia przekroj poprzecznego próbki na dłgości pomiarowej mierzona przed rozerwaniem. Powierzchnia przekroj końcowego ( [mm 2 ]) powierzchnia przekroj poprzecznego próbki w miejsc rozerwania. Bezwzględne wydłżenie próbki po rozerwani ( L [mm]): L = L L. Względne wydłżenie próbki proporcjonalnej po rozerwani (A p [%]): A p L = 1 [%] L gdzie: p wskaźnik wielokrotności średnicy d lb wielokrotności 1.13. Względne wydłżenie równomierne próbki okrągłej (A r [%]): Względne przewężenie próbki (Z [%]): - względne przewężenie próbki okrągłej: - względne przewężenie próbki płaskiej: Z Z d d = 1 [%]; 2 2 2 d = d d A = 1 [%]. r 1 [%]. 2 2 r 2 d r iła rozciągająca ( [N]) siła działająca na próbkę w określonej chwili badania. Naprężenie rozciągające (R [MPa]) naprężenie wyrażone stosnkiem siły do przekroj początkowego próbki. Umowna granica sprężystości (R.5 [MPa]) naprężenie odpowiadające działani siły rozciągającej wywołjącej w próbce mowne wydłżenie trwałe x wynoszące.5%
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 4 dłgości pomiarowej L ; w technicznie zasadnionych przypadkach dopszcza się określenie granicy sprężystości przy wydłżeniach trwałych mniejszych niż.5%:.5 R.5 = [MPa] Umowna granica plastyczności (R.2 [MPa]) naprężenie odpowiadające działani siły rozciągającej wywołjącej w próbce mowne wydłżenie trwałe x wynoszące.2% dłgości pomiarowej L ; w technicznie zasadnionych przypadkach dopszcza się określenie mownej granicy plastyczności przy innych wydłżeniach trwałych w granicach.5-.5%:.2 R.2 = [MPa] iła odpowiadająca wyraźnej granicy plastyczności ( e [N]) siła przy której występje wyraźny wzrost wydłżenia rozciąganej próbki; dla określonych materiałów rozróżnia się siłę eh odpowiadającą górnej granicy plastyczności oraz siłę el odpowiadającą dolnej granicy plastyczności. Wyraźna granica plastyczności (R e [MPa]) naprężenia odpowiadające działani siły e : e Re = [MPa] Rozróżnia się górną granicę plastyczności R eh w której naprężenie odpowiada pierwszem szczytowi obciążenia zarejestrowanem przy badani materiał oraz dolną granicę plastyczności R el odpowiadającą najmniejszej wielkości naprężenia przy wyraźnym wzroście wydłżenia; w przypadk gdy występje więcej niż jedno minimm pierwszego z nich nie bierze się pod wagę. Największa siła ( m [N]) największa siła rozciągająca działająca na próbkę. Wytrzymałość na rozciąganie (R m [MPa]) naprężenie odpowiadające działani siły m : R m m = [MPa] iła rozerwania ( [N]) siła rozciągająca w chwili rozerwania próbki. Naprężenie rozrywające (R [MPa]) naprężenie odpowiadające działani siły : R = [MPa] Współczynnik sprężystości wzdłżnej (E [MPa]) stosnek naprężenia R do odpowiadającego m wydłżenia względnego A p w zakresie w którym krzywa rozciągania jest linią prostą. Podatność maszyny (K [mm/n]) stosnek zmiany odległości między chwytami maszyny wytrzymałościowej do zmiany siły obciążającej. Powiększenie skali wydłżeń (α ) stosnek l odczytanego na wykresie do rzeczywistego l próbki.
