Opodatkowanie usług świadczonych w Unii Europejskiej Obecnie przeważająca większość małych przedsiębiorstw usługowych wciąż funkcjonuje jedynie na własnym lokalnym lub krajowym rynku, a przecież swoboda w przepływie usług jest jednym z podstawowych założeń UE. Zgodnie z ostatnimi badaniami statystycznymi tylko 8% małych przedsiębiorstw prowadzi handel poza granicami swoich krajów. W niektórych przypadkach jest to świadomy wybór biznesowy, ale w wielu innych przyczyną są liczne obciążenia prawne i administracyjne w państwach członkowskich UE. Istnieją niewątpliwe dowody na to, że MSP chętnie podejmowałyby działalność transgraniczną, ale często są do tego zniechęcane. W skrócie - wewnętrzny rynek usług nie funkcjonuje jeszcze właściwie, co najmocniej dotyka właśnie MSP. Bariery stojące na drodze takich przedsiębiorstw są dobrze znane, należą do nich: trudności w uzyskaniu informacji na temat wymaganych formalności, trudności w ustaleniu właściwych organów, które są odpowiedzialne za wydawanie zezwoleń i inne formalności, konieczność zwrócenia się do wielu organów w celu uzyskania różnych zezwoleń, nieprzejrzyste i nieuzasadnione wymagania, długie, skomplikowane i kosztowne procedury. Ośrodek Enterprise Europe Network działający przy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, chcąc ułatwić polskim firmom świadczenie usług na terenie UE, przygotował poradnik dotyczący tej sfery działalności. Poradnik zawiera praktyczne informacje o dyrektywie usługowej, delegowaniu pracowników, uznawaniu kwalifikacji zawodowych i wykształcenia, europejskich zamówieniach publicznych, rozstrzyganiu sporów transgranicznych, e-usługach. W niniejszym artykule przedstawiamy informacje dotyczące opodatkowania usług transgranicznych. Podatek dochodowy Polska zawarła dwustronne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ze wszystkim państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Oznacza to, że w stosunku do wszystkich krajów unijnych nie stosuje się ogólnych zasad dotyczących opodatkowania, zapisanych w art. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz przepisy zawarte w dwustronnych umowach. Opierają się one na jednej ogólnej zasadzie obowiązującej pracowników najemnych, a także osoby samozatrudnione, polegającej na tym, że dochód osiągany w państwie członkowskim innym niż to, w którym podatnik ma miejsce zamieszkania, jest opodatkowany tylko w państwie miejsca zamieszkania, jeżeli podatnik przebywa w tym drugim
państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni, w okresie dwunastu miesięcy, rozpoczynającym się lub kończącym w danym roku podatkowym. Ten sam dochód nie może być opodatkowany podwójnie. W przypadku podmiotów podlegających opodatkowaniu podatkiem od osób prawnych (CIT) istotny jest art. 3 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem podmioty mogą być objęte nieograniczonym albo ograniczonym obowiązkiem podatkowym. Nieograniczony obowiązek podatkowy oznacza, że jeśli dany podmiot ma siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, to podlega w Polsce obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Przykładowo podmiot z siedzibą w Polsce (polski rezydent) osiąga dochody w Polsce i w Niemczech. W takiej sytuacji zarówno dochody osiągnięte w Polsce, jak i w Niemczech będą opodatkowane w Polsce. Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy oznacza, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych podlegają wyłącznie dochody osiągnięte na terytorium Polski. Ograniczonym obowiązkiem podatkowym objęci są nierezydenci, czyli podmioty, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu. W rezultacie wprowadzenia takiego rozróżnienia, w praktyce dochodzić może do sytuacji, gdy jedna i ta sama spółka ma nieograniczony obowiązek podatkowy w jednym kraju (np. w Polsce), a ograniczony w drugim kraju (np. w Niemczech). Aby uniknąć opodatkowania tego samego dochodu dwukrotnie, stosuje się tzw. metody unikania podwójnego opodatkowania, z których część regulowana jest w dwustronnych umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają m.in. specjalne uregulowania dotyczące transportu międzynarodowego, przedsiębiorstw powiązanych, dywidend, odsetek, należności licencyjnych oraz wykonywania wolnego zawodu. Należy zauważyć, że chociaż umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania są zbudowane wokół tego samego szablonu, tj. konwencji modelowej OECD, mogą one jednak zawierać jakieś specyficzne postanowienia, a więc przed rozpoczęciem świadczenia usług należy zapoznać się z odpowiednią umową odnoszącą się do konkretnego państwa członkowskiego [1]. Podatek VAT Z dniem 1 stycznia 2010 r. dyrektywą 2008/8/WE [2] wprowadzono w Unii Europejskiej nowe zasady opodatkowania podatkiem VAT świadczenia usług. Zgodnie z tymi zasadami miejscem opodatkowania każdego świadczenia usług powinno być miejsce rzeczywistej konsumpcji". a) Świadczenie usług na rzecz podatników w relacjach B2B (business-to-business - relacje między przedsiębiorcami)
