Warszawa, dnia 21 kwietnia 2016 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER FINANSÓW PT3.054.3.2016.LBE.188 Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej W związku z przekazaną interpelacją nr 2224 Pana Posła Norberta Obryckiego w sprawie barier dla przedsiębiorczości wynikających z ustawy o podatku od towarów i usług, uprzejmie informuję co następuje. Odnosząc się do poruszonych przez Pana Posła kwestii dotyczących zwrotu VAT należy wskazać, że system podatku VAT w Unii Europejskiej podlega harmonizacji, co oznacza, iż państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania zgodności krajowych przepisów w zakresie podatku VAT z regulacjami wynikającymi z prawa unijnego. Regulacje przyjęte w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o VAT muszą być zatem zgodne w szczególności z przepisami dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej dyrektywą 2006/112/WE. Na płaszczyźnie prawa unijnego uprawnienie do uzyskania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym reguluje art. 183 dyrektywy 2006/112/WE. Literalne brzmienie przepisu art. 183 dyrektywy 2006/112/WE, w szczególności wyrażenie w oparciu o ustalone przez siebie warunki pozostawia państwom członkowskim pewną swobodę w określeniu własnych warunków zwrotu podatku. Przedmiotowe warunki jak wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE ) w wyroku z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie C-107/10 Enel Maritsa Iztok 3AD nie mogą podważać zasady neutralności podatkowej, przenosząc na podatnika, w całości lub w części ciężar tego podatku. W szczególności warunki te powinny umożliwiać podatnikowi odzyskanie w odpowiednich warunkach całej wierzytelności wynikającej z nadwyżki podatku VAT, co oznacza, że zwrot winien być dokonany w rozsądnym terminie w drodze wypłaty środków pieniężnych lub w sposób równoważny oraz, że ustalony sposób zwrotu nie może pociągać żadnego ryzyka finansowego dla podatnika (por. pkt 33). Podstawę do dokonania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym stanowi art. 87 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, który stanowi implementację do polskiego systemu prawnego art. 183 dyrektywy 2006/112/WE. Stosownie do art. 87 ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku gdy kwota podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2, jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Zgodnie natomiast z art. 87 ust. 2 ustawy VAT, zwrot różnicy podatku, z zastrzeżeniem ust. 6 tego artykułu ustawy, następuje w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika na rachunek bankowy podatnika w banku mającym siedzibę na terytorium kraju lub na rachunek podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem, wskazane ul. Świętokrzyska 12, 00-916 Warszawa tel.: +48 22 694 3621 fax: +48 22 694 3073 e-mail: Sekretariat.pt@mofnet.gov.pl
w zgłoszeniu identyfikacyjnym, o którym mowa w odrębnych przepisach, lub na wskazany przez podatnika rachunek banku lub na rachunek spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, jako zabezpieczenie udzielanego przez ten bank lub przez tę kasę kredytu, na podstawie złożonego przez podatnika, do naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do złożenia deklaracji podatkowej, pisemnego, nieodwołalnego upoważnienia organu podatkowego, potwierdzonego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową udzielających kredytu, do przekazania tego zwrotu. Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanego w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej lub postępowania kontrolnego na podstawie przepisów o kontroli skarbowej. Jeżeli przeprowadzone przez organ czynności wykażą zasadność zwrotu, o którym mowa w zdaniu poprzednim, urząd skarbowy wypłaca należną kwotę wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty. W przypadku przedłużenia terminu urząd skarbowy na wniosek podatnika dokonuje zwrotu różnicy podatku w terminie 60 dni, jeżeli podatnik wraz z wnioskiem złoży w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe w kwocie odpowiadającej kwocie wnioskowanego zwrotu podatku (art. 87 ust. 2a, ust. 4a-4f ustawy o VAT). Stosownie do art. 86 ust. 7 ustawy o VAT różnicę podatku niezwróconą przez urząd w terminach, o których mowa w ust. 2 zdanie pierwsze i ust. 5a, traktuje się jako nadpłatę podatku podlegającą oprocentowaniu