1 1
Raport z Badania Na Temat Postaw Polaków Wobec Oszczędzania przygotowany dla: Fundacja Instytut Rozwoju Komunikacji i Edukacji przez: Pentor Research International S.A. Warszawa, 23 października 2008 2
Spis treści Nota Metodologiczna Graficzna prezentacja wyników Podsumowanie Postawy wobec Oszczędzania Zarządzenie Wydatkami Skłonność do podejmowania ryzyka Aneks Kwestionariusz Opis Psychografii i Klas Społecznych Metryczka 4 5 6 7 22 26 31 32 35 41 3
Nota Metodologiczna Technika badawcza Wielkość próby OMNIBUS - Ilościowy, wielotematyczny sondaż przeprowadzany przy użyciu techniki wywiadu osobistego, wspomaganego komputerowo (CAPI) 1019 Typ próby Reprezentatywna próba mieszkańców kraju w wieku powyżej 15 lat. Realizacja badania 9-15 października 2008 4
Graficzna Prezentacja Wyników 5
Podsumowanie Większość Polaków uważa, że warto oszczędzać, ale tylko 7% z nich odkłada regularnie, zaś ponad połowa wydaje wszystko na bieżące potrzeby W przypadku grup uboższych z jednej strony wynik ten może świadczyć o braku możliwości (z powodu braku dostępu do usług finansowych lub braku środków), z drugiej jednak strony o braku umiejętności zarządzania swoimi finansami. Z kolei doświadczenia mikrofinansów na świecie pokazują, że nawet osoby ubogie mogą oszczędzać, jeżeli zostaną wyposażone w odpowiednie instrumenty (finansowe oraz edukacja jak oszczędzać i gospodarować zasobami) W przypadku grup zamożniejszych nieoszczędzających wynik ten może świadczyć o konsumpcyjnym podejściu do życia Kryzys finansowy wpływa na postrzeganie bezpiecznych sposobów oszczędzania oraz odkładania na emeryturę Polacy wskazywali głównie inwestowanie w ziemię, nieruchomości, konto osobiste, trzymanie gotówki w domu oraz dodatkowy etat a rzadziej taki środki jak fundusze inwestycyjne czy akcje. Dochód również wpływa na postrzeganie bezpiecznych sposobów oszczędzania - osoby zamożniejsze częściej wskazują inwestowanie w ziemię, natomiast grupy bardziej zagrożone ubóstwem (mieszkańcy wsi, osoby starsze) częściej wskazują takie strategie jak: trzymanie gotówki w domu czy dodatkowy etat. Może to świadczyć o braku znajomości instrumentów oszczędzania Polacy są wewnątrz-sterowni, jeżeli chodzi o kwestie oszczędzania ponad połowa z nich kieruje się własną intuicją i 44% nie ufa nikomu, ponadto wierzą, że powodzenie w oszczędzaniu zależy głównie od ich decyzji 6
Postawy wobec oszczędzania
Postawy wobec Oszczędzania Podsumowanie (1/2) Większość Polaków (62%) uważa, że warto oszczędzać. Częściej są to: kobiety osoby w wieku 30-49 lat z dochodem 1501-2500, mieszkańcy wsi emeryci i gospodynie domowe Pod kątem psychografii: dojrzali i swojacy Mimo tej deklaracji Polacy rzadko oszczędzają - ponad połowa Polaków wydaje wszystko na bieżące potrzeby, z kolei tylko 7% odkłada regularnie. Skala oszczędzania związana jest z: Wiekiem osoby starsze wydają wszystko na bieżące potrzeby, podczas gdy osobom poniżej 60 roku życia udaje się coś zaoszczędzić Wykształceniem i dochodem - im wyższe wykształcenie i dochód tym wyższa skłonność do oszczędzania Przynależnością do klasy społecznej osoby z klasy A i B oszczędzają częściej Jeżeli chodzi o psychografię, to dojrzali oszczędzają częściej niż inne grupy Prawie połowa Polaków kieruje się własną intuicją w decyzjach o tym jak oszczędzać. W przypadku źródeł zewnętrznych najwięcej osób kieruje się opinią znajomych i rodziny (szczególnie na tym źródle polegają swojacy) Powyższe podejście może być związane z zaufaniem w kwestiach inwestowania i oszczędzania 44% Polaków deklaruje, że nie ufa nikomu (częściej wiek 30-49 oraz powyżej 60 lat, niższe dochody, dojrzali, sceptycy i sfrustrowani), zaś co trzeci Polak ufa rodzinie i znajomym (częściej kobiety, w wieku do 29 lat, mieszkańcy wsi, wykształcenie podstawowe i średnie, zdobywcy i swojacy). Osoby z wyższym wykształceniem częściej ufają fachowcom (pracownikom banków, ekspertom) 8