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 5 3.2 Wykresy rozciągania Zachowanie się badanego materiał w czasie próby rozciągania najlepiej obrazje wykres rozciągania przedstawiający zależności między obciążeniem i odpowiadającym m przyrostem dłgości próbki - l. Wykres taki jest w czasie próby samoczynnie kreślony przez zrywarkę (rys. 1). σ n =/ σ=/ σ σ n eh el H.5 = spr m R eh ReL R H R.5 =R spr R R m l p l a) b) Rys. 1. Wykres rozciągania w dwóch kładach współrzędnych: a) natralnym; b) odkształcenie średnie-naprężenie ε śr = l/l Początkowo wraz ze wzrostem obciążenia wydłżenia są bardzo małe po odciążeni próbka powraca do pierwotnej dłgości nie można stwierdzić żadnych trwałych wydłżeń a wykres jest linią prostą. Liniowa zależność wykres w początkowej jego fazie ( <.5 ) stanowi doświadczalne potwierdzenie prawa Hooke'a w zakresie małych odkształceń. Przy dalszym obciążani wykres zakrzywia się a po odciążeni pojawiają się odkształcenia trwałe. Po osiągnięci pewnej wartości siły e siła mimo wzrastających wydłżeń nie tylko nie wzrasta ale nawet może chwilowo zmniejszać się. Zachowanie materiał określa się jako płynięcie. Z chwilą rozpoczęcia płynięcia na powierzchni próbek pojawiają się drobne brzdy widoczne jako tzw. linie Lüdersa nachylone do osi pod kątem około 45 o. ą to ślady gwałtownych wzajemnych przesnięć (poślizgów) cząstek materiał. Przy dalszym trwani próby płynięcie staje następje tzw. mocnienie; dalszem wzrostowi wydłżeń towarzyszy wzrost siły o wyraźnie plastycznym charakterze. tosnek wydłżenia do siły nie jest wprost proporcjonalny. Z chwilą osiągnięcia maksymalnej wartości siły m pojawia się w jednym miejsc próbki gwałtowne zwężenie zwane szyjką. Przekrój zmniejsza się w tym miejsc przy spadk obciążenia aż w końc próbka lega rozerwani. Dzieląc siłę przez pierwotne pole przekroj (powierzchnię przekroj początkowego próbki) bez względnienia odkształceń zyskje się tzw. naprężenie mowne lb nominalne σ n. W cel wyznaczenia naprężenia rzeczywistego należałoby siłę podzielić przez rzeczywiste pole przekroj odpowiadające wartości działającej siły (z względnieniem zmniejszania się pola przekroj). W zakresie odkształceń sprężystych różnice w przekroj poprzecznym są zpełnie nieistotne. Przy dalszym przebieg rozciągania różnice te są zpełnie wyraźne. Wydłżenie względne ε wyznacza się ze wzor ε = L/L. Początkowo gdy wydłżenia są równomierne tak wyliczona wartość odpowiada rzeczywistym wydłżeniom właściwym; z chwilą pojawienia się szyjki jest to średnia wartość wydłżenia na określonej dłgości pomiarowej. Ponieważ =const i L =const więc wykres w kładzie - l (siła-wydłżenie cał-
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 6 kowite) po zmianie skali można ważać za wykres w kładzie σ-ε (pokazjący zależność wydłżenia średniego ε śr od naprężenia mownego σ n ). Wyznaczając naprężenie σ = / (gdzie rzeczywiste pole przekroj z chwilą pojawienia się szyjki pole najmniejszego przekroj) można otrzymać wykres zależności ε śr od rzeczywistego naprężenia maksymalnego (rys. 1.1 - linia przerywana). Z wykresów można odczytać wielkości sił natomiast nie można mierzyć wydłżeń dłgości pomiarowej próbki. Wydłżenia na wykresie przedstawiają bowiem przemieszczenie głowic zrywarki na które składa się wydłżenie całej próbki sprężyste odkształcenie maszyny i poślizgi w szczękach. Wykresy rozciągania można przedstawić w kładzie - l (siła-wydłżenie) lb σ-ε (naprężenie-odkształcenie). Układ σ-ε pozwala na bezpośrednie porównywanie naprężeń dla różnych materiałów gdyż kład ten jest niezależny od wymiarów próbki. Wykres rozciągania w kładzie σ-ε dla naprężeń rzeczywistych otrzymjemy dzieląc siłę przez pole przekroj w stanie odkształconym. Dla zagadnień technicznych wyznacza się tylko naprężenie mowne dzieląc siłę przez początkowe pole przekroj rozciąganej próbki. Przykładowe wykresy rozciągania dla różnych materiałów przedstawiono na rys. 2. l l l a) b) c) Rys.2. Wykresy rozciągania różnych stali: a) stal węglowa w stanie srowym; b) stal węglowa w stanie zahartowanym i odpszczonym; c) stal węglowa w stanie zahartowanym 3.3 Próbki Wyniki tej samej próby zyskane na próbkach różnych materiałów powinny pozwolić na poznanie własności materiałów a nie odzwierciedlać przypadkowy wpływ warnków doświadczenia. Warnki zapewniające ten stan nazywają się prawami podobieństwa prób mechanicznych. Wymagane jest zachowanie trzech rodzajów podobieństw: a) geometrycznego (kształt i wymiary próbek); b) mechanicznego (warnki obciążenia); c) fizycznego (zewnętrzne warnki fizyczne). W cel zachowania podobieństwa geometrycznego kształty i wymiary wszystkich próbek stosowanych do rozciągania zostały znormalizowane. Podaje je norma PN-91/H-431 (rys. 3). Najczęściej stosje się próbki o przekroj kołowym oraz prostokątnym (tzw. próbki płaskie). Miejsce i kiernek pobierania odcinków próbnych z których wykonje się próbki określa norma. Główki próbek powinny być dostosowane do szczęk i chwytów.
