Modele finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych Praca zbiorowa pod redakcją Mariana Turka GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2011
Spis treści Wprowadzenie...11 Rozdział 1. Sprawozdawczość finansowa obrazem aktualnego stanu finansów przedsiębiorstwa...15 1.1. Założenia sprawozdawczości finansowej...15 1.2. Składniki sprawozdania finansowego...17 1.3. Wstępna analiza bilansu...29 1.4. Wstępna analiza rachunku zysków i strat...32 1.5. Wstępna analiza rachunku przepływów pieniężnych...33 Rozdział 2. Analiza wskaźnikowa jako rozwinięcie oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa...34 2.1. Analiza płynności...34 2.2. Analiza zadłużenia...38 2.3. Analiza rentowności...45 2.4. Analiza innych uwarunkowań strategii zarządzania finansami...48 Rozdział 3. Analiza dynamiki i struktury aktywów i pasywów wybranych przedsiębiorstw górniczych w latach 2003 2009...54 3.1. Bilans przedsiębiorstwa górniczego P1...54 3.1.1. Analiza dynamiki aktywów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...54 3.1.2. Analiza dynamiki pasywów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...58 3.1.3. Analiza struktury aktywów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...60 3.1.4. Analiza struktury pasywów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...67 3.2. Bilans przedsiębiorstwa górniczego P2...71 3.2.1. Analiza dynamiki aktywów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...71 3.2.2. Analiza dynamiki pasywów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...75 3.2.3. Analiza struktury aktywów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...77 3.2.4. Analiza struktury pasywów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...84 Rozdział 4. Analiza dynamiki i struktury przychodów i kosztów oraz wpływów i wydatków wybranych przedsiębiorstw górniczych w latach 2003 2009...90 4.1. Rachunek zysków i strat przedsiębiorstwa górniczego P1...90 4.1.1. Analiza dynamiki przychodów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...90 4.1.2. Analiza struktury przychodów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...92 5
4.1.3. Analiza dynamiki kosztów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...93 4.1.4. Analiza struktury kosztów przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...97 4.2. Rachunek zysków i strat przedsiębiorstwa górniczego P2...99 4.2.1. Analiza dynamiki przychodów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...99 4.2.2. Analiza struktury przychodów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...101 4.2.3. Analiza dynamiki kosztów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...103 4.2.4. Analiza struktury kosztów przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...107 4.3. Analiza wpływów i wydatków przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...109 4.4. Analiza wpływów i wydatków przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...113 Rozdział 5. Badanie finansowych uwarunkowań działalności operacyjnej wybranych przedsiębiorstw górniczych w latach 2003 2009...117 5.1. Uwarunkowania finansowe działalności przedsiębiorstwa górniczego P1...117 5.1.1. Ocena płynności finansowej przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...117 5.1.2. Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...120 5.1.3. Ocena efektywności działania przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...122 5.1.4. Ocena innych uwarunkowań strategii zarządzania finansami przedsiębiorstwa górniczego P1 w latach 2003 2009...123 5.2. Uwarunkowania finansowe działalności przedsiębiorstwa górniczego P2...125 5.2.1. Ocena płynności finansowej przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...125 5.2.2. Analiza zadłużenia przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...127 5.2.3. Ocena efektywności działania przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...129 5.2.4. Ocena innych uwarunkowań strategii zarządzania finansami przedsiębiorstwa górniczego P2 w latach 2003 2009...130 5.3. Uwarunkowania finansowe działalności operacyjnej z uwagi na specyfikę górnictwa węgla kamiennego...133 Rozdział 6. Przegląd bezzwrotnych źródeł finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw...136 6.1. Klasyfikacja własnych źródeł finansowania...136 6.2. Zyski zatrzymane...141 6.3. Amortyzacja...142 6.4. Emisja akcji...145 6