Postawy wobec Oszczędzania Podsumowanie (2/2) Polacy ponadto deklarują, że powodzenie w oszczędzaniu zależy głównie od ich własnych decyzji (59%), jedynie 5% wskazało na sytuację gospodarczą w kraju a 4% na sytuację gospodarczą na świecie 42% Polaków sądzi, że zawirowania na rynkach finansowych nie będą miały żadnego wpływu na wysokość ich oszczędności, zaś 41% sądzi, że wpłyną one negatywnie Jeżeli chodzi o bezpieczne sposoby oszczędzania, to Polacy głównie wskazują inwestowanie w nieruchomości i ziemię, konto osobiste i trzymanie gotówki w domu: Tę ostatnią opcję relatywnie częściej wskazywały osoby z wykształceniem podstawowym, mieszkańcy Warszawy i wsi, osoby z klasy społecznej B oraz wszystkie segmenty poza dojrzałymi Z kolei inwestowanie w ziemię lub nieruchomości jest opcją bezpieczną częściej dla osób o wyższym dochodzie rodzinnym Spośród osób posiadających ROR prawie co piąta deklaruje 0-0,5% jako wysokość oprocentowania. Wysokość oprocentowania jest powiązana z wysokością dochodu Prawie jedna trzecia Polaków (27%) zastanawia się nad powiększeniem swojej emerytury w przyszłości, zaś 43% nie zastanawia się nad tym (albo nie ma to dla nich znaczenia, albo ich to nie interesuje) Podobnie jak w przypadku oszczędzania najbezpieczniejszym sposobem powiększania emerytury jest inwestowanie w ziemię (18%). Kolejnym wymienianym sposobem był dodatkowy etat częściej wskazywany przez kobiety, mieszkańcy wsi oraz osoby w wieku przedemerytalnym (50-59 lat) 9
Postawy wobec oszczędzania 8. Proszę powiedzieć, które stwierdzenie lepiej opisuje Pana(i) podejście do oszczędzania. Czy warto oszczędzać, bo w przyszłości będzie żyło mi się lepiej uważam, że oszczędzanie nie ma sensu, lepiej wydać pieniądze na życie 27% Warto oszczędzać wg: 62% Kobiet (66% wskazań wśród kobiet*) Osób w wieku 30-39 (75%), 40-49 (66%) trudno powiedzieć 11% Osób o dochodzie rodzinnym 1501-2000 PLN (69%) Mieszkańców wsi (66%) Emerytów (66%) i gospodyń domowych (72%) Dojrzałych (66%) i swojaków (71%) * Istotnie więcej niż wśród mężczyzn (58%) oszczędni 18% 13. Ogólnie rzecz biorąc, czy Pana(i) zdaniem Polacy są rozrzutni 33% ani oszczędni, ani rozrzutni - umiarkowanie wydają pieniądze 43% trudno powiedzieć 6% N=1019 10
Gospodarowanie Pieniędzmi (1/1) 3. Są ludzie, którzy wszystkie swoje dochody wydają na bieżące potrzeby, ale i są tacy, którzy zawsze odkładają oszczędności. A jak Pan(i) określił(a)by sposób gospodarowania swoimi pieniędzmi. W szystko przeznaczam na bieżące potrzeby 55% Z reguły na bieżące potrzeby, ale od czasu do czasu udaje mi się coś zaoszczędzić Poza bieżącymi wydatkami w każdym miesiącu odkładam pewną sumę pieniędzy Odmowa 3% 7% 34% Częściej wszystko wydają na własne potrzeby: Wszyscy oprócz mieszkańców Warszawy (22%) Robotnicy (54%, studenci (68%), emeryci (69%), gospodynie domowe (56%), bezrobotni (77%) Należący do wszystkich klas społecznych oprócz najwyższej A (26%) Wszystkie grupy oprócz dojrzałych (38%) Profil społeczno-demograficzny zaprezentowano na kolejnym slajdzie. N=1019 11
3. Są ludzie, którzy wszystkie swoje dochody wydają na bieżące potrzeby, ale i są tacy, którzy zawsze odkładają oszczędności. A jak Pan(i) określił(a)by sposób gospodarowania swoimi pieniędzmi. Gospodarowanie Pieniędzmi (2/2) Profil demograficzny Wiek Wykształcenie Dochód rodzinny Wszystko przeznaczam na bieżące potrzeby 51% 49% 52% 51% 48% 55% 76% 42% 60% 69% 82% 70% 34% 33% Z reguły na bieżące potrzeby, ale od czasu do czasu udaje mi się coś zaoszczędzić 22% 37% 38% 37% 39% 21% 35% 39% 44% 13% 27% 34% 44% 46% Poza bieżącymi wydatkami w każdym miesiącu odkładam pewną sumę pieniędzy Odmowa 6% 11% 8% 6% 6% 6% 2% 4% 3% do 29 od 30 do 39 od 40 do 49 od 50 do 59 60 i więcej 0% 5% 8% 2% 5% 4% 20% podstawowe zasadnicze średnie wyższe 3% 3% 3% 2% 1% 3% 2% 12% 19% do 1000 od 1001 do 1500 od 1501 do 2500 od 2501 do 4000 ponad 4000 1% 2% 2% N=1019 Różnice istotne statystycznie 12