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 7 φd φd L L c L t m Rys. 3. Próbka okrągła z główkami do chwytania w szczęki W zależności od dłgości pomiarowej próbki dzielimy na proporcjonalne i nieproporcjonalne. Próbki proporcjonalne mają dłgość pomiarową proporcjonalną do średnicy próbki okrągłej lb do pierwiastka kwadratowego z przekroj pierwotnego próbki o przekroj niekołowym. Dłgość pomiarowa okrągłych próbek wyraża się następjącymi wielkościami ich średnic: L =4d 5d 8d 1d. Zaleca się stosować próbki okrągłe o średnicy 4 mm i powyżej próbki płaskie o grbości 3 mm i powyżej. Z żeliwa wykonje się próbki o kształtach specjalnych. Wymiary podają normy PN-63/H-831-8. Kształt ich zapewnia zyskanie pęknięcia w środk próbki gdzie średnica jest najmniejsza. Warnki mechanicznego podobieństwa w najbardziej ogólnym jęci powinny stwarzać identyczny stan naprężeń i odkształceń w odpowiadających sobie przekrojach części pomiarowej próbki. Przy pominięci wpływ prędkości odkształcenia i działania sił bezwładności warnki mechanicznego podobieństwa będą spełnione jeżeli siły zewnętrzne działające na próbki będą jednakowo skierowane i przyłożone w odpowiednich miejscach próbek. Warnki fizycznego podobieństwa prób mechanicznych zależnione są przede wszystkim od temperatry w jakiej przeprowadza się badania porównawcze różnych metali. 3.4 Maszyny wytrzymałościowe Do przeprowadzania próby rozciągania stosje się maszyny wytrzymałościowe różnej konstrkcji. Najczęściej są one bdowane jako maszyny niwersalne możliwiające przeprowadzenie nie tylko próby rozciągania ale także zginania ściskania i niektórych prób technologicznych. Każda maszyna wytrzymałościowa składa się z następjących zasadniczych zespołów: 1) mechanizm napędowego którego celem jest wywołanie żądanej siły i odkształcenia próbki z określoną prędkością; 2) rządzenia do pomiar siły; 3) kład chwytów do mocowania różnych typów próbek; 4) rządzenia rejestrjącego zależność odkształcenia próbki od obciążenia; 5) obdowy o dostatecznie sztywnej konstrkcji. Wśród stosowanych mechanizmów napędowych najczęściej spotyka się napęd mechaniczny i hydraliczny. Próbki mocje się w chwytach których zadaniem jest niemożliwienie wysnięcia się próbki oraz zapewnienie osiowego obciążenia. Próbka msi mieć możliwość stawienia się w kiernk siły rozciągającej. W zależności od rodzaj próbek rozróżnia się chwyty szczękowe i pierścieniowe. zczęki prowadzone klinowo zaciskają się na główkach próbki zwiększając nacisk w miarę wzrost siły rozciągającej i nie pozwalają na wysnięcie się próbki.
