Zatrucia grzybami Stosunkowo wysokie temperatury powietrza oraz wilgotność podłoża sprzyjają rozwojowi grzybów. Wielka jest różnorodność grzybów jadalnych i trujących. Botanicy rozróżniają około 3 tysięcy gatunków grzybów występujących w Europie z czego około 160 gatunków może się okazać śmiertelnie trujących. Ofiarami najczęściej są niedoświadczeni grzybiarze i oni powinni korzystać z atlasów grzybów. Objawy zatrucia mogą wystąpić w zależności od gatunku spożytych grzybów albo bardzo szybko (od 15 minut do 2 godzin) albo dopiero później (po 8 do 24 godzin). Jakie są rokowania w zatruciach grzybami? Objawy zatrucia zależą od rodzaju i ilości spożytych grzybów. Najgroźniejsze są grzyby surowe, krótko smażone lub pieczone na ognisku lub płycie kuchennej. Gotowanie grzybów pozwala na usunięcie części toksyn wraz z wywarem. Istotny jest czas zbioru - grzyby jesienne zawierają mniej toksyn. Duży wpływ na przebieg zatrucia ma ogólny stan zdrowia chorego choroby przewlekle np. układu krążenia, wątroby, nerek, trzustki zwiększają ryzyko niekorzystnych następstw. Dzieci są bardziej narażone na ciężkie zatrucia przy tych samych dawkach, co osoby dorosłe. Przyczyną jest szybkie wchłanianie i metabolizm toksyn grzybów u dzieci. Lepsze rokowanie jest w zatruciach, w których objawy pojawiają się wcześnie, w których znaczna część toksyn jest wydalana, niż w zatruciach, w których objawy pojawiają się późno. Jakie są objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym? W okresie od 6-24 godzin od spożycia potrawy z grzybów, wśród których znajdował się muchomor sromotnikowy, pojawiają się nasilone nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, osłabienie, odwodnienie. Po tym okresie (24-72 godz.) następuje pozorna poprawa stanu klinicznego, pogarszają się parametry wydolności wątroby (następuje wzrost poziomu transaminaz, bilirubiny, pojawiają się cechy uszkodzenia nerek). W okresie 4-9 dni pogłębiają się objawy niewydolności wątroby i nerek prowadzące do śpiączki wątrobowej, zespołu DIC, niewydolności wielonarządowej, aż do zgonu.
Co należy robić gdy podejrzewamy zatrucie grzybami? Jeżeli po spożyciu grzybów dojdzie do pojawienia się niepokojących objawów klinicznych pod postacią nudności, wymiotów, bólów brzucha itd. należy niezwłocznie zgłosić się do najbliższej Izby Przyjęć Szpitala lub Szpitalnego Oddziału Ratunkowego w celu wdrożenia leczenia. 1. Nie wolno lekceważyć objawów klinicznych jeśli pojawiły się one po spożyciu potraw z grzybów, spożywanych nawet kilka dni wcześniej. 2. Należy przekazać lekarzowi jak najbardziej szczegółowe dane na temat zbieranych grzybów tj.: gatunek spożytych grzybów, sposób przygotowania potrawy (grzyby duszone, smażone, wstępnie gotowane i oddzielone od wywaru), ilość spożytej potrawy, liczbę osób spożywających potrawę, czas od spożycia do wystąpienia pierwszych objawów chorobowych Pamiętajmy: Transport do szpitala i szybkie płukanie żołądka ratuje życie. Zatrucia grzybami są najczęściej skutkiem lekkomyślności lub pomyłki. Gubi nas zbytnia pewność siebie i przekonanie, że doskonale znamy się na grzybach. Często grzybiarze zbierają grzyby niezbyt znane, a jest ich w Polsce duża rozmaitość. Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zatruć grzybami należy stosować się do poniższych zasad: 1. Zbieramy grzyby, które dobrze znamy! Jeśli mamy wątpliwości co do gatunku zebranego przez siebie grzyba należy wyrzuć go! 2. Nie zbieramy grzybów młodych, bo trudniej jest odróżnić gatunki jadalne od trujących. 3. Zrezygnujmy ze zbierania grzybów blaszkowatych, wśród których znajduje się większość gatunków trujących.
4. Nie pozwólmy zbierać i jeść grzybów małym dzieciom. 5. Jeśli kupujemy grzyby na bazarach to: a) tylko u sprzedawców, do których mamy zaufanie i wiemy, że znają się na grzybach i/lub posiadają certyfikat sanepidu, b) grzyby należy kupować w całości mamy wówczas także możliwość oceny gatunku grzyba, c) z grzybami można zgłosić się do stacji sanitarno-epidemiologicznej w celu ich weryfikacji. 6. Nie kupujmy grzybów przetworzonych (np. suszonych) i mieszanych z niewiadomego źródła. 7. Nie przechowujmy grzybów w workach foliowych i innych nie przystosowanych do tego celu opakowaniach. 8. Potrawy z grzybów zjadamy natychmiast po przygotowaniu. Nie ma uniwersalnego sposobu odróżniania grzybów trujących od jadalnych. Nigdy nie ufajmy ludowym metodom sprawdzania czy grzyb jest jadalny, czy nie!.: nieprawdą jest, że kilkakrotne gotowanie spowoduje, że nawet grzyb trujący nadaje się do jedzenia! nieprawdą jest, że tylko trujący grzyb nie siwieje po przełamaniu! nieprawdą jest, że trujące grzyby mają gorzki smak! nieprawdą jest, że trujące grzyby nie są nadgryzione przez zwierzęta leśne! nieprawdą jest, że grzyby jadalne to takie, które mają robaki/ślimaki! nieprawdą jest, że czernienie cebuli wrzuconej do gotujących się grzybów wskazuje, że są one trujące! nieprawdą jest, że czernienie srebrnej łyżeczki zanurzonej do potrawy grzybowej pokazuje, że jest ona trująca.