W przypadku świadczenia usług na rzecz podatników VAT miejscem świadczenia usług powinno być miejsce, w którym siedzibę ma usługobiorca, a nie to, w którym siedzibę ma usługodawca. Jest to zgodne z zasadą, że miejscem opodatkowania świadczenia usług jest miejsce rzeczywistej konsumpcji". Przykładowo podmiot mający siedzibę w Polsce świadczy na rzecz podmiotu niemieckiego usługę doradczą. W takiej sytuacji miejscem świadczenia są Niemcy, a zatem także miejscem opodatkowania usługi są Niemcy. W rezultacie podmiot polski wystawi fakturę bez wpisywania na niej VAT, za to z adnotacją: podatek należny rozlicza nabywca", a podmiot niemiecki naliczy w Niemczech VAT od tej usługi doradczej. Podatnicy prowadzący obok działalności podlegającej opodatkowaniu również działalność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT powinni być jednak traktowani jak podatnicy w odniesieniu wszystkich usług świadczonych na ich rzecz. Tak samo osoby prawne niebędące podatnikami, zidentyfikowane do celów VAT, powinny być uznawane za podatników. Przepisy podatkowe w takim kształcie nie dotyczą jednak świadczenia usług na rzecz podatników z przeznaczeniem do ich osobistego użytku lub do użytku ich personelu. b) Świadczenie usług na rzecz osób niebędących podatnikami w relacjach B2C (business-to-consumer - relacje przedsiębiorca - konsument) Jeżeli usługi świadczone są na rzecz osób niebędących podatnikami, miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym usługodawca prowadzi swoją działalność gospodarczą. Przykładowo francuska osoba fizyczna zasięga porady prawnej w polskiej kancelarii. W takim przypadku miejscem świadczenia usługi będzie Polska, a polska kancelaria naliczy VAT wg polskiej stawki. c) Mechanizm odwrotnego obciążenia Gdy podatnik jest odbiorcą usługi świadczonej przez osobę niemającą siedziby w tym samym państwie członkowskim, obowiązkowo w określonych przypadkach ma zastosowanie mechanizm odwrotnego obciążenia, co oznacza, że podatnik powinien sam naliczyć odpowiednią kwotę VAT z tytułu nabytej usługi. Przykładem takiego rozwiązania może być sytuacja, gdy polska firma świadczy usługi prawne na rzecz klienta biznesowego, który ma główną siedzibę w Szwecji, a dodatkowo drugie stałe miejsce prowadzenia działalności (tzw. fixed establishment) w Finlandii. Jeżeli usługa będzie faktycznie wyświadczona w odniesieniu do działalności prowadzonej w Finlandii, to zastosowany zostanie fiński podatek VAT. d) Wyjątki od zasad ogólnych W pewnych sytuacjach ogólne zasady dotyczące miejsca świadczenia usług zarówno na rzecz
podatników, jak i osób niebędących podatnikami nie mają zastosowania. Do wyjątków należą następujące sytuacje: - Miejscem świadczenia usług na rzecz osób niebędących podatnikami (B2C) przez pośrednika działającego w imieniu i na rzecz osób trzecich jest miejsce, w którym jest dokonywana podstawowa transakcja (art. 46 dyrektywy 2006/112/WE [3]). - Miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami, w tym usług rzeczoznawców i agentów nieruchomości, usług zakwaterowania w sektorze hotelarskim lub sektorach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub w miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, przyznawanie prawa użytkowania nieruchomości oraz usług związanych z przygotowywaniem i koordynacją prac budowlanych, takich jak usługi architektów i biur nadzoru budowlanego, jest miejsce, w którym znajduje się dana nieruchomość (art. 47 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. - W przypadku usług B2C, polegających na czynnościach pomocniczych do usług transportowych (załadunek, rozładunek, przeładunek i inne czynności), miejscem świadczenia jest miejsce, w którym usługa jest faktycznie świadczona (art. 54 dyrektywy 2006/112/WE). - W przypadku usług B2C polegających na wycenie rzeczowego majątku ruchomego lub pracy na tym majątku, miejscem świadczenia jest miejsce, w którym usługa jest faktycznie świadczona (art. 54 dyrektywy 2006/112/WE). - Miejscem świadczenia usług przewozu osób jest miejsce, w którym odbywa się przewóz, biorąc pod uwagę pokonywane odległości (art. 48 dyrektywy 2006/112/WE). Przykładowo w przypadku przejazdu autokarem przez Polskę, Niemcy i Francję zostanie naliczony polski, niemiecki i francuski podatek VAT, proporcjonalnie do odległości przebytej w każdym z tych trzech krajów. Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. - Miejscem świadczenia usług transportu towarów innych niż wewnątrzwspólnotowy transport towarów na rzecz osób niebędących podatnikami jest miejsce, w którym odbywa się transport, bierze się przy tym pod uwagę pokonywane odległości (art. 49 dyrektywy 2006/112/WE). - Miejscem świadczenia usług wewnątrzwspólnotowego transportu towarów na rzecz osób niebędących podatnikami jest miejsce rozpoczęcia transportu (art. 50 dyrektywy 2006/112/WE). - Miejscem świadczenia usług oraz świadczenia usług pomocniczych związanych z działalnością kulturalną, artystyczną, sportową, naukową, edukacyjną, rozrywkową lub podobną, taką jak targi i wystawy, w tym świadczenia usług przez organizatorów takiej działalności, jest miejsce, w którym ta działalność faktycznie jest wykonywana (art. 53 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. - Miejscem świadczenia usług restauracyjnych i kateringowych, innych niż świadczone na pokładzie jednostek pływających, statków powietrznych lub pociągów w trakcie części przewozu osób odbywającej się na terytorium Wspólnoty, jest miejsce, w którym usługi są fizycznie świadczone (art. 55 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. Przykładowo, goście spożywający kolację w restauracji w Berlinie uiszczą niemiecki VAT. - Miejscem świadczenia usług restauracyjnych i kateringowych, które są fizycznie wykonywane na pokładach statków, statków powietrznych lub pociągów podczas tej części przewozu osób, która odbywa się na terytorium Wspólnoty, jest miejsce rozpoczęcia przewozu osób (art. 57 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. Przykładowo, posiłek spożywany na promie wypływającym ze Świnoujścia do Ystad obciążony będzie polskim podatkiem VAT.
- Miejscem świadczenia usług krótkoterminowego wynajmu środków transportu jest miejsce, w którym te środki transportu są rzeczywiście oddawane do dyspozycji usługobiorcy (art. 56 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to zarówno relacji B2B, jak i B2C. Słowo krótkoterminowy" oznacza ciągłe posiadanie lub korzystanie ze środka transportu przez okres nieprzekraczający 30 dni, a w przypadku jednostek pływających okres nieprzekraczający 90 dni. - Miejscem świadczenia usług świadczonych drogą elektroniczną przez podatnika, który ma siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej poza Unią Europejską, na rzecz osób niebędących podatnikami, którzy mają siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu w państwie członkowskim UE, jest miejsce, w którym osoba niebędąca podatnikiem ma siedzibę albo stałe miejsce zamieszkania, albo zwykłe miejsce pobytu (art. 56 dyrektywy 2006/112/WE). Dotyczy to tylko relacji B2C. - Miejscem świadczenia następujących usług na rzecz osoby niebędącej podatnikiem mającej siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania, lub zwykłe miejsce pobytu poza terytorium Wspólnoty jest miejsce, w którym osoba ta ma siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu (art. 59 dyrektywy 2006/112/WE): a) przeniesienie i cesja praw autorskich, patentów, licencji, praw do znaków towarowych i handlowych oraz praw pokrewnych; b) usługi reklamy; c) usługi konsultantów, inżynierów, firm konsultingowych, prawników, księgowych oraz inne podobne usługi, jak również przetwarzanie danych i dostarczanie informacji; d) zobowiązanie do całkowitego lub częściowego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej lub korzystania z prawa, o którym mowa w niniejszym artykule; e) usługi bankowe, finansowe i ubezpieczeniowe łącznie z reasekuracją, z wyjątkiem wynajmu sejfów; f) zapewnianie personelu; g) wynajem rzeczowego majątku ruchomego, z wyjątkiem wszystkich środków transportu; h) zapewnienie dostępu do systemu gazowego znajdującego się na terytorium UE lub do jakiejkolwiek sieci połączonej z takim systemem, do systemu energii elektrycznej, lub do sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, lub usługi transportu, lub przesyłu przez te systemy lub sieci, a także świadczenie innych usług bezpośrednio z nimi związanych; i) usługi telekomunikacyjne; j) usługi nadawcze radiowe i telewizyjne; k) usługi świadczone drogą elektroniczną. Przykładem takiej sytuacji będzie świadczenie usług prawniczych przez adwokata z Belgii na rzecz księgowego ze Stanów Zjednoczonych, kiedy to w Belgii nie powstaje obowiązek podatkowy VAT.