Źródła Informacji o Możliwościach Oszczędzania 4. Skąd Pan(i) czerpie informacje jak oszczędzać? Proszę wymienić maksymalnie trzy źródła informacji, z których Pan(i) najczęściej korzysta? nie kieruję się wiedzą fachową, tylko własną intuicją 49% od znajomych / rodziny 26% z reklam 18% z materiałów informacyjnych instytucji finansowych od pracowników instytucji finansowych 8% 9% Własną intuicją kierują się częściej: Mieszkańcy wsi (59%) oraz miast o wielkości 20 000 49 999 mieszkańców (54%) oraz 50 000 19 999 (53%) Swojacy (58%) z programów/audycji/artykułów na temat oszczędzania 7% trudno powiedzieć 10% N= 423; osoby oszczędzające 13
Rodzinie/znajomych Pracownikowi banku / instytucji finansowej Ekspertom z radia, telewizji, prasy, internetu Nikomu nie ufam Trudno powiedzieć 4% 7% 11% Zaufanie w Kwestiach Oszczędzania 10. Komu najbardziej Pan(i) ufa w kwestiach związanych z inwestowaniem i oszczędzaniem? N= 1019 32% 44% Rodzinie/znajomym częściej ufają: Kobiety (35%) Osoby do 29 roku życia (44%) Z wykształceniem podstawowym (39%) i średnim (33%) Mieszkańcy wsi (33%) oraz miast o wielkości 20 000 49 999 mieszkańców (48%) Robotnicy (35%), studenci (51%) Należący do średniej klasy społecznej C (37%) Swojacy (37%) i zdobywcy (40%) Nikomu nie ufają częściej: Osoby w wieku 30-39 (48%), 40-49 (44%), 60 lat i więcej (53%) Z dochodem do 1000 PLN (56%), 1501-2500 (49%) Mieszkańcy wsi (46%) oraz miast o wielkości do 19 000 mieszkańców (46%), 50 000 19 000 (46%), powyżej 200 000 (45%) Robotnicy (35%), menadżerowie (44%), pracownicy biurowi (42%), emeryci (53%), bezrobotni (54%) Należący do niższej klasy społecznej D (50%) Dojrzali (43%), swojacy (51%) i sfrustrowani (54%) 14
Powodzenie w Oszczędzaniu 6. Od czego w największym stopniu zależy Pana(i) powodzenie w oszczędzaniu? Moje własne decyzje 59% Działania instytucji finansowej, której powierzam pieniądze 7% Sytuacja gospodarcza w kraju Przeznaczenie, łut szczęścia 5% 4% Na własnych decyzjach częściej polegają: Mieszkańcy miast o wielkości do 19 000 (46%), 50 000 19 000 mieszkańców (72%) Rozwaga, chęć zaoszczędzenia 4% Ilość pieniędzy, dochody 4% Sytuacja gospodarcza na świecie 4% Trudno powiedzieć 9% N= 423; osoby oszczędzające 15
Kryzys Finansowy 7. Czy Pana(i) zdaniem obecne zawirowania na rynkach finansowych będą miały wpływ na wysokość Pana(i) oszczędności? trudno powiedzieć 12% 5% [4] raczej wpłyną pozytywnie [3] nie będą miały żadnego wpływu - ani pozytywnego, ani negatywnego [2] będą miały niewielki negatywny wpływ 42% 31% Brak wpływu częściej deklarują: Mieszkańcy Warszawy (61%) Sceptycy (44%) Niewielki negatywny wpływ częściej deklarują: Wszyscy oprócz mieszkańców Warszawy (12%) Zdecydowanie negatywny wpływ częściej deklarują: Osoby w wieku 40-49 lat (18%) [1] wpłyną bardzo negatywnie 10% N= 423; osoby oszczędzające 16
Bezpieczne Sposoby Oszczędzania 9. Który z poniższych sposobów oszczędzania jest według Pana(i) najbezpieczniejszy? Inwestowanie w nieruchomości/ziemię Konto osobiste/ror Trzymanie gotówki w domu Lokata terminowa złotowa Obligacje Skarbu Państwa konto oszczędnościowo-lokacyjne Dodatkowy etat Żaden z nich Trudno powiedzieć 15% 13% 11% 8% 7% 7% 4% 11% 15% Inwestowanie w nieruchomości i ziemię jest lepszym sposobem częściej wg: Osób w wieku 30-39 (19%, 40-49 (20%) oraz 50-59 (19%) Osób o dochodach powyżej 2501-4000 (18%), powyżej 4000 PLN (26%) Mieszkańców miast do 19 999 mieszkańców (16%, 20 000 49 000 (23%) oraz powyżej 200 000 (18%) Robotników (22%) i gospodyń domowych (28%) Osób należących do najwyższej klasy społecznej A (24%) Dojrzałych (22%) i zdobywców (18%) Konto osobiste/ror częściej wskazywały: Osoby w wieku 50-59 lat (20%) Z wykształceniem zasadniczym (14%) i średnim (18%) Mieszkańcy miast 50 000 199 000 (18%) Osoby ze średnich klas społecznych B (16%) i C (13%) Trzymanie gotówki w domu częściej wskazywały: Osoby z wykształceniem podstawowym (16%) Mieszkańcy Warszawy (18%) i wsi (12%) Emeryci (16% Osoby ze średniej klasy społecznej B (18%) Wszystkie segmenty poza dojrzałymi (3%) N= 423; osoby oszczędzające 17