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 8 4. PRZEBIEG ĆWICZENIA 4.1 Wykonanie pomiarów Próby przeprowadza się w temperatrze 2 o C jednak nie wyższej niż 35 o C i nie niższej niż 1 o C. Przed ćwiczeniem należy sprawdzić wykonanie i wymiary próbek. Pomiar dokonje się swmiarką lb mikromierzem z dokładnością do.1 mm. Średnicę próbek okrągłych należy zmierzyć w trzech miejscach części pomiarowej w dwóch prostopadłych kiernkach. Do tabelki pomiarowej (tab. 1.1) należy wpisać wartość średnią średnicy. Dopszczalne odchyłki wymiarów jak również wymaganą dokładność pomiar podaje norma PN-91/H-431. Dłgość pomiarową próbki zaokrągla się do najbliższych 5 mm aby dała się odczytać z kresek nacinanych na części pomiarowej próbki w odstępach 5 mm albo 1 mm. Kreski te bądź nacina się przyrządem podziałowym bądź też nanosi tszem lb ołówkiem. Dla próbek oblicza się orientacyjny zakres obciążenia który powinien być tak dobrany aby największa siła potrzebna przy rozciągani była nie mniejsza niż 3% i nie większa niż 9% pełnego zakres obciążeń. Ogólny przebieg próby można przedstawić w następjących pnktach: 1. Przygotowanie próbki (pomiar naniesienie działek) 2. Przygotowanie maszyny wytrzymałościowej (szczęki zakres rządzenie rejestrjące) 3. Zamocowanie próbki 4. Obciążenie próbki siłą osiową (do moment zerwania) 5. Rejestracja i opracowanie wyników 5. OPRACOWANIE WYNIKÓW I WYTYCZNE DO PRAWOZDANIA 5.1 Tabela pomiarowa Na podstawie wyników zyskanych w czasie próby rozciągania wyznacza się wielkości wymienione w pnkcie 1. Własności wytrzymałościowe (mowna granica sprężystości R.5 wyraźna granica plastyczności R e lb mowna granica plastyczności R.2 wytrzymałość na rozciąganie R m naprężenie rozrywające R ) oraz własności plastyczne (wydłżenie względne A p wydłżenie równomierne A r przewężenie Z) wyznacza się zgodnie z zależnościami podanymi w pnkcie 3.1. W tab. 1 podano dokładności z jakimi podaje się wyniki próby rozciągania. Rodzaj wielkości R x (R.5 R.2 itp) R e R eh R el R m R E Jednostka Zakres wartości Dokładność zaokrąglenia MPa do 1 do 1. MPa A p A r Z % powyżej 1 bez ograniczenia do 1. do.1 Tabela 1 posób zaokrąglenia wartości wartości <.5 nie względnia się; wartości.5 zaokrągla się do 1. wartości <5. nie względnia się; wartości 5. zaokrągla się do 1. wartości <.5 nie względnia się; wartości.5 zaokrągla się do.1 Dłgość pomiarową L po zerwani w zależności od miejsca zerwania oblicza się dwoma sposobami:
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 9 a) Polska norma dotycząca próby rozciągania podaje że jeżeli próbka dziesięciokrotna zerwie się w środkowej części odpowiadającej 1 / 2 dłgości pomiarowej to dłgość po zerwani mierzy się tak jakby szyjka powstała w środk próbki (rys. 4). Dla próbki pięciokrotnej dłgość po zerwani można zmierzyć tak samo ale pod warnkiem że miejsce zerwania znajdje się w środkowej części próbki obejmjącej 1 / 3 dłgości pomiarowej. Pomiar tego dokonje się posłgjąc się przednio naniesionymi na próbkę działkami. Dzieląc dłgość pomiarową L przez odległość między działkami (np. 5 mm) zyskje się liczbę działek N odpowiadającą dłgości pomiarowej. Mierząc w zerwanej próbce dłgość odcinka zawierającego N działek zyskje się dłgość pomiarową po zerwani L. Pomiar należy dokonywać w ten sposób aby miejsce zerwania było w pobliż środka odcinka zmierzonego. b) Jeżeli zerwanie nastąpi poza zakresem określonym przednio jako środkowa część próbki to dłgość L oblicza się tak jak to zostało przedstawione na rys. 4. Wykorzystje się przy tym fakt jednakowego wydłżenia działek na jakie próbka została podzielona położonych symetrycznie w stosnk do miejsca zerwania. W tym cel należy wykonać następjące czynności: 1. Obliczyć liczbę działek N odpowiadającą dłgości pomiarowej L. 2. Złączyć obie części próbki. 3. Zmierzyć odległość a (rys. 4) między n działkami położonymi po ob stronach miejsca zerwania. 4. Pozostałą liczbę działek podzielić na połowę: (N n)/2. 