W najbliższych latach niektóre z opisanych powyżej wyjątków mają zostać zmodyfikowane. Dotyczy to następujących przepisów: Artykułu 56 dyrektywy w odniesieniu do relacji B2C: od 1 stycznia 2013 r. długoterminowy wynajem środków transportu będzie opodatkowany w miejscu, gdzie osoba niebędąca podatnikiem ma siedzibę albo stałe miejsce zamieszkania, albo zwykłe miejsce pobytu. Artykułu 58 dyrektywy w odniesieniu do relacji B2C: od 1 stycznia 2015 r. usługi telekomunikacyjne, usługi nadawcze radiowe i telewizyjne oraz usługi świadczone drogą elektroniczną będą opodatkowane w miejscu, gdzie osoba niebędąca podatnikiem ma siedzibę albo stałe miejsce zamieszkania, albo zwykłe miejsce pobytu. Numer VAT-UE Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy dokonujący lub zamierzający dokonywać transakcji z podmiotami z państw członkowskich Unii Europejskiej są obowiązani do zarejestrowania się dodatkowo na potrzeby wewnątrzwspólnotowego handlu i świadczenia usług. Rejestracji tej dokonują w części C.3 zgłoszenia aktualizacyjnego/rejestracyjnego VAT-R. Zgłoszenie rejestracyjne powinno zostać złożone przed podjęciem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, że określony przez zgłaszającego przewidywany termin wykonania tej czynności jest równoznaczny z datą, od której numer VAT-UE będzie aktywny. Jeżeli numer ten nie będzie aktywny, to wszelkie wykonywane przez podmiot transakcje będą traktowane jako transakcje krajowe. Zgłoszenie VAT-R-UE nie musi być składane razem ze zgłoszeniem VAT-R, istotne jest, aby zostało złożone przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu. Podatnicy, którzy otrzymają potwierdzenie o zarejestrowaniu ich jako podatników VAT-UE, są obowiązani w transakcjach wewnątrzwspólnotowych posługiwać się numerem identyfikacji podatkowej (NIP) poprzedzonym kodem PL". W bazie danych VIES możemy sprawdzić, czy nasz kontrahent ma aktywny numer VAT-UE. Justyna Kulawik specjalista Enterprise Europe Network Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości e-mail: justyna_kulawik (at) parp.gov.pl
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Jeżeli są Państwo zainteresowani poradnikiem Świadczenie usług na terenie Unii Europejskiej, zapraszamy na stronę www.een.org.pl, gdzie w dziale publikacje można skorzystać z poradnika w wersji elektronicznej. Wersję papierową można otrzymać po przesłaniu danych adresowych na adres: coordinator_cpbsn (at) parp.gov.pl. Przypisy: [1] Wykaz podpisanych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania można znaleźć na stronie Ministerstwa Finansów. Link: http://www.mf.gov.pl/dokument.php?const=3&dzial=150&id=9741. [2] Dyrektywa Rady 2008/8/WE z dnia 12 lutego 2008 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do miejsca świadczenia usług. [3] Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Jeśli widzisz błąd w artykule, prosimy o e-mail'a na adres een (at) parp.gov.pl Artykuł pochodzi z wakacyjnego Biuletynu Euro Info 2011.