w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej. Wskazać należy, że 60-dniowy termin dokonania zwrotu podatku jest terminem maksymalnym (jeżeli nie wystąpią przesłanki do przedłużenia tego terminu). W sprawach mniej skomplikowanych weryfikacja zasadności oraz zwrot podatku przez organy podatkowe powinny zostać dokonane wcześniej. Przepisy w zakresie podatku od towarów i usług umożliwiają również w określonych przypadkach otrzymanie przez podatników przyspieszonego zwrotu podatku w terminie 25 dni. Jak wynika z art. 87 ust. 6 ustawy o VAT, na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową, urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić różnicę podatku, o której mowa w ust. 2, w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego, wykazane w deklaracji podatkowej, wynikają z: 1) faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z późn. zm.), 2) dokumentów celnych, deklaracji importowej oraz decyzji, o których mowa w art. 33 ust. 2 i 3 oraz art. 34, i zostały przez podatnika zapłacone, 3) importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca, lub dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, jeżeli w deklaracji podatkowej została wykazana kwota podatku należnego od tych transakcji - przy czym przepisy ust. 2 zdanie drugie i trzecie, ust. 2a, 4a-4f stosuje się odpowiednio (czyli zarówno przepisy dotyczące przedłużenia tego terminu do czasu zweryfikowania zasadności zwrotu, a także zwrotu z odsetkami gdy zwrot zweryfikowano pozytywnie, jak i otrzymania tego zwrotu w żądanym terminie, gdy podatnik złożył stosowne zabezpieczenie majątkowe). 2
Przedstawiając powyższe należy wskazać, że zasadniczą cechą systemu VAT jest możliwość pomniejszenia własnego zobowiązania o kwoty podatku naliczonego z tytułu zakupu towarów lub usług. Podatek ten jest co do zasady rozliczany metodą memoriałową, gdzie podstawą do pomniejszeń u nabywcy są kwoty wykazane w dokumentach sprzedaży jego dostawcy (fakturach VAT). Taka konstrukcja sprawia, że jest to podatek podatny na różnego rodzaju nadużycia, szczególnie w systemie zwrotów VAT. Z uwagi na powyższe rozliczenia podatników w zakresie tego podatku powinny być weryfikowane ze szczególną starannością, aby nie dochodziło do dokonywania zwrotu podatku w przypadku gdy istnieje ryzyko narażenia Skarbu Państwa na nadużycia i wyłudzenie VAT. Obecny system zwrotu różnicy podatku uwzględnia interes Skarbu Państwa, gdyż aparat skarbowy dysponuje odpowiednim czasem na zweryfikowanie rozliczeń podatników oraz zasadności wykazanych przez nich zwrotów podatku. Należy podkreślić, że przeprowadzenie czynności sprawdzających i kontrolnych nierzadko wymaga weryfikacji ustalonego stanu faktycznego na podstawie informacji uzyskanych od kontrahentów (tzw. kontrole krzyżowe), które są czasochłonne. Z drugiej jednak strony taki system zabezpiecza interes samych podatników, bowiem w sytuacji błędnego zadeklarowania przez podatnika kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym naczelnik urzędu skarbowego nie zwraca tej kwoty na rachunek podatnika do chwili zakończenia weryfikacji rozliczenia. Natomiast odsetki zabezpieczają tych podatników, u których zasadność zwrotu okaże się prawidłowa i stanowią również gwarancję tego, że naczelnik urzędu skarbowego tylko w sytuacjach wątpliwych podejmie decyzję w sprawie przedłużenia terminu zwrotu (nie będzie stosował tego instrumentu automatycznie). Przepisy art. 87 ustawy o VAT nie naruszają zasady neutralności podatkowej i nie pociągają ryzyka finansowego dla podatnika (gwarantują zwrot nadwyżki, w tym z odsetkami we wskazanych przypadkach), nie przekraczają więc granic swobodnego uznania, jakim dysponują państwa członkowskie w oparciu o art. 183 dyrektywy 2006/112/WE. Ponadto należy podkreślić, że art. 87 ust. 2 ustawy o VAT był przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 16/07), który stwierdził zgodność tego przepisu z Konstytucją RP. Regulacja ta nie została również zakwestionowana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C-25/07 Alicja Sosnowska). Obowiązujące w Polsce zasady zwrotu podatku, wbrew opinii wyrażonej w interpelacji, nie mogą być uznane za barierę rozwoju dla przedsiębiorczości. Z uwagi na podatność systemu zwrotów VAT na próby wyłudzania podatku, procedura zwrotu podatku VAT musi umożliwiać organom podatkowym pełną weryfikację rozliczeń podatników. Organy podatkowe