5. Zmierzyć odległość b odpowiadającą tej liczbie działek. 6. Obliczyć dłgość L przez dodanie do dłgości a dwóch odcinków o dłgościach b: L = a + 2b 1 / 4 N 1 / 2 N N = 16 1 / 4 N Rys. 4. Ocena próbki okrągłej po zerwani zerwanie w środkowej części Wynika to z założenia że gdyby próbka zerwała się symetrycznie w środk to odcinki o dłgościach b byłyby jednakowe z ob stron miejsca zerwania. Jeżeli liczba działek (N n) jest liczbą nieparzystą to dłgość L oblicza się dodając do dłgości a dwa odcinki o dłgościach (rys. 1.5): b 1 N n 1 N n + 1 (odpowiadający działkom) i b 2 2 (odpowiadający działkom): 2 L = a + b + b 1 2 a b 1 b 2 Rys. 5. Ocena próbki okrągłej po zerwani zerwanie poza środkową częścią
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 1 5.2 Unieważnienie wyników próby Wyniki próby rozciągania nieważnia się jeżeli: 1. Na próbce tworzy się więcej niż jedna szyjka. 2. Próbka zerwała się poza dłgością pomiarową a obliczone wydłżenie nie odpowiada wymaganiom stawianym badanem materiałowi. 3. Próbka zerwała się w miejsc rysy działki pomiarowej i nie wykazje wymaganego przewężenia lb wydłżenia. 4. Próbka zerwała się wsktek miejscowej wady wewnętrznej materiał. 5.3 Wpływ niektórych czynników na wyniki próby Na wyniki próby mają wpływ: 1. zybkość rozciągania 2. posób zamocowania próbki 3. Kształt i wymiary próbki oraz rodzaj jej obróbki 4. Rodzaj maszyny wytrzymałościowej 5. Występowanie karb 5.4 Rodzaje złomów Zasadniczo rozróżnia się trzy rodzaje złomów: złom poślizgowy złom krchy i złom pośredni (rozdzielczy). Na podstawie wygląd złom można w pewnej mierze określić własności materiał bdowę krystaliczną materiał ocenić jego czystość i jednorodność wykryć wady takie jak: wtrącenia niemetaliczne pęcherze zawalcowania itp. Złom poślizgowy który pojawia się najczęściej w materiałach plastycznych powstaje przez pokonanie spójności materiał w płaszczyznach poślizgów. Powstanie takiego złom jak też złom pośredniego poprzedza powstanie szyjki. Złom krchy powstaje w przypadk gdy naprężenia przekroczą wartość spójności cząstek materiał. Złom ten nie jest poprzedzany odkształceniem plastycznym w sensie makroskopowym. Rodzaj złom zależy przede wszystkim od stan naprężenia. Znając stan naprężenia można przewidzieć możliwość powstania jednego z wymienionych rodzajów złom za pomocą tzw. wykres stan mechanicznego podanego przez ridmana. prawozdanie powinno zawierać: I. Cel ćwiczenia II. Wstęp teoretyczny (przebieg próby rozciągania) III. Wykres rozciągania (kreślony przez zrywarkę) opisany i wyskalowany IV. Analizę wykres rozciągania V. Opracowanie wyników pomiarów wypełniona tab. 1.1 VI. Wnioski z ćwiczenia (dotyczące m.in. własności badanego materiał oraz analizy złom)
TATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA METALI 11 6. PRZYKŁADOWE PYTANIA KONTROLNE 1. Jaki jest cel próby rozciągania? 2. Jakie maszyny wytrzymałościowe stosje się w próbie rozciągania? 3. Jakie próbki stosowane są w próbie rozciągania? 4. Omówić własności plastyczne materiał. 5. Omówić własności wytrzymałościowe materiał. 6. Narysować i omówić wykres rozciągania dla stali miękkiej. 7. Prawa podobieństwa prób mechanicznych. 8. Czynniki wpływające na wynik próby. 9. Przypadki nieważnienia próby rozciągania. 7. LITERATURA 1. Belch W. Brczyński T. edeliński P. John A. Kokot G. Kś W.: Laboratorim z wytrzymałości materiałów. Wyd. Politechniki Śląskiej krypt nr 2285 Gliwice 22. 2. Bąk R. Brczyński T.: Wytrzymałość materiałów z elementami jęcia kompterowego WNT Warszawa 21. 3. Dyląg Z. Jakbowicz A. Orłoś Z.: Wytrzymałość materiałów t. I-II WNT Warszawa 1996-97. 4. trgalski Z.: trktra wewnętrzna materiałów WNT Warszawa 1981. 5. Badania własności mechanicznych tworzyw. Laboratorim Praca zbiorowa pod redakcją Lambera T. krypty czelniane Pol. Śl. nr 515Gliwice 1975. 6. Ćwiczenia z wytrzymałości materiałów. Laboratorim Praca zbior. pod red. Lambera T. krypty czelniane Pol. Śl. nr 1527 Gliwice 199.