Oprocentowanie RORu 14. Jakie jest oprocentowanie Pana(i) konta osobistego/roru? 39% 18% 21% 7% 5% 4% 6% 0-0,5% 0,51-1,0% 1,1-1,5% powyżej 1,6% nie mam RORu odmowa odpowiedzi trudno powiedzieć Brak konta osobistego częściej deklarują: Osoby w wieku do 29 lat (48%) oraz powyżej 60 (61%) Z wykształceniem podstawowym (70%), zasadniczym (37%) oraz średnim (28%) Z dochodem do 1000 PLN (77%), 1001 1500 (44%) oraz 1501-2500 (41%) Mieszkańcy wsi (50%) oraz miast o wielkości do 19 000 mieszkańców (39%) Emeryci (53%), studenci (78%), gospodynie domowe (57%) bezrobotni (58%) Należący do niższych klas społecznych C (36%, D (58%), E (60%) Wszystkie grupy oprócz dojrzałych (24%) Oprocentowania swojego konta nie znają częściej: Osoby w wieku 30-39 (29%) oraz 50-59 (27%) Z wykształceniem średnim (25%) Mieszkańcy miast 20 000 49 000 mieszkańców (27%), 50 000 199 000 (26%) oraz powyżej 200 000 (28%) Robotnicy (30%), rolnicy (16%), pracownicy biurowi (28%), menadżerowie (22%), bezrobotni (18%) Dojrzali (29%) oraz sfrustrowani (24%) N= 1019 18
Oszczędzanie na emeryturę 15. Czy Pan(i) zastanawia się w jaki sposób zwiększyć swoją emeryturę w przyszłości? Tak - często się nad tym zastanawiam Tak - co jakiś czas się nad tym zastanawiam Nie - nie interesuje mnie to Nie - i tak nie ma to znaczenia Jestem już na emeryturze N=1019 Trudno powiedzieć 6% 6% 18% 21% 25% 24% Częściej nad powiększeniem swojej emerytury intensywnie zastanawiają się: Osoby w wieku 30-39 (8%), 40-49 (11%), 50-59 (11%) Z wykształceniem wyższym (8%) Robotnicy (5%), pracownicy buirowi (7%), menadżerowie (19%), gospodynie domowe (11%), bezrobotni (19%) Dojrzali (9%) Co jakiś czas nad powiększeniem emerytury zastanawiają się: Osoby do 29 roku życia (25%), 30-39 (34%) 40-49 (28%), 50-59 (20%) Z wykształceniem zasadniczym (19%), średnim (23%) i wyższym (40%) O dochodach 2501 4000 PLN (25%) ponad 4000 (41%) Mieszkańcy miast do 19 999 mieszkańców (31%), 20 000 49 999 (27% ) oraz 50 000 199 000 (24%) Robotnicy (30%, pracownicy biurowi (45%), menadżerowie (38%), studenci (29%) i bezrobotni (9%) Osoby z najwyższej klasy społecznej A (43%) i C (23%) Dojrzali (34%) i zdobywcy (28%) 19
Oszczędzanie na emeryturę 16. Który z poniższych sposobów oszczędzania jest najlepszy, żeby powiększyć swoją emeryturę? Inwestowanie w nieruchomości/ziemię 18% Dodatkowy etat 14% Fundusze inwestycyjne Obligacje Skarbu Państwa lokata z ubezpieczeniem lokata inwestycyjna Konto oszczędnościowe/oszczędnościowolokacyjne Lokata terminowa złotowa Żaden z nich 4% 4% 5% 7% 7% 8% 8% Inwestowanie w nieruchomości i ziemię jest lepszym sposobem wg: Mężczyzn (24%) Osób w wieku 30-39 lat (26%), 40-49 (23%) O dochodach powyżej 4000 PLN (30%) Osoby z najwyższej klasy społecznej A (27%) Dodatkowy etat był częściej wskazywany przez: Kobiety (19%) Osoby w wieku 50-59 lat (25%) Mieszkańców wsi (24%) Zdobywców (19%), sceptyków (18%), swojaków (18%) Trudno powiedzieć 11% N= 271; osoby, które zastanawiają się nad zwiększeniem emerytury w przyszłości 20
Zarządzanie Wydatkami
Zarządzanie Wydatkami - Podsumowanie Ponad jedna trzecia Polaków (35%) nie planuje większych wydatków. Częściej są to: osoby młodsze - najprawdopodobniej z racji tego, że niektórzy z nich nie prowadzą jeszcze własnych gospodarstw domowych powyżej 60 roku życia z wykształceniem poniżej wyższego o dochodach do 1000 PLN robotnicy, studenci, emeryci oraz bezrobotni jeżeli chodzi o profil psychograficzny częściej są to sfrustrowani (ze względu na konsumpcyjny styl bycia) oraz tradycjonaliści (ze względu na swoją bezradność) Planowanie większych wydatków pokrywa się z okresem wypłacania pensji w Polsce (34% planuje większe wydatki z miesięcznym wyprzedzeniem) Jeżeli chodzi o kontrolowanie wydatków, to 38% Polaków deklaruje, że kontroluje nawet najdrobniejsze wydatki, 27% kontroluje tylko większe wydatki, zaś 18% deklaruje, że nie kontroluje swoich wydatków W przypadku pogorszenia sytuacji gospodarstwa domowego Polacy w pierwszej kolejności skłonni są do rezygnacji z wydatków na kulturę, sport i rekreację oraz oszczędzanie na ubraniach i jedzeniu. Ten ostatni sposób był częściej wskazywany przez grupy społeczne zagrożone ubóstwem (emeryci, osoby o niższych dochodach 22