Rozdział 7. Przegląd zwrotnych źródeł finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw...149 7.1. Klasyfikacja obcych źródeł finansowania...149 7.2. Kredyty i pożyczki...150 7.3. Leasing...157 7.4. Emisja papierów dłużnych...163 7.5. Pozostałe formy finansowania...168 Rozdział 8. Koszt kapitału jako przesłanka doboru źródeł finansowania działalności operacyjnej...171 8.1. Pojęcie kosztu kapitału i czynniki kształtujące średni ważony koszt kapitału...171 8.2. Koszt kapitału własnego...173 8.3. Koszt kapitału obcego...179 Rozdział 9. Analiza kosztu kapitału wybranych przedsiębiorstw górniczych w latach 2003 2007...189 9.1. Analiza kosztu kapitału przedsiębiorstwa P1...189 9.1.1. Wstępne założenia badawcze...189 9.1.2. Kalkulacja kosztu kapitału obcego przedsiębiorstwa P1 w latach 2003 2007...190 9.1.3. Kalkulacja kosztu kapitału własnego przedsiębiorstwa P1 w latach 2003 2007...194 9.1.4. Kalkulacja średniego ważonego kosztu kapitału przedsiębiorstwa P1 w latach 2003 2007...203 9.2. Analiza kosztu kapitału przedsiębiorstwa P2...204 9.2.1. Kalkulacja kosztu kapitału obcego przedsiębiorstwa P2 w latach 2003 2007...204 9.2.2. Kalkulacja kosztu kapitału własnego przedsiębiorstwa P2 w latach 2003 2007...206 9.2.3. Kalkulacja średniego ważonego kosztu kapitału przedsiębiorstwa P2 w latach 2003 2007...208 Rozdział 10. Ryzyko operacyjne w procesie kształtowania struktury kapitału istota i identyfikacja źródeł...209 10.1. Etymologia ryzyka i niepewności w działalności przedsiębiorstwa...209 10.2. Klasyfikacja ryzyka w przedsiębiorstwie...214 10.3. Proces zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie...217 10.4. Ryzyko operacyjne istota, ocena i pomiar...219 Rozdział 11. Ryzyko finansowania w procesie kształtowania struktury kapitału...226 11.1. Problem finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych...226 11.2. Ryzyko finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych...228 11.3. Ryzyko finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych o skutkach dla przedsiębiorstwa górniczego...230 11.4. Ryzyko finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych o skutkach dla podmiotu finansującego...232 7
11.5. Ryzyko finansowania działalności operacyjnej przedsiębiorstw górniczych o skutkach wspólnych dla podmiotu finansującego i przedsiębiorstwa górniczego...235 11.6. Dywersyfikacja ryzyka finansowania za pomocą wybranych instrumentów ochrony...237 Rozdział 12. Analiza i ocena ryzyka operacyjnego przedsiębiorstw górniczych...244 12.1. Określenie założeń procesu badawczego...244 12.2. Analiza i ocena ryzyka operacyjnego przedsiębiorstw górniczych w sferze zagrożeń naturalnych i technicznych...248 12.3. Analiza i ocena ryzyka operacyjnego przedsiębiorstw górniczych w sferze zarządczej...255 12.4. Agregacja wyników oceny ryzyka operacyjnego przedsiębiorstw górniczych...264 Rozdział 13. Analiza i ocena ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych z uwzględnieniem badań ankietowych...268 13.1. Identyfikacja zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych generujących ryzyko finansowania...268 13.2. Klasy ryzyka finansowania...271 13.3. Określanie natężenia ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych z punktu widzenia biorcy kapitału na podstawie badań ankietowych...273 13.4. Określanie natężenia ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych z punktu widzenia dawcy kapitału na podstawie badań ankietowych...277 13.5. Określanie natężenia ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych wspólnego dla biorcy i dawcy kapitału na podstawie badań ankietowych...280 13.6. Budowa przestrzennego układu ryzyka finansowania z uwzględnieniem klasy ryzyka i jego natężenia...281 13.7. Agregacja wyników oceny ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych...285 13.8. Ocena klasy, natężenia i rangi ryzyka finansowania na przykładzie wybranego przedsiębiorstwa górniczego...286 Rozdział 14. Wykorzystanie metod statystyki matematycznej do oceny ryzyka operacyjnego i ryzyka finansowania przedsiębiorstw górniczych...290 14.1. Fundamentalny pomiar ryzyka...290 14.2. Statystyczny pomiar ryzyka...293 14.2.1. Pomiar ryzyka metodami VaR, EaR i CFaR...293 14.2.2. Pomiar ryzyka metodą Monte Carlo...310 Rozdział 15. Budowa modeli finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych...319 15.1. Uwarunkowania wewnętrzne budowy modeli finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych...319 15.2. Uwarunkowania zewnętrzne budowy modeli finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych...322 15.3. Założenia budowy modeli finansowania...326 15.4. Klasa ryzyka operacyjnego a typ modelu finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych...331 8
15.5. Procedura budowy modeli finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych...334 15.6. Przykładowe modele finansowania działalności operacyjnej dla wybranego przedsiębiorstwa górniczego z uwzględnieniem prognozy przepływów pieniężnych i wyniku finansowego do 2020 roku...343 Rozdział 16. Wybór najkorzystniejszego modelu finansowania działalności przedsiębiorstw górniczych z wykorzystaniem metody Monte Carlo...350 16.1. Istota metody...350 16.2. Pomiar wartości przedsiębiorstwa...352 16.3. Metoda wyboru racjonalnej struktury finansowania...354 16.4. Zastosowanie symulacji jako narzędzia do oceny struktury finansowania...358 16.5. Wyniki symulacji Monte Carlo...365 Podsumowanie...370 Bibliografia...375 Załączniki...385 9