Sytuacja epidemiologiczna zatruć grzybami w Polsce i w województwie lubuskim: Zatrucia grzybami są poważnym problemem epidemiologicznym. Należą do grupy zatruć sporadycznych lub typowo rodzinnych - na jedno ognisko przypada zwykle od jednej do kilku osób. Zatrucia grzybami stanowią niewielki procent ogólnej liczby zatruć pokarmowych, lecz wysoki wskaźnik zapadalności i zgonów świadczą o niebezpieczeństwie, jakie niesie za sobą spożywanie grzybów trujących. W Polsce obserwuje się stały postęp w świadomości społecznej, wiedzy lekarzy oraz poprawie metod rozpoznawania i leczenia zatruć grzybami. Dowodem są dane służb sanitarno-epidemiologicznych w Polsce określające liczby osób, które uległy zatruciu grzybami. Lp. Rok Polska -liczba zatruć grzybami Polska - zapadalność Lubuskie liczba zatruć grzybami Lubuskie - zapadalność 1 1999 126 0,33 1 0,10 2 2000 300 0,78 18 1,76 3 2001 237 0,61 8 0,78 4 2002 66 0,17 1 0,10 5 2003 78 0,20 2 0,20 6 2004 156 0,41 0 0 7 2005 125 0,33 13 1,39 8 2006 150 0,39 3 0,33 9 2007 73 0,19 1 0,10 10 2008 90 0,21 7 0,69 11 2009 30 0,08 0 0 12 2010 98 0,26 9 0,89 13 2011 40 0,10 6 0,59 14 2012 32 0,08 4 0,40 15 2013 (do 30 czerwca 2013) 7 0,02 0 0 Sytuacja epidemiologiczna zatruć grzybami w województwie lubuskim w 2012 roku: W województwie lubuskim w 2012r. zgłoszono 4 osoby, które uległy zatruciu po spożyciu potraw z grzybów, podczas gdy w 2011r. odnotowano 6 przypadków zatruć grzybami. Wszystkie osoby hospitalizowano. Zachorowania zakończone wyzdrowieniem. Na terenie działalności PSSE w Drezdenku wystąpiło ognisko zatrucia obejmujące 3 osoby.
Ustalono, że podejrzane grzyby, zakwalifikowane zostały przez osoby zbierające jako kanie. Potrawę z nich spożywały trzy osoby dorosłe, u których pojawiły się objawy chorobowe - nudności, biegunka, wymioty, bóle brzucha, bóle głowy. Chorych hospitalizowano w Oddziale Toksykologii Zakładu Opieki Zdrowotnej Szpitala im. Raszei w Poznaniu. Na podstawie specjalistycznych badań stwierdzono obecność toksyny muchomora sromotnikowego. W następstwie zatrucia u dwóch osób doszło do poważnego uszkodzenia wątroby. U jednej osoby przeprowadzono zabieg transplantacji wątroby, u drugiej osoby wątroba zaczęła regenerować się samoistnie. Trzecia osoba wykazywała objawy niestrawności. W wyniku dochodzenia epidemiologicznego ustalono, że osoby chore spożywały grzyby panierowane w jajku i bułce tartej. Grzyby przed spożyciem nie były gotowane, tylko umyte w wodzie i namoczone w mleku. W okresie od 2004 do 2012r. w województwie lubuskim z powodu zatruć grzybami zmarło 5 osób (3 zgony zanotowano w 2005 roku, po jednym w 2008 i 2010 roku). Najczęstszą przyczyną ostrych zatruć grzybami są bez wątpienia pomyłki gatunków trujących z jadalnymi. W celu ochrony zdrowia w stacjach sanitarno-epidemiologicznych są powołani grzyboznawcy. Pamiętajmy! Grzyby należy zbierać mądrze. Do zalet wynikających z samej czynności zbierania grzybów należą: czynny odpoczynek wymagający sporo ruchu, kontakt z naturą, możliwość odreagowania stresu życia codziennego. Sporządziła: Jolanta Owsińska Do sporządzenia opracowania wykorzystano: dane epidemiologiczne NIZP PZH, dane epidemiologiczne WSSE w Gorzowie Wlkp., informacje zawarte w opracowaniu D. Prokopowicz Rośliny trujące, zwierzęta jadowite oraz informacje zawarte na stronach internetowych poświęcone zatruciom grzybami.