Planowanie i Kontrolowanie Wydatków (1/2) 1. Z jakim wyprzedzeniem zwykle planuje Pan(i) swoje większe wydatki, czyli wydatki związane ze świętami, urodzinami, imprezami okolicznościowymi? 2. Proszę powiedzieć, które z poniższych stwierdzeń opisujących zwyczaje związane z kontrolowaniem wydatków najlepiej Pana(ią) opisuje. tygodnia 12% kontroluję wszystkie nawet najdrobniejsze codzienne wydatki takie jak wydatki na żywność, bilety 38% miesiąca 34% kontroluję tylko większe wydatki, takie jak wydatki na odzież, buty, energię elektryczną, czynsz 27% pół roku 12% kontroluję tylko największe wydatki związane z kupnem sprzętu AGD, RTV, wakacjami 11% roku 1% nie kontroluję swoich wydatków 18% dłużej niż roku 1% nie planuję takich wydatków 35% odmowa odpowiedzi 1% trudno powiedzieć 4% trudno powiedzieć 4% N=1019 23
Konieczność Rezygnacji z Wydatków 11. Proszę sobie wyobrazić, że sytuacja w Pana(i) gospodarstwie domowym uległa pogorszeniu, tak że musiał(a)by Pan(i) zrezygnować z niektórych stałych wydatków. Proszę wskazać z czego zrezygnował(a)by Pan(i) w pierwszej kolejności. zrezygnował(a)bym z wydatków na kulturę (gazety, książki, kino, teatr) 15% Najbardziej ryzykowną strategię (ze względu na potencjalnie negatywny wpływ na zdrowie) oszczędzanie na jedzeniu częściej wskazywały: oszczędzał(a)bym na ubraniu, butach 11% osoby w wieku lat 60 i więcej (15% - była to w tej grupie główna wymieniana strategia) Osoby z wykształceniem zasadniczym (10%) zrezygnował(a)bym z wydatków na sport i rekreację oszczędzał(a)bym na jedzeniu/kupował(a)bym jedzenie gorszej jakości 7% 10% Z dochodem rodzinnym do 1000 PLN (15%) Emeryci (13%) Osoby należące do klasy społecznej D (12%) I E (13%) Swojacy (12%), sceptycy (7%), sfrustrowani (8%), tradycjonaliści (17%) ograniczył(a)bym korzystanie z samochodu 7% Mniej ryzykowne strategie (rezygnacja z wydatków na kulturę, ograniczenie wydatków na sport, ograniczenie korzystania z samochodu) częściej wskazywały: Osoby w wieku do 29 lat oraz 40-49 sprzedał(a)bym samochód 6% Z wykształceniem wyższym Dochody powyżej 2501 PLN zrezygnował(a)bym z wydatków na telewizję kablową/internet/telefon nie zrezygnował(a)bym z żadnych wydatków 6% 12% Mieszkańcy miast 50 000 i więcej mieszkańców Studenci, pracownicy biurowi, menadżerowie, bezrobotni, robotnicy Należący do wyższych klas społecznych A i B Dojrzali, zdobywcy, sceptycy oraz swojacy N=1019 trudno powiedzieć 14% Pokazano tylko wskazania powyżej 3% Odpowiedzi uszeregowano w porządku ilości wskazań 24
Skłonność do Podejmowania Ryzyka
Skłonność do Podejmowania Ryzyka - Podsumowanie Polacy są raczej asekuracyjni, jeżeli chodzi o skłonność do podejmowania ryzyka w oszczędzaniu i inwestowaniu*: 41% z nich zdecydowanie woli niższy, ale pewny zysk, ponad jedna trzecia woli takie formy oszczędzania, które gwarantują ochronę oraz dają możliwość wycofania się w dogodnym momencie kosztem zysku Najbardziej ryzykowne zachowanie jest związane z przeczekaniem kryzysowej sytuacji jedna czwarta Polaków jest skłonna rezygnować z inwestycji i oszczędności i nie czekać na odrobienie strat Jest to rezultatem obecnego kryzysu finansowego, kiedy to z jednej strony ludzie zaczęli szukać pewniejszych form lokowania swoich oszczędności, z drugiej zaś strony nie chcą wycofywać oszczędności w momencie, w którym tracą w porównaniu do wkładu początkowego Skłonność do większego ryzyka w oszczędzaniu deklarują: Mieszkańcy dużych miast, w szczególności mieszkańcy Warszawy Menadżerowie Osoby z klasy społecznej A Zdobywcy Są to grupy relatywnie lepiej sytuowane i posiadają zasoby, które mogą zneutralizować ewentualną stratę przy podejmowaniu ryzyka Niską skłonność do podejmowania ryzyka potwierdzają preferencje wobec wygrania nagrody prawie 70% Polaków wolałoby wygrać niższą kwotę, ale obciążoną niskim ryzykiem. Preferencja ta jest związana z: Wiekiem, wykształceniem i dochodem im wyższe, tym większa skłonność do ryzyka Większa skłonność do podejmowania ryzyka charakteryzuje również mieszkańców dużych miast (w szczególności Warszawy) Pozycją społeczną osoby z klasy A są bardziej skłonne do ryzyka ze względu na ich poziom dochodów niska nagroda, nawet jeżeli jest pewna nie przedstawia żadnej wartości dodanej Większą skłonność do ryzyka charakteryzuje również zdobywców i sfrustrowanych, natomiast najmniejsza tradycjonalistów. Można to wytłumaczyć inklinacją do konsumpcyjnego stylu życia im ona wyższa, tym większa chęć do podjęcia ryzyka 26