dokładają jednak szczególnej staranności, aby dokonywać zwrotów podatku w ustawowych terminach oraz nie są zainteresowane nieuzasadnionym przedłużaniem tych terminów, gdyż w przypadku ustalenia, że kwota zwrotu była zasadna, muszą ją zwrócić wraz z odsetkami, o których była mowa powyżej. Ponadto w przypadku konieczności przedłużenia terminu zwrotu podatku, przy jednoczesnym uznaniu części zwrotu za bezsporny, zatrzymuje się jedynie kwotę budzącą wątpliwości co do jej prawidłowości oraz dokonuje się zwrotu pozostałej (bezspornej) części zwrotu, przy czym również część zwrotu budząca wątpliwości podlegałaby zwrotowi w nieprzedłużonym terminie, w przypadku złożenia przez podatnika w urzędzie skarbowym zabezpieczenia majątkowego w kwocie odpowiadającej zatrzymanej do weryfikacji części zwrotu podatku. Zasady te znajdą zastosowanie zarówno w przypadku zwrotu podatku w terminie podstawowym (60 dni) jak również w terminie przyśpieszonym (25 dni). W związku z tym, w mojej ocenie, nie występuje wskazana przez Pana Posła bariera polegająca 3
na braku ( ) możliwości przyśpieszenia zwrotu części kwoty podatku VAT poprzez złożenie zabezpieczenia na część kwoty objętej wnioskiem o zwrot. Wiąże się to z Art. 87 ust. 6 w związku z ust. 2a, 4a-4f ustawy o VAT. Nie ma zatem potrzeby wprowadzania zmian legislacyjnych w zakresie obecnie obowiązujących zasad zwrotu podatku VAT. Odnosząc się do drugiego problemu przedstawionego przez Pana Posła w zakresie braku możliwości odliczenia podatku VAT w sytuacji, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona z opodatkowania uprzejmie wskazuję, że w myśl art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Kwotę podatku naliczonego stanowi m.in. suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług (art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT). Prawo do odliczenia podatku naliczonego zapewnia neutralność tego podatku dla czynnych podatników VAT. W celu skorzystania z tego prawa muszą zostać spełnione zarówno tzw. przesłanki pozytywne (zakupy są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych) oraz nie mogą zaistnieć przesłanki negatywne określone w art. 88 ustawy, który określa listę wyjątków pozbawiających podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Stosownie do art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku. Regulacja ta uwzględnia rozwiązania systemowe założeń podatku od wartości dodanej, zgodnie z którymi podatek ten pobierany jest od transakcji nim objętych. Podatek wykazany w fakturze wystawionej w związku z transakcją niepodlegającą opodatkowaniu lub zwolnioną z VAT nie może stanowić podatku VAT do odliczenia, nawet jeśli zostanie zapłacony. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE, m.in. w wyroku z dnia 13 grudnia 1989 r. w sprawie C-342/87 Genius Holding bv przeciwko Staatssecretaris van Financien, zgodnie z którym z prawa do odliczenia podatku podatnik nie może skorzystać w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, iż został wykazany w fakturze, ale na mocy przepisów o podatku VAT nie może być zaklasyfikowany (uznany) jako podatek VAT, gdyż nie odpowiada danej transakcji z uwagi na fakt, że jest wyższy niż należny lub transakcja nie podlega w ogóle opodatkowaniu podatkiem VAT. Tym samym dla odbiorcy takiej faktury wykazany w niej podatek nie stanowi podatku VAT do odliczenia, nawet jeśli zostanie zapłacony. W świetle powyższego nieuzasadnione są obawy Pana Posła, że obecne regulacje pozbawiające nabywcę prawa do odliczenia podatku w ww. sytuacji mogą być uznane za sprzeczne z dyrektywą 2006/112/WE, gdyż jak wyżej wskazano zajęcie odmiennego stanowiska byłoby sprzeczne z zasadą neutralności podatku VAT i oznaczałoby niezgodność z prawem UE. Odnosząc się natomiast do postulatu zainicjowania przez Rząd wprowadzenia postulowanej przez Pana Posła zmiany do dyrektywy 2006/112/WE, zaznaczyć należy, że wyłączne prawo inicjatywy legislacyjnej w zakresie prawa UE przysługuje Komisji Europejskiej, natomiast państwa członkowskie nie dysponują taką inicjatywą. Mając na uwadze stanowisko TSUE w tej sprawie wątpliwe jest, aby Komisja Europejska wbrew temu stanowisku podjęła inicjatywę legislacyjną. 4
Brak jest również uzasadnienia do dokonania zmian w odpowiednich przepisach, które wyłączałyby sankcje podatkowe (odsetki) i karno-skarbowe za nieprawidłowe odliczenie podatku w omawianej sytuacji. 5