Skłonność do Podejmowania Ryzyka (1/3) 5. Pokażę Panu(i) teraz listę opinii na temat oszczędzania i inwestowania; proszę ocenić, na ile każde z tych stwierdzeń opisuje Pana(i) opinię. Proszę to ocenić przy pomocy 6-stopniowej skali, gdzie 1 oznacza, że Pana(i) opinię w pełni opisuje stwierdzenie po lewej stronie, zaś wskazanie oceny 6 oznacza, że stwierdzenie umieszczone po prawej stronie w pełni opisuje Pana(i) opinię. Oczywiście może Pan(i) wybrać każdą ocenę od 1 do 6. Je li moje oszcz dno ci lub inwestycje trac na warto ci nie ryzykuj dalej i rezygnuj z nich w obawie przed dalsz strat Oszcz dzaj c staram si wybiera takie formy oszcz dzania, z których mog zrezygnowa w danym momencie nawet kosztem uzyskania mniejszych zysków Wol oszcz dza poprzez takie formy inwestowania, które oprócz gromadzenia oszcz dno ci gwarantuj ochron 25% 31% 33% 15% Częstości 25% 24% 19% 21% 26% 20% 7% 8% 13% 6% 5% 12% 6% 4% Je li moje oszcz dno ci lub inwestycje (np. lokaty, fundusze, akcje) trac na warto ci nie rezygnuj z nich ale czekam na odrobienie straty Oszcz dzaj c i inwestuj c staram si wybiera takie formy, które oferuj uzyskanie wi kszego zysku ale nie ma mo liwo ci rezygnacji z nich w dowolnym momencie i nale y zamrozi oszcz dno ci na d u szy Wol oszcz dza poprzez takie formy inwestycyjne, w których wszystkie rodki s przeznaczane na inwestycje Wolę niższy, ale pewny zysk 41% 17% 17% 12% 6% 6% Lubię podejmować ryzyko, licząc na wyższy zysk 1 2 3 4 5 6 N= 423; osoby oszczędzające 27
Skłonność do Podejmowania Ryzyka (2/3) 5. Pokażę Panu(i) teraz listę opinii na temat oszczędzania i inwestowania; proszę ocenić, na ile każde z tych stwierdzeń opisuje Pana(i) opinię. Proszę to ocenić przy pomocy 6-stopniowej skali, gdzie 1 oznacza, że Pana(i) opinię w pełni opisuje stwierdzenie po lewej stronie, zaś wskazanie oceny 6 oznacza, że stwierdzenie umieszczone po prawej stronie w pełni opisuje Pana(i) opinię. Oczywiście może Pan(i) wybrać każdą ocenę od 1 do 6. Je li moje oszcz dno ci lub inwestycje trac na warto ci nie ryzykuj dalej i rezygnuj z nich w obawie przed dalsz strat Oszcz dzaj c staram si wybiera takie formy oszcz dzania, z których mog zrezygnowa w danym momencie nawet kosztem uzyskania mniejszych zysków Wol oszcz dza poprzez takie formy inwestowania, które oprócz gromadzenia oszcz dno ci gwarantuj ochron Średnie 2,9 2,5 2,5 Je li moje oszcz dno ci lub inwestycje (np. lokaty, fundusze, akcje) trac na warto ci nie rezygnuj z nich ale czekam na odrobienie straty Oszcz dzaj c i inwestuj c staram si wybiera takie formy, które oferuj uzyskanie wi kszego zysku ale nie ma mo liwo ci rezygnacji z nich w dowolnym momencie i nale y zamrozi oszcz dno ci na d u szy Wolę oszczędzać poprzez takie formy inwestycyjne, w których wszystkie środki są przeznaczane na inwestycje Wolę niższy, ale pewny zysk 2,5 Lubię podejmować ryzyko, licząc na wyższy zysk N= 423; osoby oszczędzające 28
Bardziej Skłonni do Podejmowania Ryzyka 5. Pokażę Panu(i) teraz listę opinii na temat oszczędzania i inwestowania; proszę ocenić, na ile każde z tych stwierdzeń opisuje Pana(i) opinię. Proszę to ocenić przy pomocy 6-stopniowej skali, gdzie 1 oznacza, że Pana(i) opinię w pełni opisuje stwierdzenie po lewej stronie, zaś wskazanie oceny 6 oznacza, że stwierdzenie umieszczone po prawej stronie w pełni opisuje Pana(i) opinię. Oczywiście może Pan(i) wybrać każdą ocenę od 1 do 6. Stwierdzenie Grupy bardziej skłonne do podejmowania ryzyka (średnia) Je li moje oszcz dno ci lub inwestycje trac na warto ci nie ryzykuj dalej i rezygnuj z nich w obawie przed dalsz strat Oszcz dzaj c staram si wybiera takie formy oszcz dzania, z których mog zrezygnowa w danym momencie nawet kosztem uzyskania mniejszych zysków Wol oszcz dza poprzez takie formy inwestowania, które oprócz gromadzenia oszcz dno ci gwarantuj ochron Wolę niższy, ale pewny zysk o dochodzie 2501 4000 PLN (3,2) oraz powyżej 4000 (3,6) Mieszkańcy miast powyżej 200 000 mieszkańców (3,2) i Warszawy (3,3) Menadżerowie (3,4) Należące do najwyższej klasy społecznej A (3,4) Zdobywcy (3,3) W wieku 30-39 lat (2,8) Mieszkańcy Warszawy (3,1) oraz miast do 19 000 mieszkańców (2,8) Menadżerowie (3,0) Należące do najwyższej klasy społecznej A (2,8) Zdobywcy (3,0) Mężczyźni (2,7) Osoby z wykształceniem zasadniczym (2,8) Mieszkańcy Warszawy (2,9) Menadżerowie (3,4) Zdobywcy (2,8) i sfrustrowani (2,9) Osoby w wieku 30-39 (2,7) o dochodzie 1001-1500 (3,0) Mieszkańcy wszystkich lokalizacji poza wsią (2,0) Menadżerowie (2,9) Zdobywcy (3,1) 29
Skłonność do Podejmowania Ryzyka (3/3) 12. Załóżmy, że może Pan(i) wygrać nagrodę. Co by Pan(i) wolał(a)? 2000 zł, ale pewne w 100% 68% 3000 zł, ale pewne w 75% 4000 zł, ale pewne w 50% 6000 zł, ale pewne w 25% żadne z powyższych trudno powiedzieć N=1019 9% 8% 8% 3% 5% Wygraną 2000 PLN, ale pewne w 100% częściej wolalaby: Kobiety (72%) Osoby w wieku ponad 60 lat (79%) Z wykształceniem podstawowym (79%), zasadniczym (73%) O dochodach poniżej 1000 PLN (84%, 1001-1500 (74%), 1501-2500 (76%) Mieszkańcy wszystkich lokalizacji poza Warszawą (40%) Robotnicy (70%), emeryci (80%) Wszystkie klasy społeczne poza najwyższą klasą A (43%) Swojacy (77%), sfrustrowani (60%), tradycjonaliści (80%) 30
Aneks 31
Kwestionariusz
ANKIETER: ODCZYTAĆ: Chciał(a)bym teraz porozmawiać z Panem(ią) o wydatkach ich planowaniu i analizowaniu. 1. Z jakim wyprzedzeniem zwykle planuje Pan(i) swoje większe wydatki, czyli wydatki związane ze świętami, urodzinami, imprezami okolicznościowymi? Planowanie oznacza, że z wyprzedzeniem określa Pan(i) jakie wydatki Pana(ią) czekają i zakłada jakie sumy może na nie przeznaczyć. Czy jest to okres ANKIETER: ODCZYTAĆ ODPOWIEDZI) 1. tygodnia 2. miesiąca 3. pół roku 4. roku 5. dłużej niż roku 6. nie planuję takich wydatków (UKRYTE) trudno powiedzieć ANKIETER: POKAZAĆ EKRAN 2. Proszę powiedzieć, które z poniższych stwierdzeń opisujących zwyczaje związane z kontrolowaniem wydatków najlepiej Pana(ią) opisuje. CADAS: EKRAN 1. kontroluję wszystkie nawet najdrobniejsze codzienne wydatki takie jak wydatki na żywność, bilety 2. kontroluję tylko większe wydatki, takie jak wydatki na odzież, buty, energię elektryczną, czynsz 3. kontroluję tylko największe wydatki związane z kupnem sprzętu AGD, RTV, wakacjami 4. nie kontroluję swoich wydatków 5. (UKRYTE) odmowa odpowiedzi (UKRYTE) trudno powiedzieć ANKIETER: ODCZYTAĆ: A teraz porozmawiajmy o zachowaniach związanych z oszczędzaniem i postawach wobec oszczędzania. 3. Są ludzie, którzy swoje dochody wydają na bieżące potrzeby, ale są i tacy, którzy zawsze odkładają oszczędności. A jak Pan(i) określi(a)by sposób gospodarowania swoimi pieniędzmi? 1. Wszystko przeznaczam na bieżące potrzeby 2. Z reguły na bieżące potrzeby, ale od czasu do czasu udaje mi się coś zaoszczędzić 3. Poza bieżącymi wydatkami w każdym miesiącu odkładam pewną sumę pieniędzy (UKRYTE) Odmowa CADAS: PYTANIA 4-7 ZADAWAĆ OSOBOM OSZCZĘDZAJĄCYM (ODPOWIEDŹ 2 LUB 3 W PYTANIU 3) 4. Skąd Pan(i) czerpie informacje jak oszczędzać? Proszę wymienić maksymalnie trzy źródła informacji, z których Pan(i) najczęściej korzysta? (ANKIETER: NIE CZYTAĆ ODPOWIEDZI) 1. z reklam w TV, radiu, prasie, Internecie, bilboardów 2. z programów/audycji/artykułów na temat oszczędzania w prasie, TV, radiu, Internecie, prasie 3. z materiałów informacyjnych instytucji finansowych 4. od pracowników instytucji finansowych 5. od znajomych / rodziny 6. Nie kieruję się wiedzą fachową, tylko własną intuicją 7. Inne. Jakie? (UKRYTE) trudno powiedzieć 5. Pokażę Panu(i) teraz listę opinii na temat oszczędzania i inwestowania; proszę ocenić, na ile każde z tych stwierdzeń opisuje Pana(i) opinię. Proszę to ocenić przy pomocy 6-stopniowej skali, gdzie 1 oznacza, że Pana(i) opinię w pełni opisuje stwierdzenie po lewej stronie, zaś wskazanie oceny 6 oznacza, że stwierdzenie umieszczone po prawej stronie w pełni opisuje Pana(i) opinię. Oczywiście może Pan(i) wybrać każdą ocenę od 1 do 6. (CADAS: POKAZAĆ EKRAN. ROTACJA) Jeśli moje oszczędności lub inwestycje tracą na wartości nie ryzykuję dalej i REZYGNUJĘ z 1 2 3 4 5 6 nich w OBAWIE PRZED DALSZĄ STRATĄ Oszczędzając staram się wybierać takie formy oszczędzania, z których mogę ZREZYGNOWAĆ W DOWOLNYM MOMENCIE nawet kosztem uzyskania mniejszych zysków Wolę oszczędzać poprzez takie formy inwestowania, które OPRÓCZ GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI GWARANTUJE OCHRONĘ Lubię podejmować RYZYKO licząc na WYŻSZY ZYSK 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 Jeśli moje oszczędności lub inwestycje (np. lokaty, fundusze, akcje)tracą na wartości nie rezygnuję z nich ale CZEKAM NA ODROBIENIE STRATY Oszczędzając i inwestując staram się wybierać takie formy, które oferują uzyskanie większego zysku ale nie ma możliwości rezygnacji z nich w dowolnym momencie i należy ZAMROZIĆ OSZCZĘDNOŚCI na dłuższy okres Wolę oszczędzać poprzez takie formy inwestycyjny, w których WSZYSTKIE ŚRODKI SĄ PRZEZNACZANE NA INWESTYCJE Wolę NIŻSZY, ale PEWNY ZYSK Kwestionariusz (1/2) 1. Od czego w największym stopniu zależy Pana(i) powodzenie w oszczędzaniu? ANKIETER: NIE CZYTAĆ, MOŻLIWA TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ 1. Przeznaczenie, łut szczęścia 2. Moje własne decyzje 3. Sytuacja gospodarcza na świecie 4. Działania spekulantów na rynkach finansowych 5. Sytuacja gospodarcza w kraju 6. Sytuacja polityczna w kraju/decyzje polityków 7. Działania instytucji finansowej, której powierzam pieniądze 8. Inne? Co? (UKRYTE) trudno powiedzieć 2. Czy Pana(i) zdaniem obecne zawirowania na rynkach finansowych będą miały wpływ na wysokość Pana(i) oszczędności? (ANKIETER: ODCZYTAĆ ODPOWIEDZI) 1. wpłyną bardzo negatywnie 2. będą miały niewielki negatywny wpływ 3. nie będą miały żadnego wpływu ani pozytywnego, ani negatywnego 4. raczej wpłyną pozytywnie 5. zdecydowanie wpłyną pozytywnie (UKRYTE) trudno powiedzieć CADAS: ZADAWAĆ WSZYSTKIM 3. Proszę powiedzieć, które stwierdzenie lepiej opisuje Pana(i) podejście do oszczędzania. Czy (ANKIETER: ODCZYTAĆ ODPOWIEDZI. TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) 1. warto oszczędzać, bo w przyszłości będzie żyło mi się lepiej 2. uważam, że oszczędzanie nie ma sensu, lepiej wydać pieniądze na życie (UKRYTE) trudno powiedzieć 4. Który z poniższych sposobów oszczędzania jest według Pana(i) najbezpieczniejszy? (ANKIETER: POKAZAĆ EKRAN. MOŻLIWA TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) (CADAS: POKAZAĆ EKRAN. ROTACJA) 1. Lokata terminowa złotowa 2. lokata terminowa walutowa 3. lokata inwestycyjna 4. lokata z ubezpieczeniem 5. Fundusze inwestycyjne 6. Trzymanie gotówki w domu 7. Konto osobiste/ror 8. Konto oszczędnościowe/oszczędnościowo-lokacyjne - jest to produkt podobny jednocześnie do lokaty terminowej i do zwykłego konta osobistego / RORu. Jest oprocentowane tak wysoko jak lokaty terminowe ale pieniądze tam zgromadzone nie są zablokowane można je wpłacać i wypłacać kiedy się chce bez utraty odsetek 9. Obligacje Skarbu Państwa 10. Inwestowanie na giełdzie, kupowanie akcji 11. Inwestowanie w nieruchomości/ziemię 12. (UKRYTE) dodatkowy etat 13. inne. Jakie? 14. (UKRYTE) żaden z nich (UKRYTE) trudno powiedzieć 5. Komu najbardziej Pan(i) ufa w kwestiach związanych z inwestowaniem i oszczędzaniem? (ANKIETER: NIE CZYTAĆ ODPOWIEDZI. MOŻLIWA TYLKO JEDNA ODPOWIEDŹ) (CADAS: ROTACJA) 1. Pracownikowi banku / instytucji finansowej 2. Urzędnikowi państwowemu 3. Rodzinie/znajomych 4. Ekspertom z radia, telewizji, prasy, internetu 5. Innym. Komu? 6. Nikomu nie ufam trudno powiedzieć 33